Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg - Algemene Directie Humanisering van de ArbeidDirectie Algemene zaken Codex, Titel VI (KB's arbeidsmiddelen) GEHUURDE ARBEIDSMIDDELEN VEILIGHEID - ONDERHOUD - VERANTWOORDELIJKHEID 1. Definities: Cedent: De persoon die het arbeidsmiddel afstaat. Natuurlijk of rechtspersoon die arbeidsmiddel afstaat, zonder dat er een overdracht van eigendom optreedt, aan een ander natuurlijk of rechtspersoon die werknemers tewerk stelt. Gebruiker: De persoon die het arbeidsmiddel gebruikt. Natuurlijk of rechtspersoon die het afgestane arbeidsmiddel ter beschikking stelt van zijn werknemers, zoals bedoeld in het artikel 2 van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk. 2. Inleiding De wetgeving betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen bestaat uit : • • • het KB van 12 augustus 1993 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen (verder het "KB van 12/8/93" genoemd); het KB van 4 mei 1999 betreffende het gebruik van mobiele arbeidsmiddelen (verder het "KB mobiele arbeidsmiddelen" genoemd); het KB van 4 mei 1999 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen bestemd voor het hijsen of heffen van lasten (verder het "KB arbeidsmiddelen hijsen/heffen" genoemd). Voor verdere details betreffende de twee laatstgenoemde KB’s raadpleeg eveneens het artikel "Wijziging van het koninklijk besluit van 12 augustus 1993". De voorschriften van het artikel 8 van het KB van 12.8.1993 zijn van toepassing op alle arbeidsmiddelen die ter beschikking worden gesteld van werknemers, ongeacht wie er de eigenaar van is. Dit artikel 8 legt de procedure op die moet gevolgd worden bij de bestelling van machines, installaties en gemechaniseerde werktuigen (procedure van "de drie groene lichten"). Deze procedure wordt vrij correct toegepast wanneer de gebruiker het arbeidsmiddel zelf aankoopt. Ze wordt veel minder of soms helemaal niet toegepast wanneer het arbeidsmiddel aan de gebruiker wordt afgestaan. Het als eigenaar afstand doen van arbeidsmiddelen, verder cessie genoemd, kan velerlei vormen aannemen zoals: verhuur, leasing, huurkoop, bruikleen (al dan niet tegen betaling), het permanent ter beschikking stellen van arbeidsmiddelen van een patrimoniumvennootschap aan een exploitatievennootschap enz. Verder kan de duur van de cessie variëren van enkele uren tot permanent. Het ter beschikking van de werknemers stellen van in cessie genomen arbeidsmiddelen werpt een aantal moeilijkheden op met betrekking tot de correcte toepassing van het KB van 12.8.1993. Pagina 1 van 7 De analyse heeft niet de pretentie volledig of in alle gevallen toepasbaar te zijn. dan van de vraag of het arbeidsmiddel wel het meest geschikte is.8. Tenslotte zal de gebruiker veeleer uitgaan van de resultaten die het arbeidsmiddel moet opleveren. of er overdracht van eigendom is of niet. Maar deze laatste stelt het wel ter beschikking van zijn werknemers. Zo blijft ze beperkt tot het ter beschikking van de werknemers stellen van arbeidsmiddelen waarbij er geen overdracht van eigendom optreedt: hetzij leasing.8. nota worden enkele krachtlijnen ontwikkeld die kunnen leiden tot een antwoord op de vele vragen. Het artikel 3 Het artikel 3 van het KB van 12. erfenis. of voor de initiële en periodieke controles en keuringen? Wie verstrekt aan de werknemers de nodige opleiding en informatie betreffende het gebruik? Kan de procedure uit het artikel 8 van het KB van 12. De middelen die nodig zijn voor het bereiken van dit objectief kunnen echter van geval tot geval verschillen. of het uitzonderlijk ter beschikking stellen.1993 laat alvast geen enkele interpretatie toe en het is dus zonder meer volledig na te leven. Wie legt in deze gevallen dan verantwoording af over de geschikte keuze van het arbeidsmiddel? Wat indien het arbeidsmiddel beschadigd of in slechte staat is? Wie staat in voor het onderhoud van het arbeidsmiddel. Of het nu gaat om aankoop. 3.1. In onderhavige.1993 wel gevolgd worden? Moet er een verslag voor indienststelling worden opgesteld. Daarenboven moet het arbeidsmiddel in de meeste gevallen zeer snel. geschikt zijn voor het uit te voeren werk of dat ze daartoe behoorlijk worden aangepast. zoniet haast onmiddellijk ter beschikking zijn. Deze verplichting staat los van de oorzaak van het ter beschikking stellen. leasing. Algemene benadering Welke zijn nu de reglementaire bepalingen die voor de meeste moeilijkheden zorgen? 3. met opzet beperkt gehouden. Er wordt uitdrukkelijk gesteld dat de aankoop van tweedehandse arbeidsmiddelen niet het voorwerp uitmaakt van deze tekst. Anderzijds kan men zich de vraag stellen of ook de cedent op zijn minst geen deel van de verantwoordelijkheid draagt.8.1993. huur. te weten het waarborgen van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers bij het gebruik van het arbeidsmiddel.1993 kan hierop geen antwoord gegeven worden. die in alle gevallen van cessie een ander persoon is dan de gebruiker. Dit legt immers geen enkele verplichting op Pagina 2 van 7 . verhuur en gemeenschappelijk gebruik. verplicht is de "nodige maatregelen te treffen ter bevordering van het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk". De gebruiker is dus volledig verantwoordelijk voor het realiseren van de doelstelling vervat in het artikel 3 van het KB van 12. gratis afstand. en zo ja. de verplichting blijft steeds dezelfde.8. of hoe de keuze ervan gemaakt werd. en zo ja. ingevolge het voorkomingsbeleid verwoord in het artikel 5 van de welzijnswet. wie moet dit doen? Daarbij komt nog dat de gebruiker.Zo wordt het arbeidsmiddel aangekocht door de cedent. De werkgever (= hier de gebruiker) dient altijd de nodige maatregelen te nemen opdat de arbeidsmiddelen. eveneens ongeacht wie de eigenaar is van het arbeidsmiddel. die ter beschikking van de werknemers worden gesteld. hoever die dan reikt? Vanuit het KB van 12. Dit originele niveau komt overeen met het niveau gewaarborgd door de technische veiligheidseisen vervat in artikel 9. zelfs als hij over het algemeen niet over voldoende elementen zal beschikken om zulks te doen ? Op al deze vragen is geen universeel antwoord mogelijk. 3.3.2. of de gemaakte afspraken.1. Wel wordt betreffende de procedure van de drie groene lichten de preventieadviseur vermeld. moeten dan een antwoord geven op de vragen waarop vanuit de wettelijke bepalingen geen eenduidig antwoord mogelijk is. De clausules van het contract. Zo zal bijvoorbeeld voor het onderhoud veel afhangen van de toestand waarin het arbeidsmiddel verkeert wanneer het in cessie wordt gegeven. In elk geval dient er zoveel mogelijk naar gestreefd een of ander contract af te sluiten. waarin de naleving van de bij de bestelling geformuleerde vereisten inzake veiligheid en hygiëne wordt verantwoord ? Moet een dergelijk attest aangepast worden aan elke nieuwe situatie of mag het omnivalent zijn ? Moet de preventieadviseur een verslag voor indienststelling opstellen. Dergelijke richtlijnen hebben geen rechtstreekse invloed op het marktgebeuren. op zijn minst schriftelijke afspraken te maken betreffende het betrokken arbeidsmiddel.1993 leggen de gebruiker de verplichting op te zorgen voor de opleiding van en het verstrekken van adequate informatie aan de werknemers inzake het gebruik van het arbeidsmiddel. 3. of indien dit bij bepaalde vormen van cessie niet mogelijk zou zijn. Het artikel 8 Het artikel 8 legt zoals reeds gezegd de procedure vast voor de bestelling en de indienstneming voor een aantal soorten arbeidsmiddelen.3. Het artikel 9 Pagina 3 van 7 . De artikelen 6. Er zal dus meestal een belangrijke rol zijn weggelegd voor de bestelprocedure.3.8. Dit is ook logisch vermits het KB een omzetting is van een sociale richtlijn.1993 ? Moet de cedent beschouwd worden als de leverancier van het arbeidsmiddel ? Moet de cedent bijgevolg aan de gebruiker het document. De artikelen 8 en 9 In tegenstelling tot de eerder genoemde artikelen zijn de voorschriften van de artikelen 8 en 9 niet rechtstreeks tot de werkgever gericht. bedoeld in het artikel 8.2. Ook hier zullen de middelen om dat objectief te bereiken van geval tot geval verschillen. Krachtens het artikel 10 dient hij er ook voor te zorgen dat het arbeidsmiddel zodanig wordt onderhouden dat het zijn originele niveau van veiligheid blijft behouden. Hierbij kan men zich volgende vragen stellen: • • • • • Moet de procedure van de drie groene lichten steeds worden toegepast conform het artikel 8 van het KB van 12. en van de terzake door de cedent gegeven informatie. Desgevallend dienen bij de bestelling ook afspraken gemaakt over de uit te voeren wettelijk opgelegde keuringen. 3. 7 en 10 De bepalingen van de artikelen 6 en 7 van het KB van 12.aan de cedent. 3. en de initiële controles en inspecties.2 overhandigen.8. Vermits hij niet in alle gevallen kan weten wanneer het arbeidsmiddel op de markt is gebracht. ten laatste tegen 1. Dit is bv.8. wanneer ooit aansprakelijkheden moeten worden afgelijnd.1993. meestal verschillende jaren.3. Naarmate het potentieel gevaar voor ongevallen met een arbeidsmiddel toeneemt. Wanneer deze controle niet of onvoldoende mogelijk is.1997 moesten voldoen aan de minimumvoorschriften opgenomen in de (toen enige) bijlage (nu bijlage I) bij het KB van 12.1993 – dat nu geschrapt is – legde op dat de arbeidsmiddelen. Pagina 4 van 7 . zal de gebruiker zich uiteraard waakzamer moeten opstellen.1993 ter beschikking van werknemers worden gesteld. die voor 8. 3. mag de cessie niet worden bekrachtigd. zal enkel een goed contract of een sluitende schriftelijke afspraak. 4. Indien deze niet bereid is de nodige aanpassingen uit te voeren.Het artikel 9 bepaalt de technische eisen waaraan de arbeidsmiddelen moeten voldoen en dit onafhankelijk van de datum waarop ze voor de eerste keer ter beschikking van de werknemers gesteld werden.8.1993 reeds ter beschikking stonden van de werknemers. toelaten ook de cedent hierbij te betrekken.1995 (machinerichtlijn). Speciale gevallen van verhuring van arbeidsmiddelen 4.3. de toestand na te gaan van het arbeidsmiddel en de cedent zo nodig voor zijn verantwoordelijkheid te plaatsen. De arbeidsmiddelen geviseerd in het artikel 9 moeten voldoen aan de technische voorschriften van de erop van toepassing zijnde economische richtlijnen.8. Het is belangrijk op te merken dat voor mobiele arbeidsmiddelen en voor arbeidsmiddelen voor het hijsen en/of heffen van lasten door de KB’s van 4 mei 1999 voor de specifieke minimale eisen een nieuwe overgangstermijn lopende tot 5 december 2002 voorzien werd.1.5. Men zal er zo mogelijk nog meer dan voor de andere arbeidsmiddelen over waken dat zij conform de toepasselijke voorschriften zijn. vóór het bekrachtigen van de cessie.1. Het opstellen van een leasingcontract zal in de meeste gevallen dezelfde voorbereiding vergen als een contract van aankoop. De gebruiker heeft er dus alle belang bij. De vroegere overgangsperiode Het artikel 10 van de vroegere versie van het KB van 12.10. Wie moest deze aanpassing desgevallend op zich nemen ? Behoudens andersluidende afspraken is normaal enkel de cedent daartoe gerechtigd. Om aan deze verplichting te kunnen voldoen moesten talrijke "oudere" arbeidsmiddelen worden aangepast. zal dit van hem soms meer dan de gewone aandacht vergen. Dit heeft tot gevolg dat de gebruiker hierop in de mate van het mogelijke mede toezicht zal moeten houden. Leasing Bij leasing is het arbeidsmiddel over het algemeen nieuw en de tijdsduur van ter beschikking stellen lang. Gezien deze overgangsperiode nu verstreken is mag geen arbeidsmiddel dat niet beantwoordt aan het KB van 12. het geval voor machines opgenomen in de Bijlage IV van het KB van 5. Het komt de gebruiker toe hierover te waken door onder meer een goede keuze en degelijke afspraken. Het spreekt vanzelf dat de bewoordingen van het artikel 9 van het KB van 12/8/1993 in het geval van gecedeerde arbeidsmiddelen klare en duidelijke afspraken vergen opdat de werknemers de waarborgen van veiligheid en gezondheid genieten waarop zij recht hebben. Verhuring Onder verhuring wordt gewoonlijk verstaan een tegen betaling ter beschikking stellen van het arbeidsmiddel voor een welbepaalde tijdsduur. tenzij contractueel op ondubbelzinnige manier anders zou overeengekomen zijn. voor het in goede staat houden en voor het correcte onderhoud van het arbeidsmiddel immers bij de gebruiker komen te liggen. Indien de leasing echter een arbeidsmiddel betreft dat vroeger reeds elders werd gebruikt. De gebruiker heeft er in elk geval alle belang bij erover te waken dat een contract wordt opgemaakt. De natuurlijke of de rechtspersoon die het arbeidsmiddel in leasing geeft. lijkt het aanvaardbaar dat de nieuwe gebruiker het arbeidsmiddel overneemt "in de staat waarin het zich bevindt. dat de onderlinge verantwoordelijkheden ondubbelzinnig aflijnt. Deze laatste moet dan wel alle noodzakelijke maatregelen nemen bij gebruik ervan door zijn eigen werknemers. zijn dus in principe ten laste van de gebruiker. 1. met inbegrip van alle uitwendige en voorzienbare invloeden. 4. alsook de wettelijk opgelegde keuringen door een erkend organisme.Daarom dient het aangaan van een leasing over de gehele lijn gelijkgesteld met een normale aankoop. door een verhuurder aan een gebruiker. Voor het geval dat. Bij dergelijke verhuring wordt normaal een contract opgemaakt zodat men kan stellen dat de procedure gevolgd bij het inhuren van een arbeidsmiddel op zijn minst verwant is met die van een gewone aankoop. De verhuurder is verantwoordelijk voor: • de conformiteit van het arbeidsmiddel met de reglementaire beschikkingen van kracht in het land van de gebruiker. wel gekend door de gebruiker". Hieruit volgt dat de procedure voor leasing volgens exact dezelfde regels moet verlopen als de aankoopprocedure : voorbereiding van de bestelling door de interne preventieadviseur. tenminste de volgende elementen moeten bevatten die op commerciële basis de hierboven aangehaalde kwesties regelen. Bij ontstentenis van een contract zal de ganse verantwoordelijkheid voor de adequate keuze. In dit geval kan het nochtans nodig zijn de nieuwe eigenaar voor zijn verantwoordelijkheden te plaatsen wat de vervanging van het arbeidsmiddel betreft. Onderhoud en initiële éénmalige en/of periodieke controles.5. houdt zich overigens meestal niet meer bezig met de praktische opvolging van het arbeidsmiddel.). Meestal wordt het arbeidsmiddel geleverd met een garantie van goede staat bij het begin van de huurperiode. om commerciële of financiële redenen.2. of het huurcontract zelf. een geleast arbeidsmiddel van eigenaar zou veranderen zonder dat het van gebruiker wisselt. zal deze laatste verder de opvolging en het onderhoud van het arbeidsmiddel blijven verzekeren. en wordt het onderhoud door de verhuurder verzorgd gedurende de huurtijd. 2. Om de verantwoordelijkheden van de verhuurder en van de gebruiker correct af te lijnen. zou de bestelling voor het huren van een arbeidsmiddel. De gebruiker omschrijft zo precies mogelijk de aard van het werk dat hij met het arbeidsmiddel zal uitvoeren. en de procedure van de drie groene lichten afgesloten door een verslag voor indienststelling opgesteld door de interne preventieadviseur van de gebruiker (behoudens de uitzonderingen vermeld in het artikel 8. eens dit versleten is. Pagina 5 van 7 . de goede staat van het arbeidsmiddel op het ogenblik dat het ter beschikking van de werknemers van de gebruiker wordt gesteld. zal het attest op maat gemaakt dienen te worden. Voor de andere eisen kan dat in een meer algemene vorm gebeuren.8. Deze machines zijn gewoonlijk reeds gebruikt geweest bij de opdrachtgever. wie de agent-onderzoeker zal vergezellen en wie de vastgestelde gebreken moet verhelpen. en dat meer bepaald de periodes worden vermeld waarin om reden van onderhoud niet met het toestel kan worden gewerkt. 3.3. Het contract stipuleert wanneer een opleiding door de verhuurder inherent is aan de verhuur.B. voeren geregeld werkzaamheden uit waarbij de machines (persen. Het is dus logisch hiervan de bewijzen op te vragen. De vorm en de omvang ervan zal uiteraard afhangen van het belang van het desbetreffende arbeidsmiddel en van de duur van de verhuring.1993 voorziene verslag is aangewezen. kan het daarenboven noodzakelijk zijn nog bijkomende maatregelen te treffen zoals het verbeteren van de werking van bepaalde veiligheidsinrichtingen.) door de opdrachtgever van de werkzaamheden ter beschikking worden gesteld. 5. 4. zoals het verslag voor indienststelling en de veiligheidsinstructies.• • de conformiteit van het arbeidsmiddel met de bijkomende vereisten die opgelegd zijn door de gebruiker. van het K.5. kolomboormachines. Het is wenselijk dat de modaliteiten van het uit te voeren onderhoud van bij het begin van de huurperiode vastgelegd worden. Indien deze bewijzen niet kunnen voorgelegd worden. 4. In voorkomend geval vermeldt het contract wie de verplichting op zich moet nemen het arbeidsmiddel periodiek te laten keuren door een erkend organisme. De conformiteit en de goede staat worden bestatigd door de verhuurder in een attest dat wordt afgeleverd bij de terbeschikkingstelling. van 12. zal in elk geval vóór het aanvaarden van de machines de conformiteit ervan moeten worden nagegaan met de minimumvoorschriften. knabbelscharen e. Een onderzoek van het arbeidsmiddel door de interne preventieadviseur is in elk geval noodzakelijk. Naargelang de behoeften en rekening houdend met de eigen specifieke situatie bij de gebruiker (voornamelijk wanneer het om beschutte werkplaatsen gaat). en het opstellen van het in artikel 8. moet de procedure worden overgedaan. behalve voor de uitzonderingen genoemd in het artikel 8. zoals beschutte werkplaatsen. het bijwerken van de instructies en het voorzien in een specifieke opleiding. Maar zelfs als de procedure vroeger normaal is verlopen. zodat men er normaal mag van uitgaan dat de procedure van aankoop en indienststelling reeds werd uitgevoerd.3. Ter beschikking stellen van arbeidsmiddelen voor het uitvoeren van specifieke taken Bepaalde ondernemingen. Indien de gebruiker inderdaad specifieke eisen heeft gesteld. Dit verslag moet immers het materieel spoor vormen dat alle hoger besproken contractuele afspraken werden ingelost. wie het organisme kiest.d. Onder geen beding kan het toegestaan zijn "zwakkere" werknemers aan nog grotere gevaren bloot te stellen dan hun wel valide collega's! Pagina 6 van 7 . 6. Het contract vermeldt wie belast is met het onderhoud van het gehuurde arbeidsmiddel. printers. bedoeld in artikel 8. Ontlening en gemeenschappelijk gebruik zonder voorafgaandelijk akkoord Zowel op bouwwerven als bij tussenkomst van werkgevers van buitenaf in een onderneming worden onderling geregeld zonder enige formaliteit arbeidsmiddelen en dergelijke uitgewisseld (stellingen.1993. hefwerktuigen.3.8. Deze informele manier van werken stelt zich quasi spontaan in tussen werknemers van verschillende ondernemingen die terzelfdertijd actief zijn op eenzelfde werkplaats. Dit komt de verstandhouding tussen de verschillende ondernemingen ten goede. 4. elektrische schakelkasten. van het K. geval per geval.. uitgeklaard worden door toepassing van de voorschriften van de artikelen 9 en volgende van het koninklijk besluit van 27 maart 1998 betreffende het beleid inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk en door de hoofdstukken III.1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitoefening van hun werk.B.08. De gebruikers die. dergelijke praktijken toelaten moeten zich evenwel rekenschap geven van het feit dat hun verantwoordelijkheid kan ingeroepen worden. van 12. aangehaald..Daarom is het ook hier een must het ter beschikking stellen van de arbeidsmiddelen bij contract te bekrachtigen. ladders. De essentiële inhoudelijke elementen voor een dergelijk contract werden reeds in punt 4.2. waar zo nodig nog een aantal specifieke clausules kunnen aan toegevoegd worden. zijn ook hier in ieder geval aangewezen. IV en V van de wet van 04.. Pagina 7 van 7 . stilzwijgend bij onderling akkoord. wanneer zich een ongeval zou voordoen waarvan de oorzaak te wijten is aan een gebrek of aan het niet conform zijn van het arbeidsmiddel dat gebruikt werd door hun werknemers.4.). Dit soort situaties moet. Dit valt immers binnen het kader van de coördinatieverplichting zoals voorzien in het artikel 7 van voornoemde wet. Het onderzoek van het arbeidsmiddel en het opstellen van het verslag vóór indienststelling. Een uitwisseling van informatie betreffende de voorwaarden voor gemeenschappelijk gebruik van bepaalde arbeidsmiddelen is bijgevolg onontbeerlijk. zelfs wanneer het arbeidsmiddel hun niet toebehoorde en zelfs bij ontstentenis van een contract dat in het gebruik ervan door hun werknemers voorziet. draagbare machines.