Systemy i Ich Rodzaje

SYSTEMY I ICH RODZAJE.MODELE SYSTEMÓW ZDROWOTNYCH Systemy i ich rodzaje Podstawowe pojecia i definicje; - system zdrowotny, - system finansowy - system zdrowotny jako układ bloków i strumieni Modele systemów zdrowotnych: - podstawowe modele systemów zdrowotnych - ewolucja systemów zdrowotnych - kierunki reform systemów zdrowotnych Literatura: J. Suchecka, (2010), Ekonomia zdrowia i opieki zdrowotnej, Wolters Kluwer, Warszawa, s.13-69. J. Suchecka (red.), (2011), Finansowanie ochrony zdrowia.Wybrane zagadnienia, Wolters kluwer, Warszawa, s. 23-64. SYSTEMY EKONOMICZNE  System ekonomiczny to taki układ stosunków i organizacji, który:  1) kształtuje prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą,  2) determinuje prawa własności czynników produkcji,  3) rozdziela uprawnienia do podejmowania decyzji w zakresie produkcji i konsumpcji,  4) determinuje bodźce motywujące różne podmioty gospodarcze,  5) rozstrzyga kwestie: co, jak i dla kogo ma być produkowane.  scentralizowany: uprawnienia do podejmowania decyzji należą wyłącznie do centralnej biurokracji państwowej.Rodzaje systemów ekonomicznych  Podstawowym kryterium podziału jest podział uprawnień do podejmowania decyzji. .  Wyróżniamy systemy:  zdecentralizowane: uprawnienia do podejmowania decyzji gospodarczych należą wyłącznie do poszczególnych konsumentów i producentów. .  środków i metod (sposobów) realizacji tych celów.  zasada najmniejszego nakładu środków do osiągnięcia danego efektu.  Ekonomiczna efektywność gospodarowania to ta. w której stosunek:   efektów do nakładów jest najwyższy lub   nakładów do efektów jest najniższy.  KRYTERIA WYBORU  Zasada racjonalnego gospodarowania (zasad gospodarności) jako:  zasada największego efektu przy danym nakładzie środków.RACJONALNOŚĆ GOSPODAROWANIA KRYTERIA WYBORU  RACJONALNOŚĆ GOSPODAROWANIA  Jest to dokonywanie najbardziej korzystnych (optymalnych) wyborów przy podejmowaniu decyzji w zakresie:  celów społecznych i gospodarczych. .  Stosowanie rachunku ekonomicznego wymaga spełnienia trzech warunków:  efekty działalności gospodarczej i ponoszone na nią nakłady muszą być mierzalne.RACHUNEK EKONOMICZNY  jest to porównanie uzyskiwanych z danej działalności gospodarczej efektów z ponoszonymi na tę działalność nakładami (kosztami) w celu wyboru najlepszych wariantów decyzji.  dysponowania możliwie jednoznacznym kryterium wyboru.  efekty i nakłady muszą być wyrażone w takich samych jednostkach miary. .  działają obiektywnie (są realną cechą procesu gospodarowania. ich działanie nie zależy od świadomości i woli ludzi).PRAWA EKONOMICZNE  są to wykryte i opisane ogólne prawidłowości rządzące procesami gospodarczymi  Prawa ekonomiczne:  mają charakter prawidłowości typu statystycznego.  Przedmiotem własności są rzeczy (obiekty). który polega na wyłączności posiadania. a podmiotem własności osoby.  Własność w sensie prawnym jest to pewien stosunek między osobą a rzeczą. . który powstaje w związku z faktycznym i nie zawsze odzwierciedlonym w przepisach prawa korzystaniem przez ludzi z wyników działalności gospodarczej oraz zarządzaniem czynnikami produkcji.POJĘCIE WŁASNOŚCI  Własność w sensie ekonomicznym jest stosunkiem miedzy ludźmi. użytkowania i rozporządzania rzeczą.  Stosunki własnościowe w sensie ekonomicznym istnieją w dużej mierze niezależnie od istnienia i obowiązywania prawa własności.  zaspokajają potrzeby społeczne mające w pewnej części formę popytu rynkowego.ANALIZY EKONOMICZNE W OCHRONIE ZDROWIA  Ochrona zdrowia to wszelkie zorganizowane działania prowadzone przy wykorzystaniu zasobów finansowych.  Instytucje oraz ich organizacje funkcjonujące w sferze ochrony zdrowia:  uczestniczą w tworzeniu produktu narodowego.  generują zapotrzebowanie na materiały. . materiałowych oraz norm prawnych mające zapewnić społeczeństwu dobry stan zdrowia. aparaturę oraz wyspecjalizowany personel medyczny. środki lecznicze. .Zakres działania mechanizmów rynkowych  zależy:  od systemu organizacyjnego ochrony zdrowia.  od roli państwa w zaspokajaniu potrzeb zdrowotnych społeczeństwa.  * opieki medycznej.Podstawowe definicje systemów zdrowotnych  W analizach ekonomicznych pojęcie system zdrowotny stosowany jest dla określenia: * ochrony zdrowia.  * opieki zdrowotnej. .  * sektora zdrowia. . których podstawowym celem jest promowanie.  System zdrowotny to wyodrębniona całość złożona z wielu różnorodnych elementów. S.Definicje systemu zdrowotnego  1. Definicje ogólne. 15]. które powiązane są różnorodnymi więziami i który realizuje cel związany ze zdrowiem [Włodarczyk C. Paździoch. s. poprawa i zachowanie dobrego stanu zdrowia członków populacji. 2001.  System zdrowotny to całość działań.  . . Definicja systemu zdrowia według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) określa:  istotę systemu. której liczne powiązane między sobą części.  wewnętrzną spójność systemu.Definicje systemu zdrowotnego 2. wspólnie oddziałując wpływają pozytywnie na stan zdrowia ludności. Według tej definicji system zdrowotny jest definiowany jako spójna całość.  wielość współdziałających instytucji realizujących określone cele. mających na celu zabezpieczenie i poprawę stanu zdrowia jednostki i zbiorowości. której części wspólnie przyczyniają się do powodzenia całości.System opieki zdrowotnej  System opieki zdrowotnej  to zorganizowany i skoordynowany zespół działań. którego celem jest realizacja świadczeń i usług profilaktyczno-leczniczych i rehabilitacyjnych. . a powodzenie to jest rozumiane jako realizacja misji polityki zdrowotnej.  System opieki zdrowotnej jest to  koncepcyjnie wyodrębniona całość.  instytucje administrujące i finansujące służbę zdrowia (beneficjenci). mających wpływ ma realizację polityki zdrowotnej:  służba zdrowia (świadczeniodawcy).System ochrony zdrowia  System ochrony zdrowia  składa się z elementów opieki zdrowotnej. .  tradycyjne działania zdrowia publicznego. „Restrukturyzacja finansowa. .Winter. organizacyjna i własnościowa zakładów opieki zdrowotnej”. Wydział UW. System ochrony zdrowia w Polsce Źródło: M. 47.Schemat ochrony zdrowia w Polsce Rysunek 1. Problemy zarządzania 4/2004 (6). s.  finansowanie świadczeń medycznych gwarantujących „dany stan zdrowia” przy minimalnych kosztach.  Stabilność finansowa oznacza finansowanie usług medycznych zgodnie z zasadami racjonalnego gospodarowania. .i makroekonomicznej efektywności wykorzystania zasobów poprzez zapewnienie długookresowej stabilności finansowej systemu.  finansowanie świadczeń medycznych gwarantujący „maksymalny” stan zdrowia ludności przy danych kosztach.Podstawowy cel współczesnego systemu ochrony zdrowia  Podstawowy cel współczesnego systemu ochrony zdrowia:  zapewnienie mikro.  Racjonalne gospodarowanie w ochronie zdrowia oznacza alternatywnie.  przyjętych kierunków działań rządu wynikających z założeń polityki społecznej. .Racjonalne gospodarowanie Efektywność systemu  Stosowanie określeń „dany” i „maksymalny” stan zdrowia uzależnione jest od:  rozwoju ekonomiczno-społecznego kraju.  Efektywność systemu zależy od:  intensywności i metod tworzenia wspólnych funduszy oraz  sposobu gromadzenia wpłat za udzielone świadczenia.  przyjętych przez rząd założeń polityki zdrowotnej.  sytuacji demograficznej kraju. Definicje systemu finansowego 1. fundusze. .  Elementami tego systemu są:  instytucje finansowe. zasady określające sposób ich funkcjonowania. System finansowy to zespół powiązanych ze sobą logicznie form organizacyjnych. w skład którego wchodzą instrumenty finansowe. aktów prawnych. instytucji finansowych i innych elementów umożliwiających podmiotom nawiązanie stosunków finansowych zarówno w sektorze realnym jak i finansowym. instytucje finansowe.  akty prawne.  formy organizacyjne gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych tzw. System finansowy jest mechanizmem współtworzenia i przepływu siły nabywczej między nie finansowymi podmiotami gospodarczymi. 2.  firmy farmaceutyczne.  Elementami systemu są:  instytucje nadzoru – urząd nadzoru nad ubezpieczeniami zdrowotnymi. uchwały.  formy organizacyjne gromadzenia i wydatkowania środków finansowych ochrony zdrowia (fundusze ochrony zdrowia). na którą składają się instytucje o różnych formach organizacyjnych. akty normatywne będące podstawą ich tworzenia i funkcjonowania.  akty prawne różnej rangi – konstytucja. spójna całość. jak również umożliwiające nawiązanie pomiędzy nimi różnego rodzaju relacji na płaszczyźnie finansowej.System finansowy zdrowia  System finansowy zdrowia  to wyodrębniona. . Ministerstwo Zdrowia.  hurtownie leków.  producenci i dostawcy sprzętu medycznego oraz  inne podmioty gospodarcze współdziałające w sektorze zdrowia. której zadaniem jest realizacja celów zdrowotnych. ustawy.  jednostki ochrony zdrowia. akty wykonawcze. System ochrony zdrowia jako układ bloków i strumieni .  medyczny personel pomocniczy.  farmaceuci oraz  instytucje (szpitale traktowane jako specyficzne podmioty gospodarcze.PODAŻ USŁUG MEDYCZNYCH  PODAŻ USŁUG MEDYCZNYCH  tworzą następujące składowe:  lekarze ogólni i specjaliści. . placówki sektora prywatnego i państwowego.  stowarzyszenia oraz dotacje państwowe.FINANSE  posiadają w swojej strukturze trzy zasadnicze grupy źródeł finansowania świadczeń medycznych:  rządowe (państwo. ubezpieczenia prywatne). publiczne kasy na wypadek choroby). region. .  ubezpieczeniowe (towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.  personalne. ogólnie sklasyfikowane jako strumienie:  finansowe.  Pomiędzy poszczególnymi elementami trzech zasadniczych bloków występują strumienie.  wykonujących wolne zawody.  status ekonomiczny jednostek lub subpopulacji. itd. .  informacyjne.  W zależności od zakresu analiz składowe te mogą występować w różnych kombinacjach.POPYT NA ŚWIADCZENIA MEDYCZNE  POPYT NA ŚWIADCZENIA MEDYCZNE tworzony przez:  ludność i jej strukturę demograficzną. pracujących.  przedsiębiorstwa.  składek towarzystw ubezpieczeń wzajemnych. podatkowych.  zwrotów poniesionych kosztów.  wynagrodzeń za pracę. honorariów.  opłat bezpośrednich oraz  budżetu globalnego.  subwencji.  kapitacji. .Strumienie finansowe  Do strumieni finansowych można zaliczyć przepływy środków pieniężnych pochodzących ze:  składek.  odszkodowań ubezpieczeniowych. a także o możliwości ich wyboru z przedłożonej listy lekarzy i usług medycznych.Strumienie personalne  Strumienie personalne mogą odnosić się do strony podażowej lub struktury finansowej.  Przy określaniu tych powiązań brany jest pod uwagę głównie sposób uczestnictwa pacjentów w procesie wymiany. .  Chodzi tutaj o obligatoryjny lub wolny wybór lekarza i świadczeń.  informacje o stanie zdrowia jednostek i populacji oraz  informacje z zakresu epidemiologii.  wszelką działalność związaną z reklamą. .Strumienie informacyjne  strumienie informacyjne obejmują elementy:  ustalenia nomenklaturowe.  ustalenia stawek oraz zakresu działalności służb medycznych (negocjacje). System planowany. system ubezpieczeń  W systemie planowanym:  występuje tylko sektor publiczny świadczeń zdrowotnych finansowany z podatków od przedsiębiorstw i ludności. system liberalny.  Obecnie celem tych ubezpieczeń jest pokrycie niespodziewanych i wysokich kosztów leczenia.  W klasycznych propozycjach dotyczących finansowania opieki zdrowotnej główne miejsce zajmują ubezpieczenia na wypadek choroby. często utożsamiane z ubezpieczeniami zdrowotnymi. jak i w systemie państwowym.  Szybki rozwój ubezpieczeń na wypadek choroby obserwuje się zarówno w systemie rynkowym. .  Rola państwa jest tu ograniczona do określania uregulowań prawnych.  W tym systemie pojawia się nowa strona finansowania świadczeń – prywatne ubezpieczenia zdrowotne.  W systemie liberalnym:  funkcjonuje wyłącznie sektor prywatnych usług zdrowotnych finansowany bezpośrednio przez ludność oraz  prywatne ubezpieczenia zdrowotne.  środki pieniężne są gromadzone i wydatkowane przez budżet państwa.  podatków ogólnych oraz  składek na ubezpieczenia dobrowolne.Współczesne systemy organizacji opieki zdrowotnej  Cechą charakterystyczną współczesnych systemów organizacji opieki zdrowotnej jest występowanie pośrednika pomiędzy pacjentem a lekarzem. że sektor zdrowia może być finansowany jednocześnie. choć w różnym stopniu:  ze składek na ubezpieczenia powszechne płacone przez pracownika i pracodawcę.  Rolę tę najczęściej pełnią towarzystwa ubezpieczeniowe prywatne i państwowe. budżet centralny oraz budżety lokalne.  Oznacza to. .  rozmiarem ingerencji państwa w proces korzystania przez ludność z usług medycznych oraz  zakresem redystrybucji dochodów.Sposoby gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych na ochronę zdrowia  Sposoby gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych na ochronę zdrowia różnią się  ukształtowaniem instytucjonalnym. .  3) system amerykański – model rynkowy.  2) system brytyjski – model Beveridge’a.  4) system rosyjski – model Siemaszki. .Ujęcie modelowe sektora zdrowia  Klasyfikacja tradycyjnych systemów zdrowotnych uwzględnia cztery podstawowe podsystemy i związane z nimi cztery modele:  1) system niemiecki – model Bismarcka. które mogłyby przyczynić się do utraty dochodów i zagrażać materialnemu bytowi części społeczeństwa. . i reforma Seehofera z 1993 r.  Podstawy:  dążenie zabezpieczenia ludności przed niezawinionymi skutkami nie dających się przewidzieć zdarzeń losowych.  Założenie:  system obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (chorobowych).Model Bismarcka  Model niemiecki funkcjonuje od 1883 roku z wieloma modyfikacjami. z których najbardziej znane w Niemczech są dwie reformy ukierunkowane na obniżenie kosztów funkcjonowania systemu: reforma Bluma z 1989 r. mające osobowość prawną znajdują się pod kontrolą nie państwowych instytucji samorządowych.  Fundusze statutowe. tych którzy podpisali stosowne umowy.  Budżet globalny jest mechanizmem finansowania szpitali.  Koszty leczenia mogą być pokrywane w pełni lub częściowo (leki).  Nadzór nad systemem sprawuje państwo tworząc precyzyjne ramy prawne dla jego funkcjonowania.Model Bismarcka  Cechy  Pacjent ma prawo swobodnego wyboru świadczeniodawcy spośród.  Obowiązuje zasada równoważenia przychodów instytucji ubezpieczeniowych pochodzących ze składek z wydatkami na świadczenia dla ubezpieczonych. .  Lekarze rodzinni wynagradzani są zgodnie z ustalonymi warunkami kontraktu lub otrzymują honorarium za udzielone świadczenia.  Istnieją wspólnoty ubezpieczeniowe obejmujące swym zasięgiem grupy ludzi posiadających cechy determinujące określone grupy ryzyka. posiadające szeroko zakrojoną autonomię.  System ten obowiązuje pracowników najemnych.  Funkcjonują kasy i zakłady ubezpieczeniowe tworzone według kryterium branżowego.Model Bismarcka  Cechy (c. których dochody nie przekraczają ustalonej ustawowo granicy i brak pracy jest zagrożeniem egzystencji.  Jednym z podstawowych uprawnień instytucji gromadzących i wydatkujących fundusze jest zawieranie umów z wytwórcami usług medycznych (lekarze i szpitale) na udzielanie świadczeń ubezpieczonym należącym do danej kasy.  Osoby uzyskujące dochody na wysokim poziomie mogą przystępować do systemu obowiązkowych ubezpieczeń zdrowotnych na zasadzie dobrowolności lub zawierać umowy z ubezpieczycielami prywatnymi. .)  Świadczenia zdrowotne finansowane są przez obowiązkowe składki płacone przez pracodawców i pracowników. zawodowego czy terytorialnego.d. a ich wysokość ustalana jest corocznie przez parlament i uzależniona jest od różnych dochodów budżetu państwa.  Autorem tej ustawy był Lloyd George.  powszechny i szeroki zakres bezpłatnych usług zdrowotnych niezależnie od statusu materialnego obywateli.  lekarze rodzinni jako niezależne podmioty sektora zdrowia posiadają uprawnienia do zawierania kontraktów.  Podstawowe zasady funkcjonowania tego systemu:  zagwarantowanie bezpieczeństwa zdrowotnego wszystkim obywatelom.  równość dostępu do usług zdrowotnych.  decyzje o finansowaniu świadczeń zdrowotnych mają charakter centralistyczny.  Podstawą tego systemu była znacznie wcześniej wprowadzona ustawa o ubezpieczeniu społecznym z 1911roku.  państwo jest monopolistą w systemie zdrowotnym i zatrudniając pracowników na umowę o pracę stwarza silne podporządkowanie służbowe. w przeważającej części z podatków. który funkcjonuje od 1948 roku. .  finansowanie ochrony zdrowia ze środków publicznych.Model Beveridge’a  jest modelem narodowej służby zdrowia.  akty prawne określają zasady funkcjonowania systemu ochrony zdrowia. z wyjątkiem niektórych leków dostępnych w opiece ambulatoryjnej.  udział ludności w działaniach na rzecz zdrowia i jego ochrony.  Ogólne zasady modelu:  finansowanie z podatków za pośrednictwem budżetu centralnego.  zatrudnianie personelu medycznego na posadach państwowych.  pełny zakres całkowicie bezpłatnych świadczeń. .  kontrola przez instytucje rządowe i jednolitość organizacyjna całego systemu podporządkowana centralnemu sterowaniu.Modelu scentralizowanej ochrony zdrowia .  brak sektora usług prywatnych.  sektor zdrowia traktowany jest jako nieprodukcyjny dział gospodarki narodowej.model Siemaszki  Model scentralizowanej opieki zdrowotnej obowiązywał w krajach o ustroju socjalistycznym.  nastawienie na działania profilaktyczne w stosunku do całej ludności.  Oparty był na koncepcji narodowej służby zdrowia.  wyraźne rozgraniczenie zdrowia publicznego od zdrowia jednostki.Cechy modelu rynkowego  Model rezydualny charakterystyczny jest dla gospodarki amerykańskiej.  finansowanie usług medycznych oparte jest na ubezpieczeniach prywatnych. starszych oraz matek i dzieci znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji materialnej. który traktowany jest na równi z pozostałymi sektorami gospodarki narodowej.  finansowanie świadczeń ze środków publicznych możliwe jest tylko dla osób bardzo biednych.  Główne zasady tego systemu:  brak odpowiedzialności państwa za umożliwienie społeczeństwu dostępu do opieki zdrowotnej. .  podejmowanie przez jednostki ponoszące ryzyko zdrowotne decyzji o przeznaczeniu dochodów na bieżące lub przyszłe uprawnienia do korzystania ze świadczeń zdrowotnych.  dominujące finansowanie ochrony zdrowia przez sektor prywatny . Niżnik. Francja. s. Portugalia Szwecja Źródło: J. Luksemburg Holandia Irlandia. 2004. Dania. Finlandia. Austria. Niemcy. 98 . Grecja. Hiszpania. Systemy ochrony zdrowia i finansowania świadczeń w wybranych krajach Unii Europejskiej Systemy ochrony zdrowia i finansowanie świadczeń w krajach Unii Europejskiej System ochrony zdrowia - finansowanie System System Bismarcka Beveridge’a Refundacja opłat Świadczenia Centralny Lokalny rzeczowe Belgia.