MINISTERSTWO GOSPODARKIPOLSKA 2010 RAPORT O STANIE GOSPODARKI WARSZAWA 2010 MINISTERSTWO GOSPODARKI Opracowanie: Ministerstwo Gospodarki Departament Analiz i Prognoz Agnieszka Albrecht, Tomasz Chałupa, Michał Drobniak, Andrzej Grabarczyk, Agnieszka Kalisiewicz, Monika Krupa-Leończyk, Diana Łukaszek-Rozpendowska, Małgorzata Mendyk, Kazimierz Miszczyk, Marcin Mucha, Maria Szkutnicka-Pieniążek, Elżbieta Szułczyńska, Michał Szymczuk, Jakub Świetlik, Monika Walczak, Krzysztof Wójtowicz, Marcin Zelman we współudziale departamentów: Energetyki, Energetyki Jądrowej, Funduszy Europejskich, Gospodarki Elektronicznej, Górnictwa, Instrumentów Wsparcia, Polityki Handlowej, Regulacji Gospodarczych, Ropy i Gazu, Rozwoju Gospodarki, Spraw Europejskich pod kierunkiem: Anety Piątkowskiej – Dyrektora Departamentu Analiz i Prognoz ISSN 1429-3005 2 POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Spis treści SYNTEZA ________________________________________________________________________7 CZĘŚĆ I POLSKA I ŚWIAT _________________________________________________________21 1. GŁÓWNE TENDENCJE W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ ___________________________21 1.1. OGÓLNY OBRAZ SYTUACJI W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ W 2009 R. _____________ 21 1.2. SYTUACJA GOSPODARCZA NA WAŻNIEJSZYCH RYNKACH ŚWIATOWYCH _________ 22 1.2.1. Stany Zjednoczone __________________________________________________ 22 1.2.2. Japonia ___________________________________________________________ 23 1.2.3. Europa ____________________________________________________________ 24 1.2.4. Rozwijające się rynki azjatyckie _________________________________________ 26 1.2.5. Wspólnota Niepodległych Państw _______________________________________ 27 1.3. REALNY WZROST GLOBALNEGO HANDLU TOWAROWEGO W 2009 ROKU__________ 28 1.4. UWARUNKOWANIA CENOWO – KURSOWE GLOBALNYCH OBROTÓW TOWAROWYCH W 2009 ROKU _____________________________________________________________ 30 1.4.1. Zmiany cen światowych _______________________________________________ 30 1.4.2. Zmiany kursowe_____________________________________________________ 32 1.4.3. Zmiany obrotów towarowych w głównych regionach _________________________ 32 1.5. PERSPEKTYWY ROZWOJU HANDLU ŚWIATOWEGO W 2010 ROKU ________________ 34 1.6. GLOBALNE FINANSE PUBLICZNE ____________________________________________ 35 2. POLSKA W UNII EUROPEJSKIEJ _____________________________________________39 2.1. POLSKA NA TLE UNII EUROPEJSKIEJ_________________________________________ 39 2.1.1. Produkt Krajowy Brutto _______________________________________________ 39 2.1.2. Przemysł __________________________________________________________ 40 2.1.3. Budownictwo _______________________________________________________ 41 2.1.4. Rynek pracy________________________________________________________ 42 2.1.5. Inflacja ____________________________________________________________ 42 2.2. UE W OBLICZU KRYZYSU GLOBALNEGO ______________________________________ 42 2.2.1. Pakiet działań_______________________________________________________ 42 2.2.2. Kwestie fiskalne _____________________________________________________ 44 2.3. STRATEGIA GOSPODARCZA UE _____________________________________________ 45 2.3.1. Strategia Lizbońska __________________________________________________ 45 2.3.2. Prace nad nową strategią gospodarczą – Strategią Europa 2020 _______________ 48 2.3.3. Strategia zrównoważonego rozwoju _____________________________________ 49 2.4. RYNEK WEWNĘTRZNY _____________________________________________________ 50 2.4.1. Swobodny przepływ towarów i usług _____________________________________ 50 2.4.2. Swobodny przepływ osób _____________________________________________ 54 2.4.3. Horyzontalna polityka przemysłowa______________________________________ 55 2.4.4. Pakiet energetyczno-klimatyczny________________________________________ 57 2.4.5. Dostosowanie w zakresie energetyki _____________________________________ 58 2.4.6. Rynek wewnętrzny a stosunki z krajami trzecimi ____________________________ 59 2.5. ABSORPCJA FUNDUSZY UNIJNYCH __________________________________________ 62 2.5.1. Perspektywa finansowa 2004-2006 ______________________________________ 62 2.5.2. Perspektywa finansowa 2007-2013 ______________________________________ 64 3. KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEJ GOSPODARKI ________________________________69 3.1. MIĘDZYNARODOWE RANKINGI KONKURENCYJNOŚCI __________________________ 69 3.2. POLSKA NA TLE KRAJÓW UE _______________________________________________ 72 3 MINISTERSTWO GOSPODARKI CZĘŚĆ II ROZWÓJ GOSPODARCZY POLSKI W 2009 R. _________________________________75 4. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO _______________________________________________75 4.1. DYNAMIKA PKB I CZYNNIKI WZROSTU ________________________________________ 75 4.2. POPYT WEWNĘTRZNY______________________________________________________ 79 4.3. WPŁYW INWESTYCJI NA DYNAMIKĘ PKB______________________________________ 81 4.4. WPŁYW EKSPORTU NA DYNAMIKĘ PKB_______________________________________ 82 4.5. ROLA SEKTORÓW W TWORZENIU PKB _______________________________________ 84 4.6. WPŁYW KRYZYSU NA GLOBALNYM RYNKU FINANSOWYM NA TEMPO WZROSTU GOSPODARCZEGO W 2009 ROKU ____________________________________________ 85 4.7. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO PER CAPITA W POLSCE NA TLE INNYCH KRAJÓW ___ 87 5. RYNEK PRACY ____________________________________________________________89 5.1. PRACUJĄCY ______________________________________________________________ 89 5.2. BEZROBOCIE I STOPA BEZROBOCIA _________________________________________ 91 5.3. STRUKTURALNE NIEDOPASOWANIA NA RYNKU PRACY_________________________ 92 5.4. ZAGRANICZNE WYJAZDY ZAROBKOWE_______________________________________ 95 6. HANDEL ZAGRANICZNY ____________________________________________________99 6.1. SYTUACJA W POLSKIM HANDLU ZAGRANICZNYM W 2009 ROKU _________________ 99 6.2. STRUKTURA GEOGRAFICZNA OBROTÓW HANDLU ZAGRANICZNEGO ____________ 101 6.3. ZMIANY STRUKTURY PRZEDMIOTOWEJ OBROTÓW TOWAROWYCH______________ 105 6.4. HANDEL ZAGRANICZNY W I PÓŁROCZU 2010 ROKU ___________________________ 109 6.5. UWARUNKOWANIA KURSOWE I ICH WPŁYW NA OBROTY TOWAROWE ___________ 111 7. INFLACJA I POLITYKA PIENIĘŻNA ___________________________________________113 7.1. CENY ___________________________________________________________________ 113 7.1.1. Ceny towarów i usług konsumpcyjnych __________________________________ 114 7.1.2. Ceny produkcji przemysłowej i budowlano-montażowej _____________________ 116 7.2. POLITYKA PIENIĘŻNA _____________________________________________________ 117 7.2.1. Podstawowe uwarunkowania realizacji polityki pieniężnej____________________ 117 7.2.2. Realizacja celu polityki pieniężnej w roku 2009 ____________________________ 118 7.2.3. Instrumenty realizacji polityki pieniężnej _________________________________ 118 8. FINANSE PUBLICZNE______________________________________________________121 8.1. BUDŻET PAŃSTWA _______________________________________________________ 121 8.2. FINANSE PUBLICZNE______________________________________________________ 124 8.3. SPEŁNIENIE KRYTERIÓW TRAKTATU Z MAASTRICHT __________________________ 126 9. PRZEMYSŁ ______________________________________________________________129 9.1. DYNAMIKA I STRUKTURA PRODUKCJI SPRZEDANEJ PRZEMYSŁU _______________ 129 9.1.1. Dynamika produkcji przemysłowej ______________________________________ 129 9.1.2. Kwartalna dynamika produkcji w przemyśle przetwórczym ___________________ 132 9.1.3. Struktura produkcji sprzedanej w sekcjach i działach przemysłu _______________ 133 9.1.4. Produkcja wybranych wyrobów ________________________________________ 135 9.1.5. Dynamika produkcji w I półroczu 2010 roku_______________________________ 136 4 POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 9.2. GŁÓWNE PROBLEMY PRZEMYSŁU. SYTUACJA W WYBRANYCH SEKTORACH _____ 136 9.2.1. Horyzontalne polityki przemysłowe _____________________________________ 136 9.2.2. Polityki sektorowe __________________________________________________ 138 9.2.2.1. Sytuacja w sektorze górnictwa węgla kamiennego ........................................... 138 9.2.2.2. Przemysł motoryzacyjny.................................................................................... 140 9.2.2.3. Sektor hutnictwa żelaza i stali ........................................................................... 141 9.2.2.4. Sektor przemysłu chemicznego (łącznie z farmaceutycznym) .......................... 143 9.2.2.5. Przemysł lekki ................................................................................................... 145 9.2.2.6. Sektory oparte na drewnie ................................................................................ 146 9.2.2.7. Przemysł stoczniowy......................................................................................... 148 10. BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE POLSKI _________________________________151 10.1. SYTUACJA NA RYNKU PALIWOWO – ENERGETYCZNYM ________________________ 151 10.1.1. Bezpieczeństwo krajowego systemu elektroenergetycznego _________________ 151 10.1.2. Sytuacja sektora elektroenergetycznego w 2009 roku_______________________ 151 10.1.3. Odnawialne źródła energii (OZE)_______________________________________ 152 10.1.4. Efektywność użytkowania energii w gospodarce ___________________________ 155 10.1.5. Europejski system handlu emisjami gazów cieplarnianych ___________________ 158 10.1.6. Energetyka jądrowa _________________________________________________ 160 10.1.7. Bezpieczeństwo sektora naftowego_____________________________________ 161 10.1.8. Bezpieczeństwo sektora gazowego _____________________________________ 163 10.2. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ _______________________________________________ 165 11. BUDOWNICTWO __________________________________________________________167 11.1. WARTOŚĆ DODANA BRUTTO I PRODUKCJA SPRZEDANA BUDOWNICTWA ________ 167 11.1.1. Makroekonomiczne uwarunkowania dynamiki i wielkości produkcji budownictwa __ 167 11.1.2. Dynamika i struktura produkcji budowlano-montażowej______________________ 168 11.2. BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE ___________________________________________ 169 11.2.1. Ogólna sytuacja budownictwa mieszkaniowego ___________________________ 169 11.2.2. Budownictwo mieszkaniowe w 2009 roku ________________________________ 170 11.3. OCENA FUNKCJONOWANIA SEKTORA BUDOWNICTWA ________________________ 170 12. SEKTOR USŁUG __________________________________________________________173 12.1. WARTOŚĆ DODANA (USŁUGI RYNKOWE I NIERYNKOWE)_______________________ 173 12.2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SEKTORA USŁUG _____________________________ 173 12.3. HANDEL I NAPRAWY ______________________________________________________ 175 12.4. HANDEL ELEKTRONICZNY _________________________________________________ 177 12.5. TRANSPORT, GOSPODARKA MAGAZYNOWA I ŁĄCZNOŚĆ ______________________ 178 12.6. OGÓLNE PROBLEMY SEKTORA USŁUG ______________________________________ 179 5 .. Specjalne strefy ekonomiczne. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I BARIERY ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI _____________ 223 13.1... Nakłady inwestycyjne________________________________________________ 202 13.................1.........4................1.1..........2.....1...............2... SYTUACJA FINANSOWA PRZEDSIĘBIORSTW _________________________________ 189 13.....1.............. Instrumenty wsparcia przedsiębiorczości_________________________________ 229 13...2... Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw państwowych_________________ 182 13... Struktura sektorowa napływu BIZ ______________________________________ 214 13...........2.... Otoczenie instytucjonalne polskich przedsiębiorstw ________________________ 220 13...... Reforma regulacji gospodarczych ______________________________________ 223 13..5... 183 13...... płynność finansowa ______________________________ 193 13...3. Bariery rozwoju przedsiębiorczości _____________________________________ 225 13...4...6. Napływ BIZ do Polski ________________________________________________ 210 13... Instrumenty wspierające innowacyjność przedsiębiorstw...1..6......5..1.... Nakłady inwestycyjne i możliwości ich samofinansowania____________________ 192 13..3..1.1.........6..........3...2...4... 242 13. Sytuacja finansowa w sektorach własnościowych __________________________ 197 13.. Przychody....6.......5....2............1..2... Przychody z prywatyzacji i dochody budżetowe z tytułu dywidend .. Sytuacja finansowa w sekcjach gospodarki ______________________________ 194 13........ Innowacyjność polskich przedsiębiorstw _________________________________ 216 13...... 235 13..2.... 241 13................ NAKŁADY INWESTYCYJNE I POLSKIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE ______________ 202 13.2... NAPŁYW BIZ DO POLSKI ___________________________________________________ 208 13......3........ Rola i znaczenie firm z udziałem kapitału zagranicznego ____________________ 208 13..1..... Zadłużenie...6..3.... 239 13........ Polskie inwestycje zagraniczne _____________ ___________________________ 206 13...... 232 13............................ INNOWACYJNOŚĆ POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW I ICH OTOCZENIA _____________ 216 13...3...............3..3.1........ Liczba przedsiębiorstw objętych przekształceniami własnościowymi oraz liczba sprywatyzowanych podmiotów gospodarczych..... Działania wspierające przedsiębiorstwa w czasie kryzysu .......2....1...3.4..1... 229 13.... należności..6...6.....2.........7...........2..3.. 186 13.. 245 6 ..........6.. Przekształcenia własnościowe w 2010 roku.. BIZ wg krajów pochodzenia kapitału ____________________________________ 212 13.3.. koszty i wyniki z poszczególnych rodzajów działalności ____________ 189 13..... Instrumenty rozwoju sieci instytucji otoczenia biznesu.6........1..........6....1... Sytuacja finansowa w przedsiębiorstwach wg wielkości _____________________ 198 13... 186 13..4...... STRUKTURA WŁASNOŚCIOWA I PRZEKSZTAŁCENIA WŁASNOŚCIOWE PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH ________________________________________ 181 13............ Finansowe wspieranie inwestycji...........3...2.6.............6..3... Instrumenty wspierania eksportu..5...... PRZEDSIĘBIORSTWA______________________________________________________181 13.2.....3.5... Rozwój małej przedsiębiorczości _______________________________________ 187 13.......4..3...................... Pomoc publiczna...........4..6.....2......4......................MINISTERSTWO GOSPODARKI 13.. Efektem wzrostu gospodarczego w Polsce. Istotnemu ograniczeniu uległo tempo wzrostu wynagrodzeń. Zmniejszyła się produkcja przemysłowa. Zwiększył się deficyt budżetu państwa. z jednej strony ograniczająca tempo spadku eksportu (wzrost konkurencyjności cenowej). Zwiększyła się liczba pracujących. Sytuacja w gospodarce globalnej w 2009 roku kształtowała się w znacznej mierze pod wpływem światowego kryzysu gospodarczego. 7 . który zdecydował o wzroście PKB. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE. Wskaźnik PKB na mieszkańca Polski wzrósł z poziomu 56% średniej dla krajów UE-27 w roku 2008 do 61% w roku 2009. Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w sposób istotny przekroczył poziom referencyjny. Wzrosła liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia. O ile jednak w Polsce nastąpiło spowolnienie. Realizacja tego celu spowoduje wzrost konkurencyjności oraz zapewni wysoki i zrównoważony wzrost gospodarczy. Nastąpiło spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego. W gospodarkach tych odnotowano także znacznie głębsze niż w Polsce spadki popytu wewnętrznego i inwestycji.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI SYNTEZA W 2009 roku polska gospodarka funkcjonowała w warunkach globalnego kryzysu ekonomicznego. co skutkowało poprawą salda bilansu handlowego. Znacznie pogorszyła się sytuacja finansów publicznych. Jednak w dalszym ciągu występuje istotna różnica w poziomie rozwoju Polski i przodujących krajów unijnych. W konsekwencji wolumen handlu międzynarodowego zaczął się zmniejszać i w całym 2009 roku obniżył się o ok. W celu jej zlikwidowania niezbędne jest stworzenie przyjaznego otoczenia dla rozwoju przedsiębiorczości oraz zapewnienie efektywnego gospodarowania środkami publicznymi przez sprawne instytucje publiczne. odnotowano bezwzględne spadki popytu krajowego i nakładów brutto na środki trwałe oraz znaczące spowolnienie tempa wzrostu spożycia. a następnie osłabienie koniunktury przeniosło się na rynki wschodzące. Sektor usług stał się tym segmentem gospodarki. Szczególnie silne oddziaływanie kryzysu było odczuwalne w II półroczu 2008 roku oraz w I półroczu 2009 roku. Przyczyną istotnego spowolnienia gospodarczego w Polsce był światowy kryzys ekonomiczny. Dług publiczny zwiększył się do poziomu sięgającego 50% PKB. Spadki PKB sięgnęły kilku procent. Sytuacja na rynku pracy kształtowała się niejednoznacznie. a spadki produkcji przemysłowej wyrażały się liczbami dwucyfrowymi. Po koniec 2008 roku pogłębiły się spadki popytu w krajach rozwiniętych. Nastąpił drastyczny spadek obrotów z zagranicą. przy jednoczesnym spadku PKB w krajach Unii Europejskiej było zmniejszenie różnicy w poziomie rozwoju gospodarczego. Sytuacja gospodarki w I półroczu w znacznej mierze zdeterminowała wyniki makroekonomiczne minionego roku. W takich warunkach eksport netto stał się głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego. Komisja Europejska ponownie otworzyła wobec Polski procedurę nadmiernego deficytu. Na relację między tempem spadku eksportu i importu decydujący wpływ miała deprecjacja złotego. Istotnemu obniżeniu uległo tempo wzrostu w usługach rynkowych. Tempo spadku eksportu było mniejsze od tempa spadku importu. W kolejnych miesiącach 2009 roku sytuacja stopniowo się poprawiała. W 2009 roku wszystkie wskaźniki makroekonomiczne uległy pogorszeniu. zmniejszyła się liczba zatrudnionych w sektorze przedsiębiorstw. W IV kwartale 2008 roku recesja dotknęła największe rozwinięte gospodarki. 12%. a z drugiej podwyższająca koszty importu. co wpłynęło na obniżenie się jego dynamiki w krajach rozwijających się. to w gospodarkach rozwiniętych odnotowano recesję. braku innowacji oraz stabilności makroekonomicznej (wysoki deficyt budżetowy. w 2009 roku – według Międzynarodowego Funduszu Walutowego – odnotowano spadek globalnego PKB o 0. w szczególności kraje rozwinięte oraz WNP. wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej kontynuowany był do połowy 2008 r.4%. w wielu gospodarkach władze wprowadziły pakiety instrumentów antykryzysowych.8%. W ostatnim kwartale wzrost gospodarczy przyspieszył do 3.MINISTERSTWO GOSPODARKI W efekcie znacznego osłabienia popytu wewnętrznego oraz głębokiego załamania światowych obrotów. Spadek PKB w Europie wyniósł 4% wobec wzrostu na poziomie 1% w roku 2008. PKB Stanów Zjednoczonych zmniejszył się o 2. Konkurencyjność gospodarki odzwierciedla sytuację i znaczenie kraju na arenie międzynarodowej. 1 bln USD w 2009 roku. W każdym zestawieniu Polskę wyprzedza większość państw należących do UE-27. Ponadto zła pozycja naszego kraju wynika ze słabo rozwiniętej infrastruktury. Polska jako jedyna spośród unijnych gospodarek zdołała utrzymać się na ścieżce wzrostu gospodarczego. Jakkolwiek działania te skutkowały pewnym wyhamowaniem spadków popytu. co pozwoliło na uzyskanie w całym 2009 r.0%.i mikroekonomicznych aspektów prowadzenia działalności gospodarczej. były kontynuowane w ciągu trzech kwartałów roku 2009. Okres silnego wzrostu gospodarczego zapoczątkowany w 2004 r. KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEJ GOSPODARKI. szkolnictwo podstawowe oraz duży rynek. zajmując odległe pozycje. W ramach podejmowanych działań mających na celu neutralizowanie skutków kryzysu światowego.6% w pierwszym półroczu). trudność płacenia podatków i długi czas dochodzenia należności z umów. nasza gospodarka zaczęła odczuwać negatywne skutki światowego kryzysu ekonomicznego. poziom długu oraz inflacja). W rankingach konkurencyjności Polska wypada niekorzystnie. niewystarczający stopień liberalizacji rynków sieciowych czy politykę zmian klimatycznych.6%. to jednak znacząco wpłynęły na kondycję finansów publicznych w wielu krajach. WZROST GOSPODARCZY. W drugim półroczu 2008 r. w której PKB zmniejszył się o 5. W obliczu światowego kryzysu finansowego i gospodarczego globalny napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych zmniejszył się z rekordowo wysokiego poziomu blisko 2 bln USD w 2007 roku do ok.2%. W III kwartale tempo wzrostu spowolniło do 5. Podobnie jak w poprzednich latach wysoko oceniany jest obszar polityki handlowej oraz monetarnej. Głównym ich zamierzeniem było zahamowanie spadków popytu wewnętrznego i prywatnej konsumpcji. Negatywnie ocenia się niską elastyczność rynku pracy. wzrostu PKB o 1.2%. kiedy to wzrost PKB w skali roku wyniósł 6.8%. Załamanie wzrostu gospodarczego dotknęło większość regionów świata. niską stopę zatrudnienia. Do słabych stron gospodarki Polski zalicza się niekorzystne warunki rozpoczynania działalności gospodarczej (choć w tym obszarze w ostatnim czasie nastąpiła istotna poprawa). mimo iż w ostatnich latach odnotowuje poprawę pozycji rankingowych. Jest pojęciem bardzo złożonym. co przejawiało się rosnącymi deficytami budżetowymi i powiększaniem się poziomu długu publicznego. opisywanym przez wiele wskaźników cząstkowych dotyczących makro. Negatywne tendencje obserwowane w drugim półroczu 2008 r. Pozytywny wpływ na ocenę konkurencyjności polskiej gospodarki ma łatwość uzyskania kredytu. Mimo istotnego spowolnienia.1%. a w IV kwartale do 3.2% (wobec ok. Wzmożona aktywność gospodarcza osiągnęła maksimum w roku 2007. 8 . dobrej jakości szkolnictwo wyższe i szkolenia. Wśród krajów rozwiniętych głęboka dekoniunktura wystąpiła również w Japonii. Ostatecznie w 2008 r. odnotowano wzrost PKB o 5. Wzrost inwestycji w park maszynowy i urządzenia produkcyjne przyczynia się w zasadniczy sposób do unowocześnienia m. W usługach rynkowych wartość dodana wzrosła o 2. Inwestycje odzwierciedlają stan gospodarki oraz jej perspektywy rozwojowe. których produkcja kierowana jest w zdecydowanej większości na eksport. na tle gospodarek europejskich (wzrost PKB wobec spadku w większości krajów) stwarzają realne szanse na ponowny wzrost zainteresowania inwestorów zagranicznych polskim rynkiem w najbliższych latach.0% (przed rokiem wzrosła o 6.1%. Zmniejszyło się także zatrudnienie.8%).POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI W latach dobrej koniunktury motorem wzrostu był popyt krajowy.9%). proc. w roku 2008 wartość BIZ wyniosła 10. do 221 mld zł.1% przed rokiem). silna deprecjacja złotego spowodowała wzrost konkurencyjności polskich towarów w eksporcie i jednocześnie przyczyniła się do zmniejszenia opłacalności importu – skutkując poprawą salda bilansu handlowego. w połączeniu z napływem bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Wkład popytu krajowego we wzrost gospodarczy w 2009 r. a w przemyśle spadła o 1. a tempo wzrostu wynagrodzeń realnych spadło z 5. a wkład popytu zagranicznego dodatni (2. napędzany przyrostem zatrudnienia i wynagrodzeń realnych.7 mld EUR.9% w roku 2008 do 2. O wzroście wartości dodanej brutto ogółem w 2009 roku zdecydował sektor usług.1%. akumulacja brutto zmniejszyła się o ponad 10%. sytuacja uległa zasadniczej zmianie. W 2009 r. Na skutek dostosowania zapasów do ograniczonego poziomu aktywności gospodarki. wskazuje na dobry stan gospodarki i korzystne perspektywy jej rozwoju.8%. w usługach nierynkowych o 3.7% do 66. Wartość dodana brutto zwiększyła się o 1. proc. a co za tym idzie na ich możliwości finansowania nowych inwestycji.3 mld EUR Spadek wartości inwestycji zagranicznych był wynikiem utrzymującej się ogólnej dekoniunktury w światowej gospodarce. INWESTYCJE.). Mimo istotnego spadku obrotów towarowych z zagranicą. Wzrost wydatków inwestycyjnych firm.).7%. Natomiast w roku 2009 nakłady inwestycyjne spadły o 0. Pomyślne wyniki uzyskane przez Polskę w 2009 r. Po rekordowym 2007 roku kiedy do Polski napłynęło 16. Poziom inwestycji warunkuje właściwy rozwój gospodarki i jest niezbędny do wzrostu jej konkurencyjności. urządzenia i środki transportu. W takiej sytuacji głównym stymulatorem wzrostu stał się popyt zagraniczny. Istotne zwiększenie nastąpiło w 2007 roku (o 20.8 pkt. Od 2003 roku następował systematyczny wzrost wydatków na przedsięwzięcia inwestycyjne.9% (5. Lata 2008 i 2009 pod względem napływu BIZ do Polski odzwierciedlały kryzysowe tendencje obserwowane w tym zakresie w gospodarce globalnej. a także dynamicznym wzrostem inwestycji.5%. 9 .in.1 pkt. był ujemny (1. sektora przemysłu. W roku 2008. umożliwiające przedsiębiorstwom osiąganie zysków.9%). Głównym źródłem finansowania inwestycji. podobnie jak w latach poprzednich. w tym nakłady brutto na środki trwałe o 0. wpływały niekorzystnie na wyniki finansowe tych firm. a w 2009 roku 8.0 mld EUR.5% (przed rokiem o 5. Obserwowane w ostatnim okresie trudności. były środki własne przedsiębiorców. którego udział w wartości dodanej zwiększył się z 64. kosztem nakładów na maszyny. w tym w Polsce.4%). zwiększając efektywność procesów produkcyjnych oraz poprawiając jakość produktów. tempo inwestowania obniżyło się do 10. W strukturze inwestycji zwiększył się udział nakładów na budynki i budowle. Z kolei zły stan gospodarki i nie rokujące poprawy prognozy jej dalszego rozwoju powodują zahamowanie procesów inwestycyjnych oraz odpływ inwestycji do bardziej perspektywicznych regionów świata.1% (wobec 1. zwłaszcza w branżach. w związku z dekoniunkturą globalną. 10 . ( w 2008 roku wynagrodzenia wzrosły szybciej od wydajności o 5.1% w 2008 roku) dynamika wyhamowała. Natomiast najgłębszy spadek produkcji odnotowano w produkcji metali oraz produkcji pojazdów samochodowych. W 2007 roku tempo wzrostu produkcji sprzedanej przemysłu wyniosło 10. Tendencja spadkowa była kontynuowana także w I półroczu 2009 roku.8%). Obserwowany od IV kwartału 2009 roku wzrost produkcji jest kontynuowany w tempie przyspieszonym w roku 2010.0%. w roku 2008 – ponad 10%. Ostatecznie w roku 2009 odnotowano spadek o 3.6%.3%). BUDOWNICTWO. a w IV kwartale odnotowano już wzrost o 5. gaz i gorącą wodę odnotowano spadek o 4. mieszkań. gospodarowanie ściekami i odpadami. W II półroczu 2008 roku globalny kryzys ekonomiczny zaczął negatywnie oddziaływać na naszą gospodarkę. W wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną. W skali roku nastąpił wzrost o 3. W przemyśle przetwórczym na 22 badane działy wzrost produkcji w 2009 roku odnotowano w siedmiu (w 2008 roku działów takich było jedenaście).5%.5%) jest dostawa wody. natomiast w roku 2009 nastąpił bezwzględny spadek. Działy te zaliczane są do działów wysokiej techniki. W budownictwie indywidualnym. W 2009 roku oddano do użytku ponad 160 tys. Na roczną dynamikę produkcji w 2009 roku w działach przemysłu przetwórczego decydujący wpływ miała sytuacja w I półroczu. których udział w produkcji przemysłu przetwórczego przekracza 80%.6%).6%) oraz wyrobów farmaceutycznych (o 7.1%. Rok 2009 był trudny dla budownictwa.8%). W 2009 roku dynamika wydajności w przemyśle wyprzedzała dynamikę wynagrodzeń realnych o 1. liczba oddanych mieszkań zmniejszyła się o 13. Wzrost wydajności odnotowano jedynie w przemyśle przetwórczym (o 4. Wśród tych dwunastu działów spadek produkcji w I kwartale odnotowano w jedenastu. W roku 2007 odnotowano ponad 20% wzrost inwestycji. determinującej sytuację całego przemysłu. o 3. rekultywacja. wyrobów elektronicznych i optycznych (o 10. proc. W największej sekcji. produkcja wzrosła o 2. Jedyną sekcją mogącą pochwalić się wzrostem produkcji (o 2. W III kwartale głębokie spadki produkcji wyhamowały. Podobnym udziałem co budownictwo indywidualne charakteryzowały się mieszkania przeznaczone na sprzedaż lub wynajem.7% Dość wysokie.6%. przetwórstwie przemysłowym.1% mniej niż w roku 2008 roku (wówczas wzrost wyniósł 23.8% wobec 0. produkcja zmniejszyła się o 3.9%. Wydajność pracy mierzona produkcją sprzedaną na jednego zatrudnionego w przemyśle wzrosła o 2. którego udział stanowił w 2009 roku 45. aczkolwiek malejące tempo wzrostu notowano także w I półroczu 2008 roku (ponad 7%). Departament Analiz i Prognoz wyselekcjonował dwanaście największych działów (spośród 22).3% przed rokiem.5 pkt. W I półroczu produkcja wzrosła o 10.5%. Zmiany produkcji w 2009 roku w sekcjach przemysłu były różnokierunkowe. z którymi produkcja budownictwa jest mocno skorelowana.MINISTERSTWO GOSPODARKI PRZEMYSŁ.7 pkt. Po kilku latach wysokiego wzrostu produkcji budowlano-montażowej (15.0% ogólnej liczby mieszkań oddanych do użytkowania. Najgłębszy spadek dotyczy górnictwa i wydobywania (o 12. W tej formie budownictwa odnotowano wzrost liczby oddanych mieszkań o 8.5% w 2007 roku i 12. a w II kwartale w dziewięciu.5%. proc). Najbardziej wzrosła produkcja komputerów. Analizując wyniki budownictwa należy mieć na względzie kształtowanie się nakładów na inwestycje. W największym stopniu zmniejszyła się produkcja metali oraz produkcja samochodów.4%. Pozwoliła jednak na ich złagodzenie. W skali 2008 roku import (142. na którą w 2009 roku przypadło 79. proc. Obok negatywnych konsekwencji dla polskiej gospodarki i kondycji handlu zagranicznego kryzys przyczynił się do wyraźnej redukcji wyjątkowo wysokiego i dynamicznie narastającego w ostatnich kilku latach deficytu obrotów towarowych. o 4. Ostatecznie w roku 2009 wartość importu wyniosła 107. do 11.2% (import o 9. była kontynuowana w okresie trzech kwartałów 2009 roku. proc. Zwiększył się również udział artykułów rolno-spożywczych o 1. ich import zaś o 19. Pierwsze trzy kwartały 2008 r.8%.5% mniej niż rok wcześniej.4 mld EUR) wzrósł o 18. W okresie trzech kwartałów 2009 roku następował spadek importu o 25-30% kwartalnie.2%). stanowiące 12.9 pkt.2 mld EUR wyższą o 14.9%.9%).6%..2%. Udział wyrobów elektromaszynowych – najwyżej przetworzonych w polskiej ofercie eksportowej – wzrósł w 2009 roku o 1. nie zapowiadały zmiany sytuacji w handlu zagranicznym.8%.8% eksportu oraz 39. 20% kwartalnie. Negatywna tendencja zapoczątkowana w IV kwartale 2008 r. Podobna sytuacja jak po stronie eksportu występowała także po stronie importu.1% niż w 2007 roku.5 mld EUR. Drugą pod względem wartości grupą towarową są wyroby przemysłu chemicznego. W polskich obrotach towarowych z zagranicą dominującą pozycję zajmują wyroby elektromaszynowe. Główną pozycję w krajowym imporcie zajmuje Unia Europejska z udziałem 61.5%.9 mld EUR oraz 5.2 pkt. W wymianie z krajami Unii Europejskiej w roku 2009 odnotowano dodatnie saldo w wysokości 11.3%.4%. Do najistotniejszych czynników koniunkturalnych kształtujących sytuację na rynku pracy należy zaliczyć tempo wzrostu gospodarczego oraz dynamikę inwestycji. W roku 2009 eksport ukształtował się w wysokości 98. W IV kwartale tempo spadku zmniejszyło się do ok. ich eksport zmniejszył się o 1.5% na koniec roku 2008 do 11.3 mld EUR. jak i poprzez hamujące oddziaływanie na import (szok cenowo-kosztowy wywołany ostrą deprecjacją złotego). Eksport tych towarów zmniejszył się o 11. odpowiednio 8. zarówno poprzez swoje oddziaływanie proeksportowe (wzmocnienie konkurencyjności cenowej i poszerzenie marginesu opłacalności eksportowanych towarów).7 pkt. Stopa bezrobocia rejestrowanego wzrosła z 9.6 mld EUR.5%).3%. Wśród tej grupy państw największym odbiorcą polskich towarów była Unia Europejska. 11 . proc.1% importu. kiedy to spadek eksportu wynosił ok.8 mld EUR. Ich udział w ogólnym eksporcie Polski wyniósł w 2009 roku 85. Towary te okazały się mniej podatne na wahania koniunktury niż towary nisko przetworzone. Najwyższy deficyt w dalszym ciągu generowany jest w wymianie z Chinami i Rosją. eksport zmniejszył się o 0. Załamanie nastąpiło dopiero w IV kwartale 2008 r. Znaczący udział dotyczy też Rosji i Chin (łącznie 17. Głęboka deprecjacja złotego nie zdołała zrekompensować skutków załamania koniunktury na rynkach światowych. Dominującym obszarem polskiego eksportu są rynki krajów gospodarczo rozwiniętych.2%) odnotowano po stronie importu.3 mld EUR wykazując spadek o 15. Głębszy spadek (o 23. RYNEK PRACY. Artykuły te charakteryzowały się największą odpornością na kryzys.7% całkowitego polskiego eksportu. Eksport Polski rósł w tym okresie dynamicznie. Dopiero w IV kwartale ta niekorzystna tendencja wyhamowała. Eksport tych towarów zmniejszył się o 14. o 24. 15%. szybciej od eksportu. które w 2009 roku stanowiły 44. Roczny eksport zamknął się kwotą 116.9%.1% importu ogółem. Partycypacja krajów WNP w naszym eksporcie wyniosła 7. Relatywnie mniejsze spadki eksportu odnotowano w handlu towarami stosunkowo wyżej przetworzonymi i charakteryzującymi się wyższym stopniem zaawansowania technologicznego.9%.1% eksportu i 17. a nadwyżka bilansowa wzrosła do 2.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI HANDEL ZAGRANICZNY. Sytuacja na rynku pracy w 2009 roku nie była jednoznaczna Wzrostowi liczby pracujących towarzyszyło zmniejszenie liczby zatrudnionych w sektorze przedsiębiorstw (o 1. znacznie przekraczającego poziom celu inflacyjnego NBP. są obszarami najwyższego bezrobocia w skali kraju. CENY. towarzyszące ograniczeniu zatrudnienia. w szczególności w dużych aglomeracjach miejskich. najniższe wartości wskaźnika zatrudnienia i najwyższa stopa bezrobocia dotyczyły osób z wykształceniem podstawowym i niepełnym podstawowym.9% wobec 8. a brak wyraźnej poprawy sytuacji skłonił Radę do dalszego luzowania polityki pieniężnej również w 2009 r. Niedopasowanie struktury popytu i struktury podaży pracy oraz niski wskaźnik zatrudnienia są istotnymi problemami utrudniającymi rozwój polskiej gospodarki. nie były w stanie w wystarczającym stopniu skompensować wzrostu poziomu wskaźnika cen dóbr i usług konsumpcyjnych. Młodzi ludzie wchodząc na rynek pracy w warunkach spowolnienia gospodarczego i generalnego spadku popytu na siłę roboczą napotykali w 2009 r. Na koniec 2009 roku stopa referencyjna wynosiłą 3.8%). W Założeniach polityki pieniężnej na rok 2009 za główny cel przyjęto utrzymanie inflacji w pobliżu średniookresowego celu inflacyjnego (2. Pomimo spowolnienia popyt na pracowników z wykształceniem wyższym i średnim ogólnokształcącym zwiększył się.2%).5%). o 4. 12 . w szybszym tempie niż w 2008 r. na których pracę wskutek postępu technologicznego . parę wodną i gorącą wodę (15. Przejawia się to wysokim bezrobociem wśród pewnych grup zawodowych i niedoborach pracowników w innych zawodach. Podobnie jak w latach poprzednich. Rok 2009 pod względem intensywności oraz kierunku zmian cen w polskiej gospodarce charakteryzował się podtrzymaniem silnego trendu wzrostowego. (2.MINISTERSTWO GOSPODARKI W 2009 r. w 2009 r. większe niż w latach poprzednich trudności ze znalezieniem miejsca pracy. Ceny produkcji budowlano-montażowej wzrosły o 0. Średnioroczne ceny produkcji sprzedanej przemysłu wzrosły w 2009 roku o 3.in.2% (w 2008 r.4% i utrzymał się na poziomie z roku poprzedniego.5%.8% w 2008 r.Rada Polityki Pieniężnej w drugiej połowie 2008 r. Wskaźnik zatrudnienia w Polsce pozostaje jednym z niższych w Unii Europejskiej. Zarówno spowolnienie przyrostu popytu krajowego w skali roku. Niewielka skala migracji wewnętrznych z obszarów o niskim popycie do obszarów o wysokim popycie przyczynia się do przestrzennej koncentracji bezrobocia. Niedobory pracowników występują natomiast najczęściej w dynamicznie rozwijających się regionach.). a także stosunkowo niskiej mobilności siły roboczej. W drugim półroczu RPP nie zmieniła podstawowych stóp procentowych uznając dotychczas dokonane zmiany za wystarczające. a tym samym sprzyjające powrotowi polskiej gospodarki na ścieżkę potencjalnego tempa wzrostu. wynikiem niezgodności popytu na pracę z podażą pracy według zawodów. Najniższy poziom zatrudnienia notowany był w grupie wiekowej 45-59/64 lat. Najwyższy towarzyszył produkcji sprzedanej w sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną. W Polsce od wielu lat występuje nadwyżka podaży pracowników o niskich kwalifikacjach i niedobór pracowników o wyższych kwalifikacjach. Główną przyczyną jest stosunkowo niewielka elastyczność systemu kształcenia i polskiego systemu płac. Strukturalne niedopasowanie na rynku pracy jest m. W roku 2009 nastąpiło załamanie się pozytywnych tendencji wzrostowych zatrudnienia ludzi młodych. jak i spadek presji płacowej.2% w roku 2008). POLITYKA PIENIĘŻNA.5% (4.4%. Ceny towarów i usług konsumpcyjnych wzrosły średniorocznie o 3. Znaczną część długotrwale bezrobotnych stanowią osoby niewykwalifikowane. Wzrost cen zanotowano we wszystkich sekcjach. wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15-64 lat wyniósł 50. Dążąc do osiągnięcia tego celu. a także wzrost cen regulowanych. ale mając też na uwadze zagrożenie ogólnoświatową dekoniunkturą . W kierunku wzrostu inflacji oddziaływały przede wszystkim wyższe ceny towarów importowanych (silna deprecjacja złotego). gaz.popyt spada. rozpoczęła serię obniżek stóp procentowych. Regiony słabiej rozwinięte. gdzie popyt na pracę jest mniejszy. Ta grupa społeczna najsilniej odczuła skutki spowolnienia gospodarczego i spadku popytu na rynku pracy. do 2009 roku przychody z prywatyzacji przekroczyły 100 mld zł. 11 sierpnia 2009 roku Rada Ministrów przyjęła dokument Kluczowe spółki do prywatyzacji w latach 2009-2010 – Aktualizacja Planu prywatyzacji na lata 20082011. w czerwcu 2009 r.7% PKB. W połowie lat 90 sektor prywatny uzyskał pozycję dominującą. a jednocześnie nastąpiła obniżka skali podatkowej podatku PIT. Budżet na rok 2009 został skonstruowany przy założeniu tempa wzrostu PKB na poziomie 3. dochody budżetu państwa wyniosły 114. 23 stycznia 2009 roku Sejm RP uchwalił ustawę budżetową na rok 2009.9% PKB. 22 kwietnia 2008 roku Rada Ministrów przyjęła Plan prywatyzacji na lata 2008-2011. Realizacja budżetu w I półroczu wykazała.608 przedsiębiorstw.0 mld zł). Tempo wzrostu gospodarczego jeszcze spowolniło.8 mld zł. sytuacja uległa dalszemu pogorszeniu.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI FINANSE PUBLICZNE. Komisja Europejska ponownie otworzyła wobec Polski procedurę nadmiernego deficytu. i 2010 r. który obejmował realizację projektów dla 740 spółek. 13 . a dług sektora do 46. 10 lutego 2009 roku przyjęta została aktualizacja Planu. Znalazło to odzwierciedlenie w pogorszeniu sytuacji budżetu państwa. Ponadto. W wielu przypadkach sytuacja ekonomiczno-finansowa spółek przewidzianych do prywatyzacji uległa pogorszeniu. który dotarł do Polski w II półroczu 2008 wywarł niezwykle negatywny wpływ na sytuację sektora finansów publicznych. Kryzys globalny.1% (151.2 mld zł. W roku 2008 udział sektora prywatnego w wartości dodanej brutto wyniósł 77%. Realizacja budżetu okazała się korzystniejsza – rok 2009 został zamknięty deficytem 23. Zaawansowanie wydatków jest wyższe i stanowi 50. lista spółek została rozszerzona do 802. a jego przewaga nad sektorem państwowym nadal się powiększa. W związku z przekroczeniem referencyjnego poziomu deficytu finansów publicznych.7%. Deficyt budżetowy po pierwszych sześciu miesiącach wyniósł 36. STRUKTURA WŁASNOŚCIOWA GOSPODARKI.. Według wstępnego szacunku deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2009 r.8 mld zł.9% rocznych dochodów przyjętych w ustawie budżetowej na rok 2010.0 mld zł. w II półroczu 2009 r. w którym wskazano 54 wyselekcjonowane kluczowe podmioty do prywatyzacji w okresie 18 miesięcy tj. Od początku transformacji postępował intensywny proces prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Recesja gospodarcza obniża możliwości skutecznej realizacji przekształceń własnościowych.5% wielkości deficytu przyjętego w ustawie budżetowej na rok 2010. Okres transformacji ustrojowej to początek przemian w strukturze własnościowej przedsiębiorstw. W latach 1990-2009 zakończono procesy przekształceń własnościowych wobec 3. W 2009 r. wzrósł do 7. co stanowi 70. Procesy prywatyzacji w roku 2009 prowadzone zatem były w złożonych warunkach ekonomicznych. do poziomu 27. że założenia co do tempa wzrostu PKB były zbyt optymistyczne. którą Sejm RP przyjął 17 lipca 2009 r. Skala powyższych zmian skutkowała koniecznością nowelizacji ustawy budżetowej na 2009 r. W pierwszym półroczu 2009 r. skutkująca zmniejszeniem dochodów budżetu.1%. co stanowi 45.2 mld zł. Według znowelizowanej ustawy deficyt budżetowy wzrósł o 9. a dług sektora do 49.8% PKB. Od 1991 r. co miało wpływ na przesunięcie terminów realizacji poszczególnych projektów. Wg stanu na koniec czerwca 2010 r. przede wszystkim po stronie dochodowej. szczególnie miało to miejsce w pierwszej połowie roku. skala załamania aktywności w gospodarce światowej i związane z nią pogorszenie sytuacji bieżącej oraz perspektyw dla polskiej gospodarki okazały się znacznie silniejsze niż wskazywały wcześniejsze prognozy. Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł do 3. Działania prywatyzacyjne uwarunkowane są sytuacją makroekonomiczną oraz koniunkturą na rynkach światowych i na rynku krajowym. Jednak dzięki zwiększeniu wskaźnika innowacyjności awansowała z grupy krajów doganiających do grupy umiarkowanych innowatorów. Zgodnie z wynikami badania. jak również ocenę prowadzonej polityki gospodarczej. infrastrukturę drogową i telekomunikacyjną. Otoczenie regulacyjne wciąż pozostaje w katalogu czynników hamujących wzrost przedsiębiorczości w Polsce. W związku z tym w 2009 roku kontynuowano działania. ale wyższym niż średnia dla UE tempem wzrostu tego wskaźnika. dotyczących głównie szeroko pojętego prawa gospodarczego oraz podatkowego jest ułatwienie podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. nierzadko sprzecznych przepisów. Głównym celem Pakietu zawierającego ponad 20 nowelizacji ustaw. zmniejszanie reglamentacji. Potwierdzają to różne badania i raporty. system finansowy oraz sądowniczy. Europejska Tablica Wyników w zakresie Innowacji (European Innovation Scoreboard – EIS). bezpieczeństwa państwa i innych uwarunkowań społeczno-gospodarczych. a następnie je przezwyciężać. Realizacja powyższych celów prowadzana jest przede wszystkich w ramach Pakietu na rzecz przedsiębiorczości. okazały się niższe obroty oraz konkurencja ze strony małych i dużych przedsiębiorstw. Przeprowadzone analizy potwierdziły. Badania ankietowe prowadzone w Ministerstwie Gospodarki pokazują. koszty pracy. niewspółmiernej do potrzeb wynikających z bezpieczeństwa konsumenta. innowacyjność polskiej gospodarki jest niska. obrotu gospodarczego. system podatkowy. powodując po ich stronie nieuzasadnione koszty – takie z reguły są doświadczenia przedsiębiorców. Przedsiębiorczość umożliwia uzyskanie efektywności pozwalającej na bieżące funkcjonowanie przedsiębiorstwa i stwarza podstawy jego rozwoju. Podobnie jak w poprzednich badaniach. Przedsiębiorstwa ze swej natury nie są przygotowane na ryzyko regulacyjne.) Polska. Mniej dotkliwe w sytuacji spowolnienia gospodarczego są dla firm koszty siły roboczej oraz problemy odpowiednich kwalifikacji pracowników. że pole do redukcji reglamentacji jest bardzo duże. Aby lepiej identyfikować bariery w rozwoju. takie jak przepisy prawne. Zbyt skomplikowane i niezrozumiałe prawo jest wymieniane w sondażach publicznych jako bariera do rozpoczynania działalności gospodarczej. że w 2009 roku przedsiębiorcy odczuli skutki spowolnienia gospodarczego. również w 2009 r. przedsiębiorcy wymienili wysokość podatków i opłat oraz skomplikowanie przepisów prawnych jako najważniejsze bariery rozwoju. Polska charakteryzuje się niższym niż przeciętna dla wszystkich państw Unii Europejskiej poziomem Sumarycznego Wskaźnika Innowacyjności (Sumary Innovation Index – SII). z których jednym z najistotniejszych jest raport pt. które w poprzednich latach były mniej istotne. W międzynarodowym ujęciu porównawczym. dokonuje się okresowej oceny sytuacji gospodarczej w oparciu o ankietowanie przedsiębiorców. Do tej pory wprowadzono w życie szesnaście ustaw z Pakietu. Ministerstwo Gospodarki dostrzega problem wysokiej skali reglamentacji oraz dużej liczby obciążeń regulacyjnych. Czynnikami. podobnie jak przed rokiem została sklasyfikowana na 23 miejscu wśród państw UE. INNOWACYJNOŚĆ. że często prawo nakłada na przedsiębiorców nadmierne obowiązki. Miało to wpływ na zgłaszane przez nich bariery rozwoju przedsiębiorczości. Wg najnowszej edycji raportu (styczeń 2010 r. Jest zdeterminowana przez różnorodne warunki otoczenia biznesu. Likwidowanie zbędnych bądź dublujących się. dlatego też częste zmiany prawa postrzegają jako działania wymierzone przeciwko nim. Do takich odpowiedzi skłoniły przedsiębiorców skutki ogólnoświatowego kryzysu.MINISTERSTWO GOSPODARKI PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ. które w głównej mierze mają uprościć prawo. Jeżeli już uda się przebrnąć przez labirynt formalności okazuje się. 14 . zwiększanie swobody działalności gospodarczej oraz poprawa przejrzystości i jednoznaczności obowiązujących przepisów mają przyczynić się do stworzenia otoczenia regulacyjnego przyjaznego obywatelom i przedsiębiorcom. 2 mld zł (o 16. Pogorszenie sytuacji w tym zakresie to efekt światowego kryzysu gospodarczego. Bezwzględne zmniejszenie straty o 16.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Monitoring wskaźników oceniających innowacyjność polskiej gospodarki nie daje jednoznacznej odpowiedzi na temat postępu w tym zakresie. Do tych sugerujących pozytywne tendencje w gospodarce można zaliczyć dynamikę nakładów na innowacje. Wskaźniki rentowności wzrosły: rentowność ze sprzedaży do 5. W 2008 r. Wynik ze sprzedaży wzrósł o 1. W I półroczu 2009 roku w gospodarce były kontynuowane negatywne tendencje.8-proc. Ich zmiany nie są jednokierunkowe. Polska. wykorzystując polepszającą się koniunkturę gospodarczą.6% PKB). wzrost PKB był największy spośród gospodarek Unii Europejskiej.0%).5% w roku 2007 do 31. dążyć do poprawy struktury wydatków i redukcji deficytu. choć o wzroście gospodarczym z lat poprzednich nie mogło być mowy.1 mld zł (wzrost o 17. Obecnie priorytetem dla polskiej gospodarki w krótkim i średnim horyzoncie jest poprawa stanu finansów publicznych. W 2008 r. Niemniej jednak 1. a rentowność netto do 4.0%).1% w 2008 r. W skali roku 2009 odnotowano wzrost przychodów z całokształtu działalności o 0. Duża w tym zasługa polskich przedsiębiorców.2%. 15 . musi podjąć działania naprawcze w zakresie finansów publicznych. WYZWANIA. Wyniki na wszystkich rodzajach działalności wzrosły. nie nastąpiły istotniejsze zmiany w strukturze produkcji sprzedanej przedsiębiorstw według poziomów techniki.1%. W porównaniu z I półroczem 2008 roku zmniejszyły się wyniki finansowe na wszystkich rodzajach działalności. a wynik finansowy netto 95. O jego istotnej poprawie zdecydowała działalność finansowa. Rok 2009 został naznaczony wpływem ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego.1 mld zł. Długotrwale utrzymujący się deficyt budżetowy prowadzi do narastania długu publicznego i negatywnie wpływa na sytuację gospodarczą kraju.0 mld zł) zmniejszyła się o ponad 75%.0. Z naszą gospodarką kryzys obszedł się łagodniej niż w przypadku innych krajów.0%.9%. Poniesiona w roku 2008 strata na tej działalności (22. nakłady na działalność innowacyjną wzrosły o 25. zwłaszcza jeśli chodzi o inwestycje.. do 5. Z kolei uwagę zwraca niski udział nakładów na B+R (ok. Polskie przedsiębiorstwa przeznaczają coraz więcej środków na innowacje. Zmiany tych wyników nie miały jednak zbyt dużego wpływu na przyrost wyniku na działalności gospodarczej. przy jednoczesnym wzroście udziału wyrobów średnio-niskiej i niskiej techniki. WYNIKI FINANSOWE PRZEDSIĘBIORSTW. Wynik finansowy brutto wyniósł 116. które ujawniły się w II półroczu 2008 roku. Odnotować jednak należy spadek łącznego udziału wyrobów wysokiej i średniowysokiej techniki z 31.4 mld zł (o 1. W warunkach spowolnienia trudno jednak takiemu zachowaniu odmówić racjonalności. ale jednocześnie nierównowaga finansów publicznych ma przede wszystkim podłoże strukturalne i jest wynikiem zaniechania dostosowań w okresie dobrej koniunktury w latach poprzednich. Dodatkowo w Polsce mamy do czynienia ze stosunkowo niskim udziałem środków podmiotów gospodarczych i relatywnie wyższymi nakładami publicznymi.7% w relacji do roku poprzedniego. którzy nie ulegli pesymistycznym nastrojom. rentowność brutto do 5. a wynik z pozostałej działalności operacyjnej zmniejszył się o 1.9 mld zł było podstawowym czynnikiem poprawy wyniku na działalności gospodarczej. Łączny wynik na działalności gospodarczej zmniejszył się prawie o 20%.8 mld zł (wzrost o 22.1%). choć na pewno w znacznie większym stopniu niż w poprzednich latach przyjęli strategie defensywne.2%). W II półroczu 2009 roku nastąpiła poprawa sytuacji. Rozwój tych obszarów powinien wspierać postęp technologiczny oraz wzrost produktywności. − podniesienie poziomu wykształcenia. 16 . Kierując się tak określonymi wskaźnikami – każde z państw członkowskich. uwzględniając specyfikę ich sytuacji ekonomiczno-społecznej. jest wynikiem integracji i zobowiązań wobec Unii Europejskiej. W związku z upływem okresu realizacji Strategii Lizbońskiej. wzajemnie wzmacniające się priorytety: wzrost inteligentny (ang. − propagowanie włączenia społecznego. oraz dążenie do zwiększenia efektywności energetycznej o 20% (realizacja pakietu energetycznoklimatycznego). pełne wykorzystanie jednolitego rynku. czy rosnącą potrzebą racjonalnego wykorzystywania zasobów. cechującej się stabilnym wzrostem gospodarczym oraz zapewniającej wysoki poziom zatrudnienia. smart growth) (rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach). zwiększenie do 20% udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii. efektywniej wykorzystującej zasoby. czyli: wzrost aktywności zawodowej i poprawa funkcjonowania rynku pracy. określiło własne cele Następnym etapem w tym procesie będzie przygotowanie przez państwa członkowskie nowych krajowych programów reform. − łączny poziom inwestycji publicznych i prywatnych w sektorze B+R w wysokości 3% PKB. wzmagające presję konkurencyjną na gospodarki. wzrost kapitału ludzkiego (edukacja. Komisja Europejska zainicjowała dyskusję nad nową strategią społeczno-gospodarczą Europa 2020. Dla osiągnięcia powyższych celów zaproponowano trzy podstawowe. starzeniem się społeczeństw. czynniki demograficzne. które poza nowymi zintegrowanymi wytycznymi będą uwzględniać ustalone w dialogu z KE krajowe cele Strategii Europa 2020 oraz bariery wzrostu zidentyfikowane dla poszczególnych państw członkowskich. Ostateczny kształt Strategii został przyjęty przez Radę Europejską 17 czerwca 2010 r. bardziej zielonej. Ważna część działań podejmowanych przez Polskę. zwłaszcza poprzez dążenie do zmniejszenia poniżej 10% odsetka osób zbyt wcześnie kończących naukę oraz poprzez zwiększenie do 40% odsetka osób w wieku 30-34 lat mających wykształcenie wyższe lub równoważne. a mających skutki długofalowe. innowacyjność). wzrost zrównoważony (ang. a także wyzwania w zakresie niwelowania negatywnych skutków oddziaływania człowieka na środowisko. na jesieni 2009 r. Czynniki w szczególności brane pod uwagę to: procesy globalizacyjne. które stymulują potencjalne (długookresowe) tempo wzrostu gospodarczego. Podkreślona została potrzeba wspólnego działania państw członkowskich na rzecz wychodzenia z kryzysu oraz wdrażania reform umożliwiających stawienie czoła wyzwaniom związanym z globalizacją. W długiej perspektywie wyzwania związane są z istniejącymi trendami światowymi i wypływającymi z nich zagrożeniami.MINISTERSTWO GOSPODARKI Jednocześnie równoważeniu finansów publicznych powinno towarzyszyć wsparcie obszarów. a zarazem konkurencyjnej) oraz wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (ang. sustainable growth) (promowanie gospodarki zrównoważonej. Zaproponowana nowa wizja rozwoju jest propozycją społecznej gospodarki rynkowej XXI wieku. − zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% (warunkowo 30%) w porównaniu z poziomami z roku 1990. przedsiębiorców i obywateli. inclusive growth) (wzmacnianie gospodarki charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością ekonomiczną. społeczną i terytorialną). B+R. w tym głównie starzenie się społeczeństw i związana z tym konieczność zmiany modelu aktywności zawodowej oraz migracje. W ramach Strategii Europa 2020 zaproponowano następujące cele na poziomie Unii Europejskiej: − dążenie do osiągnięcia wskaźnika zatrudnienia w wysokości 75% wśród kobiet i mężczyzn w wieku 20–64 lat. w szczególności przez obniżenie poziomu ubóstwa i wydobycie co najmniej 20 mln osób z zagrożenia ubóstwem i wykluczeniem. Zwiększeniu skuteczności programowania i wdrażania polityki rozwoju na szczeblu krajowym oraz podniesieniu jakości funkcjonowania instytucji publicznych ma służyć model zarządzania zaprezentowany w Założeniach systemu zarządzania rozwojem Polski. flagship initiatives). przy zapewnieniu optymalnego tempa konsolidacji finansów publicznych i wysokiego poziomu inwestycji strukturalnych. − Europejski program walki z ubóstwem – zapewnienie spójności gospodarczej. Na podstawie Założeń… oraz przyjętego 24 listopada 2009 r. − Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej. Generalnie celem polityki gospodarczej jest stworzenie warunków do powrotu gospodarki na ścieżkę szybkiego i jednocześnie zrównoważonego wzrostu. − Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego – Regiony-miasta-obszary wiejskie. − Strategia rozwoju transportu. przed którymi stoi społeczeństwo. 17 .POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Podstawowym instrumentem realizacji Strategii Europa 2020 mają stać się projekty przewodnie (ang. Gospodarka wysoce konkurencyjna – do jakiej dążymy – to gospodarka innowacyjna i efektywna. takimi jak zmiany klimatu. społecznej i terytorialnej poprzez pomoc osobom biednym i wykluczonym społecznie oraz umożliwienie im aktywnego uczestniczenia w życiu społecznym. zwłaszcza MSP oraz wsparcie rozwoju silnej bazy przemysłowej. − Młodzież w drodze – poprawa jakości na wszystkich poziomach edukacji i szkoleń oraz zwiększanie atrakcyjności europejskiego szkolnictwa wyższego na arenie międzynarodowej. jakie daje współpraca i efektywne wykorzystanie zasobów (w tym wiedzy). − Strategia rozwoju zasobów ludzkich. − Strategia zrównoważonego rozwoju wsi i rolnictwa. w celu zwiększenia poziomu zatrudnienia oraz zapewnienie trwałości naszych modeli społecznych. decoupling). − Europejska agenda cyfrowa – osiągnięcie trwałych korzyści gospodarczych i społecznych z jednolitego rynku cyfrowego opartego na dostępie do szerokopasmowego Internetu. − Europa efektywnie korzystająca z zasobów – wsparcie zmiany w kierunku gospodarki niskoemisyjnej i efektywniej korzystającej z zasobów środowiska oraz dążenie do wyeliminowania zależności wzrostu gospodarczego od degradacji środowiska przyrodniczego (ang. − Polityka przemysłowa w dobie globalizacji – poprawa warunków dla przedsiębiorczości. wykorzystując korzyści. − Strategia rozwoju kapitału społecznego. władz regionalnych i lokalnych: − Unia innowacji – skoncentrowanie działalności badawczo-rozwojowej (B+R) i innowacji na wyzwaniach. − Sprawne państwo. realizujących średnioi długookresową strategię rozwoju kraju. Wśród nich znajdują się: − Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki. − Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia – stworzenie warunków do unowocześnienia rynków pracy. Jednocześnie przygotowywanych jest 9 nowych strategii rozwoju. zdolnej do konkurowania w skali globalnej. ochrona zdrowia. przez ułatwienie mobilności pracowników i rozwój ich umiejętności. realizowane na poziomie UE. − Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko. zmiany demograficzne. poprawa efektywności energetycznej. państw członkowskich. przez Radę Ministrów Planu uporządkowania strategii rozwoju przygotowywana jest Długookresowa strategia rozwoju kraju z horyzontem czasowym sięgającym 2030 roku oraz aktualizacja Średniookresowej strategii rozwoju kraju. której uczestnicy są w stanie skutecznie konkurować z innymi podmiotami na globalnym rynku. 1 107.8 71.8 6.7 113.8 7.4 4.5 6.4 3.7 100.5 105.2 2.5 102. wg SAD i INTRASTAT) Dynamika (rok poprzedni = 100) .2 107.0 109.8 120.3 99.0 106.316.8 103.7 102.7 99. 94.7 0.Tabela 1 Podstawowe wskaźniki sytuacji gospodarczej w latach 2001-2009 (układ dynamiczny.3 -0.060.6 106.9 107.1 108.3 103.0 102.1 104.2 0.3 112.7 120. 2.1 142.6 101.0 101.6 147.5 111.8 108.6 942.1 100.5 101.5 103.925.7 525.1 105. Produkt krajowy brutto (ceny bieżące) Produkt krajowy brutto (ceny stałe) Popyt krajowy (ceny stałe) Spożycie indywidualne z dochodów osobistych (ceny stałe) Nakłady brutto na środki trwałe (ceny stałe) % mld zł* mld zł** %* %** % % % 106.5 47.182.6 117.4 87.0 5.5 103.243.7 808.1 12.9 118. 3.2 4.7 101.4 102.1 11.5 0.1 106.8 105.3 99.5 Nakłady inwestycyjne ogółem (ceny stałe) % % % % mln EUR % mln EUR % % 10. 3.7 687.5 119.8 119.4 56.5 60.2 110.274.0 3.8 103.7 775.6 100. Mieszkania oddane do użytku mld zł* mld zł** %* %** tys.380.128.0 873.8 101.7 106.0 113.1 918.9 784.5 698.6 105.1 Ceny produkcji sprzedanej przemysłu (średnioroczne) Ceny towarów i usług konsumpcyjnych (średnioroczne) Ceny towarów i usług konsumpcyjnych (dynamika XII/XII) 78.9 118.8 924.5 84.8 1.9 5.9 4.6 68. 9.583.8 93. 11.211.344.838.8 98.9 75.5 111.2 98.9 564.7 114.2 983. wg SAD i INTRASTAT) Dynamika (rok poprzedni = 100) Import towarów (wg SAD i od V.4 105.9 123.5 107. 10.5 58.229.5 148.7 5.2 165.8 114.0 99.528.6 101.1 124.8 103.4 100.6 97.9 67.1 105.4 6.0 100.2 66.9 102.6 -0.0 5.0 108.1 101.2 118.4 101.1 Wskaźnik rentowności obrotu brutto .2 110.1 117.3 102.6 106.4 117.5 104.2 -0.275.0 104.w tym przemysłu Wskaźnik rentowności obrotu netto .7 109.8 133.3 106.330.7 104.2 103.3 1.447.8 103.0 102.1 7.3 40.7 4.6 107.3 90.3 511.5 103.3 103.6 81. 6.w tym przemysłu Eksport towarów (wg SAD i od V.8 4.7 109.0 59.4 678.6 71.6 104.0 7.5 114. 6.4 110.3 103.9 117.5 102.6 101.8 43.5 70.9 105.2 160.1 101.9 93.3 115.4 103. Produkcja budowlano-montażowa 8.1 4.2 912. 13.3 113.4 101.8 6.7 4.3 102.2 4.3 125.3 103.5 116.6 82.3 100.7 4.2 103.0 5.0 100. miary mld zł % % 2001 779.7 102.398.1 3.6 885.6 93.2004 r.8 99.8 1.6 162.1 13.2 111.4 90.7 102.3 101.6 Produkcja sprzedana przemysłu 5.156.8 125.2004 r.3 3. 12.0 843.389.5 1.784.0 102.7 1.7 115.7 0.6 102.4 116.0 Lp.176.5 136.9 6.6 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 % 2009 1. Wyszczególnienie 1.8 3. rok poprzedni = 100) Jedn.9 101.0 90.9 100.0 101.8 5.7 96.7 2. 1 Dynamika (rok poprzedni = 100) Liczba bezrobotnych zarejestrowanych (na tys.0 20. Saldo budżetu państwa mln zł -32. osób Wyszczególnienie Jedn.784.0 19.9 -4.7 99.473.6 2.5 brutto w gospodarce narodowej 21.5 96. PKB Pracujący w gospodarce narodowej (przeciętne w roku) Dynamika (rok poprzedni = 100) Przeciętne zatrudnienie w gospodarce -2.8 11.591 -23.217.1 105.747.1 .8 1.063 -15.8 * dane wg PKD 2004.4 1.7 104.6 b.4 2.775.858.1 3.8 -26. Saldo obrotów towarowych 15.8 104.5 8.7 2.115.203.417 -28.786.550. włącznie obliczono na podstawie cen bazowych.9 99. miary 14.4 19.7 12.965. osób tys.746.956 -24.9 roku) 20.1 16. Stopa bezrobocia rejestrowanego (na koniec 18.1 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 -9.2 -2.7 8.0 b.9 -5.9 2691.403 -37.4 105. dane za lata 2000 – 2009 dotyczą podmiotów o liczbie pracujących powyżej 49 osób we wszystkich sekcjach.1 .8 14.309.0 8. osób 3.4 22.1 99.4 2.358 -39.0 2.8 2.4 9.387.8 2.9 103.7 101.2 8.2 -18.5 8.na podstawie cen producenta Wskaźniki rentowności obrotu w gospodarce ogółem i przemyśle dotyczą podmiotów o liczbie pracujących powyżej 50 osób w górnictwie i kopalnictwie oraz przetwórstwie przemysłowym oraz powyżej 20 osób w pozostałych sekcjach (w roku 1995 roku).5 100.0 wynagrodzenie brutto w gospodarce narodowej 20.5 -2.8 -5.8 104.7 -4.2 3186.893.d.0 21.663 99.8 8.360.d.7 -5.943.696 -18. PKB % -4.1 104. W roku 1995 .4 83.4 -1.1 . z uwzględnieniem pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie przy wykorzystaniu wyników Powszechnego Spisu Rolnego 1996 (licznik) oraz Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 i Powszechnego Spisu Rolnego 2002 (mianownik) Źródło: GUS i NBP oraz obliczenia DAP MG.2 104. Dynamika wydajności pracy (jako wartość dodana brutto na 1 pracownika % 101.0 -1.273.0 3.2 102.6 1.334 99.713 102.254.4 -4.7 104.475.w proc.0 koniec okresu) 18.3 75.3 109. Przeciętne nominalne miesięczne zł 2.185.3 98.204.6 100.438.6 102.7 101.4 9.9 3.1 17.878 -8.4 -5.0 2.850. 16.5 92.9 -1.515.1 13.1 -12.888.1 -11.277.0 2. 18. 2001 -15.175.0 100.341.7 -2.7 103.6 101.045. Przeciętne realne miesięczne wynagrodzenie % 102. osób % tys.924 12.103.361 -25.9 101.1 Dynamika (rok poprzedni = 100) % 115.7 110.7 102.w sektorze przedsiębiorstw % 101.3 103.4 128.615 12.6 84.0 % 17.640.0 17.9 2.924 -2.728 12.097.5 14.Lp. (rok poprzedni = 100) 23.4 9.5 102.9 -12. tj.881.786.016 -7.661. .0 106.2 96.8 17.8 99.6 2.924 -4.736. 15.5 20.4 104.1 2.4 -1.166 -3.1 -4. Saldo rachunku bieżącego bilansu płatniczego .9 -2. 9.w sektorze przedsiębiorstw zł 2.1 2.0 3325.5 11.445 -14.005.4 mln EUR mln EUR % tys.302 -14.759.050.845 23.7 94.2 -4.729 97.6 104.8 101.773.2 106.812.1 -1. Dane w 2002 r.590 12.6 14.d.999.5 2.043 -41. b.643. ** dane wg PKD 2007 Wskaźnik wolumenu produkcji oraz cen produkcji sprzedanej przemysłu od 2000 r.2 -9.8 9.2 102.4 100.880 13. w dwóch ujęciach.w proc.6 2. . gdzie spadek produktu ocenia się na 4.0 -4.4 2.9 8.0 1.0 0.2 W 2009 roku załamanie wzrostu gospodarczego dotknęło większość regionów świata.6 -2. 12%.1%.9 9. Republika Korei. Wśród krajów rozwiniętych głęboka dekoniunktura wystąpiła również w Japonii.5 4.7 -0.2%.6 5.6% (OECD szacuje.9%).POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI CZĘŚĆ I POLSKA I ŚWIAT 1.9 2010 4. w 2009 roku – według Międzynarodowego Funduszu Walutowego – odnotowano spadek globalnego PKB o 0. W efekcie znacznego osłabienia popytu wewnętrznego oraz głębokiego załamania światowych obrotów. a następnie osłabienie koniunktury przeniosło się na rynki wschodzące. w szczególności kraje rozwinięte oraz WNP. że już w IV kwartale recesja dotknęła największe rozwinięte gospodarki.0 4.5 5. co spowodowało. Sytuacja w gospodarce globalnej w 2009 roku kształtowała się w znacznej mierze pod wpływem światowego kryzysu gospodarczego. Ogólny obraz sytuacji w gospodarce światowej w 2009 r. Tajwan Źródło: DAP MG na podstawie danych IMF z kwietnia 2010 2008 3. co wpłynęło na obniżenie się jego dynamiki w krajach rozwijających się.2 3. w której PKB zmniejszył się o 5.7 10.3 1.5 7.3 1.1 5.9 0.0 4. Podobna sytuacja wystąpiła w Unii Europejskiej oraz w strefie euro.2 5.4 1.1 1.0 1. Singapur. że spadek ten wyniósł 0.1.7 -5. Pod koniec 2008 roku pogłębiły się spadki popytu w krajach rozwiniętych.0 0. Tabela 2 Tempo wzrostu PKB w odniesieniu do roku poprzedniego w cenach stałych Świat Stany Zjednoczone Europa UE-27 Strefa euro WNP Rosja Bliski Wschód i Północna Afryka Afryka Subsaharyjska Rozwijające się kraje Azji Chiny Japonia Indie Nowo uprzemysłowione gospodarki azjatyckie* * Hong Kong. Spadek PKB w Europie wyniósł 4% wobec wzrostu na poziomie 1% w roku 2008.0 4.8 5.6 -7.6 8.7 8.2 7.1 -6.1 -4. W konsekwencji wolumen handlu międzynarodowego zaczął się zmniejszać i w całym 2009 roku obniżył się o ok.1 6.4 -4. Po upadku Lehman Brothers we wrześniu 2008 roku kryzys finansowy przełożył się na sferę realną.6 5. GŁÓWNE TENDENCJE W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ 1.8 2009 -0.6 -1. 21 .9 2. które sukcesywnie umacniało się wobec dolara aż do wybuchu kryzysu greckiego w grudniu 2009 roku. Z początkiem 2009 roku spadki cen zostały nieco wyhamowane.7% i okazał się o niespełna 1 pkt. W tym czasie swoją pozycję zaczęło powoli odbudowywać euro. 1. w wielu gospodarkach władze wprowadziły pakiety instrumentów antykryzysowych. w stosunku do analogicznego okresu roku 22 . wolniejszy niż przed rokiem.in. proc. Gorzej sytuacja wyglądała w przypadku nowo uprzemysłowionych gospodarek azjatyckich.7 pkt. Lekkie ożywienie jest spodziewane w 2010 roku.6%. Od tego momentu rozpoczął się ponowny trend aprecjacyjny dolara.9%). 1 bln USD. proc. natomiast w regionie Afryki Subsaharyjskiej o 3.4 pkt. W 2009 roku PKB Stanów Zjednoczonych zmniejszył się o 2. Obniżenie PKB było jeszcze większe w dominującej w tej grupie gospodarce rosyjskiej (o 7. gdzie PKB w 2009 roku zmniejszył się o 6. lecz spowolnienie tempa wzrostu do 6. W obliczu światowego kryzysu finansowego i gospodarczego globalny napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych zmniejszył się z rekordowo wysokiego poziomu blisko 2 bln USD w 2007 roku do niespełna 1. w tym przede wszystkim energetycznych i jednocześnie obserwowano umacnianie się dolara.6%.2.7 bln w roku 2008 (spadek o 14%). czyli o 1. Relatywnie najkorzystniej sytuacja kształtowała się w rozwijających się krajach Azji. Jakkolwiek działania te skutkowały pewnym wyhamowaniem spadków popytu. proc. Głównym ich zamierzeniem było zahamowanie spadków popytu wewnętrznego i prywatnej konsumpcji – przejawiało się to m. do 2. proc. to jednak znacząco wpłynęły na kondycję finansów publicznych w wielu krajach. Sytuacja gospodarcza na ważniejszych rynkach światowych 1. zaś wyraźna poprawa sytuacji powinna nastąpić w roku 2011.4%. Spadkowa tendencja była kontynuowana również w kolejnym roku – według wstępnych szacunków UNCTAD w całym 2009 roku globalny napływ BIZ mógł obniżyć się do poziomu ok.2. w porównaniu z rokiem 2008. gdzie nie odnotowano spadków PKB. Stany Zjednoczone Po okresie głębokiej recesji.3 pkt. w stosowaniu dopłat do zakupu dóbr trwałego użytku. Pogorszenie koniunktury odczuły też kraje Bliskiego Wschodu oraz Afryki. a co za tym idzie umiarkowany wzrost gospodarczy i pewną poprawę podstawowych wskaźników makroekonomicznych. W krajach Bliskiego Wschodu i Azji Północnej wzrost PKB wyhamował o 2. w tym głównie samochodów.4% wobec jego wzrostu o 0. W ostatnich miesiącach 2008 roku odnotowano gwałtowne spadki cen surowców. co przejawiało się rosnącymi deficytami budżetowymi i powiększaniem się poziomu długu publicznego. od drugiej połowy 2009 roku obserwuje się stopniowe ożywienie amerykańskiej gospodarki.1. W ramach podejmowanych działań mających na celu neutralizowanie skutków kryzysu światowego. do 2.1%.4% w 2008 roku. gdzie spadek PKB wyniósł 0..9%. Zawirowania na rynku finansowym przełożyły się również na poziom światowych cen oraz kształtowanie się kursów głównych walut. W znacznej mierze było to efektem serii rządowych pakietów i działań stymulujących gospodarkę. Wzrost gospodarczy w Chinach w 2009 roku wyniósł 8.MINISTERSTWO GOSPODARKI Wyraźne załamanie koniunktury gospodarczej odnotowano w przypadku Wspólnoty Niepodległych Państw. przy czym w czwartym kwartale 2009 roku. 0 1. przy czym w trzecim kwartale 2009 roku wzrósł on o 17.stopa bezrobocia w Stanach Zjednoczonych będzie się stopniowo zmniejszać. a wolumen importu o 17%.9 7. 2009 -2. Odnotowany w 2009 roku spadek PKB nastąpił głównie w konsekwencji radykalnego spadku krajowych inwestycji brutto.9 -2. Według prognoz OECD amerykański eksport zwiększy się w 2010 roku o 9.6 Ceny konsumpcyjne 3. o 14. Z kolei popyt wewnętrzny spadł o 3. czyli do poziomu najwyższego od pierwszej połowy lat 80. W roku ubiegłym wolumen eksportu zmniejszył się o 24%.9% PKB w roku 2009. Ocenia się.3%. który jest odbiorcą ok.9 9. Wskaźnik bezrobocia zwiększył się z poziomu 5. że to właśnie eksport będzie główną siłą napędową ożywienia Japonii po kryzysie.3 -9.4 -4.8%. Japoński PKB w IV kwartale ubiegłego roku spadł o 1. że wzrost japońskiego eksportu wynika głównie z dużego popytu zgłaszanego z rynku chińskiego.4% (wobec spadku o 0.8 Stopa bezrobocia 5.2 Nakłady brutto na środki trwałe -3.7 Konsumpcja prywatna -0.2%.5%.8%.2 3.8 2011 pw 3.5 2.7 8.wraz ze wzrostem popytu wewnętrznego . Jakkolwiek w IV kwartale 2009 roku odnotowano spadek jego wolumenu o 5%.0 -3.4 -0.8% w roku 2008 do 9.9% PKB w 2008 roku do 2. Tabela 3 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki USA (w relacji do roku poprzedniego) w % 2008 PKB 0. ¼ łącznego wywozu z Japonii.2%. tj. Wskazuje się.7% rok wcześniej). Negatywne skutki kryzysu światowego były tak silnie odczuwalne w Japonii w dużej mierze ze względu na stosunkowo silne uzależnienie jej gospodarki od handlu zagranicznego. proc. było najpoważniejsze w powojennej historii państwa.4 2. w tym w trzecim kwartale 2009 roku zwiększył się o 21. Jednocześnie eksperci OECD prognozują.9 8.9 Źródło: DAP MG na podstawie danych OECD z maja 2010. o 9. Japonia Obserwowane w 2009 roku załamanie japońskiej gospodarki.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI poprzedniego.9%. Z kolei import w tym okresie spadł o 13. a w czwartym już prawie o 23%. 1.6%.8 Eksport (towary i usługi) 5.2. 23 . a w kolejnym kwartale o 15.6%.6 pkt.2 3. Przewiduje się.6%.4 10. podczas gdy w całym 2009 roku zmniejszył się o 5. czyli ponad 4-krotnie szybszego niż w roku 2008. a konsumpcja prywatna zmniejszyła o 0. że w kolejnych latach .3 9.1 8.2. odnotowano jego wzrost o 5. to w I kwartale br. w konsekwencji światowego kryzysu. pomimo istotnej aprecjacji jena. nastąpił jego wzrost o 34% (w ujęciu rok do roku).6 -13. że w 2010 roku tempo wzrostu gospodarki japońskiej wyniesie 3%. a import o 0. Według prognoz w 2010 roku należy spodziewać się dynamicznego wzrostu japońskiego eksportu – o 17.2 Bilans na ROB (% PKB) -4.8%. szybciej czyli o 10%. Przełożyło się to na redukcję deficytu na rachunku obrotów bieżących z 4.4 -3.4 Import (towaru i usługi) -3.6 2. tj.4%.0 W 2009 roku eksport Stanów Zjednoczonych zmniejszył się znacznie łagodniej niż innych światowych potęg handlowych.8 1.6 -14. Według szacunków OECD w roku 2010 wzrost gospodarczy w Stanach Zjednoczonych wyniesie 3.3% w roku 2009.9 2010 pw 3.4 Popyt wewnętrzny -0.4%.3%.5 -0. import zaś wzrośnie o 8.7 9. 4 5.1% i zwiększyła się o 1.3%) oraz Irlandię (7.7 7. korzystnie wyróżniała się Polska. Tempo spadku u naszego głównego partnera handlowego – Niemiec – wyniosło 4. Wśród tych krajów najgłębsze załamanie gospodarcze odnotowano w krajach bałtyckich .9%). dopłaty do wybranych dóbr trwałego użytku. 5%.0 1. 1.6 Import (towary i usługi) 0. Natomiast na tle grupy krajów zaliczanych przez MFW do grona rozwijających się państw Europy.0 Eksport (towary i usługi) 1.3 Źródło: DAP MG na podstawie danych OECD z maja 2010. to duża i gwałtowna aprecjacja jena może zahamować wzrost eksportu.6 -0. pomimo swoich pierwotnych planów. Przewiduje się.5 Niepewność co do ożywienia gospodarki japońskiej w dużej mierze powiązana jest z kształtowaniem polityki fiskalnej oraz wpływem instrumentów fiskalnych na wzrost konsumpcji prywatnej.0 1. kiedy to wyniosła 5. przy czym ceny gruntów zmniejszyły się o ok. którego obecny poziom jest najwyższym notowanym wśród krajów OECD (na koniec 2009 r. najmniejsze zaś Cypr (1. Utrzymanie jej na względnie stałym poziomie wynikało z wprowadzenia przez rząd instrumentów fiskalnych takich. Europa W 2009 roku PKB w Europie zmniejszył się o 4% (w porównaniu ze wzrostem o 1% w roku 2008).8 8..2 -4.9 Bilans na ROB (% PKB) 3. że pobudzenie eksportu na skutek wzrostu światowych obrotów przyczyni się do ożywienia inwestycyjnego oraz poprawy warunków na rynku pracy. ale jednocześnie wpłynęły na wzrost deficytu budżetowego z 3% PKB w 2007 roku do 9% PKB w roku 2009. 2009 -5. Słaba kondycja rynku pracy objawiła się również spadkiem nominalnych wynagrodzeń o 4% na koniec 2009 roku.5%. jakkolwiek wzrost gospodarczy – w przypadku Japonii powiązany z rozwojem eksportu – jest silnie uzależniony od skali ożywienia w światowym handlu.0 0.4%. Zastosowane przez państwo instrumenty fiskalne przyczyniły się do pobudzenia gospodarki.2 3. że utrzyma się on na podobnym poziomie w latach 2010-2011.7%) i Maltę (1.1%.4 Stopa bezrobocia 4. Ceny konsumpcyjne w Japonii spadły w 2009 roku o 1. Niemniej jednak ocenia się.1%. Stopa bezrobocia w 2009 roku wyniosła w Japonii 5. Eksperci OECD szacują. Słowenię (7.5 pkt.6 Ceny konsumpcyjne 1.8%).2. co w połączeniu z brakiem reform fiskalnych będzie wpływać na powiększanie długu publicznego.8 2010 pw 3.0 -1. W tej grupie państw największe spadki dotknęły Finlandię (7. Tabela 4 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki japońskiej (w relacji do roku poprzedniego) w % 2008 PKB -1.2 4. gdyby rząd nie wprowadził dopłat do wynagrodzeń wypłacanych pracownikom firm.MINISTERSTWO GOSPODARKI Konsumpcja prywatna spadła w 2009 roku o 1%.0 -14. Ponadto.0 -17.7 Nakłady brutto na środki trwałe -2. przy czym spadek produktu był większy w rozwiniętych krajach europejskich.1 -24. wyniósł 217% PKB).7 2.8 8. W strefie euro PKB zmniejszył się o 4. które nie dokonały redukcji zatrudnienia.0 -0.3 2011 pw 2. proc. na Litwie 15%.3 3. 1. że stopa bezrobocia byłaby większa o ok. w tym do zakupu samochodów. jak m.8%).2 Popyt wewnętrzny -1. która była jedyną unijną gospodarką wykazującą dodatnie tempo wzrostu gospodarczego w 2009 roku (1.1%).9 17. w porównaniu z rokiem 2008.9% wobec wzrostu o 1% w roku 2008. przy czym w ostatnim kwartale ubiegłego roku odnotowano jej wzrost o 1.in.na Łotwie spadek PKB wyniósł 18%.0 2. Wartość najwyższą osiągnęła ona w połowie roku 2009.3.3 4. proc.3 -1.1 pkt.7 4.0 2. a w Estonii 24 .3 Konsumpcja prywatna -0. Głęboka dekoniunktura w państwach bałtyckich oraz m.7% wg MFW i 3. większy niż w roku 2008. Wśród krajów strefy euro najszybszego wzrostu gospodarczego eksperci spodziewają się na Słowacji (3.3%.8 1. zmniejszył się o 3. W przypadku Niemiec i Francji – najważniejszych gospodarek strefy euro – spadki popytu wyniosły odpowiednio 2% i 2. Jednocześnie ocenia się. Skutkiem globalnego spadku cen.1% wg OECD).6%.2 pkt.5% rok wcześniej.3 2011 pw 1. Głębsze załamanie odnotowano w Wielkiej Brytanii. na skutek oddziaływania kryzysu.1 -2.3 Nakłady brutto na środki trwałe -0.7 0. a dług publiczny przekroczył poziom 78% PKB.8 Źródło: DAP MG na podstawie danych OECD z maja 2010.2 1.3%.2% wg MFW i 6. w szczególności cen surowców oraz redukcji globalnego popytu było zmniejszanie się poziomu inflacji w strefie euro (HICP).3% wobec 3. proc. 2009 -4.6%). gdzie w przypadku Litwy i Łotwy w 2010 roku prognozowane są dalsze spadki PKB odpowiednio o 1.5 Bilans na ROB (% PKB) -0. czyli o 6.9%).4%. że recesja i wychodzenie z kryzysu najdłużej potrwa w krajach bałtyckich. Popyt wewnętrzny w 2009 roku w strefie euro.4% wobec 7. która w 2009 roku w strefie euro wyniosła 9. Największy wzrost bezrobocia odnotowano w Hiszpanii.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 14. gdzie osiągnęło ono poziom 18%.5%). Jednocześnie przewiduje się kontynuację spadku PKB w takich krajach. Wpływ kryzysu finansowego na realną sferę gospodarki europejskiej uwidocznił się również w rosnącej stopie bezrobocia. W rezultacie zastosowania w najważniejszych gospodarkach europejskich instrumentów fiskalnych – głównie w celu wyhamowania spadków popytu wewnętrznego – deficyt budżetowy w strefie euro wzrósł z 2% PKB w 2008 roku do 6.5 Konsumpcja prywatna 0. Wychodzenie z recesji przez te kraje będzie znaczniej wolniejsze głównie ze względu na brak wewnętrznej równowagi fiskalnej i równowagi na rachunku obrotów bieżących. Natomiast relatywnie niewielkie zwiększenie stopy bezrobocia (o 0. na czym zaważyć ma dynamiczne tempo wzrostu gospodarczego w Turcji (5.9 Ceny konsumpcyjne 3.1%.7 pkt.7%) oraz Hiszpania (0.4%) i na Węgrzech (11.7%). Irlandii (13. 25 .1%). która w 2009 roku wyniosła 0. Nieco niższe tempo wzrostu cen odnotowano w gospodarce niemieckiej (0.2%).1 0. przy czym skala ożywienia będzie zróżnicowana w poszczególnych państwach. w Bułgarii i Rumunii – czyli rozwijających się krajach posiadających istotne deficyty na rachunku obrotów bieżących oraz silnie uzależnionych od finansowania zewnętrznego – wynikała w dużej mierze właśnie ze znacznego ograniczenia w dostępie do zewnętrznego finansowania.0 10.4 -0.8% wg OECD) i Polsce (2.2%) oraz francuskiej (0.3% w roku 2008.3 9. Według prognoz MFW szybszy wzrost będzie dotyczył krajów wschodzącej Europy (2. gdzie wyniosła ona 7. jak Grecja (3.3% w roku 2009.3 -1.3 Stopa bezrobocia 7.1 0. natomiast konsumpcja prywatna spadła w tym czasie o 1%. EBC w celu przeciwdziałania wystąpieniu deflacji już od jesieni 2008 roku obniżał stopy procentowe do poziomu 1% (od maja 2009 r.0 2. gdzie popyt wewnętrzny obniżył się o 5.4 10.1 1. Irlandia (0.8 Według prognoz OECD.2 0.2%.) odnotowano w przypadku gospodarki niemieckiej.1 -3. Tabela 5 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki strefy euro (w relacji do roku poprzedniego) w % 2008 PKB 0.2 1.6% i 4%.1%). w 2010 roku można spodziewać się umiarkowanego ożywienia koniunktury w strefie euro – oczekuje się wzrostu PKB na poziomie 1.0 -10.5 Popyt wewnętrzny 0.3 0. proc. Spośród krajów europejskich najgłębsze załamanie popytu wewnętrznego nastąpiło w Islandii (20.in.3 2010 pw 1.). że wraz z intensywnym przyrostem popytu wewnętrznego.in. której tempo wzrostu wyniosło 4. W roku 2009 duży wpływ na kształtowanie koniunktury w Indiach. W 2010 roku przewiduje się przyspieszenie do poziomu 8. ‘importowanych’ niejako ze Stanów Zjednoczonych i dalej Unii Europejskiej. Malezji oraz Tajlandii. Wyniki osiągnięte przez analizowane wschodzące gospodarki były nie tylko lepsze od pierwotnych prognoz. była w przeważającej mierze szybka normalizacja sytuacji w handlu zagranicznym. Oczekuje się. że w 2010 roku. nadal jest jedną z najprężniej rozwijających się gospodarek regionu. już w bieżącym roku wzrost gospodarczy gospodarek wchodzących w skład ASEAN znacząco przekroczy poziom 5%. w tym szczególnie w eksporcie. Ponadto na tak dobre wyniki złożyły się czynniki długookresowe jak m. Ponadto pozytywnym sygnałem dla długookresowego wzrostu gospodarczego w Chinach jest nadal szybko rozwijający się rynek pracy. PKB w 2009 roku wzrósł o 8. ale również – przykładowo w odróżnieniu od Europy – miały bardziej zrównoważony charakter. a także w pierwszej połowie 2009 roku stałyo się mocnym fundamentem dla prognoz mówiących o znaczącym wyhamowaniu wzrostu PKB w krajach azjatyckich w całym roku 2009. która odnotowała wzrost PKB na poziomie 8. Gospodarka Chin pomimo spowolnienia. Finalnie tempo wzrostu gospodarczego w Indiach wyniosło w 2009 roku 5. przy wzroście o 4. rzeczywistość ekonomiczna obrała zdecydowanie bardziej pozytywny kierunek zmian. Według wstępnych danych MFW wśród państw tego regionu najgorzej wyglądała sytuacja w Singapurze.7% w roku ubiegłym) perspektywy dla krajów należących do Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN) na lata kolejne są pozytywne.6% w roku 2008. W 2009 roku na tle całej grupy korzystnie wyróżnia się gospodarka Indonezji.2.4. Rozwijające się rynki azjatyckie Spowolnienie rozwoju światowej gospodarki w roku 2008.7% w 2009 roku (według pierwotnej prognozy MFW miał on wynieść 6. Istotnym czynnikiem spowolnienia negatywnych trendów. gdzie odnotowano spadki PKB. niski poziom długu publicznego.7%. stymulowanym rosnącym zatrudnieniem. poza nadal utrzymującą się niepewnością na rynku finansowym. którego dynamika jest w dużej mierze pochodną rosnących inwestycji. Główną determinantą przyrostu PKB pozostaje tu popyt wewnętrzny. Możliwe jest również kontynuowanie działań ukierunkowanych na ograniczenie akcji kredytowej. Hong Kongu. Mimo tak negatywnych oczekiwań co do kształtowania się koniunktury w gospodarkach krajów azjatyckich w 2009 roku.7% wobec 7. (wzrost o 1.7%. ale także wyhamował w dużej mierze odpływ kapitału z regionu. Republice Korei. Bardzo słaby wynik produkcji w sektorze rolnym odpowiadającym za niemalże 20% PKB. opierały się na nadal relatywnie wysokich poziomach popytu wewnętrznego oraz zewnętrznego. a przewidywany wzrost PKB w roku 2010 wyniesie 10%.5%) wobec 9. w związku z narastającym ryzykiem przegrzania rynku nieruchomości. Tajwanie.5%. jak i fiskalna Chin przybiorą bardziej neutralny kierunek. Oczekuje się. miała również sytuacja wewnętrzna.8%. będących skutkiem globalnego kryzysu gospodarczego. zarówno polityka monetarna. będąca główną siłą napędową rozwijających się państw Azji. ekspansywne wsparcie gospodarki środkami publicznymi.MINISTERSTWO GOSPODARKI 1. Zrównoważona polityka wydatkowania środków publicznych w poprzednich okresach pozwoliła w czasie globalnej recesji na bardziej zdecydowane. Tendencję tą obrazuje przede wszystkim gospodarka Chin. skutecznie ograniczył dynamikę wartości dodanej w gospodarce. tj. 26 . Mimo znacznego spowolnienia dynamiki PKB w 2009 r.3% wzrostu w roku 2008. Element ten pozwolił na podtrzymanie dynamiki produkcji analizowanych gospodarek. 8 W prognozowaniu rozwoju sytuacji w regionie akcentuje się metody zwalczania kryzysu przez rządy poszczególnych państw.2 5.2 2.7 3. Wśród państw tego regionu spadek PKB wystąpił w sześciu krajach.4 4.0 6.5 6.2 1.3 12.7 3.7 5.6% w 2008 roku do 11.0 9. a w Turkmenistanie deflację – 2.1%.3 2.5 5.2 5.2 5. Znaczące pogorszenie koniunktury gospodarczej w państwach tego regionu nastąpiło szczególnie w wyniku drastycznego załamania cen surowców energetycznych w 2009 roku.6 6.5% w roku wcześniejszym.0 2.7 8.0 6. a na Białorusi 13% wobec ich poziomów sprzed roku odpowiednio: 14.9 1.3 6.6% w roku 2008. w tym w Rosji wyniósł 11.0 3.3 0.8 11.3 5. Z kolei najszybciej w tym czasie rozwijała się gospodarka Azerbejdżanu oraz Uzbekistanu – w tempie odpowiednio: 9.2% i 14. U najważniejszego partnera handlowego Polski z tego regionu – Rosji – PKB zmniejszył się o 7.1 1.7%.5 9.0 4.9 8.9 3.8 5. 2008 9.0 6.7 10.9% wobec jego wzrostu o 5. jak również ze względu na zmniejszony dostęp do źródeł finansowania zewnętrznego.8 4.5.4% wobec wzrostu o 6.4 5. Wspólnota Niepodległych Państw W 2009 roku w krajach WNP odnotowano obniżenie PKB o 6.8 4. w tym przede wszystkim ropy naftowej.4 PKB 2009 2010 pw 8.5 1.6 7.3 5.6% wobec jego wzrostu o 5.3 2008 5.6 2. Na Białorusi natomiast odnotowano nieznaczny wzrost PKB.7%.9 6.0 0.0 2. 1. spowoduje wzrost stóp procentowych wrażliwych dla sektora prywatnego.4 10.9 8. W Rosji – podobnie jak w całej WNP – załamanie gospodarcze było w szczególności rezultatem spadku cen surowców energetycznych.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Tabela 6 Tempo wzrostu PKB oraz cen konsumpcyjnych w % (w relacji do roku poprzedniego) Chiny Indie Pakistan Indonezja Tajlandia Filipiny Malezja Wietnam Republika Korei Tajwan Hong Kong Singapur Źródło: DAP MG na podstawie danych MFW z kwietnia 2010.5 2. 27 .7 5.0 4.5 0.0 -0.1 2.9 3.8%.0 5. Istnieje obawa.1%.3% i 8.0 5.8 2. iż zbyt duża ekspansja fiskalna. 25.5 -1. Jednocześnie utrzymująca się recesja krajów rozwiniętych może spowodować. iż w dłuższej perspektywie kraje wschodniej Azji będą coraz mniej opierać swoją gospodarkę na eksporcie do krajów Europy Zachodniej i Ameryki Północnej.3 2.5 7.0 -2. a z tym związane znaczące zmniejszenie popytu wewnętrznego i produkcji przemysłowej.9%.8 4. W Uzbekistanie natomiast – jako jedynym państwie z tego regionu – odnotowano zwiększenie wskaźnika inflacji z 12.9 13.5 1.7 2011 pw 9. spadek aktywności inwestycyjnej.7 5.0 10.5 0.2.5 3.1% wobec wzrostu o 2.1 4.2% w 2009 roku.5 4.1% w 2009 roku. przy jednoczesnym obniżaniu podatków.5 -2.2 2.8 -0.7 2.0 -2.0 4.7 2.8 3.0 0.2 4.9 3. Ponadto na ogólną złą sytuację gospodarczą wpłynęły spadek płac i dochodów realnych.4 23. W WNP wskaźnik inflacji zmniejszył się z 15.7% w roku 2008 do 14. a w przyszłości problemy związane ze spłatą zadłużenia sektora finansów publicznych.0 1.1 6.8 2.8% w roku 2008).7 4.5 4.5 20.3 3. na Ukrainie 15. w tym największy na Ukrainie (spadek o 15.0 5. zwiększona aktywność państwa w zakresie ochrony rynku wewnętrznego oraz ograniczenia w dostępie podmiotów gospodarczych do kredytów.7 12.5 4.1% w roku 2008) oraz w Armenii (spadek o 14.8 Ceny konsumpcyjne 2009 2010 pw 2011 pw -0.6 -1. 6 -0.3 Import 2008 2.1 14.1 19.0 20.5 9. w tym najważniejszych partnerów handlowych Polski – Rosji.6 4.6 -10.5 -24. 2008 15.6 14. że w 2010 roku gospodarka tego regionu będzie się rozwijać w tempie 4%.1 2.0 Azerbejdżan 10.2 4.2 7.3 Ukraina 2.4 9.2 5.1 -15.2 2.7 -14.4 5.2 Armenia 6.3 -0.3 14.9 2.5 8.8 0.1 -10.1 Kazachstan 3.2 -5.1 5. Tabela 8 Tempo zmian światowego wolumenu wymiany handlowej w latach 2007-2009 (zmiana do roku poprzedniego.8 14.6 4.4 14.3 13.4 -13.3 -14. co było najgłębszym załamaniem obrotów międzynarodowych od II wojny światowej.4 -3. Wpływ na to miało kilka zasadniczych czynników.6 8.8 3.3 17.9 2009 -12.8 0.7 5.0 -0.4 -11. 3.1 2.5 -14.0 7.1 14.5 4.3 14.7 2.6 Rosja 5.1 17.9 -11.0 15.5 4.2 13.8 -9. ceny stałe z 2005 roku) 2007 6.2 3. normalizacja światowego handlu i przepływów kapitałowych oraz programy wsparcia Międzynarodowego Funduszu Walutowego.0 3. Republika Korei.3 -16. Realny wzrost globalnego handlu towarowego w 2009 roku Wolumen światowego handlu towarami – według wstępnych szacunków WTO – obniżył się w 2009 roku o 12. 28 .1 5.4 4.0 7.3 18.4 4.2 7.2 0.9 9.5 -5.7 4.2 -5.0 0.8 6.0 3.3.4 4.4%.8 Ceny konsumpcyjne 2009 2010 pw 11.2 17.5 -20. Prognozuje się.0 12.7 13.8 9.4 1.2% po stronie eksportu oraz o 12.9% po stronie importu.8 16.5 -6.3 2.1 3.7 7.0 3.2 -2.8 4.7 3.9 2007 6.5 -16.8 1.7 8.9 4.2 Białoruś 10.9 -16.4 Świat Ameryka Północna Stany Zjednoczone Ameryka Południowa i Środkowa Europa UE-27 WNP Afryka Bliski Wschód Azja Chiny Japonia Indie Nowo uprzemysłowione kraje Azji* *Hongkong.6 6.9 -5. Singapur i Tajwan Źródło: DAP MG na podstawie danych WTO z marca 2010. Ukrainy i Białorusi – w tempie odpowiednio: 4%.8 -14.4 4.MINISTERSTWO GOSPODARKI Dane za ostatni kwartał 2009 roku.6 2.7 5.5 11.8 14. w tym przede wszystkim wzrost cen surowców energetycznych oraz nieznaczne zwiększenie produkcji i zatrudnienia.3 7.1 25.4 -14.7 2011 pw 6.4 4.9 13.0 Eksport 2008 2.7 0.8 -1.2 2. Tabela 7 Tempo wzrostu PKB oraz cen konsumpcyjnych w % (w relacji do roku poprzedniego) PKB 2008 2009 2010 pw 2011 pw WNP 5.8 9.2 11.2 -14.6 Źródło: DAP MG na podstawie danych MFW z kwietnia 2010.8 -4. jak i za pierwsze miesiące br.8 1.5 4.6 -4.5 1.9 6. wskazują na wychodzenie z recesji państw WNP oraz na ich powolne ożywienie gospodarcze.6 Turkmenistan 10.7% i 2.3 -2.7 3.6 4.6 -7.2 1.0 1.3 4.3 5.8 -12.4 6.3 3.6 -7.7 19.5 2009 -12.1 12.9 -6.1 2. 1%. gdzie realny spadek wywozu wyniósł 10. czyli o 6.5% w imporcie. podczas gdy tempo spadku wolumenu eksportu było dwa razy wolniejsze (9. głębszy niż załamanie ogólnego światowego importu. a importu 14. proc. gdzie wolumen eksportu obniżył się o 5. Chiny są jednocześnie gospodarką.5%. Wolumen eksportu krajów Azji obniżył się o 11.9% w eksporcie i 16. Republikę Korei. proc.5%. proc. W Stanach Zjednoczonych wolumen eksportu obniżył się o 13.4%. Realne załamanie eksportu w najbardziej rozwiniętych krajach okazało się większe od średniej światowej. Natomiast wolumen importu obniżył się tu ponad 2-krotnie szybciej.9%. W okresie przed kryzysem ta grupa rynków charakteryzowała się stosunkowo wysoką dynamiką importu – w 2007 roku zwiększył się on o 19.8%. a w roku 2008 o 16. Realny spadek importu w 2009 roku okazał się z kolei największy w przypadku WNP. w Unii Europejskiej o 14. Relatywnie wolniejsze tempo spadku wolumenu obrotów odnotowano w krajach afrykańskich. gdzie załamanie wyniosło 20.6%.2%.6%. gdzie wyniósł on 4. gdzie zarówno po stronie eksportu.2 pkt. Na podobnym poziomie kształtowało się załamanie wolumenu obrotów wewnątrzunijnych – tu z kolei spadek po stronie eksportu wyniósł 14.7%.4%. Dominującym rynkiem jest tu rynek chiński. w której w 2009 roku zwiększył się wolumen importu – o 2. Singapur i Tajwan.5 pkt.3%. Realne spadki obrotów w Europie również były jednymi z wyższych w porównaniu ze średnią światową. W przypadku drugiego dużego azjatyckiego rynku – Indii – spadki wolumenu obrotów wyniosły 6. gdzie wolumen obniżył się o 13. o 10. jak i importu odnotowano spadki po 5. czyli o 2.9%.9%. czyli o 3. a importu o 14. wolniej niż wolumen importu z tego regionu.5%.8%. wolniej niż eksport światowy. szybciej niż eksport światowy. Relatywnie najmniejszy spadek wolumenu eksportu odnotowano w regionie państw eksportujących ropę naftową – na Bliskim Wschodzie. Ameryka Południowa i Środkowa zmniejszyła swój realny eksport towarowy o 5. tj. zaś załamanie wolumenu importu było głębsze i wyniosło 11.2 pkt. proc. Analogicznie kształtowała się sytuacja w Stanach Zjednoczonych. do których zalicza się Hongkong.9%. szybciej niż globalny import. Jednocześnie mniejsze spadki odnotowano w krajach rozwijających się.5%). W 2009 roku realny eksport towarowy Ameryki Północnej zmniejszył się w tempie 14. 29 .4% po stronie importu.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Spadek wolumenu obrotów towarowych odnotowano w 2009 roku we wszystkich regionach świata. proc.4 pkt.8%.3% i okazał się o 3. Wolniejsze tempo spadku niż średnia światowa odnotowano również w grupie nowouprzemysłowionych krajów Azji.3% (pomimo pojawienia się objawów dekoniunktury w II połowie roku). a w Japonii aż o 24. Natomiast wolumen importu z tego regionu zmniejszył się o 16. W tym regionie wolumen eksportu zmniejszył się o 14.4 pkt.4%. Natomiast w imporcie z tego regionu spadek wolumenu wyniósł 16.2% po stronie eksportu oraz 4. czyli o 3.9%. które osiągnęły najniższy poziom w lutym 2009 roku. że kraje rozwijające się przyczyniły się najbardziej do zwiększonego popytu na ropę naftową – w ok. Po stronie popytu przewiduje się dalszy wzrost zapotrzebowania w krajach rozwijających się.4. po czym nastąpiło ich ponowne odbicie. Po stronie podaży obiecująco rokują poszukiwania nowych złóż surowca. że gospodarka będzie się szybciej rozwijać niż wcześniej przewidywano.MINISTERSTWO GOSPODARKI 1. Wpływ na cenę ropy w dłuższym okresie będzie miała również sytuacja na rynku surowców alternatywnych. szacowane na ok.4. Ceny ropy naftowej. czy kraje produkujące ropę zdecydują się na zmniejszenie wolnych mocy produkcyjnych. Zmiany cen światowych Na skutek światowego kryzysu w ostatnich miesiącach 2008 roku obserwowana była tendencja spadkowa światowych cen towarów. po odbiciu z kryzysowego poziomu w drugim kwartale 2009 roku. Po tym jak indeks cen metali szacowany przez MFW stracił ponad połowę przedkryzysowej najwyższej 30 . zwłaszcza od ustaleń w ramach organizacji OPEC. a zwłaszcza szybsze tempo poprawy sytuacji ekonomicznej w krajach rozwijających się.3 miliona baryłek dziennie w 2009 roku. Szacuje się. takich jak gaz ziemny czy węgiel. Szczególnie istotna była mniejsza podatność na skutki kryzysu azjatyckich krajów rozwijających się. Wzrost cen na rynkach metali był niewiele niższy od wzrostu zanotowanego na rynku ropy naftowej. Ewentualny wzrost cen powyżej poziomu 80 USD za baryłkę w krótkim okresie będzie zależał od tego. 10 miliardów baryłek (największe nowoodkryte zasoby od 1990 roku). Wzrost cen tego surowca w kwietniu 2010 roku wynikał z przekonań. Kształtowanie się cen w średnim okresie zależeć będzie od utrzymania stabilności relacji popytu i podaży. pomimo spadku energochłonności tych gospodarek.1. ustabilizowały się na poziomie między 70 a 80 USD za baryłkę w I kwartale br. Kształtowanie się cen na rynkach towarów konsumpcyjnych w czasie ostatniego kryzysu oraz w trakcie stopniowego polepszenia koniunktury jest odmienne w porównaniu do poprzednich światowych kryzysów. Warto zaznaczyć. W pierwszej połowie 2009 roku odnotowano nowe złoża. 10-20%. Wynika to z szybszego od oczekiwań tempa wychodzenia z kryzysu światowej gospodarki oraz z powodu coraz większej roli krajów rozwijających się w światowej wymianie. W tym przypadku doszło do znacznie szybszej poprawy sytuacji ekonomicznej. co spowoduje presję popytową na wzrost cen oraz od podaży tego surowca. gdzie konsumpcja w ostatnich latach zwiększała się najszybciej. spowodowany głównie ograniczeniem popytu w krajach OECD. Główną tego przyczyną był wzrost cen ropy naftowej (o ponad 70%) i cen metali (o ok. że najnowsze dane Międzynarodowej Agencji Energetycznej wskazują na spadek ogólnoświatowego zapotrzebowania na ropę o 1. Pomimo lepszej sytuacji na rynkach wartość tego wskaźnika jest nadal niższa o 25% od jego najwyższego poziomu z lipca 2008 roku. Kształtowanie się cen ropy w krótkim okresie zależy obecnie od tego. Główną przyczyną wzrostu cen było wychodzenie światowej gospodarki z kryzysu. Dla kontrastu. Na koniec 2009 roku indeks cen towarów szacowany przez MFW wzrósł o ponad 40% w stosunku do wartości tego wskaźnika z lutego 2009 roku. czy światowa gospodarka nadal będzie przyspieszać w takim tempie. znacznie wzrosła konsumpcja ropy naftowej w krajach rozwijających się. Uwarunkowania cenowo – kursowe globalnych obrotów towarowych w 2009 roku 1. 60%). Wśród innych istotnych czynników. Światowe ceny towarów zależą w dużym stopniu od tempa wychodzenia gospodarki globalnej z kryzysu. chociaż należy też pamiętać. W średnim okresie ceny żywności będą zależeć raczej od poprawy warunków upraw niż od zwiększania obszarów uprawnych. duży wzrost cen wymienia się m. 24% na skutek wprowadzenia pakietu stymulacyjnego oraz inwestycji publicznych. jakość gleby. Analitycy spodziewają się dalszego. Głównym motorem wzrostu cen metali były miedź. czy też przez przeznaczanie upraw na biopaliwa. Wyjątkami wśród towarów żywnościowych są kakao i cukier – w związku z negatywnymi szokami podażowymi u kluczowych producentów ceny na te towary kształtują się na znacznie wyższych poziomach. ryżu. Biorąc pod uwagę relatywnie niską konsumpcję metali per capita w Chinach w porównaniu do innych krajów rozwijających się oraz przewidywania co do kontynuacji silnego wzrostu zapotrzebowania na metale ryzyko spowolnienia na ich rynku obecnie jest niewielkie. 31 . ograniczenia podaży (np. Do znacznej poprawy sytuacji na tym rynku przyczyniły się w głównym stopniu kraje rozwijające się. których zapotrzebowanie na metale wzrosło o ok. cyny i ołowiu. ołów i cynk. notując najniższy poziom w lutym 2009 roku. kukurydzy. nowe rozwiązania technologiczne (w tym stosowanie nawozów sztucznych i środków owadobójczych) oraz postępująca urbanizacja. Po stronie popytowej dominujące znaczenie miały Chiny.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI wartości. ceny żywności zanotowały jedynie skromny wzrost w stosunku do najniższych poziomów z grudnia 2008 roku.in. Wartość indeksu cen żywności według MFW obniżyła się w stosunku do końca 2009 roku o 5%.in. napięcia polityczne. W większości gospodarek zanotowano jednak spadek zapotrzebowania na metale w 2009 roku. Na skutek silnego popytu oraz ograniczonej podaży wewnętrznej import metali do Chin wzrósł gwałtownie w 2009 roku. podobnie jak wszystkich surowców ogółem. Rok 2010 rozpoczął się spadkiem cen żywności. w tym przede wszystkim import niklu. Kształtowanie się cen towarów żywnościowych w przyszłych latach zależy również od podaży. a od tego momentu – do końca 2009 roku – jego wartość podwoiła się. Po stronie podaży na wzrost cen wpłynęły ograniczenia w produkcji oraz zahamowanie obniżki kosztów ich wytwarzania. stopniowego wzrostu cen metali. co było efektem zaostrzenia norm środowiskowych oraz sytuacji na rynku pracy. Wzrost zapotrzebowania na towary żywnościowe może być wywołany przez rosnącą konsumpcję żywności w krajach rozwijających się. W przeciwieństwie do wielu innych towarów konsumpcyjnych. zmniejszenie podaży ropy naftowej przez państwa należące do OPEC). że spadek ich cen w wyniku kryzysu był mniejszy niż w przypadku innych towarów konsumpcyjnych. Duży wpływ na zbiory będą mieć zmiany klimatyczne. a przede wszystkim surowców. jeśli tempo wzrostu gospodarczego na świecie będzie wyższe niż się prognozuje. której wzrost w latach 2005-2009 był znacznie wyższy niż w przeszłości. soi i pszenicy przewyższy ewentualny wzrost zapotrzebowania na nie. które mogą mieć wpływ na niespodziewany. Przewiduje się. Presja na wzrost cen towarów konsumpcyjnych na skutek zwiększającego się popytu na nie może być większa. nagła chęć zwiększania przez przedsiębiorstwa zapasów oraz niespodziewana deprecjacja dolara. zasoby wodne. Główną tego przyczyną był wzrost ich podaży. że w ciągu kilku kolejnych lat wzrost podaży produktów pochodzących z upraw – m. 0% do 2. a import o 25%. to wobec japońskiego jena podlegał ciągłym wahaniom – w pierwszych czterech miesiącach 2009 roku kurs dolara umocnił się wobec jena o 9. WNP była również jednym z nielicznych regionów gdzie spadek eksportu (o 36%) przewyższył spadek importu (o 33%).5%. Tempo spadku wymiany towarowej Brazylii.4. Jednocześnie załamanie obrotów towarowych WNP okazało się znacznie głębsze od spadków obrotów światowych – o 13 pkt. O ile średniomiesięczny kurs dolara w 2009 roku utrzymał się na względnie stabilnym poziomie wobec chińskiego juana. Głęboki spadek eksportu odnotowano również w państwach Afryki. po czym od kwietnia do listopada 2009 roku osłabił się o blisko 10%. W Ameryce Południowej i Środkowej spadek obrotów towarowych był nieznacznie większy niż światowych obrotów. Zmiany obrotów towarowych w głównych regionach W 2009 roku wartość światowych obrotów handlowych (wyrażona w dolarach) zmniejszyła się blisko 2krotnie szybciej niż wolumen obrotów. w tym eksport spadł o 23% (wobec wzrostu o 15% w 2008 roku).4. Po upadku Lehman Brothers we wrześniu 2008 roku. W Azji sytuacja pod tym względem była zróżnicowana. czyli wraz z rozpoczęciem światowego kryzysu finansowego. Przełożyło się to na zmniejszenie udziału WNP w światowym eksporcie z 4. O ile do połowy 2008 roku kurs euro stale umacniał się wobec dolara. W 2009 roku regionem o największym załamaniu obrotów towarowych była WNP. Wśród państw tego regionu najbardziej załamał się eksport państw eksportujących ropę naftową. na którą przypadło 33% obrotów tego regionu. W listopadzie 2008 roku średniomiesięczny kurs euro ukształtował się na poziomie ok. o 32% wobec wzrostu o 28% w roku 2008. 1. znacznie szybszy niż światowej wymiany. osiągając w lipcu 2008 roku rekordowo wysoki poziom – blisko 1.7% w 2009 roku. importu. które w szczególności dotknęły dwóch głównych walut – euro i dolara. Z kolei w 2009 roku znowu odnotowano odwrócenie sytuacji – kurs euro w okresie od lutego do listopada 2009 roku umocnił się wobec dolara o ponad 16%. wobec wzrostów odpowiednio o 21% i 30% w roku wcześniejszym.rozpoczęte już w 2008 roku – znaczące wahania kursowe.4% w roku 2008 do 3. tj. Było to w głównej mierze rezultatem ujawnionej pod koniec 2009 roku dramatycznej sytuacji finansowej Grecji. co w rezultacie przełożyło się na zwiększenie popytu na walutę amerykańską oraz na umocnienie jej kursu. proc.MINISTERSTWO GOSPODARKI 1. 1. zaobserwowano zmiany w wykorzystaniu instrumentów przez inwestorów – wyprzedawano wówczas akcje i poszukiwano bardziej bezpiecznych form lokowania kapitału. podczas gdy w roku 2008 odnotowano tu dynamiczny wzrost wymiany. podczas gdy jeszcze rok wcześniej odnotowano tu najwyższą dynamikę wymiany. podczas gdy jeszcze rok wcześniej wzrósł on o 34%. Eksport w tym regionie zmniejszył się o 24%. a w światowym imporcie z 3. to w drugiej połowie 2008 roku doszło do odwrócenia tej tendencji. wyniosło 23% po stronie eksportu i 27% po stronie importu. a import o 24% (wobec wzrostu o 16% w 2008 roku). o 40%. Aprecjacja europejskiej waluty nie trwała jednak długo – od grudnia 2009 roku kurs euro zaczął radykalnie tracić na wartości.2. 32 . Inwestorzy zaczęli masowo przewalutowywać swój kapitał na wyjątkowo słabego dolara.6 USD. a następnie Hiszpanii i Portugalii.3 USD. Zmiany kursowe W 2009 roku miały miejsce . proc. po stronie eksportu oraz o 9 pkt.7% w 2009 roku.3. 1 2. 13.29 245.52 410. Przełożyło się to na wzrost nadwyżki obrotów towarowych o 68 mld USD. 15. Korei (o 14%). 4. 5.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Tabela 9 Obroty towarowe w handlu światowym w 2009 roku Eksport Lp.7 1. 16.63 188.08 Świat 12.8 2.461.36 551. Brytania Niderlandy Włochy Hong Kong Belgia Kanada Republika Korei Hiszpania Singapur Indie Meksyk Rosja Taipei Import Wartość Udział (w (mld USD) %) 1.5 1. Wolniej od średniego spadku dla regionu zmniejszył się eksport m. 7. do 221 mld USD w 2009 roku.120. 5. Indonezji (o 14. a drugiego pogorszyła – przekształcenie nadwyżki w wysokości 37 mld USD w deficyt na poziomie 14 mld USD w 2009 roku.6 12. Z kolei odwrotną sytuację odnotowano w Kanadzie. szybciej niż światowy import.92 350. Kraj 1.7 2.9 1.8 12. Jednocześnie spadki te okazały się łagodniejsze od spadków światowych obrotów. czyli o 2 pkt.in. 33 . Z kolei szybciej od średniego spadku dla państw Azji ogółem zmniejszył się eksport m.94 243. 14.17 229. 10. a import głębiej (o 26%).25 369. 2.65 315. gdzie eksport zmniejszył się (o 18%) łagodniej niż światowy eksport.7 1. Kraj Stany Zjednoczone Chiny Niemcy Francja Japonia Wlk. 3.35 479.1 4.0 3.7 3. a import o 3 pkt. wolniej niż światowy eksport. Tajlandii (o 14. 6. 13.24 352. co w rezultacie przełożyło się na ponad 2. Eksport towarowy Azji zmniejszył się w 2009 roku o 18% wobec jego wzrostu o 15% w roku 2008.056. 10.2 2.6 1.5krotne zmniejszenie deficytu wymiany towarowej. Taka sama tendencja spadku obrotów wystąpiła w Stanach Zjednoczonych.66 498.68 1.4 3. Arabskie 175. 16. 18. 8.78 330.2%) oraz Chin (o 16%).7 2.603.48 580. 12. Wartość Udział (w (mld USD) %) 1.8 1.4 7.55 290.8 4. Jednakowe zmniejszenie obrotów odnotowano w Unii Europejskiej. 18.79 445. proc.7 1.3 2.0 1.0 1.00 475.84 218.0 1. proc. W rezultacie saldo obrotów towarowych tego pierwszego rynku znacząco się polepszyło – redukcja deficytu o 335 mld USD. Szwajcaria 172. gdzie eksport spadł o 8 pkt. 11.0 100.79 351. Hongkongu (o 11%).005. 11. czyli o 31%. 3. proc.00 Chiny Niemcy Stany Zjednoczone Japonia Niderlandy Francja Włochy Belgia Republika Korei Wlk.in. proc.00 1.0 2.9 9. szybciej niż światowy eksport. 9.8 3.81 404. do 147 mld USD.39 27.75 203.00 Źródło: DAP MG na podstawie danych WTO z marca 2010. wolniej niż światowy import. 21. Emiraty 19.51 Lp.38 146. 14. 8. Polska Świat W Europie spadki wymiany towarowej były zbliżone do spadków wymiany światowej i wyniosły 23% w eksporcie i 25% w imporcie (wobec wzrostów odpowiednio o: 11% i 12% w roku 2008). 7.5 2.5 1.81 329.647.5 9. 17. czyli o 21%. Polska 134. czyli o 1 pkt. a import o 25%. do 574 mld USD.0 2.95 931. 9.40 20.93 241.53 304. Japonii (o 26%). 12. 1.6 2.2%).7 1.64 1.201. 2.8 2.44 269. 4. W Ameryce Północnej eksport w 2009 roku zmniejszył się o 21%. Brytania Hong Kong Kanada Rosja Singapur Meksyk Hiszpania Taipei Arabia Saudyjska Zjedn.61 323. 15. a import o 21% wobec jego wzrostu o 21% rok wcześniej.52 174.97 363.16 100.6 4.9 3.9 8. 6. 17.7 2. Sytuacja w handlu poszczególnych krajów była znacznie zróżnicowana.36 550.91 191.5 1.7 4.7 7. 9 6.4 13.9 11.0 5.0 6.9 -8. ze wzrostu popytu wewnętrznego w tych krajach. Wśród wymienionych państw wolniejsze tempo spadku po stronie importu odnotowano w przypadku Chin (o 11%) oraz Hongkongu (o 10.3 22.4 -10.4% w 2007 roku. że globalna wymiana handlowa wzrośnie w 2010 roku realnie o 9.7 6.6%.1% w porównaniu z 6.9 -10.9 3.7 -30.5%.5 -9.2 25.6 3.2 7. które ma wynieść 7. Eksperci spodziewają się wolniejszego tempa wzrostu eksportu w krajach rozwiniętych.0 -17.in. Według danych WTO w 2008 roku wolumen światowego eksportu zwiększył się o 2.0 8.6 9.6 -11. 10% (w ujęciu rocznym). a w imporcie z 6. Jednocześnie założono.9 5.4%.8 5.8 -10. importu zaś o 12.0 17. Z kolei według OECD światowy wolumen handlu wzrośnie w 2010 roku o 10. Jednocześnie poziom obrotów na koniec I kwartału br.5%. Z przewidywań WTO wynika. W całym 2009 roku wolumen eksportu zmniejszył się o 12. co będzie wynikało m.9 -19.2 13. Udział Chin w ogólnym światowym eksporcie zwiększył się z 8. którego wolumen w II połowie 2009 roku i I kwartale 2010 roku zwiększył się o ok.9 7.4 2010* Eksport Import 10. Prognozuje się.3 13.5 9.9% w roku 2009.4 7.6 6. Prognozowane tempo wzrostu eksportu i importu w wybranych gospodarkach przedstawia poniższa tabela. że bardziej dynamicznie zwiększy się wolumen eksportu w krajach rozwijających się (włącznie z WNP) – o 11%.8 13.7 7.0 5.9% w roku 2008 do 9.6 -13.0 8. a w roku 2011 o 8.9%.2 -8.8 8.6 -13.9 8. 5-6% niższy niż w okresie przedkryzysowym.2 -8. 34 . a następnie spadki globalnych obrotów handlowych.2 6.3 13.9% do 8.2%).2% wobec wzrostu na poziomie 6.1 10.1 4. z ich specjalizacji w produkcji proeksportowej oraz z kluczowej roli tych państw w globalnych łańcuchach produkcji.9 -24.8 8. Natomiast import wzrósł wówczas o 2.2 4.1% w roku 2009. że od połowy 2009 roku obserwowane jest ożywienie w globalnym handlu.1% w roku 2007.7 -6. to wielkości obrotów przekroczyłaby ich poziom z okresu przed kryzysem w przypadku krajów rozwijających się w ciągu dwóch. Perspektywy rozwoju handlu światowego w 2010 roku Pogorszenie sytuacji w gospodarce światowej w II połowie 2008 roku przełożyło się na wyhamowanie.4 2011* Eksport Import 8.8 8. 1.6 9.7 -9.1 -14.1 Niemcy Francja Włochy Wlk.9 -9.7 28.3%) i Indii (o 20%).MINISTERSTWO GOSPODARKI Singapuru (o 20. pozostaje nadal o ok.9 9.5 2.8 6. Również według OECD szybsza odbudowa handlu nastąpi w krajach rozwijających się.4 10. Spadki obrotów obserwowano już od IV kwartału 2008 roku.2%. Eksperci wskazują.5 2. Brytania Niderlandy Polska Stany Zjednoczone Japonia Rosja Chiny Indie *-prognoza Źródło: DAP MG na podstawie danych OECD z maja 2010.7 -9. że gdyby realny wzrost wymiany utrzymał się we wskazanym tempie. a w przypadku rozwiniętych trzech lat. Tabela 10 Prognoza zmian obrotów handlowych w latach 2009-2011 2009 Eksport Import -14.0 -4.2 7.5. przy czym w dominującej tu gospodarce niemieckiej wyniósł on 3. inwestycyjne i/lub socjalne. Z analiz Komisji Europejskiej1 wynika. Pogarszająca się sytuacja ekonomiczna głównych gospodarek świata. USA i Japonii 2005-11 % 2005 0. zwiększają wydatki państwowe.3 -8. że w najbardziej rozwiniętych gospodarkach w 2009 roku deficyt sektora finansów publicznych wyniósł 10% PKB w porównaniu z 4.6.3% w roku ubiegłym. interwencjonistyczną politykę fiskalną rządów. W strefie euro deficyt finansów publicznych pogłębił się z poziomu 2% PKB w 2008 roku do 6.8 -2. a następnie w zakresie długu publicznego.7 . o automatycznych stabilizatorach fiskalnych oraz o pakietach antykryzysowych. co zostało zaprezentowane poniżej w tabelach i na wykresach.0 -4.1% rok wcześniej.5 -2.3% w porównaniu z występującą tu rok wcześniej równowagą sektora. wymusiła na rządach poszczególnych państw wdrożenie bodźców fiskalnych. pakiety antykryzysowe. to odpowiada ona w blisko jednej czwartej za tę negatywną sytuację.0 -12.7 -6.: Unię Europejską.3 -1. że w obrębie gospodarki unijnej głównym czynnikiem. W tym miejscu można mówić o dwóch rodzajach stymulowania fiskalnego. tj.7% w roku 2008.6 -2.1 -2.in. Według dokonanych analiz odpowiadał on w ponad połowie za pogorszenie stanu finansów publicznych.6 -2.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 1. Również w Japonii deficyt zwiększył się do 7.5 -3. jeżeli chodzi o dyskrecjonalną.0 -6. W ostatnim okresie można było zaobserwować na gruncie empirycznym negatywne relacje. oraz.1 -3.0 -10.0 -2. strefie euro.4 -1.8 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Japonia Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostat i OECD. w tym o charakterze socjalnym. Międzynarodowy Fundusz Walutowy wskazuje. Pierwszy rodzaj oddziaływania polityki fiskalnej na gospodarkę realną wiąże się z automatyczną reakcją dochodów i wydatków na zmiany cyklu koniunkturalnego.6 -0. skutkują podobnie. w tym fiskalnej.in. Efektem powyższych zjawisk jest pogorszenie stanu finansów publicznych.6 -8.3 -1. poprzez obniżki podatków.0 -10.5 -2.0 -2. obejmujące m.0 -7. Natomiast. obniżają dochody budżetowe. a jednocześnie rosną wydatki.2 -6. W czasach recesji spadają dochody państwa.3 -2. Globalne finanse publiczne Światowy kryzys finansowy z lat 2008-2009 przyniósł poważne wyzwania dla polityki makroekonomicznej.2% PKB w roku 2009 wobec 2.2 -0. Deficyt Stanów Zjednoczonych okazał się blisko 2-krotnie wyższy niż rok wcześniej. początkowo w obrębie deficytu budżetowego.8 -7. tzn. 1 European Economic Forecast.3 -6. mających na celu pobudzenie popytu.4 -2. np.7 USA -6. Działania interwencjonistyczne. Wykres 1 Wynik sektora finansów publicznych w UE. Autumn 2009.9 -8. które dotknęły główne gospodarki świata m. USA i Japonię.0 Strefa euro 16 EU 27 -11. 35 -3.3 -2. który zdeterminował znaczący wzrost deficytów był kryzys gospodarczy. 5 -0.2 0.0 -6.5 -0.6 -2.6 -9. nie dot.1 -4.2 -1.1 -3.9 -2.9 -3.4 -1.0 -3.0 -2.2 0.4 -4.9 -9.7 -2.5 -1.4 -3.3 -3.4 -0. W 2009 roku obserwowano rosnący poziom długu publicznego.6 -2.prognoza Komisji Europejskiej.9 -4.2 -7.8 -2.6 Malta EA EDP 2011 -2.1 Szwecja D 2.0 -4. których kondycja została nadwyrężona przez obciążenia związane z działaniami antykryzysowymi. jako % PKB 2005 2006 2007 2008 2009 2010*** 2011*** -4.6% w roku 2008). terminu likwidacji nadmiernego deficytu *** .2 4.5 -11.3 -11.0 0.4 -2.3 -3.7 -1.9 -7.Spring 2010.8 -3.2 -1.2 5.9 3. Eksperci MFW szacują.3 -4.0 -8. ale jednocześnie wskazuje się potrzebę zreformowania finansów publicznych.0 5.5 -5. -2.6 0.raport Komisji nt.7 -2.5 3.7 -8.3 -0.3 Niderlandy EA EDP 2013 -0.0 Włochy EA EDP 2012 -4.4 -1.5 -2.4 -0.3 -14. co prowadzi przy niekorzystnych tendencjach do jego stałego wzrostu.1%).strefa euro *ERM II .7 Dania ERM II / O R 5.7 -7.6 -2.5 -3.6 -1.uczestnik ERM II *D .7 -5.g.państwo z klauzulą opt-out **R . Economic Forecast .7 Litwa ERM II / D EDP 2012 -0.5 -8.9 -9.8 -6.0 -7.4 3.3 Niemcy EA EDP 2013 -3.8 3. dla USA i Japonii .4 -1.2 -3. nie dot.0 -3.9 -7.2 -2.7 -13.4 -5.6 2.7 Legenda: *EA .3 -5.5 -0.rekomendacja Rady Ecofin ws.7 -5.9 -2.3 Strefa euro 16 nie dot.6 2.7 -5.0 Grecja EA EDP 2014 -5.6 -2.0 Słowenia EA EDP 2013 -1. W gospodarce japońskiej tradycyjnie wysoki dług publiczny pogłębił się do 217.6 -5. -3.3 -7.6 -4. 36 .0 -3.4 -2.9 -5.7 -1.9 -2.8 -9.4 -2.7 -5.7 -5.1 -11.3 -6.6 USA nie dot.6 -2.1 -7. -6.3% (z 69. nie dot.3 -1.9 -11.0 -1.1 -8.2 -2.4 -2.9 -8.5 -6.1 1.9 -2.7 -4.3 Portugalia EA EDP 2013 -6.8 2.8 Irlandia EA EDP 2014 1.3 -5.4 -8.1 -9.8 Cypr EA R -2.6 -2.0 -5.0 2. strefy euro do 78.5 Łotwa ERM II / D EDP 2012 -0.8 -4.3 -8.4 Finlandia EA R 2.2 -9.5% (z 65.4 0.6% PKB wobec 198.9 Państwo / grupa państw grupa* Austria EA EDP 2013 -1.0 Polska D EDP 2012 -4.5 -1.OECD Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostat i OECD.5 -12.6 -2.2 -6. nadmiernego deficytu **EDP .9 -3.2 -2.MINISTERSTWO GOSPODARKI Deficyty fiskalne kumulują się w dług publiczny.4 Luksemburg EA R 0.0 -2. nie dot.9 -2.2 -4. nie dot.3 -0.1 -7.3 -5.2 4.7 4.8 -12.9 -6.3 -6.0 1.3 Hiszpania EA EDP 2013 1.3 -8. nie dot.5 Estonia ERM II / O 1.7 Belgia EA EDP 2012 -2.5 0.1 Czechy D EDP 2013 -3.8 -3.7 -7.1 Węgry D EDP 2011 -7.1 -7.3 Japonia nie dot.2 -2.6 -5. Tabela 11 Wynik sektora finansów publicznych UE.9 -0.0 0.8 -4.3 0.5 -1.7 -5.2 -3.3 -2.0 -10.2% PKB (z 70.8 -6.3 2.0 -5.3 -6.4 -8.7 0.3 -1.3 0.6 3.7 -2.8% rok wcześniej. a w przypadku Niemiec do 72.5 2.9 -2.0 Bułgaria D R 1.5 -2.9 -8. USA i Japonii w latach 2005-11 Procedura nadmiernego deficytu status** termin korekty Wynik (nadwyżka / deficyt) sektora g. nie dot.0 Słowacja EA EDP 2013 -2.7 -3.2 3.1 -7.4 -9. że poziom deficytu sektora finansów publicznych w większości z tych rozwiniętych gospodarek nie zostanie istotnie ograniczony w 2010 roku.0 1.3 -2.1 Wielka Brytania O EDP 2014/15 -3. który w przypadku Stanów Zjednoczonych zwiększył się do 83.6 -0.7 -3.1 -7.5 -0.4 -5. nie dot.5 Rumunia D EDP 2012 -1.6 -5.8 -3.4 -0.1 -3.5 -3.państwo z derogacją *O .0 -10.7 -1.1 EU 27 nie dot.9%).2 -7.8 -4.8 Francja EA EDP 2013 -2.3 -8. -2. 1 88.5 58.6 66.7 198.6 Grecja 100.2 9.0 26.0 73.0 Bułgaria 29.8 Słowenia 27.0 30.6 Finlandia 41.6 * .7 35.0 69.4 39.9 18.4 10.6 65.3 61.8 86.6 2010 70.6 59.6 66.0 53.2 59.4 78.8 61.3 38.8 118.9 188.7 40.9 88. dla USA i Japonii – OECD.5 29.8 217.7 99.2 62.7 45.3 USA 61.6 57.9 41.6 79.1 63.6 58.4 12.7 29.3 234.9 63.2 51.5 103.2 Strefa euro 16 70.2 34.2 39.0 68.1 64.9 100.8 67.8 65. Economic Forecast .9 78.0 16.6 37 .5 70.1 187.8 67.4 80.7 63.8 32.1 190.7 13.4 Cypr 69.2 Belgia 92.5 62.4 22.8 85.3 45.7 18.1 70.6 Luksemburg 6.3 91.7 14.1 79.1 190.1 27.6 43.6 133.7 79.0 50. 66.2 22.2 44.2 60. USA i Japonii 2005-11 191.1 6.8 38.6 73.7 73.2 41.9 66.5 83.1 68.6 84.0 19.5 3.0 Łotwa 12.2 64.7 99.5 44.5 6. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostat i OECD.8 44.1 84.8 61.7 69.6 36.8 96.5 49.5 77.Spring 2010.3 66.0 66.7 63.5 83.8 68.1 88.3 78.3 Czechy 29.0 78.7 84.6 83.3 42.2 115.8 47.8 106.2 14.8 95.0 43.0 58.6 Szwecja 50.7 52.0 0.7 198.0 77.1 Włochy 105.1 187.6 64.9 72.0 35.9 64.7 53.5 106.0 227.8 Polska 47.9 Wielka Brytania 42.8 234.7 35.5 19.4 18.8 4.9 Irlandia 27.9 62.6 4.1 47.9 Hiszpania 43.6 227.3 23.2 78.9 72.0 67.8 17.1 97.5 Niderlandy 51.0 45.5 87.4 54.9 Portugalia 63.8 12.8 2011 USA 160.4 56.5 Francja 66.7 EU 27 62.3 72.0 97.6 46.1 35.3 Niemcy 68.3 76.0 39.1 115.9 15.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Tabela 12 Dług sektora finansów publicznych UE.8 Rumunia 15. strefie euro.4 Wykres 2 Dług sektora finansów publicznych w UE.2 92.1 48.0 Estonia 4.6 35.6 65.6 % 240.4 42.4 23.7 61.7 40.7 9.6 7.6 61.2 89.1 124.4 29.1 62.1 77.5 69.6 83.5 Malta 70. USA i Japonii w latach 2005-11 Państwo / grupa Dług sektora general gevernment jako % PKB 2005 2006 2007 2008 2009 2010* państw Austria 63.9 88.6 29.8 Dania 37.7 23.4 24.prognoza Komisji Europejskiej.5 43.3 48.1 62.1 71.5 36.3 27.4 45.8 69.3 42.0 2005 2006 2007 2008 EU 27 2009 Japonia Strefa euro 16 Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych Eurostat i OECD.6 81.4 34.3 Litwa 18.5 Słowacja 34.4 61.2 30.0 47.9 25.4 58.4 63.7 30.5 12.8 45. 2011* 72.6 Japonia 191.6 Węgry 61.1 14.7 39.8 217.6 13. że bez radykalnych reform nie będzie możliwy powrót do stanu zdrowych finansów publicznych i zrównoważonego wzrostu gospodarczego. tzn. W konsekwencji na koniec 2011 r. o 12 pp. Japonii oraz gospodarek UE odegrały w tym znaczącą rolę.). W rezultacie stan światowych finansów publicznych będzie w najbliższych latach w istotny sposób determinował globalny rozwój gospodarczy.8% w 2007 r. Nie oznacza to. że podjęte działania interwencjonistyczne nie osiągną zamierzonych rezultatów2.MINISTERSTWO GOSPODARKI Wzrost relacji długu do PKB w UE-27 w 2009 r. czyli dochody pomniejszone o wydatki. jej restrykcji.2 pp. Jednak z drugiej. że bez dokonania odpowiednich zmian dług będzie przyrastał z powodu samej konieczności jego obsługi. znajduje się w nieco lepszym położeniu ze względu na niższy wyjściowy poziom długu publicznego w relacji do PKB oraz wyższą oczekiwaną dynamikę wzrostu gospodarczego. że w tej grupie nie nastąpiło istotne pogorszenie wskaźników fiskalnych w stosunku do sytuacji sprzed kryzysu. Oznacza to. Część światowych gospodarek popadło w pułapkę zadłużenia. że sam kryzys nie był źródłem skali obecnych problemów. który mógłby zneutralizować skutki stymulacji fiskalnej i oczekiwanego efektu keynesowskiego. Należy jednak zaznaczyć. Rozmiar pakietów fiskalnych. Ujawnienie się międzyokresowych ograniczeń budżetowych spowodowało konieczność szybkiego dostosowania fiskalnego w większości gospodarek. Wydaje się. 2 Mowa w tym miejscu o efekcie ricardiańskim. Świadomość trudnej sytuacji fiskalnej i oczekiwanie jej dalszego pogorszenia może przyczynić się do tego. 38 . Według analiz przeprowadzonych przez Komisję Europejską. czyli po okresie prosperity z połowy pierwszej dekady XXI wieku. zwiększeniu stopy oszczędności w oczekiwaniu na wzrost obciążeń fiskalnych w przyszłości. które wdrożono nie był bowiem adekwatny do realiów współczesnej gospodarki światowej i stanu finansów publicznych w okresie bezpośrednio poprzedzającym kryzys. poziom długu UE-27 prawdopodobnie wzrośnie do 83. kiedy światowy kryzys nie został w pełni przezwyciężony może to rodzić kolejne zagrożenia dla przyszłego wzrostu gospodarczego3. Dla uzasadnienia tej opinii należy odwołać się do problemu kluczowego. W praktyce oznacza to konieczność przejścia od antycyklicznej do procyklicznej polityki fiskalnej. 3 Decydującą rolę odegra w tym miejscu właściwy czas oraz tempo zarówno wychodzenia z pakietów antykryzysowych. o dynamice długu gospodarki europejskiej w relacji do PKB w latach 2007-2011 decydują głównie następujące czynniki: saldo pierwotne. Na kolejne dwa lata (2010-2011) prognozowany jest dalszy wzrost zadłużenia. Ostatni światowy kryzys gospodarczy przyczynił się do wystąpienia znaczących nierównowag w globalnych finansach publicznych. bez uwzględnienia odsetek obsługi długu (9.8% PKB z 58. jest największym przyrostem jednorocznym w dotychczasowej historii wspólnej gospodarki. w tym Polska.) oraz przyrost odsetek od zaciąganego nowego długu celem spłaty odsetek od starego długu (11. jakim są międzyokresowe ograniczenia fiskalne. Realna długoterminowa stopa procentowa jest wyższa niż obecne oraz prognozowane tempo wzrostu PKB. tj. W obecnej sytuacji. jak i samej realizacji procesu zacieśniania polityki fiskalnej. Większość krajów rozwijających się. w dłuższej perspektywie brak konsolidacji fiskalnej uniemożliwi powrót na ścieżkę wysokiego wzrostu.7 pp. Działania interwencjonistyczne rządów USA. ponieważ nadmierne potrzeby pożyczkowe sektora publicznego będą absorbowały coraz większą część oszczędności prywatnych. Większość krajów rozwiniętych miała nadmierne deficyty i zadłużenie publiczne już w chwili rozpoczęcia się recesji. proc. (w relacji do roku poprzedniego) w % % 1. wymusi ona konieczność zbilansowania budżetów centralnych poprzez znaczące ograniczenie ich strony wydatkowej.0 Źródło: Eurostat 4 Dane: Eurostat 39 . POLSKA W UNII EUROPEJSKIEJ 2.0 -25. Z kolei to w dłuższym horyzoncie czasowym może negatywnie wpłynąć na możliwości prowadzenia skutecznej ekspansywnej polityki fiskalnej.0 -14.1.0 -20.2 -4. Awersja do ryzyka. w Unii Europejskiej. lepszy rozwijając się w tempie 1.0 -10.9% spadku PKB w 2009 r. w dłuższym okresie polityka ta może okazać się bardzo ryzykowna.3 -5.9 -4. Polska. że rezultat ten był zdecydowanie wyższy niż przewidywania Komisji Europejskiej.1 -6.7 -4. Należy podkreślić. będące skutkiem załamania na rynku instrumentów finansowych w Stanach Zjednoczonych.8 -7.0 0.1.7 -1.1 -7.8 -14.0 -5.1 -4.1 -7.0 -4. Polska osiągnęła wynik o 6. jako jedyna spośród unijnych gospodarek. o 1. Mimo osiągnięcia krótkookresowego celu w postaci ograniczenia spowolnienia dynamiki rozwoju gospodarczego.9 -4.0 -3. Przy szacowanym na 4.6 -3.4%. zwłaszcza w nadal utrzymującej się w otoczeniu gospodarczym atmosferze niepewności i ryzyka.1 -5. Wykres 3 Zmiana wielkości PKB w UE w 2009 r.5 -3. dla podtrzymania wiarygodności kredytowej. Produkt Krajowy Brutto W 2009 r.0 -15.5 5.0 -1. zdołała utrzymać się na ścieżce wzrostu gospodarczego.0 -2.7 pkt. Z dużym prawdopodobieństwem w kolejnych okresach.4 -3.6 -2. wymuszająca narastające obciążenia budżetów państwowych dążących do stymulacji pozbawionych prywatnych środków gospodarek. wpłynęła na zwiększenie nierównowagi finansów publicznych państw członkowskich Wspólnoty. utrzymały swoje niekorzystne oddziaływanie na gospodarkę Unii Europejskiej również w roku kolejnym. Polska na tle Unii Europejskiej4 Negatywne trendy zapoczątkowane w globalnej gospodarce w 2008 r. która szacowała w kwietniowej prognozie (Economic forecast – Spring 2009) obniżenie PKB Polski w 2009 r.8% w skali roku. 2.1.8 -7.0 -5.6 -2.8 Łotwa Litwa Estonia Słowenia Finlandia Irlandia Rumunia Węgry Szwecja Bułgaria Włochy Dania Niemcy Wlk Brytania Słowacja UE 27 Czechy Niderlandy Hiszpania Austria Luksemburg Belgia Francja Portugalia Grecja Cypr Malta Polska -18.9 -4.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 2.. 2 Austria -11.4 Malta Francja -12.0 Estonia -25. deprecjacja złotego (wolniejszy spadek eksportu niż importu zwiększył kontrybucję eksportu netto we wzrost PKB).1 62. 2005 37.6 Słowacja -14.7 69.7 Portugalia -8.2 -18. zarówno endo.1 Litwa -14.1 76.5 40.1 82.9 Czechy -13. 40 .4 2007 40.2 -3.0 -25.2 40.3 2006 39. na tle wybranych krajów UE w latach 2005-2009 Strefa Euro Republika Czeska Węgry Polska Słowenia Słowacja Źródło: Eurostat STRIND. (w relacji do roku poprzedniego) w % % 0.4 Węgry -17. było zdecydowanie najmniejsze (spadek o 3. Były to m. wyrażonego w %PKB.4 Włochy -17.5 86.2 66.1 -12.3 Niemcy -16. Tabela 13 Wartość eksportu towarów i usług Polski.0% w skali roku.1.5 Polska -5.0 -30.2 Cypr -8.1 77.5% w skali roku). O mniejszej skali spadku niż w innych gospodarkach zadecydowały chłonność naszego rynku wewnętrznego oraz ograniczany deprecjacją złotego spadek eksportu.6 Niderlandy Rumunia -5. relatywnie niski stosunek wartości eksportu do PKB (mniejsze uzależnienie od popytu zagranicznego w tworzeniu wartości dodanej w gospodarce).2 77.1 39. Wykres 4 Produkcja sprzedana przemysłu w UE w 2009 r.6 76.9 38.9 58.9 70. elastyczna linia kredytowa (Flexible Credit Line.0 -10.8 Hiszpania -15. Efektem tego było zmniejszenie produkcji sprzedanej przemysłu w Unii Europejskiej w 2009 r. Pogorszenie koniunktury zarówno wewnątrz.0 37.9 67.7 2008 41. jak i na zewnątrz wspólnego rynku skutecznie ograniczyło popyt na produkcję przemysłową wytwarzaną przez unijne gospodarki.4 Grecja -9.MINISTERSTWO GOSPODARKI Relatywnie dobry wynik polskiej gospodarki był efektem połączenia kilku czynników.2 72.8 Łotwa -15.1 UE 27 -14. o 14. które wspólnie ograniczyły skutki globalnego kryzysu finansowego w kraju.5 84.5 Bułgaria -17.9 Finlandia -21.6 -7.2 80.7 83.2.0 -15.1 2.1 80.8 Dania -15.0 2009 36.jak i egzogenicznych.0 Źródło: Eurostat Na tle Unii Europejskiej spowolnienie produkcji sprzedanej przemysłu w Polsce w 2009 r. in.9 Wlk Brytania -10.0 -20.0 Belgia -13.3 66. FCL – pomogła w utrzymaniu wiarygodności Polski jako kraju wypłacalnego) czy też rządowy plan antykryzysowy (wsparcie przedsiębiorstw oraz pracowników przy ograniczonym obciążeniu budżetu państwa). Przemysł W 2009 roku w produkcji sprzedanej przemysłu w Unii Europejskiej odnotowano znaczące pogłębienie spadków zapoczątkowanych w roku poprzednim.9 Irlandia -4.9 Szwecja Słowenia -17.5 69.4 77.8 Luksemburg -15. 0 -40.4 -11. (Polska – wzrost o 10. pozwoliły w ostatnim kwartale 2009 r.5%.6 -6.5 % 10.0 Źródło: Eurostat Jedynym państwem członkowskim UE. UE – wzrost o 4.0 -30.6 -11.0 -60. UE .spadek o 17.3 -5.0 0. będące pochodną utrzymującego się na wysokim poziomie popytu na nieruchomości oraz realizowanych inwestycji infrastrukturalnych w Unii Europejskiej.1 4.1% r/r).0 -20. wyniki sektora budowlanego unijnych gospodarek znacząco pogorszyły się.3 -3.0 -50.1. Tegoroczne wzrosty to efekt zarówno poprawy koniunktury. jak i niskiej bazy statystycznej z analogicznego okresu roku ubiegłego. produkcja budowlana spadła w UE-27 o 8.wzrost o 4. kształtowały pozytywne oczekiwania co do koniunktury na rynku w przyszłości. w 2009 r. Wykres 5 Produkcja budowlana w UE w 2009 r.9%.5 Łotwa Estonia Słowenia Grecja Dania Rumunia Bułgaria Finlandia Wlk Brytania Włochy Słowacja Hiszpania Cypr UE 27 Belgia Portugalia Niderlandy Francja Węgry Szwecja Malta Austria Czechy Niemcy Luksemburg Polska -35. Jednakże przy gwałtownym wzroście awersji do ryzyka inwestycyjnego w 2009 r. Początek 2010 r. Wznoszący trend wskaźnika kontynuowany był również w pierwszym kwartale 2010 r. co wynikało głównie z zaawansowanych prac przy realizacji inwestycji współfinansowanych ze środków UE oraz ograniczonego.0 -1. W kolejnych miesiącach sytuacja stopniowo się poprawiała.1 1.9 -20.4 -15. przyniósł przerwanie tendencji wzrostowej. Zmniejszenie awersji do ryzyka oraz odradzający się popyt zewnętrzny. W porównaniu do roku poprzedniego.0 -10.4% r/r).5 -2. (w relacji do roku poprzedniego) w % 0.2 -14. osiągnąć polskiej gospodarce jako jedynej w UE wzrost produkcji sprzedanej przemysłu (Polska .0% r/r).7 -6. UE .9 -0. głównie z racji silnej stymulacji fiskalnej.3%.3 -11.spadek o 7. 41 . Budownictwo Bardzo dobre wyniki produkcji budowlanej w poprzednich latach.5 Litwa -48. skutkującego wycofaniem się inwestorów z wcześniej zaplanowanych projektów oraz spowolnieniem dotychczas realizowanych.7 -15.0 -28. którego gospodarka zdołała utrzymać w skali roku w każdym z czterech kwartałów 2009 r.0 -10.7%.8% r/r).3. dodatnią dynamikę produkcji budowlanej była Polska.spadek o 10.4 -20.7 -6.5 -4.3 -13.7%. wbrew oczekiwaniom. W całym roku 2009 sektor budowlany w kraju zwiększył produkcję o 4.. redukując ich produkcję w pierwszym kwartale o 15. Bardzo niekorzystne warunki atmosferyczne w kraju skutecznie ograniczyły aktywność przedsiębiorstw z branży budowlanej. 2. lecz nadal utrzymującego się popytu na nieruchomości.8 -8.2 -11.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Zdecydowanie najgorszy pod względem wyników analizowanego sektora w Polsce okazał się być pierwszy kwartał roku (Polska .4% r/r (UE – spadek o 7. 4.2%.0%.3%. Z pewnym opóźnieniem. Średnioroczny poziom bezrobocia w UE w 2009 r. skorygowanego o wartość firmy. niższy od średniej unijnej (64. Doprowadziło to do sytuacji.0%.2. Był to pierwszy z kanałów transmisji kryzysu poza USA. skutkowała szybko rozszerzającym się kryzysem także na światowe rynki finansowe. W Polsce wskaźnik inflacji HICP był jednym z najwyższych i średniorocznie w 2009 r. do jakich doszło na przełomie XX i XXI wieku. Znaczące spadki produkcji przemysłowej oraz budowlanej skutkowały zarówno wzrostem bezrobocia.9% (zgodnie z metodologią Eurostatu) przerywając tym samym trwającą od 2004 roku tendencję ograniczania stopy bezrobocia. inflacja mierzona w skali roku w Polsce znacząco spadła i zbliżyła się do średniej unijnej (Polska – maj 2. jak i ryzyka makroekonomicznego oraz systemowego) były transakcje przy udziale nadmiernej dźwigni finansowej. 1 do 305.5. Wskaźnik zatrudnienia w grupie wiekowej 15-64 lata (wg BAEL) w Polsce był w 2009 r. UE w obliczu kryzysu globalnego 2.1. z utrzymującego się na dodatnim poziomie popytu wewnętrznego oraz wzrostu cen administrowanych i akcyzy.1. skutkowała stratą całości kapitałów własnych takiej instytucji (np. był stosunkowo niewielki przyrost cen dóbr i usług w Unii Europejskiej. zaobserwowano także negatywną reakcję realnej sfery gospodarki unijnej. 42 . UE – maj 2. Pakiet działań Przyczyn ostatniego kryzysu gospodarczego należy doszukiwać się w istotnych zmianach kształtu sektora finansowego oraz mechanizmów jego funkcjonowania. przejawiającą się m. Poziom analizowanego wskaźnika w Polsce utrzymał się na stosunkowo niskim poziomie i wyniósł 8. że w przypadku większości państw w badanym okresie w poszczególnych miesiącach ceny spadły (deflacja).in. jak i redukcją zatrudnienia.3.. w połowie 2008 r. w państwach należących do wspólnoty wyniósł średnio 1. Efektem tego. Bear Stearns).2. W związku z wygaśnięciem efektu bazy w pierwszych miesiącach 2010 r. Należy tu zaznaczyć. Duża skala powiązań pomiędzy rynkami finansowymi. przy silnie zredukowanym popycie wewnętrznym. Stosunek kapitału własnego. 2.in. 5 Instytucje finansowe na jednego własnego dolara (USD) inwestowały ponad 30 USD ze środków obcych. Negatywnym skutkiem tych zmian był istotny wzrost poziomu ryzyka podejmowanego przez instytucje finansowe. Rynek pracy 2009 rok był bardzo niekorzystny dla rozwoju sytuacji na rynku pracy w Unii Europejskiej. Inflacja Globalny kryzys finansowy poprzez stymulowanie niechęci do ryzyka oraz korektę nierównowagi na rynkach finansowych w dużym stopniu ograniczył podaż pieniądza na rynku. w której strata wynikająca ze złych kredytów osiągnąwszy poziom ponad 3% wartości portfela. faktem posiadania przez banki filii w innych krajach. do pożyczonych środków (leverage ratio) osiągnął w USA w szczytowym momencie wielkość ok. wyniósł 4. Efektem niedoszacowania ryzyk (nie uwzględniano zarówno dostatecznego ryzyka o niewypłacalności kredytobiorcy. 2.MINISTERSTWO GOSPODARKI 2. Lehman Brothers. głównie w USA. które w sumie podtrzymały ceny na wysokich poziomach.6) i wyniósł 59.1. Wynikało to m. Zharmonizowany wskaźnik cen dóbr i usług (HICP) w całym 2009 r. wyniósł 8.0%). Strategie wyjścia Ostatnia recesja i światowy kryzys gospodarczy wymusiły na rządach poszczególnych krajów UE podjęcie radykalnych działań interwencjonistycznych. Dalsze narastanie długu prowadzi w średnim i dłuższym horyzoncie czasu do ryzyka wystąpienia kryzysu finansów publicznych i ewentualnej utraty zdolności do regulowania zobowiązań przez poszczególne kraje. Jego celem stało się zwiększenie siły nabywczej oraz wykreowanie dodatkowego popytu w gospodarce. Do nich można zaliczyć: wzrost aktywności zawodowej i poprawę funkcjonowania 43 . gwarancje państwowe i operacje dokapitalizowania instytucji finansowych pomogły zapobiec upadkowi tego sektora i przyczyniły się do ochrony interesów deponentów. negatywną konsekwencją takich działań jest wzrost deficytów budżetowych i w dalszej konsekwencji przyrost długu publicznego. Obecnie czynniki te stają się kluczowe przy ocenie bieżącej sytuacji unijnej gospodarki. w skali globalnej. − Stworzenie korzystnych warunków dla gospodarki europejskiej w trakcie jej powrotu na ścieżkę szybkiego i konkurencyjnego. W ramach Europejskiego Planu Naprawy Gospodarczej przewidziano również ułatwienie dostępu do finansowania dla przedsiębiorstw. 1. Dodatkowo. przyjęto działania z zakresu reform strukturalnych. Powyższe działania prezentują jeden z dwóch podstawowych filarów działań.EBOR). − Obniżenie kosztów społecznych kryzysu gospodarczego. Aby móc możliwie wcześniej (ex ante) przeciwdziałać takiej sytuacji. na którym oparto realizację Planu.2% PKB UE) oraz 30 mld EUR pochodzących z funduszy UE (ok. tj. 1. czy wręcz generowanie w średnim okresie czasu nadwyżki budżetowej zdaje się być kluczowe dla pomyślności procesu obniżania długu publicznego. 28 listopada 2008 r. W większości były to problemy strukturalne.3% PKB UE). − Przyspieszenie przekształceń gospodarki unijnej w kierunku gospodarki niskoemisyjnej. jak i jeszcze planowanych działań naprawczych i stymulujących. służących poprawie konkurencyjności i zatrudnienia. które korespondowały z potrzebą realizacji odnowionej Strategii Lizbońskiej.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI W odpowiedzi na pojawiający się kryzys gospodarczy. Komisja Europejska zauważyła konieczność stworzenie strategii wyjścia zarówno z dotychczas wdrożonych. iż wpływają one na długookresowe (potencjalne) tempo rozwoju gospodarczego. zmniejszenie obciążeń administracyjnych oraz wspomaganie przedsiębiorczości. Obniżenie deficytów budżetowych. który miałby służyć ożywieniu i utrzymaniu wzrostu gospodarczego UE. Na kwotę tę przewidziano 170 mld EUR z budżetów państw członkowskich (ok. przyjmując w niektórych przypadkach formę recesji. Jednocześnie Komisja Europejska zauważa potrzebę kierowania wsparcia w obszary. Za drugi główny komponent Planu. Proces wdrożenia Planu doprowadził do zwiększenia płynności w sektorze bankowym (działania Europejskiego Banku Inwestycyjnego – EBI oraz Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju . komponent fiskalny.5% PKB UE. Do strategicznych celów Planu zaliczono w szczególności: − Szybkie stymulowanie strony popytowej oraz zaufania na rynku. Główną. uwypukliło bowiem szczególne problemy gospodarek krajów UE. Europejski Plan Naprawy Gospodarczej Na realizację Planu postanowiono przeznaczyć 200 mld EUR. Skoncentrowanie uwagi na reformach strukturalnych ma dodatkowo tę zaletę. które stymulują potencjalne tempo wzrostu gospodarczego. podnosząc jednocześnie odporność gospodarek na zewnętrzne zaburzenia. Komisja Europejska przedstawiła pakiet ratunkowy dla gospodarki UE. Spowolnienie gospodarcze. W swoich założeniach co do budowy strategii wyjścia Komisja Europejska obecnie koncentruje się na określeniu celu. tj. 0. jakim powinno być równoważenie finansów publicznych oraz wzmocnienie potencjalnego wzrostu gospodarczego. EBI przygotował pakiet 30 mld EUR przeznaczonych na pożyczki dla MŚP. wzrostu. zwłaszcza posiadających wspólną walutę. Europejski Mechanizm Stabilizacyjny (EMS). jak i źródła finansowania. Uzupełniającą częścią jest system gwarancji (do 440 mld euro w okresie trzech lat). 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz porozumienie międzyrządowe państw strefy euro). Komisja Europejska przedstawiła propozycje zacieśnienia koordynacji polityki gospodarczej w UE. pełne wykorzystanie jednolitego rynku. wzrost kapitału ludzkiego (edukacja.2. które mogą być udzielone za pośrednictwem spółki celowej. zostały przedstawione krótko po decyzji Rady ECOFIN (9-10 maja 2010 r.MINISTERSTWO GOSPODARKI rynku pracy. Część podstawową stanowią środki przyznawane w formie pożyczki lub linii kredytowej przez Unię Europejską (w maksymalnej wysokości 60 mld EUR). zwłaszcza w strefie euro. Więcej uwagi ma być również poświęcane kryterium długu publicznego. do podjęcia wymaganych działań konsolidacyjnych. 12 maja 2010 r. Zainicjował także dodatkowe operacje płynnościowe. 122 ust. które skuteczniej zabezpieczałyby Unię Europejską przez kryzysami fiskalnymi. jeżeli chodzi o podstawy prawne (art. Rozwój tych obszarów powinien wspierać postęp technologiczny oraz wzrost produktywności. które mają pochodzić z pożyczek zaciąganych przez Komisję Europejską na rynkach finansowych (ich zabezpieczeniem będzie margines dostępny w ramach pułapu zasobów własnych w budżecie Unii Europejskiej).2. innowacyjność). Są to jedne z głównych celów Strategii Lizbońskiej. utworzonej przez państwa strefy euro (proporcjonalnie do ich udziału w kapitale Europejskiego Banku Centralnego) oraz przez pozostałe kraje UE na zasadzie dobrowolności. Ramka 1 Europejski Mechanizm Stabilizacyjny Propozycje Komisji w zakresie pogłębienia koordynacji polityki gospodarczej. Proces ten ma minimalizować ryzyko występowania poważnych problemów fiskalnych i strukturalnych w państwach członkowskich. Ważną rolę w procesie wypracowywania szczegółowych rozwiązań dotyczących pogłębienia koordynacji gospodarczej w UE będzie pełnić specjalna grupa zadaniowa (pod kierunkiem przewodniczącego Rady Europejskiej). w tym głównie Grecji. Celem proponowanych rozwiązań byłoby wzmocnienie mechanizmów. Zwiększone restrykcje powinny znaleźć odzwierciedlenie w mobilizacji państw. Kwestie fiskalne W wyniku napiętej sytuacji fiskalnej części państw strefy euro. która ma składać się z przedstawicieli państw członkowskich i Europejskiego Banku Centralnego. W zakresie planowanego zaostrzania sankcji za nieprzestrzeganie Paktu Stabilności i Wzrostu Komisja Europejska proponuje zawieszanie płatności z Funduszu Spójności w sytuacji nie podjęcia skutecznych działań redukujących deficyt. Równolegle do działań Rady ECOFIN. która powinna być nadal implementowana po 2010 roku. Mechanizm przyjął dualistyczny charakter zarówno. w tym dostarczanie środków w USD (na mocy porozumienia swapowego z amerykańskim Bankiem Rezerw Federalnych). 2. W myśl propozycji Komisji Europejskiej wzmocnieniu powinno ulec przestrzeganie Paktu Stabilności i Wzrostu przez wszystkie państwa Unii Europejskiej. 44 . Propozycje przedstawione przez Komisję Europejską mają służyć wzmocnieniu ram nadzorczych na poziomie unijnym. ministrowie finansów Unii Europejskiej uzgodnili pakiet antykryzysowy pn. jako element strategii wyjścia . w dniach 9-10 maja 2010 r. dotyczące przede wszystkim strefy euro. Pomóc temu powinien szybszy system uruchamiania kolejnych etapów procedury nadmiernego deficytu. Przestrzeganie reguł Paktu miałoby docelowo stanowić warunek przekazywania środków z budżetu Unii Europejskiej. objętych procedurą nadmiernego deficytu. Dodatkowe wsparcie w wysokości połowy wkładu europejskiego (do 250 mld EUR) ma zapewnić Międzynarodowy Fundusz Walutowy.) o stworzeniu europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej. Europejski Bank Centralny podjął decyzję o rozpoczęciu skupowania obligacji skarbowych państw strefy na rynku wtórnym. B+R. Strategia gospodarcza UE 2.3. Strategia Lizbońska Przyjęta przed 10 laty i odnowiona w 2005 r. Przyczyną niewypełnienia programu lizbońskiego był brak skupienia odpowiedniej uwagi i podjęcia wysiłków na rzecz realizacji trudnych reform strukturalnych oraz nieadekwatny dobór 45 . Mając na uwadze skalę problemów fiskalnych w strefie euro. przed jakimi stała i nadal stoi Europa. Obecna sytuacja prawdopodobnie przyspieszy proces reformy zarządzania gospodarczego w obszarze unijnym. Strategia Lizbońska przestanie obowiązywać wraz z przyjęciem nowej strategii gospodarczej Europa 2020. Źródło niepowodzenia nie wynika ze złej diagnozy gospodarczych wyzwań. które umożliwiałyby jednolity tryb podejmowania decyzji o uruchamianiu środków pomocowych. stóp procentowych. W jego ramach m. Jakość danych budżetowych byłaby równocześnie przedmiotem audytu dokonywanego przez Eurostat. taka ocena miałaby pogłębiony charakter i mogłaby zawierać rekomendacje dotyczące korekty projektu budżetu. Komisja Europejska zauważa jednak potrzebę utworzenia stałego mechanizmu. który w swych założeniach opierałby się na uzgodnieniach dokonanych przez ECOFIN (9-10 maja 2010 r. wskaźniki dotyczące: kształtowania się obrotów bieżących. z którą wiązano duże oczekiwania. od początku jej powstania. 2. Z punktu widzenia Komisji Europejskiej.1. Zmniejszenie nierównowagi makroekonomicznej w strefie euro ma być jedną z wytycznych. W przypadku państw strefy euro. obejmującego m. Strategia Lizbońska. Wdrożony pakiet antykryzysowy (Europejski Mechanizm Stabilizacyjny) oraz przedstawione przez Komisję Europejską propozycje zmian to najgłębsza do tej pory próba przeprowadzenia reformy sposobu zarządzania gospodarką unijną. Komisja Europejska proponuje stworzenie szczegółowego systemu monitoringu makroekonomicznego zarówno na poziomie Unii Gospodarczej i Walutowej. Planowany proces oceny projektów budżetowych byłby częścią tzw. Proponowane zmiany mówią również o potrzebie pogłębienia nadzoru i koordynacji w zakresie polityki gospodarczej. zwłaszcza w odniesieniu do nadzoru fiskalnego.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Jedną z najbardziej przełomowych propozycji Komisji Europejskiej jest dokonywanie oceny projektów budżetów poszczególnych państw na poziomie unijnym. który odbył się 7 maja 2010 r. gdyby pojawiało się prawdopodobieństwo naruszenia kryteriów. aby nie prowadziła ona do nierównowagi makroekonomicznej i spadku konkurencyjności. propozycje założeń co do przyszłego zarządzania gospodarczego powinny uwzględniać ewentualność restrukturyzacji długu w przypadku najbardziej zadłużonych państw. Między państwami tej grupy istnieje zgoda co do słuszności obranego kierunku działań i została ona potwierdzona na szczycie przywódców państw strefy euro.3. Celem takiego monitoringu byłoby dokonywanie zestawienia porównawczego. europejskiego semestru . co mogłoby służyć wzmocnieniu podejścia krytycznego wobec poszczególnych gospodarek.). zadłużenia. szczególnie strefą euro.in. synchronizując w czasie z krajowym cyklem przygotowywania budżetów.in. które stanowić będą ramy programowania strategii Europa 2020 na poziomie krajowym. ocenie poddawane byłyby programy stabilności i konwergencji oraz krajowe programy reform. produktywności. który obejmowałby cały cykl programowania i monitoringu polityki gospodarczej (fiskalnej i strukturalnej) na poziomie unijnym. Ustanowienie europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej ma obecnie charakter tymczasowy pakiet antykryzysowy przewidziano na trzy lata. Nie powinno to jednak negatywnie wpłynąć na powodzenie całej reformy. ważnym wyzwaniem będzie stworzenie ram prawnych. jak i krajowym. Pojawiają się jednak różnice zdań co do ich zakresu. przyniosła tylko częściową realizację zamierzonych celów gospodarczych i społecznych. kosztów pracy. . 6 46 .MINISTERSTWO GOSPODARKI instrumentów wykorzystywanych do realizacji postawionych celów. Polityki o charakterze mikroekonomicznym powiązane są z realizacją działań zmierzających do zapewnienia stabilności makroekonomicznej. zbyt słabe powiązanie celów lizbońskich z instrumentami i środkami polityki gospodarczej prowadzonej przez poszczególne państwa oraz słabość systemu zarządzania strategią. wyznaczającym priorytety polskiej polityki społeczno-gospodarczej oraz kierunki działań na lata 2008-2011. Próbę ewaluacji Strategii Lizbońskiej zawiera opublikowany 2 lutego 2010 r. uszczegółowiającym działania określone w KPR. a także uwzględnienie we wszystkich politykach ich oddziaływania na sektor małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Reformy wprowadzane w ramach KPR mają tworzyć podstawy do trwałego rozwoju społeczno-gospodarczego. Krajowy Program Reform na lata 2008-2011 na rzecz realizacji Strategii Lizbońskiej (KPR). wskazujący jej pozytywne elementy oraz niepowodzenia w jej realizacji. przy jednoczesnym zapewnieniu możliwości rozwoju oraz wysokiego standardu życia mieszkańcom. Dokument roboczy służb Komisji – Ocena Strategii Lizbońskiej (SEK(2010) 114). Dlatego też w 2009 r. Funkcjonowanie Strategii przyniosło też pozytywny wpływ na obserwowany w ostatnim dziesięcioleciu wzrost konkurencyjności gospodarki europejskiej oraz sprawiło. które warto wykorzystać w pracach nad Strategią „Europa 2020”. rozwój innowacyjności. polityki mikroekonomicznej i strukturalnej oraz polityki rynku pracy. Zasadą horyzontalną przy konstruowaniu reform realizowanych w ramach KPR jest zrównoważony rozwój w zakresie ekonomicznym. Celem KPR jest stworzenie w Polsce najlepszych w Europie warunków do prowadzenia działalności gospodarczej. Rada Ministrów przyjęła Dokument Implementacyjny Krajowego Programu Reform na lata 2008-2011 na rzecz realizacji Strategii Lizbońskiej (DI). że stała się ona odporniejsza na skutki trwającego kryzysu6. Pomimo iż większość państw członkowskich osiągnęła postęp w stosunku do 2000 r. w celu realizacji odnowionej Strategii Lizbońskiej. średniookresowy program społeczno-gospodarczy. Należy zaznaczyć powolne i nierówne tempo realizacji reform. które wraz z reformami strukturalnymi wdrażanymi w ramach KPR służą łagodzeniu skutków dla Polski kryzysu gospodarczo-finansowego. Dla osiągnięcia celów odnowionej Strategii Lizbońskiej w Polsce w ostatnim cyklu jej wdrażania. to ich zaangażowanie we wprowadzanie reform gospodarczych było dalekie od oczekiwań. które leżą u podstaw reform KPR są: lepsze stanowienie prawa. KPR to strategiczny. z drugiej strony sprzyja efektywnemu wykorzystaniu jego zasobów materialnych i kapitału ludzkiego. Rada Ministrów przyjęła 18 listopada 2008 r. społecznym i środowiskowym. W celu sprawnej realizacji KPR. określający reformy w obszarze polityki makroekonomicznej i budżetowej. który jest kierunkowym dokumentem strategicznym. mających jednocześnie na celu przygotowanie Polski do wstąpienia do strefy euro w najbliższym możliwym terminie. który jest dokumentem operacyjnym. wpływającego na poprawę standardu życia obywateli. dotknął gospodarkę światową. jaki od jesieni 2008 r. jakie Rząd Polski podejmuje na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. który z jednej strony pozwala na zachowanie bioróżnorodności kraju. Warto jednak podkreślić znaczenie Strategii Lizbońskiej dla osiągnięcia w UE stosunkowo szerokiego porozumienia w sprawie potrzeby przeprowadzenia w krajach członkowskich reform strukturalnych służących wzrostowi gospodarczemu i tworzeniu nowych miejsc pracy. 19 maja 2009 r. wsparcie dla przedsiębiorczości. Innymi zasadami horyzontalnymi. realizowano szereg działań przewidzianych w Planie Stabilności i Rozwoju. Dodatkowym wyzwaniem i jednocześnie bodźcem dla realizacji odnowionej Strategii Lizbońskiej jest obecny kryzys gospodarczo-finansowy. Sprawne instytucje – efektywne wykorzystanie środków publicznych osiągnięte dzięki realizacji działań w tym obszarze (bez dodatkowych obciążeń dla obywateli i przedsiębiorców) ma umożliwić sprawną realizację polityk prorozwojowych i inwestycji publicznych. modernizację systemu zabezpieczenia społecznego. poprzez: rozwój systemu edukacji. przy zapewnieniu właściwego poziomu zabezpieczenia socjalnego. Wprowadzono nowy elastyczny model finansowania inwestycji drogowych. 47 . Innowacyjna gospodarka – realizacja działań w tym obszarze ma pozwolić na rozwój sektorów i gałęzi o dużej wartości dodanej oraz wysokiej innowacyjności. decentralizację. przebudowy i modernizacji linii kolejowych. Kontynuowane były działania na rzecz opracowania aktywnej polityki rynku pracy zgodnie z modelem flexicurity. na których skupiono się w 2009 r. stworzenie systemu promocji Polski. zmiany w systemie ochrony zdrowia. Zasadnicze zmiany przyniosła nowelizacja Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Działania te obejmują m. 3. weszła w życie nowelizacja ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz niektórych innych ustaw. 4. 2. W związku z tym reformy w ramach KPR przeprowadzone są w trzech obszarach priorytetowych: 1. wykorzystanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie ochrony środowiska. została uchwalona przez Sejm RP nowa Ustawa o finansach publicznych. Przygotowywana była również śródokresowa aktualizacja strategii innowacyjności. Aktywne społeczeństwo – realizacja działań w tym obszarze ma przyczyniać się do zapewnienia odpowiednich warunków dla rozwoju społeczeństwa i obywateli. zapewnienie przyjaznego otoczenia prawnego i instytucjonalnego dla przedsiębiorczości. 8. zapewniający bardziej efektywne wykorzystanie środków publicznych oraz zmiany zakładające przyspieszenie budowy. 2. Ponadto zwiększono niezależność krajowego organu regulacyjnego. poprawę konkurencyjności nauki. która wprowadza nowe instrumenty rynku pracy. ułatwia dostępność usług szkoleniowych oraz zwiększa wielkość pomocy finansowej na rozwój kapitału ludzkiego. Najważniejsze obszary i reformy realizowane w ramach KPR. zapewnienie konkurencji w sektorach sieciowych. Podejmowane były działania w zakresie poprawy jakości edukacji. W ciągu ostatniego roku weszły w życie regulacje usprawniające prowadzenie procesu inwestycyjnego w dziedzinie infrastruktury transportowej. Działania antykryzysowe. wprowadzająca prokonsumenckie zmiany dla użytkowników. 27 sierpnia 2009 r. W lipcu 2009 r. 5.in. Równolegle z implementacją zmian związanych z reformą programową realizowane były działania mające na celu zwiększenie dostępności wysokiej jakości usług edukacyjnych. innowacyjności i inwestycji. Reformy w ramach tego obszaru obejmują przede wszystkim: rozwój nowoczesnej administracji publicznej. zwiększenie efektywności funkcjonowania sektora finansów publicznych. co ma istotny wpływ na długofalowy wzrost gospodarczy. Wdrażana obecnie reforma programowa prezentuje podejście oparte na efektach uczenia się. zawierająca szereg działań naprawczych oraz innowacyjnych instrumentów aktywnego zarządzania finansami publicznymi. m. stworzenie warunków dla rozwoju ekonomii społecznej.: 1. aktywne polityki rynku pracy. 7. 6.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Zapewnienie odpowiednich warunków dla rozwoju społeczno-gospodarczego kraju wymaga stworzenia przyjaznego otoczenia dla rozwoju przedsiębiorczości oraz zapewnieniu efektywnego gospodarowania środkami publicznymi przez sprawne instytucje publiczne. mające na celu zwiększenie swobody organizacji procesu kształcenia oraz jego dostosowanie do indywidualnych potrzeb i możliwości uczniów. Działania w celu przyspieszenia wydatkowania środków UE poprzez uproszczenie procedur na różnych poziomach zarządzania oraz pełniejsze powiązanie systemu funduszy UE z systemem finansów publicznych i zapewnienie dodatkowych wpływów do budżetu państwa. 3.in. MINISTERSTWO GOSPODARKI 9. efektywności energetycznej. Rada Ministrów przyjęła Strategię Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego na lata 2009-2015 oraz Program Operacyjny Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2009-2013. Polska proponowała też. które mogą stanowić istotne wzmocnienie mechanizmu konsultacji. w ramach działań w kierunku modernizacji systemu oceny skutków regulacji (OSR). związane z kryzysem). Dokument wprowadza jasne reguły zasięgania opinii partnerów społecznych. wzajemnie wzmacniające się priorytety: wzrost inteligentny (ang. efektywniej wykorzystującej zasoby. nakładów na badania i rozwój. Komisja Europejska opublikowała komunikat: Europa 2020 – Strategia dla Wzrostu Inteligentnego. na forach UE Polska przedstawiła dokument Partnerstwo dla dobrobytu . który został przyjęty przez Komitet Europejski Rady Ministrów 22 września 2009 r. 3 marca 2010 r. prowadzonej w 2009 r.. sustainable growth) (promowanie gospodarki zrównoważonej. W dokumencie podkreślano również rolę polityki spójności. 2. przyczyniając się do poprawy jakości tworzenia prawa w Polsce. 48 . nie ulegał zmianie. jakimi są: rozwój kapitału intelektualnego. realizowane na poziomie wspólnotowym oraz przełożone na odpowiadające im cele krajowe. komunikacie zaproponowała 5 takich celów odnoszących się do: zatrudnienia. Ważnym elementem nowej strategii będą też określone liczbowo cele UE. Zrównoważonego i Sprzyjającego Włączeniu Społecznemu. bardziej zielonej. Podkreślona została potrzeba wspólnego działania państw członkowskich na rzecz wychodzenia z kryzysu oraz wdrażania reform umożliwiających stawienie czoła wyzwaniom związanym z globalizacją. Rząd podjął działania mające na celu zwiększenie potencjału partnerów społecznych oraz ułatwienie partycypacji podmiotów dialogu społecznego w procesie uzgadniania polityk publicznych (w ramach PO KL). smart growth) (rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach). która zastąpi obecną Strategię Lizbońską. społeczną i terytorialną). Osiągnięciu powyższych celów mają służyć trzy podstawowe. podjęto starania mające na celu poprawę jakości przeprowadzania konsultacji społecznych.3. pogłębienie rynku wewnętrznego oraz rozwój infrastruktury. jakim jest przyspieszenie wzrostu gospodarczego i zwiększenie zatrudnienia w krajach UE. inclusive growth) (wzmacnianie gospodarki charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością ekonomiczną. Zaproponowana nowa wizja rozwoju jest propozycją społecznej gospodarki rynkowej XXI wieku.Non-paper Polski na temat strategii gospodarczej UE po 2010 r. czy rosnącą potrzebą racjonalnego wykorzystywania zasobów.. wzrost zrównoważony (ang. starzeniem się społeczeństw.. a zarazem konkurencyjnej) oraz wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (ang. aby nowa strategia gospodarcza UE koncentrowała się na trzech priorytetach. cechującej się stabilnym wzrostem gospodarczym oraz zapewniającej wysoki poziom zatrudnienia.in. poprzez przygotowanie i wdrożenie dokumentu: Zasady konsultacji przeprowadzanych podczas przygotowywania dokumentów rządowych. a następnie przedłożony Komisji i państwom członkowskim. żeby fundamentalny cel reform. Ponadto. stanowiła jednolitą odpowiedź na wyzwania globalne i wewnętrzne (m. Prace nad nową strategią gospodarczą – Strategią Europa 2020 W ramach dyskusji na temat przyszłej strategii gospodarczej po 2010 r. W dokumencie Polska postulowała. określający ramy przyszłej strategii. W ostatnim kwartale 2008 r. edukacji oraz włączenia społecznego. a strategia gospodarcza po 2010 r. która zdaniem Polski powinna pozostać głównym instrumentem realizacji celów strategii gospodarczej UE po 2010 r.2. Komisja w ww. w obszarze ochrony środowiska przyrodniczego. Natomiast dokument Decyzja Rady w sprawie wytycznych dla polityki zatrudnienia państw członkowskich. spójności społecznej (w tym jakości życia). zostały przyjęte na posiedzeniu Rady Europejskiej 17 czerwca 2010 r. w Goeteborgu jako uzupełnienie Strategii Lizbońskiej. Integrated Guidelines for Growth and Jobs). 27 kwietnia 2010 r. Strategia zrównoważonego rozwoju Strategia Zrównoważonego Rozwoju UE. ma zapewnić pokoleniom obecnym i przyszłym stały wzrost jakości życia poprzez tworzenie społeczności efektywnie wykorzystujących zasoby środowiska oraz czerpiących z potencjału gospodarki. które wyznaczają ramy nowej strategii gospodarczej UE – Strategii Europa 2020 i stanowić będą podstawę do sformułowania nowych krajowych programów reform. W tym kontekście kwestią niezwykle istotną będzie powiązanie planowanych powyższych 7 projektów przewodnich z opracowywanymi obecnie przez poszczególne resorty 9 krajowymi strategiami rozwoju. a także realizacji zobowiązań UE w skali międzynarodowej. zrównoważony transport. wymiernych celów UE oraz głównych barier hamujących wzrost.3.in. określających realizacje założeń Strategii na poziomie krajowym7. Europa efektywnie korzystająca z zasobów. zdrowie publiczne. a także do działań mających prowadzić do wzrostu poziomu zatrudnienia. Młodzież w drodze. uznano zmiany klimatu i kwestie czystej energii. 7 Dokument Zalecenia Rady z 27. odnoszące się m. wzrostu kwalifikacji siły roboczej oraz walki z ubóstwem. które są związane z działaniem rynku wewnętrznego i infrastruktury. gdzie 3 wytyczne odpowiadają skali makroekonomicznej. Europejska agenda cyfrowa. Realizacja Strategii zawierającej cele. 49 . Zintegrowane wytyczne dotyczące strategii Europa 2020 – część druga KOM(2010) 488 przedstawia propozycje 4 wytycznych odnośnie do polityki na rynku pracy.4. Za główne wyzwania w zakresie zrównoważonego rozwoju. w sprawie ogólnych wytycznych dla polityki gospodarczej państw członkowskich i Unii. Europejski program walki z ubóstwem. Następnym etapem w tym procesie będzie przygotowanie przez państwa członkowskie nowych krajowych programów reform. Polityka przemysłowa w dobie globalizacji. Strategia Zrównoważonego Rozwoju została odnowiona jako dokument. w tym przeszkody. który w większym stopniu ukierunkowany jest na osiąganie celów długookresowych m. 2. przyjęta została w 2001 r. Nowe zintegrowane wytyczne odnoszą się zarówno do działań mających na celu walkę z kryzysem i zapewnienie równowagi gospodarczej oraz stabilność rynków finansowych (szczególnie w strefie euro). W 2006 r. które poza nowymi zintegrowanymi wytycznymi będą uwzględniać ustalone w dialogu z KE krajowe cele Strategii Europa 2020 oraz bariery wzrostu zidentyfikowane dla poszczególnych państw członkowskich. Nowa Strategia Europa 2020 identyfikować też będzie główne bariery hamujące wzrost gospodarczy (tzw. potencjału wzrostu oraz konwergencji gospodarczej Europy. Zintegrowane wytyczne dotyczące strategii Europa 2020 – część pierwsza KOM(2010) 193 zawiera propozycję 6 wytycznych polityki ogólnogospodarczej. jak i do reform strukturalnych służących zwiększaniu konkurencyjności. Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia. produktywności. wąskie gardła – ang. aby w rezultacie prowadzanych w ich ramach działań osiągnąć efekt synergii. integrację społeczną. ochronę i gospodarowanie zasobami naturalnymi. zrównoważoną produkcję i konsumpcję. do: nowych zintegrowanych wytycznych. przed którymi stoją państwa członkowskie UE.3. a 3 mikroekonomicznej. Komisja Europejska przedstawiła propozycję 10 Zintegrowanych Wytycznych na rzecz Wzrostu i Zatrudnienia (ang. Ostateczne konkluzje w sprawie Strategii Europa 2020. a także zmiany demograficzne i migrację. Trwają prace nad określeniem wąskich gardeł .2010 r. wskaźniki oraz procedurę monitorowania.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Jednym z instrumentów realizacji Strategii będzie 7 projektów przewodnich: Unia innowacji.in. bottlenecks) zarówno na szczeblu unijnym jak i krajowym. ograniczenia bezrobocia strukturalnego. Zakłada się. osób i kapitału. w stosunku do przedsiębiorczości i zatrudnienia. na szczeblach UE w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi stanowią impulsy do skuteczniejszego lokalnego działania w celu pokonywania barier i przełamania impasu globalnego kryzysu gospodarczego. usług. że wyniki przeglądu mogą stanowić podstawę do dalszej dyskusji nad zakresem strategii i jej roli w kształtowaniu polityki wspólnotowej. czyli także Polski. Wynika to głównie z faktu. czy też niedostateczne uwypuklenie celów i zasad strategii zrównoważonego rozwoju w polityce spójności. 14 ust. w szczególności w tych obszarach. co przejawia się w zidentyfikowanych i nadal istniejących barierach regulacyjnych m. jak i krajowym.MINISTERSTWO GOSPODARKI W Komunikacie Uwzględnienie kwestii zrównoważonego rozwoju w polityce UE w różnych dziedzinach: Przegląd strategii Unii Europejskiej na rzecz zrównoważonego rozwoju. zdefiniowany8 jako obszar umożliwiający swobodny przepływ towarów.4. które w bezpośredni lub pośredni sposób dotyczyły zagadnień swobodnego przepływu towarów oraz usług. Rynek wewnętrzny Dobrze funkcjonujący rynek wewnętrzny Unii Europejskiej. 2.in. Pełna implementacja powyższych czterech swobód traktatowych stanowi podstawę finalizacji budowy i dalszego rozwoju rynku wewnętrznego. są związane z rynkiem wewnętrznym. Komunikat zawiera propozycję dotyczącą zwiększenie efektów synergii między Strategią Zrównoważonego Rozwoju UE oraz strategią gospodarczą UE po 2010 r. Komunikat przedstawia postępy osiągnięte w siedmiu najważniejszych obszarach zidentyfikowanych w Strategii Zrównoważonego Rozwoju. W odniesieniu do przyszłych działań. miało miejsce kilka znaczących dla rynku wewnętrznego wydarzeń oraz towarzyszących im działań. co potwierdza bilans 6 lat członkostwa. opublikowanym w 2009 r. niewystarczające egzekwowanie procedur wdrażających zasady jednolitego rynku. Możliwości oferowane przez rynek wewnętrzny są niedoceniane także ze względu na niepełną świadomość ich istnienia wśród Europejczyków. poprawa efektywności systemu zarządzania realizacją strategii). zawarte zostało podsumowanie postępów w realizacji polityki UE w tym obszarze oraz przedstawione sugestie dotyczące zapewnienia większej spójności pomiędzy wyzwaniami zrównoważonego rozwoju oraz przyszłą strategią gospodarczą UE po 2010 r. Swobodny przepływ towarów i usług W roku 2009 oraz w pierwszej połowie 2010 r. że największe korzyści gospodarcze. 2 Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej 50 . stanowi silną podstawę dla rozwoju gospodarki całej UE.in. zbyt powolne wycofywanie z polityk sektorowych subsydiów prowadzących do szkodliwych dla środowiska skutków. 8 Art. Jest on uważany przez Polskę za jeden z najważniejszych obszarów współpracy w Unii.1. W dokumencie wskazano również obszary..4. zarówno na szczeblu unijnym. jakie Polska odniosła po przystąpieniu do UE. w których postęp jest najbardziej pożądany (zmiany geopolityczne i klimatyczne. czy też niewystarczającą współpracę międzyinstytucjonalną na poziomie krajowym oraz międzynarodowym. Potencjał tego jednego z największych rynków na arenie międzynarodowej wciąż jednak nie jest w pełni wykorzystywany. 2. m. w których nie osiągnięto postępu lub postęp ten był niedostateczny. Inicjatywy podejmowane i kontynuowane w 2009 r. Nr 203. Produktów spotkała się z zainteresowaniem ze strony przedsiębiorców zarówno z Polski. 9 Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską obowiązujący w RP od daty ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. 1. Produktów10. drzwi. W Traktacie podkreślono. takie produkty jak: okna. 11 Stan na dzień 24 czerwca 2010 r. które nie są objęte zharmonizowanym prawem wspólnotowym. 10 W Polsce Punkt Kontaktowy ds. W zakresie innych obszarów. odpowiedzialnych za nadzorowanie wdrożenia danych przepisów technicznych. Ponadto. gaśnice. Działalność polskiego Punktu Kontaktowego ds. że w procesie prawodawczym związanym z rynkiem wewnętrznym będą brać udział parlamenty krajowe. który ugruntował pojęcie rynku wewnętrznego (zastępując dotychczasowe współistniejące nazewnictwo: wspólny rynek wyrazami rynek wewnętrzny ) jako wyższego stopnia integracji gospodarczej. przeważały sprawy dotyczące wyrobów budowlanych (4 zapytania) oraz nawozów (3 zapytania). W oparciu o nie państwo członkowskie nie może zakazać sprzedaży na swoim terytorium produktów. tj. Ramka 2 Punkt Kontaktowy ds. poz. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 764/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. Największa ilość spraw zgłoszonych do Punktu dotyczyła suplementów diety (8 spraw). latarki. − danych kontaktowych właściwych organów na terytorium RP. z 2009 r. Produktów Celem działania Punktu Kontaktowego ds. 1569). − danych kontaktowych punktów kontaktowych ds. od 2 grudnia 2009 r. − polskich przepisów prawnych regulujących procedury odwoławcze w przypadku wystąpienia sporu między właściwymi organami a podmiotem gospodarczym. których dotyczyły pytania zgłaszane do Punktu. nawet jeśli te produkty zostały wytworzone zgodnie z przepisami technicznymi innymi niż przepisy ustanowione dla produktów krajowych. węgiel brunatny. przedmiotem zapytań były m. Od początku swojego istnienia do polskiego PCP wpłynęły 5411 zapytania dotyczące różnego rodzaju produktów. opakowania na ekogroszek. baterie kuchenne i łazienkowe. czujniki przeciwpożarowe. produktów utworzonych w innych państwach członkowskich. ustanawiające procedury dotyczące stosowania niektórych krajowych przepisów technicznych do produktów wprowadzonych legalnie do obrotu w innym państwie członkowskim oraz uchylające decyzję nr 3052/95/WE – odnosi się do produktów. Rozporządzenie obliguje również do utworzenia Punktów Kontaktowych ds. U. Traktatu z Lizbony9. 51 . jak i z innych państw członkowskich Unii Europejskiej. (Dz.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Wydarzeniem o horyzontalnym znaczeniu było wejście w życie 1 grudnia 2009 r.in. pakiet towarowy – nowe regulacje horyzontalne. poprzez czuwanie nad przestrzeganiem zasad pomocniczości i proporcjonalności. rowery. których celem jest zapewnienie prawidłowej realizacji zasady swobodnego przepływu towarów na rynku wewnętrznym. został opublikowany tzw. − wymogu uzyskania odpowiedniego zezwolenia na wprowadzenie na rynek polski określonego produktu. Produktów został utworzony w Ministerstwie Gospodarki w Departamencie Regulacji Gospodarczych. Produktów jest nieodpłatne udzielanie informacji – na wniosek podmiotu gospodarczego lub właściwego organu innego państwa członkowskiego w zakresie: − polskich przepisów technicznych mających zastosowanie do konkretnego rodzaju produktu. 13 sierpnia 2008 r. które zostały wprowadzone legalnie do obrotu w innym państwie członkowskim. kostka chodnikowa. przekazać ostatni ze zmienianych tekstów pod obrady Rady Unii Europejskiej. − Dyrektywa dotycząca wag nieautomatycznych: dyrektywa 90/384/EWG w sprawie harmonizacji ustawodawstwa Państw Członkowskich odnoszących się do wag nieautomatycznych. uchylająca decyzję Rady 93/465/EWG ustanawia tzw. Ze względu na specyficzny charakter Decyzji 768/2008/WE. jednostek certyfikujących). Komisja Europejska planuje zakończyć procedurę zmian większości ww. aby na początku 2011 r. ustanawiające wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 339/93 zostało wydane w celu : − zapewnienia jednakowego poziomu kompetencji jednostek oceniających zgodność wyrobów z wymaganiami prawa wspólnotowego (laboratoriów. która przygotowuje pakiet legislacyjny mający na celu dostosowanie 10 dyrektyw do nowych ram określonych w decyzji. − Dyrektywa dotycząca materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego: dyrektywa 93/15/EWG w sprawie harmonizacji przepisów dotyczących wprowadzania do obrotu i kontroli materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego. − Dyrektywa dotycząca przyrządów pomiarowych: dyrektywa 2004/22/WE w sprawie przyrządów pomiarowych. − Dyrektywa dotycząca urządzeń ciśnieniowych: dyrektywa 97/23/WE w sprawie zbliżenia ustawodawstwa państw członkowskich dotyczących urządzeń ciśnieniowych. w sprawie wspólnych ram dotyczących wprowadzania produktów do obrotu. Nowe Ramy Legislacyjne. dyrektyw do końca 2010 r. nie ma ona skutków prawnych dla podmiotów gospodarczych. Są to następujące dyrektywy: − Dyrektywa niskonapięciowa: dyrektywa 2006/95/WE w sprawie harmonizacji ustawodawstwa państw członkowskich odnoszących się do sprzętu elektrycznego przewidzianego do stosowania w określonych granicach napięcia.MINISTERSTWO GOSPODARKI 2.. − Dyrektywa dźwigowa: dyrektywa 95/16/WE w sprawie zbliżenia ustawodawstwa państw członkowskich dotyczących dźwigów. Proces ten został już zapoczątkowany przez Komisję Europejską. 3. − Dyrektywa dotycząca wyrobów pirotechnicznych: dyrektywa 2007/23/WE w sprawie wprowadzania do obrotu wyrobów pirotechnicznych. − Dyrektywa dotycząca prostych zbiorników ciśnieniowych: dyrektywa 2009/105/WE w sprawie harmonizacji ustawodawstwa państw członkowskich odnoszących się do prostych zbiorników ciśnieniowych. tak. − wzmocnienia roli oznakowania CE. − Dyrektywa dotycząca kompatybilności elektromagnetycznej: dyrektywa 2004/108/WE w sprawie zbliżenia ustawodawstwa państw członkowskich odnoszącego się do kompatybilności elektromagnetycznej oraz uchylająca dyrektywę 89/336/EWG. Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 768/2008/WE z dnia 9 lipca 2008 r. − zapewnienia jednakowego nadzoru rynku (kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu) w całej UE. 52 . − Dyrektywa ATEX: dyrektywa 94/9/WE w sprawie zbliżenia ustawodawstwa państw członkowskich dotyczących urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. ani dla państw członkowskich. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 765 z dnia 9 lipca 2008 r. należy je wprowadzić do obowiązujących dyrektyw dotyczących produktów. Aby nadać zawartym w niej zasadom i przepisom moc prawną. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. 0036 .2009 a 23. wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej w Polsce przedsiębiorcom z państw członkowskich UE oraz państw EOG. w którym funkcjonują przedsiębiorcy oraz obywatele korzystający z ich usług.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Pewną oceną funkcjonowania dostępu do rynku może być monitoring sieci SOLVIT. Jej przepisy weszły w życie po trzyletnim okresie implementacji. Włoch (1). Punkt umożliwiać będzie także załatwienie spraw związanych z uznaniem kwalifikacji zawodowych w ramach zawodów i działalności regulowanych. U. Do polskiego porządku prawnego przepisy dyrektywy transponowane zostały Ustawą z dnia 4 marca 2010 r.in. To właśnie ten sektor był najbardziej zainteresowany jak najszybszym pojawieniem się regulacji prawnych dotyczących rozpoczynania działalności usługowej w innym kraju UE oraz transgranicznego świadczenia usług. czy też dzięki ograniczeniom w obowiązku przedkładania oryginalnych dokumentów jedynie do przypadków uzasadnionych nadrzędnym interesem publicznym. które w znaczący sposób przyczyniają się do tworzenia nowych miejsc pracy i kreacji PKB. Niemiec (1) oraz Danii (1). jak również przedsiębiorcom polskim działalności usługowej w innych państwach członkowskich.0068 13 Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. i który pochodzi z innego państwa członkowskiego.2010. Centrum SOLVIT Polska zamknęło w bazie danych systemu SOLVIT 7 spraw dotyczących dostępu produktów do rynku. Wszystkie skargi zostały zgłoszone przeciwko administracji polskiej i wpłynęły od przedsiębiorców z Republiki Czeskiej (3). − organy państwa członkowskiego odmówiły wprowadzenia do obrotu lub do użytku produktu. − organy państwa członkowskiego zwlekały z wydaniem pozwolenia na wprowadzenie produktu do obrotu lub do użytku w tym państwie członkowskim. Rozwiązania zawarte w ustawie przyczynią się do poprawy środowiska instytucjonalno-prawnego. Ramka 3 Transpozycja Dyrektywy usługowej Głównym celem Dyrektywy 2006/123/WE dotyczącej usług na rynku wewnętrznym12 jest likwidacja barier prawnych w podejmowaniu i prowadzeniu działalności usługowej. dotycząca usług na rynku wewnętrznym. który posiada oznakowanie CE i co do którego istnieje. Dziennik Urzędowy UE L 376 . domniemanie jego zgodności z odpowiednią tzw. redukcję formalności urzędowych związanych z rozpoczynaniem działalności gospodarczej. której regulacje obowiązują od 10 kwietnia 2010 r. m. aby ułatwić podejmowanie.01. 28 grudnia 2009 r. Szwecji (1). Został on powołany w Ministerstwie Gospodarki. Ustawa o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wprowadziła do Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przepisy dotyczące funkcjonowania Pojedynczego Punktu Kontaktowego. jak również dla usługobiorców (informacja na temat jakości usług). Nr 47 poz. Działalność usługowa jest przede wszystkim domeną małych i średnich przedsiębiorstw.06. dla którego wymagania nie zostały określone w prawie wspólnotowym. 27/12/2006 P. będącej instrumentem pozasądowego rozwiązywania problemów obywateli lub przedsiębiorców z państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE oraz Norwegia. w związku z tym. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej13. Przedsiębiorcy napotkali na następujące bariery w swobodzie przepływu towarów: − organy państwa członkowskiego odmówiły wprowadzenia do obrotu lub do użytku produktu. Punkt Kontaktowy ma pełnić trzy podstawowe funkcje: 12 Dyrektywa 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. 278) 53 . Islandia i Liechtenstein). tj. wynikających z niewłaściwego stosowania prawa wspólnotowego przez organy administracji publicznej innych państw członkowskich. W okresie pomiędzy 1. poprzez uproszczenia w procedurach otrzymywania zezwoleń. dyrektywą nowego podejścia. poprzez wprowadzenie wielu udogodnień zarówno dla usługodawców (uproszczenie procedur administracyjnych). Docelowo.wien. Swobodny przepływ osób Warunki swobodnego przepływu pracowników nie uległy istotnym zmianom od roku 2009. aby zapobiegać powielaniu kontroli przedsiębiorców) oraz aby wspomóc organy administracji państw członkowskich w wykonywaniu ich zadań w stosunku do przedsiębiorców. przy czym 33 organy mają dostęp jednocześnie do obydwu modułów). Obecnie16 w systemie IMI zarejestrowane są 424 organy polskie (w tym 108 organów dla modułu Kwalifikacje zawodowe i 349 organów dla modułu Usługi. − umożliwić uzyskanie wsparcia i pomocy poprzez udzielanie odpowiedzi na zapytania użytkowników w ramach tematyki zgodnej z celami funkcjonowania punktu.2. www. 14 15 Stan na 21 czerwca 2010 r. − umożliwić dopełnienie w sposób zdalny i elektroniczny procedur i formalności związanych z działalnością gospodarczą i uznawaniem kwalifikacji zawodowych. Kraje te wprowadziły jednak szereg ułatwień w dostępie do rynku pracy dla pewnych grup pracowników. zawodowy oraz urzędy centralne).gov. informującego o poważnych zdarzeniach zagrażających bezpieczeństwu zdrowia. 2. prowadzone są działania w celu rejestracji odpowiednich instytucji w systemie. katalog ten rozszerzono o kolejne 15 zawodów. System Wymiany Informacji na Rynku Wewnętrznym IMI (skrót od Internal Market Information System). W Niemczech inżynierzy o specjalności elektrotechnika.pl 16 Stan na 24 czerwca 2010 r. 17 Lista zawodów jest zamieszczona na stronie Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Wiedniu (http://www. zaprojektowany jako wielojęzyczna bezpieczna aplikacja internetowa. osób i środowiska. mechanizmu ostrzegania (Alert Mechanism). W Austrii od 1 stycznia 2008 r. ułatwiono dostęp do rynku pracy dla fachowców 50 zawodów.17 Najważniejszym warunkiem umożliwiającym swobodny przepływ pracowników i podejmowanie pracy za granicą jest uznawanie dyplomów i kwalifikacji przy przekraczaniu granic. W celu zapewnienia zapisanego w dyrektywie (oraz w transponującej ją ustawie) obowiązku współpracy administracyjnej drogą elektroniczną z instytucjami w innych krajach UE (m. Podstawową zasadą systemu uznawania kwalifikacji jest traktowanie pracownika posiadającego pełne kwalifikacje do wykonywania danego zawodu w jednym państwie członkowskim za wykwalifikowanego do wykonywania tego samego zawodu w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej.net) 54 . Komisja Europejska we współpracy z państwami członkowskimi stworzyła i udostępniła w 2007 r. Obecnie wśród państw UE-15 jedynie w Austrii i Niemczech obowiązują tak zwane okresy przejściowe. W związku z uruchomieniem w systemie IMI na początku 2010 r.in.eu-go. budowa maszyn lub budowa pojazdów oraz absolwenci niemieckich uczelni mogą być od 16 października 2007 r. uznawania kwalifikacji zawodowych oraz prawa pracy. a wynikających z działalności usługodawców. zatrudniani bez konieczności udowadniania przez pracodawcę braku na dane stanowisko kandydata z miejscowego rynku pracy. które zostaną ostatecznie zniesione 30 kwietnia 2011 r. W dniu wejścia w życie przepisów dyrektywy o usługach uruchomiony został moduł systemu IMI dedykowany temu obszarowi. funkcjonalności umożliwiającej obsługę wniosków w ramach tzw. system ma objąć urzędy wszystkich poziomów administracyjnych (samorząd terytorialny. od 1 lipca 2008 r.MINISTERSTWO GOSPODARKI − zapewnić poprzez swoją stronę internetową dostęp dla zainteresowanych użytkowników do katalogu informacji związanych ze sferą działalności gospodarczej i problematyki konsumenckiej.polemb.4. czyli ograniczenia w dostępie do rynku pracy. Do chwili obecnej14 na stronie internetowej Punktu Kontaktowego15 opublikowano 112 opisów postępowań administracyjnych w zakresie działalności gospodarczej i uznawania kwalifikacji zawodowych w ramach zawodów i działalności regulowanych. nie należy jednak zapominać. zapewniając jednocześnie wykorzystanie szans. jakie niesie ze sobą zielona gospodarka. farmaceuty. która uzyskała kwalifikacje w innym państwie członkowskim potrzebuje ich oficjalnego uznania. Transformacja gospodarki na tzw. Ten sam zawód może być zawodem regulowanym w jednym państwie członkowskim.18 W każdym państwie postępowanie w sprawie uznania kwalifikacji przeprowadzają upoważnione organy.4. pielęgniarki. W obecnej dobie globalizacji istnieje potrzeba wypracowania nowoczesnej polityki przemysłowej wspierającej przedsiębiorczość oraz wspierającej konkurencyjność europejskiego sektora wytwórczego i sektora usług. Horyzontalna polityka przemysłowa Do niedawna Państwa Członkowskie UE nie widziały potrzeby koordynacji ani prowadzenia wspólnej polityki przemysłowej. W przypadku zawodów nieregulowanych o zatrudnieniu pracownika posiadającego kwalifikacje zawodowe uzyskane w innym kraju członkowskim Unii Europejskiej decyduje pracodawca. a w innym należeć do zawodów nieregulowanych. których wykonywanie jest uzależnione od spełnienia wymogów określonych w przepisach danego państwa członkowskiego dotyczących dostępu do wykonywania danego zawodu.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Kwestie uznawania kwalifikacji zawodowych zostały uregulowane zapisami dyrektywy 2005/36/WE. położnej. iż w obecnej sytuacji przede wszystkim należy działać w kierunku zagwarantowania warunków dla stabilnej odbudowy i rozwoju przemysłu w okresie pokryzysowym. w którym uzyskał kwalifikacje zawodowe. 55 . a dopiero w następnej kolejności nakładania dodatkowych obciążeń na przedsiębiorców. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej. ale z drugiej strony musi też je uwzględniać. Liczba i rodzaj zawodów regulowanych różni się w zależności od państwa. rozwoju innowacji oraz ładu organizacyjnego. Jednak mający miejsce w ostatnim roku kryzys gospodarczy zmienił to podejście. lekarza. Jeżeli zawód jest regulowany w danym państwie. a także budowania szerokiego poparcia społecznego dla podejmowanych działań. 18 Zawód regulowany to zespół czynności zawodowych. której głównym celem było umożliwienie każdemu obywatelowi państwa członkowskiego UE uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego lub działalności w państwie członkowskim innym niż to. bardziej zieloną ścieżkę wymagać będzie przekształceń w obszarze kompetencji. osoba. Może też przyczyniać się do realizacji pięciu nadrzędnych wymiernych jej celów. Jednym z siedmiu zaproponowanych przez KE projektów przewodnich jest Polityka przemysłowa w erze globalizacji. Polityka przemysłowa UE może być jednym z elementów realizacji wszystkich trzech priorytetów Strategii UE 2020. Uznawanie kwalifikacji w zawodach sektorowych (tj. Dyrektywa ta została wdrożona do polskiego prawa ustawą z dnia 18 marca 2008 r. 2. lekarza dentysty. W Polsce organami właściwymi w sprawach uznawania kwalifikacji zawodowych są ministrowie kierujący poszczególnymi działami administracji rządowej lub upoważnione przez nich podległe jednostki.3. Biorąc pod uwagę powyższe. lekarza weterynarii i architekta) następuje automatycznie pod warunkiem posiadania przez wnioskodawcę wymienionych w dyrektywie dokumentów poświadczających kwalifikacje lub na zasadzie praw nabytych. − oceny efektów pakietu z 2008 roku nt. W procesie integracji rynku w tym zakresie trzeba uwzględnić następujące aspekty: − produkcja musi ciągle się zmieniać z uwagi na zmiany preferencji konsumentów oraz zmiany technologii. Lead Market Initiative for Europe – Inicjatywa Rynków Pionierskich dla Europy COM (2007) 860.in. innowacje. czy globalizacja łańcuchów dostaw. a do końca 2012 roku KE przedstawi raport z jej realizacji. − handel elektroniczny jest w fazie wzrostu i pod wpływem swoich wyzwań. czy innowacje – co wymaga monitoringu rynku i ciągłego uaktualniania regulacji i polityki. ale jednocześnie uwzględniając pewne elementy pionowe w niektórych wysoce obiecujących sektorach (energia. − pojawiają się różnego rodzaju przeszkody i wąskie gardła. przyspieszenie cyklu życia towarów. A European strategy on clean and energy efficient vehicles . ELECTRA – For a Competitive and Sustainable Electrical Engineering Industry in the European Union COM (2009) 594.MINISTERSTWO GOSPODARKI Wagę prowadzenia wspólnej polityki przemysłowej dla efektywnego wsparcia przedsiębiorczości zauważa Mario Monti w raporcie A New Strategy for The Single Market. ale także rynków – np. Konkurencyjności przyjęła projekt konkluzji ws. − pojawiają się nowe wyzwania z powodu zmian nie tylko towarów.i energoefektywnych. funkcjonowania wewnętrznego rynku towarów oraz identyfikacja dalszych możliwych kroków. − Inicjatywa ELECTRA: Komunikat KE z 29 października 2009 roku do Parlamentu Europejskiego i Rady UE pt. − pilnego przyjęcia patentu UE i systemu prawnego z tym związanego. gdzie zwraca uwagę na potrzebę horyzontalnego wsparcia. The Raw Materials Initiative – Meeting our Critical Needs for Growth and Jobs in Europe COM(2008) 699. − wypracowania nowego podejścia do polityki przemysłowej opartego na wzajemnie wzmacniających się relacjach jednolitego rynku i polityki konkurencji. 56 . − potencjał eksportu wewnętrznego jednolitego rynku towarów UE jest znacznie mniej wykorzystany niż analogiczny wskaźnik dla USA. − przeglądu systemu ustalania standardów UE uwzględniający właściwą równowagę pomiędzy poziomem UE i państw członkowskich. − Inicjatywa na rzecz surowców (RMI): 4 listopada 2008 roku KE opublikowała Komunikat dla Parlamentu Europejskiego i Rady pt. m. zasady dwóch trzecich . samochodów eko. zakazująca tzw. − Inicjatywa Rynków Pionierskich dla Europy (LMI): 21 grudnia 2007 roku ogłoszono raport KE pt. z powodu praktyk licencyjnych oraz nowych zasad technicznych i administracyjnych na rynkach krajowych. czyste pojazdy). jak i ponadsektorowych (horyzontalnych) warto wspomnieć o zainicjowanych w ostatnim okresie: − Samochody eko.i energoefektywne: 28 kwietnia 2010 roku KE opublikowała Komunikat dla Parlamentu Europejskiego. Rady i Europejskiego Komitetu Społeczno-Gospodarczego COM(2010)186 pt. a do końca 2010 roku KE złoży Radzie UE raport z wdrażania tej inicjatywy. a 25 maja 2010 roku Rada UE ds. Kluczowe rekomendacje w zakresie polityki przemysłowej dotyczą: − korekty regulacji w zakresie połączeń firm. Wśród inicjatyw z zakresu polityki przemysłowej sektorowych. : − zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do roku 1990. Polska ma możliwość zwiększenia emisji w sektorach non-ETS o 14%. handel. Ważne jest więc aby przy wypracowaniu polityk odnoszących się do zmian klimatycznych uwzględniać zróżnicowaną sytuację społeczno-gospodarczą poszczególnych państw członkowskich UE. w których udział paliw kopalnych. zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych (tzw. aby w 2020 r. energetyce i większości przemysłów) w 2020 roku o 21%.. co wpłynęłoby na osłabienie bezpieczeństwa energetycznego Polski. mieszkalnictwo.4. Polska). Kluczowymi elementami przyjętego pakietu są: i. W ramach obszaru non-ETS unijny cel redukcyjny został zróżnicowany i niektóre państwa członkowskie mogą nawet zwiększyć swoją emisję w okresie 2013-2020. w okresie 2005-2020 redukcję emisji gazów cieplarnianych o 10% w sektorach nieobjętych systemem EU ETS. W wyniku negocjacji założeń projektu ww. mają poważne konsekwencje dla systemów gospodarczych. Pakiet energetyczno-klimatyczny Regulacje w zakresie walki z globalnym ociepleniem. dyrektywy. 57 .in. a następnie w latach 2014 . decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. Polityki dotyczące zmian klimatu z jednej strony stwarzają nowe możliwości rozwojowe. rolnictwo. celów w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych i rozwoju wykorzystania OZE.2019 stopniowo zmniejszana będzie pula darmowych uprawnień. ii. (w stosunku do średniej emisji z okresu 2005 – 2007). która zakłada w skali całej UE. 3x20% . z drugiej natomiast stanowią ambitne wyzwania. którego celem jest zapewnienie odpowiedniego udziału Unii Europejskiej w globalnych działaniach na rzecz ochrony klimatu. w wytwarzaniu energii jest dominujący (m. w stosunku do poziomu emisji z 2005 roku. − zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii do 20% całkowitego zużycia energii w UE. usługi. emisja lotna z paliw. której celem jest doprowadzenie do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w sektorach objętych systemem EU ETS (tj. W ramach zobowiązań ekologicznych Unia Europejska w marcu 2007 r. dyrektywa EU ETS). takich jak: transport. wyznaczyła na 2020 rok cele ilościowe. w szczególności związane z emisjami gazów cieplarnianych z sektorów przemysłowych. Okres przejściowy zniweluje negatywne skutki finansowe polityki klimatycznej UE oraz zapobiegnie eliminacji węgla z portfela paliw pierwotnych. Instalacje będą nabywały na aukcjach jedynie część potrzebnych uprawnień – 30% w 2013 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (tzw. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 2. odpady. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie. osiągnąć pełny system aukcyjny. − zmniejszenie zużycia energii o 20% w porównaniu z prognozami dla UE na 2020 r. Przykładem takiej polityki jest przyjęty w grudniu 2008 roku pakiet energetyczno-klimatyczny. w tym zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii w transporcie do 10%. tzw.4. tj. sektor komunalno-bytowy oraz również niektóre procesy przemysłowe i spalanie paliw. Polska otrzymała możliwość zastosowania okresu przejściowego w odniesieniu do obowiązku zakupu przez instalacje energetyczne wszystkich uprawnień do emisji gazów cieplarnianych. którym należy sprostać. decyzja non ETS). instytucje. w którym zawarte są konkretne narzędzia prawne realizacji ww. W grudniu 2008 roku został przyjęty przez UE pakiet klimatyczno-energetyczny. W szczególnej sytuacji znajdują się kraje. w tym przede wszystkim węgla kamiennego i brunatnego. podejmowanie skutecznych działań w przypadku braku realizacji nałożonych na tego operatora ustawowych obowiązków. uwzględnia realizację jej najważniejszych celów.in. ustawa – Prawo energetyczne była wielokrotnie nowelizowana. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylająca dyrektywę98/30/WE. zasady działalności przedsiębiorstw energetycznych i warunki zaopatrzenia i użytkowania energii i paliw. w – uchwalonym prze Radę Ministrów w listopadzie 2009 r.44%. − Dyrektywa 2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r.76%. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 96/92/WE.MINISTERSTWO GOSPODARKI iii.4.dokumencie Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Ostatnia nowelizacja Prawa energetycznego z 8 stycznia 2010 r. Zawarte w dyrektywie cele pośrednie dla Polski określają udział energii ze źródeł odnawialnych w poszczególnych latach na następującym poziomie: 2012 r. dotycząca działań na rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i inwestycji infrastrukturalnych. Pierwotnie określała zasady kształtowania polityki energetycznej państwa. przewiduje m. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. wzmocnienie pozycji odbiorcy na tym rynku oraz zapewnienie stosownego poziomu bezpieczeństwa dostaw energii. Nowelizacja umożliwi prowadzenie właściwej polityki w zakresie rozwoju połączeń sieciowych. – 10. przy czym dla Polski udział ten ma wynosić 15%.5. że oprócz dotychczasowych celów podkreślane są zasady funkcjonowania konkurencyjnego rynku energii elektrycznej. 2016 r.36%. 58 . Kolejne nowelizacje sprawiły. Dostosowanie w zakresie energetyki Ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. – 9. położono duży nacisk na realizację zobowiązań wynikających z regulacji Unii Europejskiej. − Dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. . W związku z potrzebą wdrożenia do polskiego systemu prawnego kolejnych dyrektyw unijnych. – 11. wprowadziła regulacje dostosowujące funkcjonowanie sektora elektroenergetycznego do zasad stosowanych w Unii Europejskiej. − Dyrektywa 2003/55/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. – 8. przeniesienie nadzoru właścicielskiego nad operatorem systemu przesyłowego energii elektrycznej do właściwości Ministra Gospodarki. Polityka energetyczna Polski będąc spójną z polityką energetyczną UE.in.. która zakłada zwiększenie udziału energii wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii w bilansie energii finalnej Unii Europejskiej do 20% w 2020 r. ustawę zostały zaimplementowane m. następujące dyrektywy: − Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września 2001 r. − Dyrektywa 2005/89/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 stycznia 2006 r. wpływając w ten sposób na zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju. Poprzez ww. 2018 r. 2. w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych. w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym energii oraz zmieniająca dyrektywę 92/42/EWG. Jednocześnie wszystkie państwa członkowskie powinny zwiększyć udział energii odnawialnej w transporcie do 10% w 2020 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE. 2014 r.88%. W związku z powyższym. Wychodząc z założenia. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylająca dyrektywę 2003/55WE. 59 . mających na celu liberalizację handlu światowego (obniżenie ceł i przeszkód we wzajemnym handlu) i wzmocnienie systemu WTO uległa zdecydowanemu spowolnieniu. Oznacza także możliwość zaskarżania działań. Członkowie WTO są także zobowiązani do notyfikacji członkom WTO wszystkich działań stwarzających bariery w handlu lub ograniczenie dostępu do rynku.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI W związku z potrzebą implementacji do polskiego porządku prawnego tzw. a także może utrudnić wyjście z recesji gospodarczej. Trwają prace nad udoskonaleniem pracy TPRB i systemu notyfikacji w WTO. I pomimo. trwają prace nad nowym kształtem prawa energetycznego.. Polska bardzo mocno zaangażowała się na forum UE w walkę z tymi praktykami. które przez innych członków WTO są uważane za niezgodne z regułami WTO (poprzez Organ Rozstrzygania Sporów i procedury panelowe w WTO). że istotnym priorytetem ostatnich prezydencji UE i Komisji Europejskiej było zdynamizowanie tych negocjacji. Rynek wewnętrzny a stosunki z krajami trzecimi Negocjacje Rundy Rozwojowej Doha w ramach Światowej Organizacji Handlu Dynamika negocjacji DDA WTO w ramach obecnej rundy wielostronnych negocjacji handlowych. Wzrost tego rodzaju środków zwiększa ryzyko dalszego spadku światowych obrotów handlowych.: − Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z dnia 13 lipca 2009 r. Białorusią i Ukrainą Dla Polski kluczowe znaczenie mają relacje handlowe z Rosją. że odwrócenie się od polityki otwartego rynku opartego na zasadzie wzajemności. Przeglądu Polityki Handlowej (TPRB) oraz zmiany formatu notyfikacji ww. 2. Wynikiem działań KE na forum WTO było powołanie zespołu monitorującego w zakresie środków protekcjonistycznych. nie jest receptą na walkę z kryzysem. UNCTAD. w skład którego wchodzą m. w tym rozbudowania zakresu działań Organu ds. itp. światowy kryzys gospodarczo-finansowy.6.in. na skutek dużych rozbieżności co do oczekiwanych wyników tych negocjacji (głównie sporu pomiędzy USA i Chinami). OECD oraz Komisję Europejską. MFW. Na tego typu tendencje wskazują raporty monitorujące środki polityki handlowej opracowane przez WTO. Członkostwo tych krajów w WTO powinno skutkować większą przewidywalnością w prowadzeniu operacji handlowych na ich rynkach. środków do WTO. wszczynania postępowań ochronnych. trzeciego pakietu energetycznego.4. Bank Światowy. Polska podjęła działania na forum UE na rzecz przyjęcia przez Unię stanowiska opowiadającego się za stworzeniem efektywnego systemu monitoringu protekcjonistycznych środków polityki handlowej w ramach WTO. Relacje z Rosją. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 2003/54/WE. Protekcjonizm w handlu międzynarodowym W trakcie aktualnego kryzysu gospodarczego widoczna jest tendencja do wprowadzania przez szereg krajów trzecich środków polityki handlowej rodzących wątpliwości odnośnie ich zgodności z postanowieniami WTO. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy był narastający od połowy 2008 r. Po przyjęciu Ukrainy do WTO w maju 2008 roku. Polska wspiera podobne dążenia ze strony Rosji i Białorusi. Białorusią i Ukrainą. − Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dalej mamy do czynienia ze stagnacją w tym zakresie. Członkostwo danego kraju w WTO oznacza większą otwartość rynku tego kraju (obniżki stawek celnych i otwieranie sektorów usług). Członkowie WTO związani są akceptowanymi i obowiązującymi wszystkich regułami określającymi warunki zmian stawek celnych. węgliku krzemu. Brazylia. maszynowy. Urugwaj. Paragwaj. Laos. Brunei. Singapur. samochodowy. że krok ten mógł doprowadzić do otwarcia furtki. umów o stowarzyszeniu. Kazachstanu i Białorusi o wstrzymaniu procesów akcesyjnych do WTO w związku z zawiązaniem ww.: samej akcesji Rosji do WTO. unii celnej determinuje problemy w relacjach między Unią Europejską a Federacją Rosyjską w trzech obszarach tj. Mercosur 20 i Ukraina. który przyczynia się do wzrostu unijnej . Indonezja. Kambodża Argentyna. elektroniczny. że część krajów członkowskich UE może domagać się powrotu do pierwotnej – 6% stawki celnej UE na import tego surowca. poprzez którą większość towarów z całego regionu Azji byłaby importowana do UE na preferencyjnych zasadach. Unijne umowy handlowe Istotnym aspektem.: podczas Szczytu UE-Rosja. oraz dwustronnych stosunków handlowych.1 czerwca 2010 r. negocjacji Nowej Umowy pomiędzy UE i Rosją. Z drugiej strony Rosja wielokrotnie potwierdzała intencję szybkiego wstąpienia do WTO (m. w Genewie). który odbył się w dniach 31 maja .in. Ponadto. W wyniku dyskusji przeprowadzonych na forum UE zadecydowano o kontynuacji obecnej 50% redukcji unijnego cła na import aluminium nieobrobionego. Ameryka Centralna i Andyjska.w tym polskiej . Taki krok miał być odpowiedzią na trwający impas negocjacyjny z całym regionem. W rezultacie dokonano korekt zapisów mandatu negocjacyjnego dla Komisji Europejskiej. Polska przygotowała pogłębioną analizę rynku aluminium wraz z wyprzedzającym wnioskiem o ustanowienie całkowitego zawieszenia poboru unijnego cła na ten surowiec. Kanada. po długotrwałych przygotowaniach UE wszczęła formalny spór na forum WTO z Chinami dotyczący wprowadzonych przez Chiny ograniczeń w dostępie do niektórych surowców (boksytu. Malezja. fluorytu. Komisja Europejska zaproponowała rozpoczęcie negocjacji bilateralnych z jednym z krajów ww. Dostępu do Rynku (MAAC). Dostęp do rynków krajów trzecich Kwestia dostępu do rynków krajów trzecich jest omawiana głównie w ramach prac Komitetu ds. UE podejmuje także inne działania w tym zakresie. Wietnam . Istniała obawa. akcesji Rosji do WTO. zobowiązując ją do podjęcia określonych działań mających na celu zabezpieczenie interesów UE w zakresie importu z Azji.konkurencyjności jest zawieranie przez Unię Europejską (UE) z państwami trzecimi umów o strefach wolnego handlu (FTA). okrętowy. Decyzja Rosji. w związku z impasem w negocjacjach UE z regionem ASEAN dotyczących zawarcia FTA. ASEAN 19. Według KE partnerem o znacznym potencjale jest Rosja i kraje Zatoki Perskiej (GCC). Zgłaszana jest także kwestia rozpoczęcia negocjacji z Japonią. 19 20 Filipiny. regionu – Singapurem. W listopadzie 2009 r. 30). Zapewnienie dostępu do surowców pozyskiwanych w państwach pozaunijnych Kwestie ograniczeń w dostępie do surowców są szeroko omawiane na forum UE. w Rostowie oraz podczas nieformalnych konsultacji Przewodniczącego Grupy Roboczej ds.MINISTERSTWO GOSPODARKI Jednocześnie relacje handlowe UE-Rosja zostały w ciągu ostatniego roku przedefiniowane z uwagi na funkcjonującą od 1 stycznia 2010 r. umów o partnerstwie i współpracy (PCA). Kwestia ta dotyczy surowców ważnych dla przemysłu unijnego w takich obszarach jak przemysł lotniczy. manganu. cynku). W ramach tych prac podjęte zostały działania dotyczące utworzenia list barier oraz propozycji działań (hymn sheets) UE w eliminowaniu barier w unijnym eksporcie do kluczowych krajów trzecich (ok. magnezytu. W ostatnim okresie zakończono negocjacje SWH z Koreą Płd. Wenezuela 60 . fosforu żółtego. Dla UE w chwili obecnej najważniejszymi partnerami w negocjacjach o FTA są: Indie. krzemu metalicznego. koksu. Tajlandia. unię celną między Rosją. Kazachstanem i Białorusią. W 2009 r. umów sektorowych oraz umów o unii celnej (unię celną UE podpisała z Turcją). Jednak głębsza analiza wykazała. Niezależnie od toczących się negocjacji. hutniczy i nawozowy. Birma. które miały miejsce 25 maja 2010 r. jednostronny system preferencji celnych dla państw rozwijających się i najmniej rozwiniętych 61 . zawieszenia poboru ceł w UE lub unijnych kontyngentów taryfowych (tzw. Środki Ochronne UE Najistotniejszymi sprawami w zakresie przeciwdziałania nieuczciwym praktykom dostawców z krajów trzecich z punktu widzenia interesów Polski. tworzenie nowych miejsc pracy. W roku 2009 wprowadzono na forum UE następujące środki handlowe w imporcie do UE wyrobów stalowych: − Kontyngent ilościowy w imporcie wyrobów stalowych pochodzących z Kazachstanu. Praca nad nowymi rozporządzeniami ws. autonomiczne/gospodarcze umożliwienie przedsiębiorcom ponoszenia mniejszych kosztów dostaw w określonym czasie). KE uwzględniła 10 polskich wniosków oraz 2 polskie sprzeciwy. − Limity na uszlachetnianie bierne dla Białorusi. Kwestia ta należała do najbardziej kontrowersyjnych spraw w tym okresie z uwagi na rangę problemu (branża zatrudnia ponad 300 000 osób w UE) oraz silną polaryzację stanowisk państw członkowskich UE. modernizacji struktur itd. ustalającego nowy system GSP na kolejne lata. 21 GSP . łącznie opracowano i przekazano do KE 14 polskich wniosków oraz 6 sprzeciwów do wniosków innych państw UE. Łącznie w 2009 r.in.. Pozwalają one także na stymulowanie ogólnej aktywności gospodarczej. Kontynuowane są prace nad dwoma projektami rozporządzeń dotyczących GSP UE21: tzw. Regulacje UE w zakresie importu tekstyliów i odzieży oraz wyrobów stalowych W 2009 r.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Modyfikacja unijnej ochrony celnej Opłaty celne mają szczególną funkcję gospodarczą. za wyjątkiem towarów objętych kontyngentami dla Rosji i Kazachstanu). Polska bierze aktywny udział w tych pracach. wprowadzono na forum UE następujące środki handlowe w imporcie do UE wyrobów tekstylno-odzieżowych: − Kontyngent ilościowy w imporcie towarów pochodzących z Białorusi. poprawianie konkurencyjności gospodarki. motoryzacyjnego i hutniczego. technicznym w formie roll-over regulation. Wnioski Polski o modyfikację unijnej ochrony celnej dotyczą głównie przemysłu chemicznego. GSP UE na okres po 2012 r. m. − Kontyngent ilościowy w imporcie wyrobów stalowych pochodzących z Rosji. elektronicznego. pochodzącego z Chin i Wietnamu. W 2009 r. − Nadzór importu wyrobów stalowych oparty na systemie single-checking (wobec wszystkich kierunków importu. W obu przypadkach prace na forum UE wciąż jeszcze trwają. Na bieżąco przedstawiane są także oczekiwania Polski w kontekście nowego docelowego systemu GSP UE. było przedłużenie na okres 15 miesięcy obowiązywania ceł antydumpingowych na przywóz do UE obuwia ze skórzanymi cholewkami. Zgodnie z oczekiwaniami Polski rozporządzenie rollover będzie miało charakter wyłącznie techniczny. oraz docelowym dla rozporządzenia GSP. − Kontyngent ilościowy w imporcie towarów pochodzących z Korei Północnej. − Nadzór licencyjny w imporcie towarów pochodzących z Uzbekistanu. mającym na celu przedłużenie obecnego systemu GSP do końca 2013 r. − restrukturyzacji i modernizacji sektora żywnościowego oraz rozwoju obszarów wiejskich (SPO ROL). 62 . − rybołówstwa i przetwórstwa ryb (SPO Ryby). − rozwoju zasobów ludzkich (SPO RZL). przed niekontrolowanym napływem tanich produktów z państw trzecich. Absorpcja funduszy unijnych W kontekście kryzysu gospodarczego istotnym czynnikiem dla polskiej gospodarki okazały się w 2009 r.1. zwłaszcza że – w związku z nowym okresem planowania finansowego – w ostatnich latach do naszej gospodarki napływały środki w ramach dwóch perspektyw finansowania. Wielu ekonomistów zgadza się co do tego. O dofinansowanie ze środków unijnych można było ubiegać się również w ramach dwufunduszowego Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR). − infrastruktury transportowej i gospodarki morskiej (SPO Transport). Polska w tych pracach zabiega o właściwe zabezpieczenie poprzez: − stworzenie odpowiednich warunków preferencyjnego dostępu do rynku UE dla towarów z krajów pozaunijnych oraz równocześnie.MINISTERSTWO GOSPODARKI Reguły pochodzenia towarów Obecnie finalizowane są prace nad reformą unijnych preferencyjnych reguł pochodzenia na potrzeby systemu GSP UE. 2. prace te powinny zostać zakończone w okresie Prezydencji belgijskiej. realizujące cele polityki spójności UE: − Europejski Fundusz Społeczny − Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej − Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego − Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa Ponadto utworzono Fundusz Spójności stanowiący instrument finansowy UE spoza grupy funduszy strukturalnych i wdrażany na poziomie wybranych państw a nie regionów.5. W perspektywie finansowej 2004-2006 Polskę objęło pięć jednofunduszowych sektorowych programów operacyjnych (SPO): − wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw (SPO WKP). Wsparciu procesu wdrażania funduszy strukturalnych służył Program Operacyjny Pomocy Technicznej. − zapewnienie równej konkurencji towarom wspólnotowym. fundusze strukturalne z Unii Europejskiej.5. Zgodnie z harmonogramem Komisji Europejskiej. zwłaszcza z państw Dalekiego Wschodu. w tym polskim. Jego celem jest ułatwienie integracji słabiej rozwiniętych krajów poprzez budowę sieci transportowych oraz projektów środowiskowych o znaczeniu ponadregionalnym. wdrażanego na poziomie poszczególnych województw. Perspektywa finansowa 2004-2006 W latach 2004-2006 istniały cztery fundusze strukturalne. że fundusze strukturalne UE odegrały w Polsce znaczącą rolę łagodzącą skutki światowego kryzysu gospodarczego. Środki w ramach funduszy strukturalnych rozdzielane były w formie programów operacyjnych. 2. 8 Źródło: MRR Tabela 14 Wykorzystanie funduszy w ramach NPR Alokacja w mln EUR Wykorzystanie w mln EUR SPO WKP 2.6 392.986.0 120.729. Do końca 2009 r. Fundusz spójności 103.4 Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów).563.2 100.7 % 140. 31 grudnia 2009 r.3 Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycje. a na obszarach wiejskich – z SPO ROL (w ramach działania 2.0 0.0 97. działania 2.4 2. 22 63 73.4 wspierającego przedsiębiorstwa zobligowane do dostosowania swojej infrastruktury do wymogów ochrony środowiska). ostateczną datą kwalifikowalności wydatków ponoszonych w projektach jest 31 grudnia 2010 r.7 36.8 105.9 SPO RZL 1.1 2.7 mld EUR.8 105. Ważnym źródłem finansowania przedsiębiorczości był też SPO RZL (w ramach działania 2.030. 66% dostępnej alokacji w ramach Funduszu Spójności.724.9 100.230.7 129.0 97.951.555. zakończył się ostatecznie okres kwalifikowalności dla wszystkich programów realizowanych z udziałem funduszy strukturalnych w ramach perspektywy finansowej 2004-2006.9 Fundusz Spójności 5.3 PO Pomoc Techn.dotacjeue.5 1.8 73.0 80.5 i 3.9 107.0 SPO Rybołówstwo 373.4 99.0 40.0 100.4 99.0 SPO WKP ZPORR SPO Transport SPO RZL SPO ROL SPO PO Pomoc Rybołówstwo Techn. tj.0 60.0 20.4 wspomagających powstawanie i efektywność mikroprzedsiębiorstw).4 SPO ROL 2. odpowiadającej w chwili obecnej 107% alokacji UE22.635.4 Poziom ten wynika z zastosowania mechanizmu nadkontraktacji oraz ze zmian kursu walutowego na przestrzeni całego okresu programowania. Wykres 6 Poziom realizacji programów operacyjnych 2004-2006 jako % alokacji (dokonane płatności na rzecz beneficjentów w części odpowiadającej wkładowi UE) 129.1 4.4 4.4 .860.2 Wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw oraz działania 2. W przypadku Funduszu Spójności.136.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI W ramach perspektywy finansowej 2004–2006 przedsiębiorcy korzystali przede wszystkim z SPO WKP (w ramach działania 2.org.5 2. trafiło do Polski ponad 3.3 Rozwój kadr nowoczesnej Gospodarki i działań z zakresu priorytetu I SPO RZL Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej) oraz ZPORR (w ramach działań 2.pl Wykorzystanie w % 103.978.4 Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych MRR oraz www.6 ZPORR 4.8 SPO Transport 1.2 107. 37. Jak podaje MRR beneficjenci otrzymali środki w wysokości ponad 35 mld zł. Jego beneficjentami są przedsiębiorcy. Obok celu strategicznego. W ramach PO IG wspierane są działania z zakresu innowacyjności produktowej. z czego ze środków UE będzie pochodziło 8. innowacje. który podlega dziś podobnym zasadom. 2.7 mld EUR. Łączna wielkość środków publicznych zaangażowanych w realizację programu w latach 2007-2013 wyniesie ponad 9. m.2. ukierunkowana na eliminowanie nierówności na rynku pracy. Perspektywa finansowa 2007-2013 W latach 2007-2013. administracja rządowa i samorządowa oraz instytucje i jednostki badawczo-rozwojowe. Pierwszy z funduszy przeznaczony jest na wspieranie bazy produkcyjnej i konkurencyjności przedsiębiorstw.3 mld EUR (EFRR). ochronę środowiska. Kluczowym instrumentem w ramach NSRO. rozwój turystyki i inwestycji kulturalnych oraz rozwój społeczeństwa informacyjnego i współpracę przygraniczną. 2007– 2013 (PO IG). w wyniku reformy polityki spójności. że w perspektywie finansowej 2004-2006 programom sektorowym towarzyszyła inicjatywa wspólnotowa IW EQUAL. podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw. zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej. Za cel strategiczny NSRO uznano tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości. W obecnej perspektywie finansowej Polskę objęło sześć programów krajowych: − Program Infrastruktura i Środowisko − Program Kapitał Ludzki − Program Innowacyjna Gospodarka − Program Rozwój Polski Wschodniej − Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej − Program Pomoc Techniczna oraz programy regionalne. liczba funduszy strukturalnych została ograniczona do Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS).in. a ponadprzeciętnym SPO Rybołówstwo i SPO WKP. co fundusze strukturalne. marketingowej i organizacyjnej. Należy wspomnieć. Europejski Fundusz Społeczny jest natomiast głównym źródłem finansowania przeznaczonego na wspieranie zatrudnienia i zwiększanie spójności gospodarczo-społecznej państw członkowskich. inwestycje infrastrukturalne. wynikających z założeń strategicznych UE oraz z analizy SWOT gospodarki Polski. Ponad 90% funduszy skierowane zostanie na działania w obszarach: badania i rozwój. Utrzymany został Fundusz Spójności. czyli te adresowane w dużej mierze do przedsiębiorców. otoczenie biznesu. badania naukowe i rozwój technologiczny. NSRO zakładają realizację celów horyzontalnych. nastawionym na wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez podnoszenie ich innowacyjności jest Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka. Struktura tych programów została określona na podstawie Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO). które w sposób bezpośredni lub pośredni przyczyniają się do 64 . instytucje pozarządowe. technologie informacyjne i komunikacyjne (40% przeznaczono na bezpośrednie wsparcie przedsiębiorców). procesowej. gospodarczej i przestrzennej Polski.5.MINISTERSTWO GOSPODARKI Największym poziomem wykorzystania środków unijnych charakteryzuje się SPO Transport. Wysokim poziomem realizacji odznacza się też adresowany do dużych przedsięwzięć infrastrukturalnych ZPORR. zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. − inwestycje związane z działalnością B+R przedsiębiorstw. 2. − wzrost spójności terytorialnej. − inicjowanie nowych przedsiębiorstw o wysokim potencjale innowacyjnym. − wdrożenia wyników prac B+R oraz nowych technologii. Na wsparcie szeroko rozumianej przedsiębiorczości przeznaczono ok. z czego ze środków Unii Europejskiej będzie pochodziło 27.9 mld EUR (w tym ze środków Funduszu Spójności – 22. − prace badawczo-rozwojowe zamawiane przez przedsiębiorców. wsparcie dla przedsięwzięć związanych z budową infrastruktury transportowej.7 mld EUR).6 mld EUR.in. przy czym chodzi tutaj o innowacyjność co najmniej w skali kraju lub na poziomie międzynarodowym. W ramach PO IiŚ przedsiębiorstwa (w tym duże) będą mogły skorzystać z ok.9 mld EUR. na realizację PO KL przeznaczono prawie 11. Na realizację programu przeznaczono 37. − poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce. następujących przedsięwzięć: − przedsięwzięcia o wysokim stopniu innowacyjności bez względu na wielkość przedsiębiorstwa i branżę. − wsparcie dla przedsiębiorców działających na Jednolitym Rynku Europejskim. 65 . energetycznej oraz dostosowujących przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska.in. Przedsiębiorcy mogą się ubiegać o wsparcie m. − zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego. mające na celu wzmocnienie potencjału kadrowego przedsiębiorstw poprzez specjalistyczne szkolenia i rozwój usług doradczych nakierowanych na specyficzne potrzeby przedsiębiorców. − projekty wysoko innowacyjne o dużej wartości.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI powstawania i rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw. Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) Celem głównym programu jest wzrost zatrudnienia i spójności społecznej. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ) Celem programu jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska.5 mld EUR. do których należą: − podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo. PO IiŚ przewiduje również wsparcie dla projektów związanych z bezpieczeństwem energetycznym oraz rozwojem szkolnictwa wyższego. a do osiągnięcia tego celu przyczynia się realizacja sześciu celów strategicznych. ochrony środowiska. z wyłączeniem branż wykluczonych na podstawie odrębnych przepisów. np.2 mld EUR oraz EFRR – 5. Wraz ze środkami krajowymi. − wsparcie powiązań kooperacyjnych. − świadczenie usług elektronicznych między przedsiębiorstwami (business to business-B2B) oraz przedsięwzięcia z zakresu gospodarki elektronicznej realizowane przez rozpoczynające działalność gospodarczą małe i średnie przedsiębiorstwa. − zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa . zdrowia.7 mld EUR). co stanowi 25% alokacji dla całego PO KL (9. Program zakłada m. inwestycje powyżej 2 mln EUR.4 mld EUR. W PO KL przewidziano działania komplementarne do działań wspieranych na poziomie centralnym i regionalnym. − upowszechnienie edukacji społeczeństwa na każdym etapie kształcenia przy równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy. 2. kompleksowe przygotowanie terenu pod inwestycje produkcyjne oraz sferę nowoczesnych usług i produkcji. świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego) w zgodzie z zasadą zrównoważonego rozwoju.675 mln EUR. natomiast na obszar Badania i rozwój technologiczny. podkarpackiego. podlaskiego. 16.in. w ramach celu głównego. − Oś 2: Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich. Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) Celem programu jest przyspieszenie tempa rozwoju społeczno – gospodarczego Polski Wschodniej (tj. 66 ..9 % alokacji.9% (tj. − poprawę poziomu i jakości życia mieszkańców. w tym 2. 23. − rozwój infrastruktury społecznej. itp.274 mln EUR z EFRR i 401 mln EUR z publicznych środków krajowych. Cel główny programu osiągany będzie poprzez realizację celów szczegółowych. Tym samym RPO stanowią bardzo istotne źródło wsparcia dla firm działających na rynkach lokalnych i regionalnych. − rozwój turystyki. We wszystkich 16 programach wskazano. a także wsparcie instytucji otoczenia biznesu. − Oś 4: Leader.in. − rozwój wybranych funkcji metropolitalnych miast wojewódzkich. następujące przedsięwzięcia: budowa i rozbudowa parków przemysłowych. wsparcie udziału w targach. wystawach oraz misjach krajowych i zagranicznych. W Regionalnych Programach Operacyjnych przewidziano m. parków technologicznych. województw: lubelskiego. około 4 mld EUR). − ochronę środowiska.MINISTERSTWO GOSPODARKI 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) Cele RPO zostały ustalone na szczeblu regionalnym w odniesieniu do strategii rozwoju województw i wskazanych w nich obszarów wymagających wsparcia. − Oś 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej. − optymalizacja procesu wdrażania PO Rozwój Polski Wschodniej. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013. W ramach Priorytetu I . W realizację PO RPW zostaną zaangażowane środki w kwocie 2. PROW 2007–2013 jest dokumentem określającym działania służące zdynamizowaniu procesu modernizacji polskiego rolnictwa i rozwojowi obszarów wiejskich. − znoszenie dysproporcji i budowanie spójności.6 mld EUR). − zwiększenie dostępu do Internetu szerokopasmowego w Polsce Wschodniej. − zwiększenie roli zrównoważonej turystyki w gospodarczym rozwoju makroregionu. na rozwój regionu bądź poprawę jego konkurencyjności.Nowoczesna gospodarka współfinansowane są m. innowacje i przedsiębiorczość przeznaczono prawie 1/4 środków z RPO (ok. Udział 16 RPO w całkowitej alokacji środków polityki spójności wynosi 24. tj. RPO przewidują przede wszystkim przedsięwzięcia ukierunkowane na: − wspieranie gospodarki i przedsiębiorczości. powoływanie nowych oraz rozwój istniejących inicjatyw klastrowych). − poprawa dostępności i jakości powiązań komunikacyjnych województw Polski Wschodniej. Działania PROW 2007– –2013 będą realizowane w ramach czterech osi: − Oś 1: Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego. którymi są: − stymulowanie rozwoju konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy. tworzenie sieci współpracy dotyczącej innowacyjnej działalności gospodarczej (np. − rozwój infrastruktury/systemu transportowego. bezpośrednie wsparcie finansowe na inwestycje przedsiębiorstw. 6 2. Największym poziomem wykorzystania alokacji charakteryzuje się PO IG.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Łączna suma środków przeznaczona na realizację PROW 2007–2013 wynosi 17.4 17.4 RAZEM NSRO 27 184 25.891.0 1.8 mld EUR.6 PO KL 14 575 3. natomiast dofinansowanie UE 17. od początku realizacji NSRO 2007-2013 zawarto prawie 27.126.2 72.9 525.7 3.7 3.2 tys.1 PO EWT 88 139.4 Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych MRR.3 tys.8 5.0 Razem Regionalne 8 980 8. Tabela 15 Wykorzystanie funduszy w ramach NSRO Umowy o dofinansowanie Wartość wydatków kwalifikowalnych (mln EUR) Dofinansowanie UE (mln EUR) Poziom wykorzystania alokacji na lata 20072013 45.5 3.8 116.9 Wnioski o płatność Wartość Poziom wydatków wykorzystaDofinansouznanych za nia alokacji wanie UE kwalifikona lata 2007(mln EUR) walne 2013 (mln EUR) (%) 3.2 mld EUR będzie pochodzić z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW).2 mld EUR.2 133.212.5 0.4 26. Wartość wydatków kwalifikowalnych dla tych projektów wyniosła 25.9 5. czyli te.612.0 85.180.3 Program Liczba PO IG 2 837 5.4 1. wyniosła 5. w tym dofinansowanie UE – 3.877.5 tys.554.223.027. jak i środki krajowe) 56.5 PO RPW 77 814.208. 67 .2 3.010.946.2 3. Do końca 2009 r. z których przedsiębiorcy korzystają najczęściej. umów.693. Łącznie.5 27.0 Razem Krajowe 18 204 17.5 16.5 25.4 2.2 mld EUR.4 152.6 mld EUR.162. z których ponad 13.6 5. złożono ok.2 14.6 1.3 28.273.1 mld EUR.6 PO PT 131 179.9 mld EUR.7 1.6 1. 101.5 118.4 5.049. a wyższym niż przeciętny – PO KL i programy regionalne.322.0 621. a około 4 mld EUR stanowić będą krajowe środki publiczne.8 12. zatwierdzono do realizacji 42.5 8.7 29. Od początku uruchomienia programów realizowanych w ramach NSRO 2007-2013 do końca 2009 r.6 mld EUR.2 10. Wartość wydatków wykazanych przez beneficjentów we wnioskach o płatność i uznanych za kwalifikowalne wg stanu na koniec 2009 r.9 323.2 PO IiŚ 496 6.038.6 5.064.6 3.650. na całkowitą kwotę dofinansowania 26.961.3 1.0 4. wniosków (poprawnych pod względem formalnym) na całkowitą kwotę dofinansowania (zarówno środki unijne.7 30.8 33.755. . pozycja).). The Global Competitiveness Report. przede wszystkim z lat 2007-2008 r.1. ogólnej infrastruktury (121. Litwę. miejsce Polski pod względem stabilności makroekonomicznej oznaczało duży spadek w porównaniu z GCI 2008-2009 (50.23 Częściowo oparto się na danych statystycznych. Łotwę.). lecz należy sobie zdawać sprawę. KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEJ GOSPODARKI 3. innowacje oraz stopień rozwoju biznesu). awansując z 53. Na ocenę tą wpłynęło głównie pogorszenie w zakresie deficytu 23 W Polsce badanie przeprowadzono na próbie 184 przedstawicieli top managementu.) oraz zdrowie i szkolnictwo podstawowe (35. m. stabilność makroekonomiczną (74. indeksu globalnej konkurencyjności (The Global Competitiveness Index . w świetle ważniejszych publikacji na ten temat. 74. miejsce).) efektywność rynku produktów i usług (53. miejsce w gronie 133 państw. które w momencie publikacji są już nieaktualne (na ogół sprzed roku-dwóch). Włochy. choć ostatnio Polska zanotowała wyraźną poprawę pozycji w większości tego typu opracowań. Również ich użyteczność jest ograniczona z racji uwzględniania danych. Poniżej przedstawiono oceny pozycji konkurencyjnej polskiej gospodarki.GCI).). Grecję i Bułgarię.). bodźce wymuszające efektywność. Międzynarodowe rankingi konkurencyjności W świetle międzynarodowych porównań i rankingów polska gospodarka nie zalicza się do gospodarek konkurencyjnych. wg autorów raportu. szkolnictwo wyższe i szkolenia (27.). Węgry. ustalono na podstawie wyników badania ankietowego przeprowadzonego wśród przedsiębiorców/menedżerów w okresie pomiędzy styczniem a majem 2009 r. Na bardzo niską pozycję Polski w kategorii infrastruktura złożyły się. Ocena Polski przedstawiona w ostatnim rankingu WEF istotnie się polepszyła. że mają one liczne ograniczenia metodologiczne.).: niska jakość infrastruktury drogowej (127. Spośród 12 kategorii najniżej oceniono infrastrukturę (103. W ciągu roku poprawiliśmy swoją pozycję o 7 miejsc. Część wskaźników cząstkowych.in. Powstaje on na podstawie oceny tzw. który mierzy ogólną konkurencyjność gospodarki. Najlepsze oceny uzyskały za to: wielkość rynku (20. 69 . infrastruktury portów (121) oraz infrastruktury transportu lotniczego (97. Indeks został wyliczony na podstawie 110 wskaźników cząstkowych ujętych w 12 kategorii i przypisanych do trzech głównych obszarów (podstawowe wymogi. na 46. Jednocześnie wyprzedzamy w rankingu 8 krajów UE: Słowację. Oceny zawarte w rankingach są brane pod uwagę w przypadku podejmowania np. w oparciu o które dokonano oceny. z czego 69 osób reprezentowało firmy zatrudniające powyżej 100 osób. Odpowiedzi udzieliło 101 menedżerów.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 3.) oraz innowacje (52. na tle innych państw. decyzji inwestycyjnych. Ranking globalnej konkurencyjności Światowego Forum Ekonomicznego 2009-2010 Ranking globalnej konkurencyjności jest kluczowym elementem corocznego raportu Światowego Forum Ekonomicznego pt. Rumunię. system finansowy) uzyskaliśmy identyczne oceny. Uwagę zwraca również znaczne pogorszenie naszej pozycji pod względem spreadu stóp procentowych25 (spadek z 20. W porównaniu do poprzedniego rankingu zanotowaliśmy poprawę w 7 obszarach. politykę rynku pracy czy poziom korupcji. zarządzanie. politykę handlową. finanse przedsiębiorstw. wysoki poziom percepcji korupcji. Włochy i Bułgarię. w którym ocenie poddano 179 krajów. 2009-2010. polityka budżetowa oraz ochrona praw własności. wyniki w HZ. Polska 53 46↑ ↑ Indeks wolności gospodarczej 201026 – Heritage Foundation i Wall Street Journal Autorzy corocznego rankingu pn. poziom cen. 28 W rankingu nie uwzględniono Łotwy. Włochy 76 74 Słowacja 36 35 Polska 82 71↑ ↑ Światowy Rocznik Konkurencyjności 2010 .in. 70 . Tabela 16 Ranking wg indeksu globalnej konkurencyjności (GCI) W. w dwóch (wolność inwestycyjna. politykę budżetową. wyniki gospodarcze (wzrost gospodarczy. Czynnikami. infrastruktura (m. innowacyjność). zaś w jednym obszarze (polityka monetarna) zanotowaliśmy pogorszenie. jakość ustawodawstwa biznesowego. technologiczna. na 32. miejsce. monetarnej oraz fiskalnej. edukacyjna). 27 W poprzednim rankingu Polska przesunęła się do góry o 8 „oczek”. wg autorów raportu. produktywność.). zatrudnienie. Malty i Cypru.International Institute for Management Development (IMD) Najnowszy raport IMD ‘World Competitiveness Yearbook’ ocenia konkurencyjność 58 państw. efektywność przedsiębiorstw (m. itd. Index of Economic Freedom oceniają m. swobodę prowadzenia działalności gospodarczej. W raporcie definiowany jako różnica pomiędzy oprocentowaniem pożyczek a oprocentowaniem depozytów. poziomu długu publicznego oraz inflacji24. Brytania Niemcy Francja Hiszpania Litwa Czechy Włochy Słowacja Ranking 200812 7 16 29 44 33 49 46 2009 Ranking 200912 7 16 33 53 31 48 47 2010 Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie The Global Competitiveness Report 2008-2009. 26 Dane dotyczą zasadniczo 2008 r. Brytania Niemcy Francja Hiszpania Litwa Czechy Włochy Ranking 2009 21 13 28 39 31 29 50 Ranking 2010 22 16 24 36 43 29 40 Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie The World Competitiveness Scoreboard 2010. Słowacja 33 49 Polska 44 32↑ ↑ 24 25 Wg danych za 2008 r. polityka fiskalna. miejsce).in. Tabela 17 Ranking wolności gospodarczej W. finanse publiczne. w oparciu o ponad 300 kryteriów szczegółowych. zdrowotna. notując tym samym awans o 11 pozycji i wyprzedzając 3 kraje unijne: Grecję. 2010. miejsce. W aktualnym zestawieniu najbardziej konkurencyjnych gospodarek świata Polska drugi raz z rzędu zanotowała duży awans – z 44. infrastruktura techniczna.27 W gronie państw UE-2728 Polska wyprzedziła 11 krajów. naukowa. Tabela 18 Ranking IMD W.MINISTERSTWO GOSPODARKI budżetowego. W aktualnej edycji rankingu wolności gospodarczej.in. Czynnikami branymi pod uwagę w tej ocenie są m. Podobnie jak w poprzednich latach najwyżej oceniono obszar polityki handlowej.in. które najbardziej ciążą na ocenie wolności gospodarczej w Polsce są. Polska zajęła 71. na 73. Brytania Niemcy Francja Hiszpania Litwa Czechy Ranking 2009 10 25 64 29 30 37 Ranking 2010 11 23 64 36 29 34 Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie Index of Economic Freedom 2009. obciążenia podatkowe. ) oznaczało to de facto 72. który chciałby spełnić wymagania polskich przepisów podatkowych.) i poświęcić na to 395 godzin w roku (spadek o 23 godz. miejsce.). zajmując 72. – spadek o 1 pozycję). W aktualnym rankingu (za 2009 rok) Polska kolejny raz z rzędu zanotowała poprawę (o 3 miejsca) i zajmuje obecnie 21.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Raport dotyczący realizacji Strategii Lizbońskiej ‘The Lisbon Scorecard X’ – Centre for European Reform (CER) Londyński instytut .) i Estonia (38. Są one związane zasadniczo z regulacjami w 10 obszarach. uznanych za kluczowe w prowadzeniu biznesu.).3% zysku brutto).Centrum ds. Włochy. 163.8% do 15. miejsce (w gronie 183 państw) w ogólnym rankingu łatwości prowadzenia działalności gospodarczej (ease of doing business)30. Spośród państw UE najlepsze noty uzyskała w tej kategorii Dania (7.).: niską stopę zatrudnienia. co jest m. miejsce. – poprawa o 12 miejsc). Rumunię i Maltę.5% zysku brutto (wzrost o 2. istotnego ograniczenia wymaganych procedur (z dziesięciu do sześciu) oraz obniżenia kosztu rozpoczęcia działalności z 18. miejsce (spadek o 6 pozycji). W konsekwencji zajmujemy pod tym względem bardzo odległe. miejsce.8% do 17. Podobnie jak rok wcześniej. wyprzedzając Gręcję.9% PKB per capita. Eksperci BŚ oceniają jedynie aspekty mikroekonomiczne prowadzenia działalności gospodarczej. bo aż o 28 miejsc zanotowaliśmy za to w kategorii ‘rozpoczynanie działalności gospodarczej’. ochrony inwestorów (41. Polska zajęła 76.in. Bułgarię. choć wciąż zajmujemy w tym obszarze niską pozycję (117. Węgry. Podobnie jak we wcześniejszej edycji rankingu. konsekwencją wysokiego. miejsce. wg autorów raportu. całkowitego podatku do zapłaty (48. Najwyższą pozycję w grupie nowych państw członkowskich zajęły Cypr (37. Poprawa była wynikiem aż jedenastokrotnego spadku poziomu wymaganego kapitału (ze 168. które stały się członkami UE od 2004 r. Wg autorów raportu są one bardzo czasochłonne (308 dni). Pomimo przeprowadzonych w przeszłości przez Słowację reform systemu podatkowego. uwagę zwraca wciąż niska pozycja tego kraju (119. Raport Banku Światowego i IFC29 ‘Doing business 2010’ Raport Banku Światowego jest jednym z najbardziej znanych i najczęściej cytowanych opracowań tego typu. Zgodnie z wynikami najnowszej edycji raportu – Doing business 2010 – Polska utrzymała pozycję z poprzedniego roku. najniżej oceniono Polskę pod względem formalności związanych z uzyskiwaniem pozwoleń budowlanych. W rankingu za 2009 r. ale wg zaktualizowanej metodologii (celem zapewnienia porównywalności z rankingiem za 2010 r. a wśród UE-1231 prym wiedzie Estonia (19.).3 pkt. niską elastyczność rynku pracy. bardzo słabo wypada ocena Polski pod względem łatwości płacenia podatków. co oznacza spadek o 4 pozycje. Bardzo dużą poprawę.8% PKB per capita). musiałby dokonać 40 płatności składających się w sumie na 42. Jeśli chodzi o rankingi cząstkowe. niewystarczający stopień liberalizacji rynków sieciowych czy politykę zmian klimatycznych. 30 29 71 . najwyższą pozycję zanotowaliśmy pod względem łatwości uzyskiwania kredytu (15. 31 Kraje.in. W rankingu cząstkowym zajęliśmy 151. pozycja). – spadek o 3 miejsca) oraz procedur związanych z handlem międzynarodowym (42. Wysoko oceniono za to obszar edukacji i szkoleń. sformalizowane (doliczono się 30 formalności) i kosztowne (124% dochodu per capita).proc. miejsce). Jednocześnie autorzy raportu dostrzegli nieznaczne wydłużenie się średniego czasu potrzebnego do rozpoczęcia działalności (z 31 do 32 dni). Reform Europejskich – od kilku lat opracowuje raporty ukazujące postęp w realizacji Strategii Lizbońskiej. Do słabości polskiej gospodarki zaliczono m. Zgodnie z szacunkami autorów raportu przedsiębiorca. International Finance Corporation (Międzynarodowa Korporacja Finansowa). Mimo czasowego ograniczenia tempa konwergencji opartej o prezentowane wskaźniki strukturalne w roku 2009. chociaż jest on wyraźnie krótszy niż jeszcze kilka lat temu (ok. na 75 miejsce.‘zatrudnianie pracowników’ oraz ‘zakończenie działalności’ . że polska gospodarka utrzyma zrównoważony poziom dochodzenia do zbieżności z lepiej rozwiniętymi gospodarkami unijnymi. W pozostałych kategoriach . (spadek o 7) i 85. będącego skutkiem spowolnienia wzrostu gospodarczego. lista obejmuje 14 podstawowych wskaźników strukturalnych pogrupowanych w 5 głównych kategoriach problemowych.2. 32 Zob. Polska na tle krajów UE Ważnym instrumentem oceny postępów krajów UE we wdrażaniu Strategii Lizbońskiej – a więc i konkurencyjności gospodarek – są wskaźniki strukturalne. jak również UE-15. miejsce). Poniżej przedstawiono wartości wskaźników strukturalnych dla Polski na tle poszerzonej Unii Europejskiej (UE-27. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie Doing Business 2009. miejsce (bez zmian). Największą bolączką jest wciąż bardzo długi czas dochodzenia należności z umów (830 dni). UE-25). 2010 Włochy 74 78 Słowacja 35 42 Polska 72 72 3. i 15. raporty Doing business za lata 2004-2007 72 . Brytania Niemcy Francja Hiszpania Litwa Czechy Ranking 2009* 6 27 31 51 25 66 Ranking 2010 5 25 31 62 26 74 * dane zaktualizowane w celu zapewnienia porównywalności z rankingiem z 2010 r. przede wszystkim w obszarze rynku pracy. Spośród państw UE-12 najlepsza pod tym względem sytuacja panuje na Węgrzech oraz w Łotwie (odpowiednio 14. Przyjęta przez Komisję Europejską w 2005 r.Polska zajęła odpowiednio 76. Tabela 19 Ranking swobody prowadzenia działalności gospodarczej W.MINISTERSTWO GOSPODARKI Pod względem egzekwowania zobowiązań umownych spadliśmy o 4 pozycje. 1000 dni32). Dobra sytuacja gospodarcza w ostatnich kilku latach znalazła odzwierciedlenie w poprawie wskaźników makroekonomicznych. Nadal jednak wiele wskaźników obrazujących zmiany strukturalne znacząco różni się in minus od średnich w UE. w dłuższym okresie oczekuje się. Wartości PKB są ustalone wg cen stałych. Dla Polski rokiem bazowym jest 1988 r. Wskaźnik ten jest obliczany jako stosunek parytetu siły nabywczej do rynkowego kursu waluty w danym kraju. przyjętej za 100. Wskaźnik jest wyrażony w kilogramach ekwiwalentu ropy przypadających na 1000 EUR 14. w stosunku do roku bazowego (1990=100). 73 . emisja ta była niższa o 8% w stosunku do poziomu z 1990 r. budżet państwa oraz prywatny sektor non-profit. Uwzględnia on wydatki ponoszone przez podmioty gospodarcze.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Ramka 4 Wskaźniki strukturalne 1. 12. co ułatwia porównania międzynarodowe. Wielkość PKB per capita to wielkość PKB w przeliczeniu na mieszkańca odniesiona do parytetu siły nabywczej (PSN). Stopa ryzyka ubóstwa definiowana jest jako udział w całej populacji osób o dochodach do dyspozycji poniżej granicy ubóstwa. Komparatywne poziomy cen oznaczają relatywne poziomy cen (UE-25 = 100) dóbr konsumpcyjnych nabywanych przez gospodarstwa domowe (włączając w to podatki pośrednie). rokiem bazowym jest 1995 r. Wskaźnik wydatków na badania i rozwój odzwierciedla udział krajowych wydatków brutto na badania i rozwój w PKB.). Wydajność pracy mierzona jest jako PKB (wg PSN) przypadające na jednego zatrudnionego. Inwestycje biznesowe to udział nakładów inwestycyjnych brutto na środki trwałe poniesionych przez sektor prywatny w PKB. Stopa zatrudnienia to relacja liczby pracujących w wieku 15-64 lata do ogólnej wielkości populacji w tej grupie wiekowej. Obejmuje on transport drogowy. mierzonego tono-kilometrami (przemieszczenie się tony towaru na odległość kilometra) a wielkością PKB (mierzonego w cenach stałych z 1995 r. ważony ich potencjalnym wpływem na globalne ocieplenie. Współczynnik transportochłonności tworzenia PKB oblicza się jako relację pomiędzy wielkością transportu towarowego. 10. wskaźnik przyjąłby wartość zerową). które ukończyły co najmniej szkołę średnią (formalny poziom wykształcenia co najmniej ISCED 3-4) w ogólnej populacji osób z tej grupy wiekowej. Wskaźnik emisji gazów cieplarnianych jest to wielkość emisji 6 głównych gazów cieplarnianych. elektryczności. wynosi 6% 13. Wydajność pracy jest podstawową miarą konkurencyjności. Stopa długotrwałego bezrobocia to udział osób bezrobotnych powyżej 12 miesięcy w zasobie siły roboczej w kraju (w wieku 15-64 lata) 11. natomiast transport kolejowy i śródlądowy dotyczy przemieszczania się po terytorium kraju. Stopa regionalnego zróżnicowania zatrudnienia odzwierciedla rozpiętość zróżnicowania stóp zatrudnienia między regionami (NUTS 2).. Im większa wartość wskaźnika. 6. 5.. Wskaźnik ten jest podstawową miarą poziomu życia. 9. Wskaźnik odzwierciedla wydajność pracy w stosunku do średniej UE-25. 2. gazów naturalnych i odnawialnych źródeł energii. ropy naftowej. Wskaźnik energochłonności PKB określany jest jako relacja pomiędzy krajową konsumpcją energii brutto a PKB w danym roku. a wymagany wskaźnik obniżki do 2010 r. tym większe zróżnicowanie pomiędzy regionami (w przypadku braku różnic pomiędzy regionami. instytucje szkolnictwa wyższego. Krajowa konsumpcja energii brutto jest wyliczona jako suma wartości zużycia pięciu rodzajów energii: węgla. bez względu na kraj pochodzenia pojazdu czy statku. kolejowy i śródlądowy. Granicę tę ustalono jako 60% mediany rozkładu dochodów w poszczególnych krajach (dochody po transferach socjalnych). Wskaźnik osiągnięć edukacyjnych ludzi młodych to udział osób młodych w wieku 20-24 lata. Stopa zatrudnienia osób starszych obliczana jest jako stosunek liczby pracujących w wieku 55-64 lata do ogólnej wielkości populacji w tej grupie wiekowej. Protokół z Kyoto zobowiązuje UE-15 do ograniczenia emisji gazów powodujących efekt cieplarniany. w ten sposób by w 2010 r. 8. 7. 3. 4. Transport drogowy jest oparty na całym ruchu pojazdów zarejestrowanych w danym państwie. Wydajność pracy na 1 zatrudnionego Zatrudnienie 3.2 16.5 2.4 17 17 3.9 104.3 18.5 78.4 76.2 383.52 Ogólna sytuacja gospodarcza 1.0 93. Źródło: Eurostat.2 18.1 94.99 (s) 1.09 UE-25 103 104 103. (p) . Inwestycje biznesowe Spójność społeczna 9.dane szacunkowe.5 17 17 2.0 100.5 167.7 1.7 90. Stopa zatrudnienia 4.5 104.6 10.3 48 47.71 UE-15 111 112 109.dane wstępne.0 2.3 0.61 (p) 0. Wskaźnik energochłonności PKB 122. Nazwa wskaźnika Wartość wskaźnika* Rok Polska 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2008 2007 2009 2008 2009 2008 2008 2007 2009 2008 2007 2006 Cel 2008 2007 2008 2007 56 54 65.1 11.93 (s) 104.3 46. Wielkość PKB per capita wg PSN 2.5 5. Stopa zatrudnienia osób starszych Innowacje i badania 5.5 (s) 97.3 88.2 18.6 78. Stopa ryzyka ubóstwa 10.3 bd bd 101.6 11.6 100.5 (s) * Symbole przy niektórych wartościach wskaźników oznaczają: (f) .9 67.4 4.57 58.85 (s) 100 100 16.80 8.2 45.3 91.0 64.0 2.4 bd 88.2 16 17 3.6 106.3 31.2 32.4 1.prognoza. 14.11 169.54 398.6 UE-27 100 100 100.4 16.4 103.5 95.1 75.5 10.0 (f) 59.0 87.3 65 66.9 (s) 1. Udział wydatków na badania i rozwój w PKB Reformy ekonomiczne 7.1 101.89 164.6 91.8 65.7 78. Stopa regionalnego zróżnicowania zatrudnienia Środowisko 12. Komparatywne poziomy cen 69.9 46 45.6 78. Wskaźnik osiągnięć edukacyjnych ludzi młodych 6.0 2. Wskaźnik emisji gazów cieplarnianych 13. 74 .3 16 16 3.8 109.3 149.5 104 (s) Współczynnik transportochłonności tworzenia 2008 102. (s) .1 15.1 (f) 62.3 59.5 92.6 bd bd bd bd bd 162.2 (s) (s) (s) PKB 2007 121.7 17.MINISTERSTWO GOSPODARKI Tabela 20 Wskaźniki strukturalne Unii Europejskiej – Polska na tle Unii Europejskiej Lp. Stopa długotrwałego bezrobocia 11.6 65.98 151. oczekuje się utrzymania dynamiki PKB (w I półroczu 2010 r. Wzmożona aktywność gospodarcza była kontynuowana w kolejnych latach.0 3.0 0. osiągnięty wynik należy oceniać pozytywnie. że był to najlepszy wynik w krajach UE. jak i paradoksalnie obawy.0 6.0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 1. Utrzymująca się w poprzednich latach tendencja wzrostowa. Wzrost PKB w 2009 roku wyniósł 1. Pierwsze trzy kwartały charakteryzowały się znacznym spowolnieniem. Dynamika PKB i czynniki wzrostu Okres silnego wzrostu gospodarczego. przełożyły się na relatywnie wysokie wzrosty kwartalnego PKB na początku tego okresu.0%.8 4. Impuls wzrostowy związany był z wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej.0 5.8% i był najniższy od czasów kryzysu rosyjskiego. a związane z tym zarówno korzyści. Nie można pominąć faktu. a dopiero w ostatnim kwartale wzrost gospodarczy przyspieszył do 3.0 2.9 6.6 Źródło: GUS. w roku 2009 znacznie spowolniła. 75 . Analizując bieżące uwarunkowania oraz cykliczny rozwój gospodarki. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO 4.1. zapoczątkowany w 2004 r. 3%).0 4.4 1.8%.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI CZĘŚĆ II ROZWÓJ GOSPODARCZY POLSKI W 2009 R.1 3. wzrost wyniósł ok.0 1. usługi.2 1. przemysł i budownictwo). Biorąc pod uwagę niekorzystne warunki ekonomiczne jakie panowały na świecie (kryzys finansowy zapoczątkowany w połowie 2007 r. osiągając maksimum w roku 2007.3 3.8 6.2 5. Wykres 7 Wzrost PKB w latach 2000-2009 % 7.3 5. obejmującego wszystkie główne sektory (tj. 4. kiedy to wzrost PKB w skali roku wyniósł 6. kontynuowany był do połowy 2008 r. w USA). 1 5.1 8.1 16.9 7.6 Ki – konsumpcja indywidualna I – import towarów i usług Ni – nakłady brutto na środki trwałe Popyt krajowy PK Obroty z zagranicą PKB 3.4 4. Spożycie zbiorowe Przyrost rzeczowych środków obrotowych PKB 76 3k w. W wyniku tego nastąpiło ograniczenie nierównowagi zewnętrznej polskiej gospodarki. 1k w. Dodatkowe ograniczenie popytu występowało po stronie inwestycji.6 17.0 6. Spożycie indywidualne Nakłady brutto na środki trwałe Eksport netto 4k w. popyt krajowy przestał być głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego i jego wkład w PKB był ujemny.9 -13.7 14.6 7.8 5.5 2.6 8.0 -0.1 2. Co więcej korzystne perspektywy wykorzystania środków unijnych.4 5.7 2.6 6.3 6.8 1.9 -11. W 2009 r. a także nadal wysoki stopień wykorzystania mocy produkcyjnych. nastąpił spadek zarówno eksportu. Wykres 8 Dekompozycja popytowa PKB w poszczególnych kwartałach lat 2008-2010 10 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 20 09 00 9 4k w.6 5. jak i importu.6 4.3 14. wpływały negatywnie na wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych. jako efekt zaostrzenia warunków kredytowych oraz pogorszenia koniunktury. 3k w.3 17.1 1.7 9. którego wkład w 2009 roku był dodatni.1 4. zwłaszcza u naszych głównych partnerów handlowych dodatkowo ograniczał możliwość zbytu towarów. na skutek dostosowania zapasów do ograniczonego poziomu aktywności gospodarki. 2k w.0 -7.7 9.7 24.1 5. pozwoliły na częściowe zrekompensowanie spadku inwestycji.2 6. % 2k w.8 Z drugiej strony pozytywnie na popyt krajowy oddziaływał wzrost dochodów ludności głównie w wyniku indeksacji rent i emerytur oraz obniżenia składek PIT.2 1.5 8. Ponadto obniżenie tempa wzrostu realnych wynagrodzeń gospodarstw domowych i gorsza sytuacja finansowa przedsiębiorstw.7 7.3 1.6 PK – popyt krajowy Kz – konsumpcja zbiorowa PKB – produkt krajowy brutto w tym E I Ni 6. Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie danych GUS. Spadek wymiany handlowej w wyniku recesji na rynkach eksportowych Polski. 2 20 08 20 08 20 08 20 08 20 09 20 09 20 10 1k w.0 4. K Akumulacja z tego: A Ki Kz 2.0 2. Tabela 21 Tempo wzrostu PKB i popytu krajowego w latach 2005-2009 (ceny stałe) Konsumpcja Lata 2005 2006 2007 2008 2009 K – konsumpcja ogółem E – eksport towarów i usług A – akumulacja brutto Źródło: GUS.9 3.2 5.1 13.MINISTERSTWO GOSPODARKI W 2009 r. Podobnie jak w okresie kryzysu rosyjskiego rolę stymulatora gospodarki przejął popyt zewnętrzny. 1k w. . ale też wynikających z decyzji gospodarstw domowych.8 -0. 1) Stopniowo obserwujemy znacznie wolniejszy przyrost ludności w wieku produkcyjnym. znajdują odzwierciedlenie w łącznej produktywności czynników produkcji.) 2005 2006 Spożycie ogółem. który w latach 2001-2002 spadał znacząco. dzięki tzw.9 1. dotyczących aktywności na rynku pracy oraz intensywności pracy.3 3.6 2. Umożliwia także porównanie poprzedniego okresu spowolnienia gospodarczego z początku obecnego stulecia. przyrost kapitału stanowił główny czynnik wzrostu.4 1.7 5. 77 . proc. mierzonej liczbą godzin poświęcanych na pracę.8 3.2 2.1 -0. zwłaszcza na tle ostatniego spowolnienia.0 1.w ciągu ostatnich dwóch lat rosła stopa aktywności zawodowej. co jest charakterystyczne dla okresu dekoniunktury. Wskaźnik zatrudnienia. by w kolejnych stanowić jeden z głównych czynników wzrostu. przede wszystkim czynników demograficznych.4 -2.8 Analiza czynników wzrostu gospodarczego w oparciu o neoklasyczną funkcję produkcji pozwala wskazać na strukturalne uwarunkowania polskiej gospodarki.1 3.1 3. spowodowały.2 Spożycie indywidualne 1. choć w 2008 roku dynamika nakładów inwestycyjnych znacząco spowolniła.4 Eksport netto.7 Zapasy -0.8 6. w tym 2.8 2008 4. a także jakość kapitału trwałego. co było wynikiem znaczącego ożywienia inwestycyjnego w latach 2006-2008. podobnie jak usprawnienia w procesie organizacji pracy. przede wszystkim w wyniku konsekwencji kryzysu finansowego.7 3. choć spadek ten był także znacznie niższy.1 Spożycie zbiorowe 0. Spadek liczby przepracowanych w tygodniu godzin mógł także przyczynić się do niższego spadku wskaźnika zatrudnienia. podobnie do lat 2000-2001. W fazach ożywienia o tempie wzrostu gospodarczego decyduje wysoka dynamika popytu krajowego.9 0.4 Import 1. ‘chomikowaniu’ pracy w przedsiębiorstwach. Tabela 22 Dekompozycja popytowa PKB w latach 2005-2009 (w pkt. Udział ten w 2009 roku wzrósł nieznacznie. w 2009 roku obniżył się nieznacznie.4 1.6 5.8 -2. spowolnił także znacząco wzrost produktywności. Niestety analiza nie umożliwia uwzględnienia jakości czynników pracy. w tym 0. Porównanie obu okresów spowolnienia (obecnego oraz tego z początku dekady) wskazuje na większą liczbę różnic niż podobieństw.2 Źródło: Obliczenia DAP MG na podstawie danych GUS. 2007 3. efekty szkoleń. ale jego skala była mniejsza w porównaniu do początku dekady. 3) Obecnie. Tak było też w Polsce w latach 2004-2008 z wyjątkiem 2005 roku. 2) Odmiennie niż na początku dekady .3 3.0 5.0 2.6 PKB 3. reakcja rynku pracy.2 2.9 6.zmienne tempo wzrostu poszczególnych składników popytu zagregowanego przyczyniało się do zmian w strukturze rozdysponowania PKB. że wraz ze spadkiem tempa wzrostu gospodarczego.1 Nakłady brutto na środki trwałe 1. Oznaczało to wzrost stopy bezrobocia.9 1. Obecnie eksport netto wpływa dodatnio na wzrost gospodarczy.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Biorąc pod uwagę kilkuletni horyzont czasowy . Zatem poprawa poziomu wykształcenia siły roboczej. Dekompozycja pozwala na wyodrębnienie czynników oddziałujących na rynek pracy.2 4. w tym: 1.1 -1. Podobnie jak w 2001 roku spadała również liczba przepracowanych godzin.4 0.1 Eksport 3.9 3.8 1. co było także wynikiem wprowadzonych reform strukturalnych.1 2009 1.1 5.9 -0.6 6. co stanowi główną różnicę w stosunku do poprzedniego spowolnienia w 2001 roku. 4) Ograniczona. a także ożywienie inwestycyjne w latach 2006-2008.0 Akumulacja. 7 Tabela 25 Czynniki wzrostu gospodarczego w Polsce w latach 2001-2009 (wkład w pkt. świadcząca o rezerwach wzrostu polskiej gospodarki.4 0.9 67.8 0.6 65.2 0.9 2002 1.9 59. w tym wciąż wysoko produktywne wydatki na rozbudowę infrastruktury.6 36.6 1.2 54.7 0.2 0. reszta Solowa.2 0. 2) Rachunek wg neoklasycznej funkcji produkcji typu: ∆lnY/pop = u ∆lnL/pop + (1-u) ∆ lnK/pop + ∆lnA.9 2006 37.0 3.1 -0.3 -1.zasób pracy (przeciętny w roku stan pracujących w gospodarce) L= populacja * stopa aktywności *wskaźnik zatrudnienia* liczba godzin K . był łączny wzrost produktywności.8 0. 2005 63.4 3.9 -0.2 40. Realny PKB per capita Uwzględniając horyzont kilkuletni najważniejszym czynnikiem decydującym o poprawie zamożności polskiego społeczeństwa. Eurostat oraz obliczenia DAP MG.3 3.8 0.4 0.2 2004 5.MINISTERSTWO GOSPODARKI Tabela 23 Stopa zatrudnienia w Polsce dla osób w wieku 15-65 lat na tle UE (w %) UE-27 UE-15 Polska Źródło: Eurostat. w 2009 roku zaś wzrosła także choć jedynie nieznacznie.9 57.0 0.1 3.3 0.9 37.9 2007 37.0 2008 65.zasób kapitału (wartość brutto środków trwałych w gospodarce) u i (1-u)=wagi obydwu czynników produkcji: czynnika pracy u=2/3 i czynnika kapitału (1-u= 1/3) A – tzw. Pomimo tych korzystnych trendów.3 2005 3.6 0.5 1.0 -1. 2005 38.2 1.0 0.0 1. Również w najbliższym czasie. Tempo nakładów na środki trwałe jest szczególnie istotne w związku z wysoką krańcową produktywnością kapitału.4 66.5 1) Z uwagi na opóźnione w czasie oddziaływanie przyrostu majątku trwałego na przyrost produkcji wskaźniki dynamiki przesunięto o 1 rok w tył. Sytuacja w zakresie podstawowych czynników wzrostu gospodarczego – kapitału i pracy kształtuje się również obiecująco.1 0. BAEL.3 59. W krajach UE wystąpił zaś znaczący spadek stopy zatrudnienia.6 1.2 -0. głównego czynnika stymulującego wzrost gospodarczy w krajach podlegających procesowi doganiania. proc.4 -1. mierzonej wskaźnikiem poziomu PKB na głowę mieszkańca.9 37.7 1. W średnim okresie powinny rosnąć także nakłady inwestycyjne. utrzymuje się nadal znacząca luka pomiędzy stopą zatrudnienia w Polsce oraz UE.3 0.1 0.0 2007 6.9 40.1 0.8 -0.8 2.2 -0.5 66.2 41.3 0.6 1.8 0. Także w średnim i długim okresie.1 -0.1 41 2009 37.) Łączna Udział ludności Stopa produktywność Stopa Liczba w wieku zatrudnienia Kapitał(1) aktywności godzin czynników produkcyjnym produkcji (2) 2001 1.4 4. oczekujemy podtrzymania tej tendencji.3 2006 6.5 2007 65. 78 .1 -1.4 52. w związku z wolniejszym wzrostem nakładów inwestycyjnych. wzrost produktywności powinien pełnić decydującą rolę we wzroście zamożności.8 37.6 0.4 0.6 1. gdzie: Y – produkt krajowy brutto L .3 40.9 0.9 1.7 1.5 65.3 0.8 0.3 Tabela 24 Przeciętna liczba godzin pracy w tygodniu na zatrudnionego w Polsce na tle krajów UE UE 15 UE 27 Polska Źródło: Eurostat. Źródło: GUS. Na tle krajów UE pozytywnie prezentuje się ewolucja stopy zatrudnienia w Polsce.0 2009 1. Od 2005 roku rosła ona znacząco szybciej niż w całej UE.2 2008 5. czyli całkowita produktywność czynników wytwórczych (TFP – total factory productivity).5 2003 4.2 2009 64.8 2006 64.0 2008 37.8 0.7 -0.4 1. wobec negatywnego wpływu procesów demograficznych.0 -1.0 37. Popyt wewnętrzny Popyt krajowy był głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego w latach 2004-2008. 1k w.2% (w sektorze przedsiębiorstw). 4k w. Wśród czynników. co było wynikiem dostosowania poziomu zapasów. Spożycie indywidualne Nakłady brutto na środki trwałe popyt krajowy 2k w. Źródło: GUS. Wykres 9 Wkład popytu krajowego oraz popytu zagranicy w latach 2004-2009 10 % 8 6 4 2 0 -2 -4 2004 2005 Popyt krajowy 2006 2007 Popyt zagranicy 2008 2009 PKB Źródło: GUS. w wyniku ograniczonego wzrostu konsumpcji indywidualnej (2.7%. Wzrosły natomiast dochody do dyspozycji gospodarstw domowych realnie o 2. 1k w. choć już w ostatnim kwartale wpływały pozytywnie.1%. a już od pierwszego kwartału 2009 roku był ujemny.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 4.3%). Wykres 10 Wkład składników popytu krajowego we wzrost PKB w latach 2008-2010 10 % 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 00 9 4k w. . Dodatkowym czynnikiem ograniczającym tempo wzrostu popytu wewnętrznego były nakłady inwestycyjne.2.9%. W 2009 roku spożycie ogółem wzrosło o 2. Spożycie zbiorowe Przyrost rzeczowych środków obrotowych PKB 79 3k w. Szczególnie wysoki wkład tej kategorii występował w 2007 roku. które wpłynęły na tak niskie tempo wzrostu konsumpcji należy wskazać spadek zatrudnienia o 1. 2 20 08 20 08 20 09 20 08 20 08 20 09 20 09 20 10 1k w. Fundusz świadczeń społecznych wzrósł o 8. Tempo wzrostu konsumpcji było zatem najniższe od 19 lat. W kolejnych kwartałach 2008 roku wkład popytu wewnętrznego słabł. 2k w. 3k w. do łącznej kwoty 356. O 29. były niższe o 27.0 0.4 0. a w przypadku 2009 roku także znaczące dostosowania zapasów.6 mld zł (w 2008 roku o 106. Stąd też dynamika kredytów dla gospodarstw domowych w 2009 roku spowolniła. usiłując wyrównać konsumpcję w czasie kryzysu.7%. Nominalna wartość zadłużenia gospodarstw domowych z tytułu kredytów konsumpcyjnych i mieszkaniowych wzrosła w 2009 roku o 37. Z drugiej strony zjawisko kryzysu zwiększało ryzyko utraty pracy i pozostania bez środków finansowych. choć w drugiej połowie roku następowało stopniowe jej łagodzenie. 80 1k w. winny stabilizować wahania koniunkturalne. Wykres 11 Zmiany rocznej konsumpcji prywatnej (dane wyrównane sezonowo) oraz indeks cen konsumpcyjnych 2005-2010 % 7.7% przed rokiem. co determinowało decyzje samych kredytobiorców. 4k w. 1k w.2 0 20 08 20 08 20 08 20 09 20 09 20 09 1k w.5% były w grudniu 2009 wyższe aktywa zgromadzone w OFE. Podobnie było właśnie w 2009 roku.0 % 2 1.2 1 0. kredyty walutowe stanowiły 36.0 5.0 1. wpływają na przebieg cyklu koniunkturalnego. podobnie jak w okresie poprzedniego spowolnienia. a także zmian kursowych znacznie zmieniła się struktura zadłużenia gospodarstw domowych ogółem. Wysokie tempo wzrostu depozytów notowane w 2008 roku zostało podtrzymane. W 2009 roku odnotowano wzrost aktywów finansowych gospodarstw domowych.88 mld zł.8 1. wobec 39. Stabilizująco na poziom inwestycji oddziałują również fundusze strukturalne oraz te związane z organizacją Mistrzostw Europy w piłce nożnej w 2012 roku.6 0. Najważniejszym ograniczeniem akcji kredytowej było zmniejszenie dostępności kredytów denominowanych we franku szwajcarskim. kwartałach. jak i podejście banków do formowania swojej oferty. 3k w.2%.MINISTERSTWO GOSPODARKI Poprawa sytuacji dochodowej gospodarstw domowych dawała możliwość zadłużania się części gospodarstw domowych. Głównie na skutek ograniczenia w dostępie do kredytów denominowanych we franku szwajcarskim. Cykliczne wahania inwestycji. 20 10 20 08 .0 6. co znalazło swoje odbicie w strukturze nowo udzielonych kredytów.6 1.8 0. W ostatnich miesiącach roku udział złotowych kredytów mieszkaniowych był zbliżony do 90%. co było wynikiem zaostrzenia polityki kredytowej. Największy spadek tempa wzrostu akcji kredytowej nastąpił w zakresie kredytów mieszkaniowych.87 mld zł). Gospodarstwa domowe.0 2. Jednak w porównaniu z grudniem 2007 roku. Spozycie indywidualne 2k w. poza czwartym.4 1. 3k w. Spadek popytu krajowego. 20 09 4k w. w głównej mierze odpowiadał za osłabienie tempa wzrostu gospodarczego. Jednocześnie od marca 2009 zaczęły rosnąć aktywa funduszy inwestycyjnych. kiedy to wzrost konsumpcji przewyższał wzrost gospodarczy we wszystkich. W grudniu 2009 r.0 3.0 4. a ich roczna dynamika w grudniu wyniosła 27%. 2k w. względem analogicznego okresu 2008 roku. CPI Źródło: GUS. 1%). choć prawidłowość ta obserwowana była we wszystkich krajach UE.7 UE-15 17.2 15. natomiast w ostatnim jedynie o 1. a jedynie ostatni kwartał przyniósł nieznaczny ich wzrost (1. zostało zatrzymane w połowie 2008 roku. W wyniku czego udział nakładów inwestycyjnych sektora prywatnego w nakładach ogółem w warunkach porównywalnych spadł z 74% do 68.3%).8 17.2 15.2 2006 6. W całym 2009 kontynuowany był cykl redukcji zapasów.6 6. W sektorze publicznym miał miejsce wzrost inwestycji. że skala redukcji w Polsce była mniejsza..7 Polska 14.in. W pierwszym kwartale spożycie wzrosło o 3. była znacząca deprecjacja złotego w II połowie 2008 r. 2009 r.1 2009 1. których narastanie uległo zahamowaniu w II kw. 81 . skutkująca ograniczeniem podaży kredytu. Negatywnie na popyt inwestycyjny sektora przedsiębiorstw wpływała również mocno zaostrzona polityka kredytowa banków komercyjnych. choć utrzymywała się na dodatnim poziomie. zaś wkład inwestycji we wzrost gospodarczy był ujemny. 2005 3. Do odbudowy popytu krajowego doszło dopiero w IV kwartale kiedy to wzrost wyniósł 0.9 21. Wpływ inwestycji na dynamikę PKB Znaczące przyspieszenie inwestycyjne.6 17.3. który wraz ze spowolnieniem nakładów inwestycyjnych obniżył dynamikę importu.4 21.7 2007 6.6 2008 5.8 2007 18.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI W pierwszych trzech kwartałach 2009 roku tempo wzrostu popytu krajowego było ujemne. W całym roku nastąpił spadek popytu o 1%. zapoczątkowany w ostatnim kwartale 2008 roku. Tabela 27 Nakłady brutto sektora prywatnego w latach 2005-2009 (% PKB) 2005 UE-27 17.8 Źródło: Eurostat 2006 18.8%. a więc początku fazy żywienia inwestycyjnego w Polsce. W pierwszych trzech kwartałach 2009 roku doszło do spadku nakładów brutto na środki trwałe.8 20.4%. które obserwowaliśmy od 2006 roku. a już w czwartym wzrosły o 1.3 18. choć dysproporcja wciąż jest widoczna. Tabela 26 Stopy akumulacji i inwestycji na tle wzrostu PKB i nakładów na środki trwałe (%) Tempo wzrostu PKB Tempo wzrostu nakładów brutto na środki trwałe Stopa akumulacji brutto Stopa inwestycji brutto w środki trwałe Źródło: Obliczenia DAP MG na podstawie danych GUS.5 18. na ich decyzje o ograniczeniu inwestycji. głównie w wyniku oddziaływania efektów zewnętrznych związanych z kryzysem finansowym. Spadek inwestycji w 2009. Zważywszy.2 18.4 17. Wskaźnik dla Polski znajduje się obecnie na poziomie z 2006 roku.7 W 2009 roku obniżył się również udział nakładów sektora prywatnego w PKB.1 21.1 19.5 2008 18.6 24.1 9. Dynamika spożycia indywidualnego wahała się.1%. Największy spadek odnotowano w drugim kwartale (o 3. 4. zniwelowana została znacząco luka pomiędzy wielkością wskaźnika dla Polski oraz UE.3 2009 16. która powodowała wzrost złotowej wartości zadłużenia w walutach obcych oraz – w przypadku części przedsiębiorstw – doprowadziła do dużych strat z tytułu zawartych wcześniej transakcji opcyjnych.6 23. Znalazło to odzwierciedlenie w negatywnych wynikach na działalności finansowej sektora przedsiębiorstw na przełomie lat 2008 i 2009.8 -0.3 16. W całym roku 2009 nakłady inwestycyjne spadły o 0. Obniżyły się natomiast nakłady na środki trwałe. był głównie wynikiem znaczącego obniżenia nakładów sektora prywatnego.2 14.0 Ważnym czynnikiem oddziałującym negatywnie na sytuację finansową podmiotów gospodarczych.7%.8 18.7 22.3%. a przez to m.9%.5 19. jednocześnie zwiększając wielkość depozytów. Spadek eksportu.0 5. głównie w wyniku wzrostu kredytów inwestorów bezpośrednich.0 0.0 1. spowodował jednakże jeszcze głębszy spadek importu (będący też po części konsekwencją uwarunkowań kursowych).0 -10. pozwoliła na ograniczenie wpływu załamania światowej wymiany handlowej na wzrost gospodarczy w Polsce. 82 3k 4k 1k w. Wykres 12 Zmiany nakładów brutto na środki trwałe (lewa oś) i PKB (prawa oś) w latach 2008-2010 20. że firmy. wyrażająca się ujemnym saldem obrotów w handlu towarami i usługami. pozytywnie wpływał na wzrost gospodarczy we wszystkich kwartałach 2009 roku.0 15. Rośnie także udział przedsiębiorstw deklarujących kontynuującję projektów już rozpoczętych. które najsilniej ograniczyły inwestycje w ostatnim okresie.0 0. tj. stopniowo będą zwiększać liczbę nowych projektów. 4. podobnie jak to miało miejsce w poprzedniej fazie spowolnienia w latach 2001-2002. .0 w. w.0 -15.0 2. 2k 1k Nakłady brutto na środki trwałe 3k 4k 1k 2k PKB Źródło: GUS.0 -5. udział eksportu w PKB. Takie zachowania wraz z poprawą sytuacji zewnętrznej oraz lepszymi perspektywami wzrostu rynku krajowego powinny przyczynić się do ożywienia inwestycji w sektorze przedsiębiorstw w 2010 roku.0 6. w. a odsetek przedsiębiorstw sygnalizujących zamiar rezygnacji z dokończenia inwestycji powrócił do poziomu sprzed kryzysu. W 2009 roku rosło także zadłużenie zagraniczne przedsiębiorstw. Niski. W wyniku tego eksport netto. mała otwartość gospodarki.0 3.0 4. w porównaniu z sąsiednimi oraz najbardziej rozwiniętymi krajami UE. Oczekuje się. w. Pomimo. Wpływ eksportu na dynamikę PKB Eksport towarów i usług.0 10.4. będący następstwem ograniczeń po stronie popytu zewnętrznego oraz krajowego. iż badania ankietowe nie wskazują na wzrost aktywności inwestycyjnej.MINISTERSTWO GOSPODARKI W 2009 roku przedsiębiorstwa zmniejszyły swoje zadłużenie z tytułu kredytów w sektorze bankowym. w. który w latach 2007-2008.0 5.0 08 08 08 08 09 09 09 09 20 20 20 20 20 20 20 20 20 10 % % 7. w. w. Jednocześnie zmniejszyła się nierównowaga zewnętrzna. w ostatnim kwartale 2008 roku oraz w pierwszych trzech kwartałach 2009 roku wpływał ujemnie na tempo wzrostu polskiej gospodarki. w. można wskazać na przesłanki dla poprawy sytuacji w tym obszarze w 2010 roku. był jednym z głównych czynników stymulujących wzrost gospodarczy. w tym szczególnie importochłonnych inwestycji. przekraczającym ten notowany w UE oraz jej najbardziej rozwiniętych krajach. Wykres 14 Zmiany eksportu dóbr i usług (lewa oś) oraz wzrost gospodarczy (prawa oś) w latach 20082010 % 15.0 w. w.0 3.0 -5. 83 3k 4k 1k w.0 4.0 0. 20 08 1k w.0 6. W 2008 roku proces ten odwrócił się i obserwowaliśmy wzrost realnych jednostkowych kosztów pracy.2 00 9 kw . a jego kurs wobec głównych walut był w grudniu zbliżony do notowanego w końcu 2008 roku.2 00 8 kw .0 1. Konkurencyjność polskich towarów rosła wraz ze spadkiem realnych jednostkowych kosztów pracy.0 5.2 00 8 3k w. w.0 10. które zaczęło się z początkiem trzeciego kwartału 2008 roku trwało do lutego 2009 roku. w. w.0 % 7. 20 09 kw .2 00 9 kw . co pozytywnie stymulowało polski eksport. w. w.2 00 9 4 kw .2 01 0 1 % 2 1 Eksport 4 Import 2 Eksport netto 3 PKB Źródło: GUS.0 -10. W 2009 roku nastąpił zaś powrót do długookresowego trendu i notowaliśmy spadek realnych kosztów pracy w Polsce oraz ich znaczący wzrost w krajach UE.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Wykres 13 Wkład eksportu i importu dóbr i usług we wzrost gospodarczy 2008-2010 10 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8 kw .2 00 8 kw .0 08 08 08 08 09 09 09 09 20 20 20 20 20 20 20 20 20 10 2. . w. Tempo wzrostu było również wyższe od obserwowanego w całej UE.0 0. Osłabienie złotego. Po czym złoty umacniał się do końca roku. Korzystnie na wymianę międzynarodową Polski wpływał również kurs walutowy. W dalszym ciągu wzrost polskiego eksportu powinna wspierać postępująca integracja europejska.0 -15.0 5. 2k 1k 3k 4k Eksport 1k 2k PKB Źródło: GUS. Tabela 30 Zmiany w strukturze tworzenia wartości dodanej w okresie 2005-2009 w cenach bieżących 2005 2006 2007 Rolnictwo 4. W szczególności przemysł. głównie jednak na skutek wahań koniunkturalnych.7 0. W latach 2008-2009 wolniej rosła także wartość dodana budownictwa.8 7.6 22. w okresie spowolnienia zaś znacząco obniża tempo wzrostu wartości dodanej ogółem.5 2007 6.5 Budownictwo 6.9 -1. Wartość dodana stanowiła ok.8 6.7 10.7 24.8 3.9 14.7 24.8 -1.0 49.2 -0. pomniejszone o dotacje do produktów.9% względem 2008 r. Tendencja malejącego udziału przemysłu została zakłócona przez dynamiczny wzrost jego udziału w efekcie ożywienia gospodarczego w roku 2004.7 -0.6 2006 6. który w okresie szybkiego wzrostu rośnie wyraźnie szybciej niż wartość dodana ogółem. Pozostałe sektory podlegają większym fluktuacjom.3 -2.1 10.MINISTERSTWO GOSPODARKI Tabela 28 Zmiana realnych jednostkowych kosztów pracy w Polsce na tle Unii Europejskiej 2005* 2006 2007 2008 2009** UE-27 -0.1 Usługi rynkowe 49.3 Źródło: Obliczenia DAP MG na podstawie danych GUS. 88.9 2009 1.6 5.3 7.2 14.4 7.8 0.3 3.3 Przemysł 24. po trzyletnim okresie przyśpieszonego wzrostu.8 1.0 10. szacunek Źródło: Eurostat STRIND. usługi nierynkowe oraz rolnictwo.1 6.6 14.7 UE-15 -0.8 6.5 2008 5.5. Stabilny wzrost sektora usług rynkowych pozostaje najbardziej trwałym źródłem wzrostu wartości dodanej.5 2. Tabela 29 Tempo wzrostu PKB i wartości dodanej brutto w latach 2005-2009 (%) Wyszczególnienie PKB Wartość dodana w tym: . a więc w tempie nieznacznie przekraczającym wzrost PKB. Pozytywnie na wzrost oddziaływały zaś budownictwo.9 14.5 Zmiany strukturalne zachodzące w polskiej gospodarce można zaobserwować analizując strukturę tworzenia wartości dodanej.1 51.6 5. 2008 3.6 -1.5 7.2 6. 2005 3. Jego wkład we wzrost w 2009 roku był zbliżony do notowanego w fazie spowolnienia wzrostu w latach 2001-2002.3 4.5 4. choć dodani wkład ma sektor usług nierynkowych.budownictwo . podobnie jak rolnictwo.usługi rynkowe Źródło: GUS. a w ostatnich latach także budownictwa.0 11.1 5.przemysł . Obserwujemy wzrost udziału wartości dodanej usług rynkowych. Pozostała część to podatki od produktów.6 3.8 50.3 50.8 2. 4. Niewielki. Największy wkład we wzrost wartości dodanej miały usługi rynkowe.5 2009 3.8 4.4 2. co obserwowaliśmy w latach 2006-2008.7 24. podlegały zmianom metodologicznym ** dla Polski w 2009 r. Spada zaś udział takich sektorów jak rolnictwo oraz przemysł.7 Polska -2.9% PKB.8 Usługi nierynkowe 14.6 84 .4 -0.3 3. Rola sektorów w tworzeniu PKB Wartość dodana brutto w 2009 roku wzrosła o 1.0 6. Wpływ przemysłu był negatywny.5 -1.0 4.2 * dane dla Polski w 2005 r. Obserwowany od początku 2009 r.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Znajomość struktury sektorowej tworzenia PKB oraz dynamiki wartości dodanej brutto w poszczególnych sektorach pozwala dokonać sektorowej dekompozycji źródeł wzrostu gospodarczego. 4. W 2009 roku największy wkład we wzrost gospodarczy miał wciąż sektor usług rynkowych. co przenosi się na spadek dynamiki kredytów dla przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych. Pozostałe sektory miały niewielki.6.5 mld EUR – wg statystyki NBP i o prawie 17. relatywnie głębokie załamanie po stronie importu w porównaniu z eksportem z początkiem bieżącego roku uległo znacznemu złagodzeniu. nie tylko zatrzymaniem obserwowanej w minionych dwóch latach tendencji do dynamicznego wzrostu deficytu wymiany towarowej. 85 . Wykres 15 Dekompozycja sektorowa PKB w latach 2004-2009 8 7 6 5 4 3 2 1 0 -1 2004 2005 Przemysł Usługi nierynkowe PKB 2006 Budownictwo Rolnictwo 2007 2008 2009 % Usługi rynkowe Wartość dodana brutto Źródło: Obliczenia DAP MG na podstawie danych GUS. a w ślad za nim jeszcze głębszy spadek importu (choć z dwumiesięcznym opóźnieniem). począwszy od listopada 2008 roku notowano wyjątkowo głęboki spadek eksportu. wśród których najważniejszą część stanowiły handel i naprawy oraz transport. Utrzymujące się od początku 2009 r. W wyniku niemal powszechnego załamania popytu importowego. niewspółmiernie głębszy spadek importu w porównaniu z eksportem zaowocował. Wpływ kryzysu na globalnym rynku finansowym na tempo wzrostu gospodarczego w 2009 roku Polska gospodarka odczuwa skutki kryzysu głównie poprzez kanał handlowy. Zbliżony do notowanego przed rokiem wkład odnotowało budownictwo. zwłaszcza na kluczowych dla Polski rynkach unijnych. w 2009 roku.5 mld EUR – wg GUS). o czym decydowała skala realizacji inwestycji infrastrukturalnych. ale dodatni wkład we wzrost gospodarczy. a także poprzez zaostrzenie kryteriów kredytowych. ale wręcz radykalną jego redukcją (o ponad 14. Spadek dynamiki zadłużenia gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. 10 % w. w. deprecjacja złotego zwiększyła konkurencyjność cenową eksportu. w.0 -15. w. Najistotniejszym z punktu widzenia wzrostu PKB.0 -25. trwająca od września 2008 r. . Aby zminimalizować skutki kryzysu.0 09 08 09 09 08 08 08 09 20 20 20 20 20 20 20 20 20 1k 09 M 09 20 20 09 M 11 w. w pewnej części. negatywne skutki załamania popytu zewnętrznego. do lutego 2009 r. banki ograniczyły maksymalną kwotę finansowania.MINISTERSTWO GOSPODARKI Wykres 16 Zmiany wolumenu eksportu dóbr i usług w latach 2008-2010 15.0 5. w. w. był czynnik kursowy.0 -10. wywołała szok kosztowy wymuszając dalszą redukcję zakupów importowych.0 0.0 -5.0 10. uwzględniając wpływ osłabienia złotego. w. W wyniku utrzymywania się kryzysu finansowego zaostrzeniu uległa polityka kredytowa banków. 1k 2k 3k 1k Eksport towarów 4k Eksport usług 2k Źródło: GUS. a na początku bieżącego roku spadki te były kontynuowane. kompensując w ten sposób. a także skróciły okres kredytowania i podniosły marże stanowiące część oprocentowania. Wykres 17 Realny efektywny kurs walutowy w latach 2008-2010 % 150 140 130 120 110 100 11 01 05 09 01 05 09 M 20 20 07 03 09 M 03 08 M 08 M 08 M 08 M 08 M 09 M 09 M 08 M 07 20 20 Źródło: Eurostat. podwyższając wkład własny przy finansowaniu nieruchomości. 20 20 20 20 20 20 86 3k Eksport towarów i usług 4k w.0 -20. Jednocześnie. Ostra deprecjacja polskiej waluty zarówno w stosunku do euro jak i dolara. nastąpił w marcu 2009 roku. 0 mld zł.5 24. podczas gdy w strefie euro spadł o 4.5 19.0 16. Wg szacunków Eurostatu PKB per capita wg parytetu siły nabywczej wzrósł realnie w Polsce w 2009 roku o 1.4 27.2 27.3 16. EUR 2007 2008 24.5%.6 13.0 w tys.9 14.0 12.2 29. 4.1 Niemcy 26.3 19.9 28.6 16.0 27.9 2006 23.344.3 Węgry 14. 2005 22.4 14.1 2009 23.6 25. Tabela 31 PKB per capita wybranych krajów UE (wg parytetu siły nabywczej) w latach 2005-2009 UE-27 Strefa Euro Republika Czeska 17.1 18.1 18.9 w relacji do średniej UE (UE27=100) 2005 2006 2007 2008 2009 110 76 117 63 51 60 109 77 116 63 52 63 109 80 116 63 54 68 108 80 116 64 56 72 108 80 116 63 61 72 87 20 0 20 0 20 0 20 0 20 0 20 0 20 0 . Uwzględniając siłę nabywczą pieniądza PKB per capita wzrósł z poziomu 51% przeciętnej dla krajów UE-27 w 2005 roku do 61% w roku 2009.6%.7. Produkt krajowy brutto per capita w Polsce na tle innych krajów Wartość nominalna PKB w 2009 roku wyniosła 1.3 15.8 15.1 27.1 14.9 25.7 26.9 20.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Wykres 18 zmiana wartości kredytów dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych w latach 2008-2010 % 50 40 30 20 10 0 -10 11 11 01 03 01 0M 20 1 01 09 03 05 07 05 07 8M 8M 9M 8M 9M 9M 09 9M 8M 9M 8M 8M 9M 0M 20 1 03 20 0 20 0 20 0 20 0 Kredyty dla przedsiębiorstw 20 0 Kredyty dla gospodarstw domowych Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych NBP.5 Słowacja 13.5 Źródło: Eurostat STRIND.5 15.2 Polska 11. . zanotowano wzrost liczby pracujących (o 0.452 2. kolejny raz.800 2009 15. W 2009 roku.116 2006 14. Polska wraz z Niemcami i Luksemburgiem były jedynymi krajami UE-27. Nieznacznie zmniejszył się natomiast udział osób zatrudnionych w przemyśle i budownictwie oraz rolnictwie. chociaż w ostatnich latach obserwuje się jego systematyczną poprawę.3 pkt.65 pkt. bo blisko ¾ osób w wieku 15-34 lata nie podejmowało pracy zarobkowej w trakcie nauki.241 2008 15.1 Usługi 53.0 13.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 5.868 Źródło: GUS.9 31. proc.211 w 2008 r.3 Przemysł i budownictwo w% 29. Wskaźnik zatrudnienia dla tych grup osiągnął odpowiednio poziom 26.819 17.8% (o 0.4 15.549 8. proc. mniej niż w roku 2008).1.206 2. W większości nie posiadają oni doświadczenia zawodowego. większe niż w latach poprzednich trudności ze znalezieniem miejsca pracy. Z drugiej strony wyraźnie zwiększyła się liczba bezrobotnych (z 1.. W strukturze pracujących według sektorów utrzymały się główne trendy dokonujących się zmian. 4. jego wartość dla UE-27 zmniejszyła się w 2009 roku w porównaniu z rokiem poprzednim o 1. mniej niż przed rokiem) i 77.036 4.8 14.681 5. 2.6 W 2009 r.33 Często jednak mieli dość znaczne wymagania dotyczące warunków zatrudnienia.8% (o 0. luty 2010 89 . BAEL.4%).2 30. Warszawa. do 1.5 pkt.911 8. Wśród osób.0 30.8 14.4 54. 33 GUS Wejście ludzi młodych na rynek pracy. Młodzi ludzie wchodząc na rynek pracy w warunkach spowolnienia gospodarczego i generalnego spadku popytu na siłę roboczą napotykali w 2009 r. Spadek odnotowano zarówno w grupie wiekowej 1524 lat. Najniższy poziom zatrudnienia notowany był w grupie wiekowej 45-59/64 lat.934 Usługi Rolnictwo 7. 51% oczekiwało od pierwszej pracy wysokiego wynagrodzenia. Pomimo pogorszenia wskaźnika zatrudnienia w najmłodszych grupach wiekowych. RYNEK PRACY 5.127 4.). od 2004 roku. Polska w 2009 roku pod względem wskaźnika zmniejszyła dystans do innych krajów UE.247 2.304 2.4% i utrzymał się na poziomie z roku poprzedniego.531 7. Ogółem Lata 2005 14. proc.2 54. Po systematycznym wzroście wskaźnika od roku 2002.7 31. Pracujący Wpływ utrzymującego się spowolnienia gospodarczego na sytuację na rynku pracy w Polsce był niejednoznaczny.107 Rolnictwo Przemysł i budownictwo w tys. W roku 2009 nastąpiło załamanie się pozytywnych tendencji wzrostowych zatrudnienia ludzi młodych.1 55. wskaźnik zatrudnienia. W 2009 roku wzrósł udział pracujących w sektorze usług.411 w 2009 r. które po zakończeniu formalnej edukacji nie miały pracy przez dłużej niż 3 miesiące. jak i w grupie 25-34 lat. określający udział ludności pracującej w wieku 15-64 lat w ogólnej liczbie ludności tej grupy wiekowej wyniósł 50.374 4.309 8. Tabela 32 Pracujący w wieku powyżej 15 lat według sektorów ekonomicznych w latach 2005-2009.594 2007 15.5 54. osób) w sektorze przedsiębiorstw 2005–2009 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 tys. 36 Gmuła W. Jednocześnie przedsiębiorcy odnotowali wyhamowanie tempa wzrostu.2 Wskaźnik zatrudnienia 45. Tabela 33 Sytuacja na rynku pracy w latach 1995–2009 w grupie wiekowej 15+ (%). Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 Współczynnik aktywności zawodowej35 54. GUS. które zgodnie z ustawą o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu określane są jako bezrobotne i zarejestrowane w odpowiednim powiatowym urzędzie pracy.5 48. 2009 54. w porównaniu do roku poprzedniego osiągając wartość 54. wg Eurostatu osoby w wieku 15–64 lata. Niższy od Polski poziom zatrudnienia w Unii Europejskiej odnotowano jedynie 4 państwach: w Rumunii. a nawet niewielki spadek aspiracji płacowych kandydatów do pracy36. zeszyt nr 245 NBP 34 90 20 09 0 20 08 0 7 . Gucwa A. Koszt siły roboczej i odpowiednie kwalifikacje nie stanowią obecnie istotnej bariery w rozwoju przedsiębiorczości. wskaźnik zatrudnienia jest to procentowy udział pracujących w ogólnej liczbie ludności danej kategorii.9%. Nastrój niepewności spotęgowany został przez konieczność dokonania oszczędności w sektorze publicznym i obawą przed ograniczeniem wsparcia społecznego. obliczenia DAP MG.4 Źródło: Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności.0 53. na Węgrzech i Malcie. podczas gdy w połowie roku 2007 trudności takie zgłaszało siedem na dziesięciu pracodawców. Wykres 19 Przeciętne zatrudnienie (tys.2 46. W rezultacie w 2009 roku odnotowano większe zainteresowanie pracą (lub jej poszukiwaniem) a współczynnik aktywności zawodowej wzrósł o 0.7 pkt. osób 1 7 7 1 7 7 1 1 1 20 09 0 20 08 0 20 06 0 ogółem 20 05 0 20 05 0 przetwórstwo przemysłowe 20 07 0 20 06 0 20 07 0 budownictwo handel i naprawy Źródło: GUS Biuletyny Statystyczne.7 54. – na tle badań panelowych w latach 2006-2009). Badanie BAEL obejmuje osoby w wieku 15 lata i więcej. Obecnie jedynie co czwarty pracodawca odczuwa problemy ze znalezieniem odpowiednich pracowników. produktywność pracy i migracje w listopadzie 2009 r. proc.5 50. Bezrobocie rejestrowane obejmuje osoby. 35 Współczynnik aktywności zawodowej jest to procentowy udział aktywnych zawodowo (osób pracujących oraz bezrobotnych) w ogólnej liczbie ludności danej kategorii (15 lat i więcej). we Włoszech. Nalepa W. Łącznie Różnice w wartości wskaźnika zatrudnienia wg BAEL i wg Eurostatu wynikają z różnic metodologicznych.. natomiast stopa bezrobocia jest to procentowy udział bezrobotnych w liczbie aktywnych zawodowo. obliczenia DAP MG.34 Wskaźnik zatrudnienia w Polsce jest jednak nadal jednym z niższych w Unii Europejskiej.MINISTERSTWO GOSPODARKI które nie odnotowały w ostatnim roku spadku wskaźnika zatrudnienia. Od dwóch lat obserwowany jest konsekwentny wzrost podaży pracy na rynku przy coraz wyraźniejszym spadku popytu na ten czynnik.9 50. (2010) Rynek pracy w Polsce (wynagrodzenie.9 54. Opioła Z.4 Pogorszenie koniunktury gospodarczej w Polsce przyczyniło się do wzrostu niepewności społecznej odnośnie przyszłego zatrudnienia i możliwości zapewnienia sobie dochodów. POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI jedynie 5% przedsiębiorców wymienia jedną z tych kwestii jako przyczynę spowalniająca ekspansje ich przedsiębiorstwa. Nieco odmienny obraz rynku pracy wyłania się z analizy danych dotyczące sektora przedsiębiorstw. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w 2009 roku zmniejszyło się o 1,2% w stosunku do roku 2008 i wyniosło 5.327 tys. osób. Spadek zatrudnienia wystąpił w sektorze przetwórstwa przemysłowego, wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę oraz w sektorze obsługi rynku nieruchomości. Największą dynamikę zatrudnienia odnotowano w sektorach: hoteli i restauracji oraz budownictwa. Tabela 34 Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw (w tys.) Ogółem Przemysł Górnictwo Przetwórstwo przemysłowe Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami, rekultywacja Budownictwo Handel i naprawy Hotele i restauracje Transport, gospodarka magazynowa i łączność Obsługa nieruchomości i firm Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS. 2009 5.327 2.455 180 2.027 148 100 436 1.092 102 463 89 2009/2008 98,8 94,5 100,4 93,3 99,6 103,7 105,3 102,9 106,7 100,5 98,1 5.2. Bezrobocie i stopa bezrobocia W 2009 roku bezrobocie w Polsce, według danych BAEL, wyniosło przeciętnie 1.411 tys. osób, co stanowiło 8,2% ogółu osób aktywnych zawodowo, przy czym w przypadku kobiet stopa bezrobocia wyniosła 8,7%, a w przypadku mężczyzn 7,8%. W stosunku do roku 2008 liczba bezrobotnych wzrosła o 12,7%. Wykres 20 Stopa bezrobocia BAEL i bezrobocia rejestrowanego na koniec roku w latach 1995-2010 % 20 15 10 5 0 Ik w. II k 2 0 0 w 5 III . 20 k w 05 IV . 2 0 k w 05 . I k 200 w. 5 II k 20 0 w 6 III . 20 k w 06 IV . 20 k w 06 . I k 200 w. 6 II k 2 0 0 w 7 III . 20 k w 07 IV . 2 0 k w 07 . I k 200 w. 7 II k 2 0 0 w 8 III . 20 k w 08 IV . 2 0 k w 08 . I k 200 w. 8 II k 2 0 0 w 9 III . 20 k w 09 IV . 2 0 k w 09 . I k 200 w. 9 II k 2 0 1 w. 0 20 10 Stopa bezrobocia BAEL Stopa bezrobocia rejestrowanego na koniec kwartału Źródło: GUS Biuletyny Statystyczne, BAEL, obliczenia DAP MG. 91 MINISTERSTWO GOSPODARKI Według statystyk bezrobocia rejestrowanego, na koniec 2009 roku bez pracy pozostawało 1.892,7 tys. osób. Stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 11,9% i była o 2,4 pkt. proc. wyższa niż w 2008 roku. W roku 2009 kontynuowane były procesy znaczących zmian dokonujących się w strukturze bezrobocia w Polsce. Według stanu na koniec 2009 roku liczba bezrobotnych będących w trudnej sytuacji na rynku pracy uległa znacznemu zmniejszeniu (o 10,2% w skali roku). W porównaniu z grudniem 2008 r wzrósł udział osób bezrobotnych poniżej 25 roku życia o 1,8% i absolwentów szkół wyższych poniżej 27 roku życia o 0,2%. Zmniejszeniu uległ natomiast poziom bezrobocia wśród osób powyżej 50 roku życia (o 0,9%). Odnotowane pod koniec 2009 r. spowolnienie gospodarcze skutkowało dostosowywaniem przez przedsiębiorców zatrudnienia w firmach do wielkości popytu. Najprawdopodobniej takie tendencje utrzymają się jeszcze w 2010 r., co prowadzić będzie do oscylacji stopy bezrobocia na poziomie około 12%. 5.3. Strukturalne niedopasowania na rynku pracy Stan strukturalnego niedopasowania na rynku pracy jest charakterystyczny dla gospodarek podlegających gruntownym procesom zmian modernizacyjno-własnościowych i dla gospodarek dynamicznie rozwijających się. Dynamiczne procesy modernizacyjne i restrukturyzacyjne przyczyniają się do zmian struktury popytu na pracę, gdyż nowo tworzone miejsca pracy wymagają zazwyczaj innych kwalifikacji i kompetencji niż likwidowane. Zmiany struktury popytu na pracę zachodzą przy tym zazwyczaj szybciej niż zmiany struktury podaży pracy, czego skutkiem są pewne niedopasowania strukturalne. Krótkotrwałe niedopasowania strukturalne są naturalną konsekwencją procesów modernizacyjnych i nie stanowią zagrożenia dla dalszego rozwoju. Długotrwałe niedopasowania strukturalne mogą natomiast w istotnym stopniu ograniczyć możliwości rozwoju gospodarczego i wymagają podjęcia działań ukierunkowanych na stworzenie warunków prawno-instytucjonalych, stymulujących dostosowywanie się podaży pracy do nowej struktury popytu na pracę. Wykres 21 Wskaźnik zatrudnienia według poziomu wykształcenia w latach 2006-2009 % 80 70 60 50 40 30 20 10 0 wyższe średnie zawodowe 2006 średnie ogólnokształcące 2007 2008 zasadnicze zawodowe 2009 podstawowe i niepełne podstawowe Źródło: BAEL GUS, obliczenia DAP MG. 92 POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Niedopasowanie struktury popytu i struktury podaży pracy oraz niski wskaźnik zatrudnienia są istotnymi problemami utrudniającymi rozwój polskiej gospodarki. W Polsce od wielu lat występuje nadwyżka podaży pracowników o niskich kwalifikacjach i niedobór pracowników o wyższych kwalifikacjach. Znaczną część długotrwale bezrobotnych stanowią osoby niewykwalifikowane, na których pracę wskutek postępu technologicznego - popyt spada. Podobnie jak w latach poprzednich, w 2009 r. najniższe wartości wskaźnika zatrudnienia (17,1%) i najwyższą stopę bezrobocia (14,5%, wzrost o 2,6 pkt. proc. w porównaniu z rokiem 2008) odnotowywano w Polsce wśród osób z wykształceniem podstawowym i niepełnym podstawowym. Ta grupa społeczna najsilniej odczuła skutki spowolnienia gospodarczego i spadku popytu na polskim rynku pracy. Najwyższą wartość wskaźnika zatrudnienia (77,3%) i najniższą stopę bezrobocia (4,4%) zaobserwowano natomiast wśród osób z wykształceniem wyższym. Pomimo spowolnienia gospodarczego popyt na pracowników z wykształceniem wyższym i średnim ogólnokształcącym zwiększył się, o czym świadczy wzrost wskaźnika zatrudnienia dla tych grup społecznych. Strukturalne niedopasowanie na rynku pracy jest także wynikiem niezgodności popytu na pracę z podażą pracy według zawodów. Przejawia się to stosunkowo wysokim bezrobociem wśród pewnych grup zawodowych i niedoborach pracowników w innych zawodach. Główną przyczyną jest stosunkowo niewielka elastyczność polskiego systemu kształcenia i polskiego systemu płac, które dość powolnie reagują na pojawiające się niedopasowania strukturalne. Liczba zawodów deficytowych, tj. takich, dla których liczba zgłoszonych ofert pracy była wyższa niż liczba zarejestrowanych bezrobotnych w tym zawodzie, w roku 2009 wyniosła 24 tj. aż o 562 mniej niż w roku 2008.37 Przyczynę tak znacznego spadku liczby zawodów deficytowych należy przede wszystkim upatrywać w skutkach spowolnienia gospodarczego tj. redukcji zatrudnienia w niektórych przedsiębiorstwach i wzroście bezrobocia. W 2009 roku, podobnie jak w latach 2005-2008, do najbardziej deficytowych zawodów należały: robotnik gospodarczy, pracownik biurowy i pracownik administracyjny. Zawodami o najwyższym poziomie nadwyżki siły roboczej, tj. takich, dla których liczba zarejestrowanych bezrobotnych była wyższa od zgłoszonych ofert pracy, niezmiennie już od 5 lat są: sprzedawca, asystent ekonomiczny, ślusarz, technik mechanik. W 2009 roku w tych zawodach odnotowano wzrost nadwyżki siły roboczej w porównaniu z rokiem poprzednim. Zmniejszenie liczby zawodów deficytowych przy jednoczesnym wzroście nadwyżek siły roboczej w innych zawodach wskazuje na spadek liczby ofert pracy oraz zwiększone zainteresowanie podjęciem pracy w okresie spowolnienia gospodarczego i niepewności społecznej. Niedopasowania strukturalne są w znacznym stopniu również skutkiem stosunkowo niskiej mobilności siły roboczej. Niewielka skala migracji wewnętrznych z obszarów o niskim popycie do obszarów o wysokim popycie przyczynia się do przestrzennej koncentracji bezrobocia. Regiony słabiej rozwinięte, gdzie popyt na pracę jest mniejszy, są obszarami najwyższego bezrobocia w skali kraju. Niedobory pracowników występują natomiast najczęściej w dynamicznie rozwijających się regionach, w szczególności w dużych aglomeracjach miejskich. Po odnotowanych w ostatnich latach spadkach bezrobocia zarówno na wsi jak i w mieście, w 2009 roku zaobserwowano zbliżony wzrost bezrobocia na obydwu obszarach. Bezrobocie na obszarach wiejskich wyniosło 8,0% (wobec 7,0% w 2008 r.). Bezrobocie w miastach osiągnęło w 2009 r. poziom 8,3% (wobec 7,2% w 2008 r.). Nieco niższa stopa bezrobocia na wsi może być wynikiem niskiego poziomu aktywności zawodowej na tych terenach oraz występowania zjawiska bezrobocia ukrytego. 37 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Departament Rynku Pracy Zawody deficytowe i nadwyżkowe w 2009 roku, Warszawa, maj 2010 r. 93 MINISTERSTWO GOSPODARKI Ramka 5 Ustawa o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców Ustawą z dnia 1 lipca 2009 r., która weszła w życie 22 sierpnia 2009 r., wprowadzono rozwiązania ukierunkowane na uelastycznienie procesu pracy i obniżenie kosztów pracy przedsiębiorstwom dotkniętym przez kryzys, zwiększenie inwestycji w kapitał ludzki. Instrumenty mają charakter doraźny i będą obowiązywać do końca 2011 roku. 1. Dla wszystkich przedsiębiorców: − Wydłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy, maksymalnie do 12 miesięcy, − Możliwość stosowania przez przedsiębiorcę różnych godzin rozpoczynania i kończenia pracy w poszczególnych dobach pracowniczych, przy czym ponowna praca w tej samej dobie nie będzie traktowana jak praca w godzinach nadliczbowych, − Ograniczenie czasu zatrudnienia pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony do 24 miesięcy. 2. Dla pracodawców znajdujących się w przejściowych trudnościach finansowych38: − Czasowe (maksymalnie na okres 6 miesięcy) obniżenie pracownikom wymiaru czasu pracy z proporcjonalnym obniżeniem wynagrodzenia za pracę (bez konieczności dokonywania tzw. wypowiedzenia zmieniającego), − Możliwość uzyskania dopłat do pensji pracowników objętych obniżonym czasem pracy lub przestojem ekonomicznym. Przepisy przewidują, iż pracownikom za okres postoju wypłacona będzie rekompensata utraconych zarobków do wysokości 100% zasiłku dla bezrobotnych oraz wynagrodzenie od tego przedsiębiorcy łącznie w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy pracownika. Jednocześnie warunkiem niezbędnym do objęcia pracownika przestojem ekonomicznym jest jego pisemna zgoda. W przypadku ograniczenia czasu pracy pracownikom przysługiwać będzie świadczenie z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych do wysokości 70 % zasiłku, w zależności od stopnia obniżenia wymiaru czasu pracy pracownika. Pracodawca otrzyma też środki na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne pracowników należnych od pracodawcy. Powyższe świadczenia będą wypłacane przez łączny okres nie dłuższy niż 6 miesięcy w stosunku do jednego pracownika, − Większe wsparcie inwestycji pracodawców w podnoszenie kwalifikacji pracowników w okresie przestoju lub obniżonego wymiaru czasu pracy. Wsparcie przeznaczone jest dla pracodawców posiadających fundusz szkoleniowy, przy czym aby dodatkowo zachęcić pracodawców do tworzenia funduszu szkoleniowego wprowadzono nowe korzystne rozwiązanie, a mianowicie zapis, iż wpłaty na fundusz szkoleniowy obciążają koszty działalności pracodawców. − Wysokość dofinansowania ze środków Funduszu Pracy będzie wynosić do 80% kosztów szkolenia lub studiów podyplomowych, nie więcej jednak niż 300% przeciętnego wynagrodzenia na jedną osobę, o ile szkolenie lub studia podyplomowe są uzasadnione obecnymi lub przyszłymi potrzebami pracodawcy. W okresie szkolenia lub studiów podyplomowych pracownikowi będzie przysługiwać stypendium finansowane ze środków Funduszu Pracy. W przypadku zbiegu prawa do świadczeń z pieniędzy publicznych (stypendium lub częściowej rekompensaty utraconych zarobków z powodu obniżenia czasu pracy albo przestoju), przysługuje tylko jedno, wyższe świadczenie. Ustawa nakłada na pracodawcę obowiązek zwrotu otrzymanej pomocy wraz z odsetkami, w przypadku niespełnienia warunków umowy, w szczególności rozwiązania umowy o pracę z przyczyn dotyczących pracodawcy w okresie pobierania przez pracownika świadczeń, a także w okresie 6 miesięcy przypadających bezpośrednio po okresie ich pobierania. Ustawa przewiduje natychmiastowy obowiązek zwrotu także w sytuacji gdy pomoc zostanie wykorzystana niezgodnie z przeznaczeniem, tj. np. gdy nie zostanie przekazana pracownikom uprawnionym do jej uzyskania. Pracodawca u którego w ciągu 3 kolejnych miesięcy po dniu 1 lipca 2008 r. wystąpił spadek obrotów gospodarczych nie mniej jednak niż o 25 %, w porównaniu do tych samych 3 miesięcy w okresie od dnia 1 lipca 2007 r. do dnia 30 czerwca 2008 r. 38 94 POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Strukturalne niedopasowanie na rynku pracy jest również skutkiem ograniczonego popytu na pracę ludzi młodych, niedysponujących dużym doświadczeniem zawodowym. W 2009 r. wskaźnik aktywności ekonomicznej dla osób w wieku 15-24 lata wyniósł 33,8%, tj. wzrósł o 0,8% w porównaniu z rokiem poprzednim. Wskaźnik zatrudnienia w tej grupie wiekowej ukształtował się na poziomie 26,8% i był niższy o 0,5 pkt. proc. niż w roku 2008. Ponadto pierwsza praca większości ludzi młodych nie była zgodna z wyuczonym zawodem.39 Najczęstszym powodem niezgodności pierwszej pracy z wyuczonym zawodem była niemożność znalezienia pracy w swoim zawodzie, co wskazuje na niedopasowanie obecnych kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy. Negatywny wpływ na dostosowywanie się podaży do popytu na rynku pracy ma dość niska aktywność zawodowa kobiet, która w 2009 roku wyniosła 47,3% wobec 63,4% wśród mężczyzn. Jednocześnie kobiety są bardziej zagrożone bezrobociem. W 2009 roku stopa bezrobocia wśród nich wyniosła 8,7%, wobec stopy 7,8% notowanej wśród mężczyzn. Kobiety również o 1,3 miesiąca dłużej poszukiwały pracy niż mężczyźni (11,7 wobec 10,4 miesiąca). W 2009 roku kobiety stanowiły około 45% osób zatrudnionych, co oznacza, że luka zatrudnienia miedzy kobietami i mężczyznami wciąż wynosi blisko 10 pkt. proc. 5.4. Zagraniczne wyjazdy zarobkowe Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w istotny sposób ułatwiło Polakom dostęp do rynków pracy państw UE-15 i wywołało w pierwszych 3 latach po integracji znaczny wzrost liczby osób, które wyjechały z kraju i podjęły pracę za granicą. Jednak od roku 2008 odnotowano zmiany w zachowaniach migracyjnych Polaków. Zmiany te zostały utrwalone w roku 2009. Sytuacja gospodarcza państw Europy Zachodniej takich jak Wielka Brytania, Irlandia, Niemcy, Hiszpania, które były krajami docelowymi emigracji wielu Polaków uległa znacznemu pogorszeniu w związku ze światowym kryzysem finansowym. Spadek produkcji oraz bankructwa firm przyczyniły się do wzrostu bezrobocia na rynkach lokalnych. W efekcie zapotrzebowanie na pracę migrantów zmniejszyło się. W Wielkiej Brytanii i Hiszpanii pogorszenie sytuacji na rynku pracy i obawy związane z konkurencją ze strony migrantów, świadczących pracę na gorszych niż obywatele tych państw warunkach płacowych i socjalnych wywołały liczne protesty społeczne. W efekcie obywatelom polskim coraz trudniej było znaleźć pracę za granicą. Możliwości uzyskania zatrudnienia za granicą pogorszyły się dodatkowo ze względu na fakt, że kryzys gospodarczy w szczególnym stopniu dotknął sektory budownictwa i przemysłu przetwórczego, w których dotychczas w Europie Zachodniej pracowała znaczna liczba obywateli polskich. Pomimo kryzysu, w krajach Europy Południowej i Zachodniej nadal istnieje silne zapotrzebowanie na pracę obcokrajowców w sektorze rolnictwa. Praca ta ma jednak z zasady charakter sezonowy i nie wiąże się z permanentnym przeniesieniem miejsca zamieszkania oraz emigracją a jedynie – z wyjazdami zarobkowymi na względnie krótki okres czasu. 39 GUS „Wejście ludzi młodych na rynek pracy”, Warszawa, luty 2010 95 tj. w roku 2008) 96 . Według danych Związku Rzemiosła w Berlinie. osobom delegowanym do Niemiec wystawiono łącznie 107. Rumunia. Z prowadzonego przez ZUS rejestru wynika. dalszą dywersyfikację kierunków migracji w następstwie otwarcia rynków pracy dla obywateli nowych państw członkowskich UE przez Belgię. Ostatnie z wymienionych zjawisk jest trudne do oceny statystycznej ze względu na brak informacji o kraju wcześniejszego pobytu w rejestrach kraju przyjmującego. W latach 2008 i 2009 konsekwentnie zmniejszało się zainteresowanie polskich przedsiębiorców świadczeniem usług na rynkach państw UE. W 2009 roku liczba formularzy E-101. co może wskazywać na tendencję do stabilizacji wielkości migracji w długim okresie czasu.706) (154) (2. W okresie rozliczeniowym od października 2008 do września 2009 na budowach w Niemczech pracowało średnio w każdym miesiącu 5. Wskazuje to na konsekwentny spadek zainteresowania polskich firm realizowaniem usług transgranicznych w Niemczech. Łotwa. Estonia i Malta. wykonującym pracę za granicą w ramach transgranicznego świadczenia usług spadła do poziomu 209 tys. Natomiast w Niderlandach i Niemczech chociaż liczba obywateli polskich.971) Sukcesywnie zmniejsza się wykorzystanie kontyngentu osobowego na wykonywanie usług w nie zliberalizowanym sektorze budowlanym. wydanych pracownikom polskich przedsiębiorstw oraz osobom prowadzącym indywidualną działalność gospodarczą. w niemieckim rejestrze rzemieślniczym na 31 grudnia 2008 r. Monitoring danych dotyczących wyjazdów zarobkowych Polaków do państw UE i EOG w roku 2009 wskazuje na zauważalny spadek zainteresowania obywateli polskich wyjazdami zagranicznymi. maj 2010 r. Najprawdopodobniej główną przyczyną spadku zainteresowania osiedlaniem się na wyspach był panujący tam kryzys gospodarczy i trudności ze znalezieniem pracy.254) (3.MINISTERSTWO GOSPODARKI Ramka 6 Zatrudnienie Polaków w Niemczech W 2009 r. którzy podjęli tam pracę w roku 2009 była wyższa niż w roku poprzednim.761 osób delegowanych z Polski. Informacja w sprawie zatrudnienia obywateli polskich w państwach EOG i Szwajcarii. że jedna osoba mogła być delegowana do Niemiec więcej niż jeden raz w roku).014 formularzy ubezpieczeniowych E 101. Obywatele polscy chętnie podejmują w Niemczech samodzielną działalność gospodarczą. Państwami. rejestracji w celu podjęcia legalnej pracy dokonało o połowę mniej obywateli polskich niż w roku 2008.) oraz wędrówkę polskich emigrantów zarobkowych w poszukiwaniu pracy i przenoszenie miejsca pobytu z jednego państwa Unii Europejskiej do innego. Danię i Norwegię (1 maja 2009 r. Wyznaczony przez stronę niemiecką kontyngent wykorzystano w 40%. obywatele polscy otrzymali następującą liczbę zezwoleń na pracę. Źródło: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (2010). (należy wziąć pod uwagę. Litwa. W 2009 r. Największy spadek skali imigracji Polaków odnotowano w Wielkiej Brytanii. że w 2009 r.553 3.147 108 1. Warszawa. (wobec 231 tys. 5% mniej niż w 2008 r. Węgry.081 brak danych (190. Słowenia. względnie zwolnień od obowiązku otrzymania zezwolenia w przypadku studentów (w nawiasie dane za 2008 r. potwierdzających podleganie polskiemu systemowi ubezpieczeń. było zarejestrowanych 26.582) (3. dynamika napływu zmniejszyła się. Liczba wyjazdów zarobkowych do większości krajów stabilizuje się lub spada.): pracowników sezonowych: pracowników imprez objazdowych: pracowników-gości: pomocy domowych studentów w okresie wakacji: 183. Bułgaria. które w większości ze względu na niski poziom płac oraz ograniczone rynki pracy nie cieszą się dużym zainteresowaniem polskich emigrantów pozostały nadal Portugalia.500 przedsiębiorstw prowadzonych przez obywateli polskich. Było to o 2% mniej niż w poprzednim okresie. że powróciło. 42 Liczba ta zawiera zarówno zezwolenia wydane po raz pierwszy jak i przedłużenia ważności zezwoleń wydanych wcześniej. Tabela 35 Główne kierunki migracji zarobkowej Polaków w Europie (w tys. 44 Z informacji podanych przez włoskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych wynika. (2009). W pętli pułapki migracyjnej. że nie wszyscy decydujący się na pracę za granicą występują o tego typu zaświadczenie. którzy czasami w Polsce mają trudności ze znalezieniem interesującej pracy. Accession Monitoring Report. Dla tych. „Powroty Polaków w okresie kryzysu gospodarczego. Home Office (2009). Migracja Polaków ma zatem bardzo często charakter cyrkulacyjny i jest silnie uwarunkowana względami ekonomicznymi oraz sytuacją gospodarczą w Polsce i w kraju docelowym. 43 Pomimo oficjalnego wystąpienia Ambasady RP w tej sprawie. London. że tylko nieznaczna część emigrantów powraca do Polski. Czynnikiem skłaniającym do decyzji o ponownym wyjeździe może być marginalizacja społeczna i ekonomiczna emigrantów.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI tj. Federalny Urząd Migracji nie udostępnił informacji odnośnie skali zatrudnienia obywateli polskich w tym kraju w 2007 r.40 Większość emigrantów (76%) przyznaje. Jednocześnie należy mieć na uwadze. bo tak wcześniej zaplanowało. iż w najbliższym czasie niemożliwym będzie aktualizowanie danych statystycznych na temat migracji obywateli UE na terenie całego kraju ze względu na decentralizację rejestracji i dostępność danych tylko w działach ewidencji ludności poszczególnych gmin we Włoszech. Przyczyną tych trudności jest często dezaktualizacja posiadanych wcześniej umiejętności w wyniku wykonywania przez dłuższy okres czasu za granicą prac poniżej swoich kwalifikacji. co istotnie utrudnia powrót do wcześniej wykonywanego zawodu. Badania prowadzone wśród osób obecnie bezrobotnych Iglicka K. powody rodzinne oraz niemożność znalezienia pracy za granicą. 40 97 . Warszawa. May 2009 Jednak jedynie mniej niż połowa migrantów powrotnych (47%) deklaruje chęć pozostania w Polsce na stałe. Raport z badań” w: Raporty i Analizy Centrum Stosunków Międzynarodowych nr 1/09 41 W 2005 wydano 152 zezwolenia na pracę Polaków. Kryzys gospodarczy nie był zatem najważniejszą przyczyną powrotów. Badania wskazują jednak. Informacja w sprawie zatrudnienia obywateli polskich w państwach Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii oraz obywateli państw EOG w Polsce. najczęstszymi przyczynami podjęcia decyzji o przyjeździe do Polski była utrata pracy. May 2004-March 2009. osób) Kraj docelowy 2005 2006 2007 2008 2009 Austria 10 11 22 19 18 Belgia 18 17 17 30 42 Czechy 13 17 24 21 20 Dania 2 7 10 9 11 Finlandia 041 brak danych 4 5 5 Francja 10 11 14 brak danych brak danych Hiszpania 35 48 71 87 86 Irlandia 45 65 80 62 brak danych Islandia 11 10 Niderlandy 26 55 30 69 77 Niemcy 322 270 235 274 294 Norwegia 24 38 5142 52 44 Szwajcaria 4 8 brak danych43 6 brak danych Szwecja 3 4 3 3 2 Wielka Brytania 127 162 150 103 55 Włochy 40 49 brak danych44 brak danych brak danych Źródło: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (2010). Większość bierze pod uwagę możliwość ponownego wyjazdu za granicę lub taki wyjazd planuje. o 10%. maj 2010 r.. W kontekście utrzymującego się od 2008 r. którzy powrotu nie planowali. w Europie Zachodniej kryzysu gospodarczego coraz więcej uwagi poświęca się zjawisku powrotów. 6% pracodawców.45 Ramka 7 Zatrudnienie Polaków w Wielkiej Brytanii W 2009 r. tj. mięsa i ryb 5% Źródło: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (2010) Informacja w sprawie zatrudnienia obywateli polskich w państwach EOG i Szwajcarii oraz obywateli państw EOG w Polsce Jednocześnie pracodawcy obserwują istotny spadek zainteresowania zagranicznymi wyjazdami zarobkowymi. Opioła Z. Jeszcze 2 lata temu emigracje zagraniczne wymieniane były jako istotny powód trudności w pozyskiwaniu pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami. biznes i zarządzanie 40% Gastronomia i hotelarstwo 19% Rolnictwo 10% Przemysł przetwórczy 7% Przetwórstwo żywności. Gucwa A. Coraz mniej pracodawców obawia się również. Słowacja i Słowenia. że ich pracownicy odejdą z pracy w celu podjęcia pracy zarobkowej za granicą. – na tle badań panelowych w latach 2006-2009). Łotwa. produktywność pracy i migracje w listopadzie 2009 r. W efekcie możliwość wyjazdu zarobkowego za granicę coraz rzadziej jest powodem presji na wzrost wynagrodzeń w przedsiębiorstwach.715 pracowników z Polski. Estonia. Litwa. Najbardziej wrażliwym na zagraniczne wyjazdy zarobkowe sektorem gospodarki polskiej jest budownictwo. 45 98 . Nalepa W. (2010) Rynek pracy w Polsce (wynagrodzenie. Czechy. aby otwarcie rynków pracy Niemiec i Austrii w maju 2011 roku mogło tę sytuację istotnie zmienić. Polska. Polscy pracownicy stanowią obecnie 45% wszystkich obcokrajowców z UE-846 zatrudnionych oficjalnie w tym kraju. Obecnie migracje są wymieniane jako przyczyna problemów kadrowych jedynie przez 1. Dynamika migracji uległa wyraźnemu ograniczeniu i nie wydaje się. że trzy czwarte z osób. Gmuła W. Obecnie tylko jeden na dziesięciu pracodawców przewiduje taką sytuację. Węgry. Procentowy udział emigrantów z UE-8 zatrudnionych w poszczególnych branżach wyniósł: Administracja.MINISTERSTWO GOSPODARKI w Polsce wskazują.. zeszyt nr 245 NBP 46 Do UE-8 zaliczane są. o 53% mniej niż w roku 2008. w Wielkiej Brytanii zarejestrowano łącznie jedynie 54. podczas gdy w połowie roku 2007 czterech na dziesięciu pracodawców spodziewało się takich problemów. które znalazły pracę za granicą nie pracowała tam w wyuczonym zawodzie. Wpływ migracji na rozwój gospodarki polskiej oraz na sytuację na krajowym rynku pracy w ostatnim roku wyraźnie zmalał. Spowolnienie importowe obserwowane w ubiegłym roku miało charakter trwały i stosunkowo silnie związany z kryzysem.5 79.in.0 104.1 71.278 9. HANDEL ZAGRANICZNY 6.904 Luty 8. zmniejszenie napływu BIZ oraz szok kosztowy w imporcie wywołany głęboką deprecjacją złotego. w mln EUR Import 8.6 125.6 92.9 78.8 66.896 10.5 107.855 Sierpień 7.8 116.575 Maj 9.307 Dynamika w % analogiczny okres ub.4 76.4 82.858 Marzec 9.625 Czerwiec 8.251 9.499 9.623 Kwiecień 9.5 123.6 85.551 9.232 III kwartał 24.6 99.596 Źródło: DAP MG na podstawie danych GUS.5 77.5 99 . Załamanie popytu wewnętrznego na rynkach głównych polskich partnerów handlowych w IV kwartale 2008 roku przełożyło się na wyraźne spowolnienie obrotów towarowych Polski w październiku (tempo wzrostu eksportu obniżyło się do 11.6 71.6 73.1 113.272 10.736 8. proc.607 Kwiecień Maj 7.5%).862 I kwartał 26.1 72.5%) okazał się o 9 pkt.2010 Okres Eksport Styczeń 2009 7.576 Lipiec 7.356 I kwartał 23.1 120.083 II kwartał 29.585 10.091 10.9 76. począwszy od listopada 2008 roku nastąpił głęboki spadek wymiany.397 8. W rezultacie w całym 2009 roku spadek eksportu (o 15.945 29.r.227 -9.9 71.061 107.306 -691 -658 -877 -2.599 Październik Listopad 9.685 26.191 Wrzesień 9.068 IV kwartał 26.5%).587 7.=100 Eksport Import 79.2009 – 06.1 87. Od stycznia 2009 roku tempo spadku importu zaczęło wyprzedzać tempo spadku eksportu.939 Czerwiec 10.254 -647 -753 -1. W konsekwencji załamania popytu importowego.9 122.9 89. to od początku 2009 roku obserwowano odwrócenie tej tendencji.899 Marzec 8.211 25. poprzez spadek światowych cen surowców (zwłaszcza energetycznych).8 112.343 II kwartał 23.930 29.1 84.6 125.834 Rok 2009 98.3 112.8 130.9 111.828 8.6 79.0 119. a importu do 16.3 77.159 26.529 8.8 69.2 82.1 118.290 9.069 -2.469 -759 -625 -868 -2.6 85.8 101.8 114. łagodniejszy od spadku importu (o 24.0 76.332 Luty 7.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 6.610 10.1.1%. O ile zmniejszenie wymiany w ostatnich dwóch miesiącach 2008 roku było głębsze po stronie eksportu. Sytuacja w polskim handlu zagranicznym w 2009 roku Światowy kryzys finansowy dotarł do Polski pod koniec 2008 roku i wywołał poważne negatywne implikacje w polskich obrotach handlu zagranicznego.274 Styczeń 2010 7.5 75.7 81. oraz na ich spadki w listopadzie i grudniu.0 74.3 70.825 8.7 83.056 8.166 Grudzień 8.164 9. Tabela 36 Obroty towarowe Polski w okresie 01.468 -697 -957 -653 -2.252 -881 -973 -453 -2.5 70.736 31. m.904 Saldo -1.366 8.1 77.066 -600 -804 -2.3 132. głównie na rynkach unijnych. I2 100 . Zaistniałe spowolnienie wynikało z nazbyt pesymistycznych przewidywań światowych kręgów finansowych co do stabilności polskiej gospodarki i jej odporności na światową dekoniunkturę.2009 – 06. że obok negatywnych konsekwencji dla polskiej gospodarki i kondycji handlu zagranicznego kryzys przyczynił się do wyraźnej redukcji wyjątkowo wysokiego i dynamicznie narastającego w ostatnich kilku latach deficytu obrotów towarowych.MINISTERSTWO GOSPODARKI Kryzys spowodował istotne zmiany w strukturze geograficznej oraz przedmiotowej polskich obrotów towarowych. Zasadniczo korzystniejsze wyniki eksportu odnotowano na rynkach rozwiniętych. 9. jak i poprzez hamujące oddziaływanie na import (szok cenowo-kosztowy wywołany ostrą deprecjacją złotego). Ponadto najwyższą odpornością na oddziaływanie kryzysu odznaczył się eksport towarów relatywnie wyżej przetworzonych i o wyższym stopniu zaawansowania technologicznego. który po 3-letnim okresie dynamicznego narastania osiągnął na koniec 2008 roku bezprecedensowo głęboki poziom 26. to jednak pozwoliła na ich złagodzenie.8%) stwarzają realne szanse na ponowny wzrost zainteresowania inwestorów zagranicznych polskim rynkiem w najbliższych latach. zarówno poprzez swoje oddziaływanie proeksportowe (wzmocnienie konkurencyjności cenowej i poszerzenie marginesu opłacalności eksportowanych towarów). W warunkach kryzysu ujawniła się zróżnicowana odporność na kryzys i chłonność importowa poszczególnych rynków i jednocześnie zróżnicowana odporność poszczególnych grup towarowych na dekoniunkturę. do poziomu ok. Wykres 22 Miesięczne obroty towarowe w okresie 01. w szczególności po stronie eksportu.3 mld EUR. Pomyślne wyniki uzyskane przez Polskę na tle niemal wszystkich gospodarek europejskich (wzrost gospodarczy w 2009 r. o tyle w 2009 roku wyniósł niespełna 8. Deficyt wymiany handlowej. Warto podkreślić. Notowany od początku bieżącej dekady dynamiczny napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) – uległ na skutek kryzysu załamaniu. wyniósł 1.3 mld EUR.2010 12 000 8 000 mln EUR 4 000 0 -4 000 XI I2 I 01 0 00 9 XI III IV VI III IV VI VI IX VI II II II I V X V Źródło: DAP MG na podstawie danych GUS. został w 2009 roku zredukowany blisko 3-krotnie. Jakkolwiek głęboka deprecjacja złotego nie zdołała zrekompensować skutków załamania koniunktury na rynkach światowych. O ile w okresie 2001-2008 średnioroczny napływ BIZ przekraczał 9.2 mld EUR.5 mld EUR. Od początku 2010 roku notuje się również ożywienie po stronie importu. proc. do 56. odpowiednio: o 0.0 pkt.2 pkt. kiedy to wzrósł on o 4. więcej niż w 2008 roku. proc.2010 %140 130 120 110 100 90 80 70 60 00 9 XI I 01 0 VI XI VI I2 VI IX I2 VI II III II IV III I V II IV X V Źródło: DAP MG na podstawie danych GUS. do 23. proc. a drugich zmniejszył się o 0.8 pkt..POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Wykres 23 Miesięczna dynamika eksportu i importu w okresie 01.3 mld EUR) całkowitego polskiego eksportu – o 1.3 pkt. do 6.7% (78.2%.9% (66.9% w roku wcześniejszym). eksport wzrósł o 19. W 2009 roku w polskim imporcie najbardziej zmniejszył się udział Niemiec – o 0. natomiast z pozostałych państw strefy euro 13. na którą w 2009 roku przypadło 79. proc. Struktura geograficzna obrotów handlu zagranicznego Dominującym obszarem polskiego eksportu są rynki krajów gospodarczo rozwiniętych. do 3.6 pkt.9 pkt.2% w 2009 roku. Wśród państw Unii Europejskiej państwa strefy euro mają blisko 2-krotnie wyższy udział w polskim eksporcie niż rynki znajdujące się poza nią.1% oraz Włoch – o 0. 101 .9%..2009 – 06.1% (wobec 12. z udziałem wynoszącym w 2009 roku – podobnie jak rok wcześniej – 61.. Ożywienie obrotów obserwowano w eksporcie od listopada 2009 roku. proc.4 pkt.9% w porównaniu z analogicznym miesiącem poprzedniego roku. W 2009 roku w ogólnym polskim eksporcie najbardziej wzrósł udział Niemiec – o 1.6%. do 1. do 6. proc. W 2009 roku import z państw strefy euro stanowił 48. Jednak było to spowodowane w dużej mierze niską bazą odniesienia z analogicznego okresu w roku 2008.5 mld EUR).7 pkt.6%. Z kolei najbardziej zmniejszył się udział Litwy – o 0. do 26. proc. Unia Europejska zajmuje również dominującą pozycję w polskim imporcie. proc.9 pkt. z kolei zwiększył się udział Włoch i Niderlandów. a w grudniu o 14.2. Wśród tej grupy państw największym odbiorcą polskich towarów jest Unia Europejska. 6. a import o 17. Jednocześnie udział tych pierwszych zwiększył się w 2009 roku o 2.8% całkowitego polskiego importu (wobec 49% w roku 2008). W imporcie takich krajów jest 10. Wśród 15 najważniejszych rynków polskiego eksportu znajduje się aż 12 krajów UE.6%.3%. Ich udział w ogólnym eksporcie Polski wyniósł w 2009 roku 85.6%. W I półroczu br.4%. proc. do 22.8% oraz o 0.4%... W ujęciu przedmiotowym największe spadki eksportu do UE dotyczyły: − wyrobów metalurgicznych .6 mld EUR.6%). Wśród państw UE znaczące polepszenie salda wymiany odnotowano z Niemcami.9 mld EUR).MINISTERSTWO GOSPODARKI Największe spadki eksportu na rynki unijne w wymiarze bezwzględnym osiągnięto z: − Niemcami .o 3.o 1.4%. lepszy bilans z grupą pozaunijnych rynków rozwiniętych gospodarczo. (deficyt na poziomie 7. 102 . Francją oraz Finlandią. co przełożyło się na przekształcenie występującego tu deficytu w wysokości 3. z Litwą i Rumunią . − produktów mineralnych .9 mld EUR w 2009 roku.4%).5 mld EUR nadwyżki w obrotach towarowych. wobec jego wzrostu o 13. a drugiego o 0.7 mld EUR.6%.5 mld EUR (o 15%).4%). Z kolei pogorszenie salda nastąpiło m. Włochami. do 1.o 0.5% w porównaniu z jego wzrostem o 14. podobnie jak w obrotach Polski ogółem spadek importu okazał się większy niż eksportu. − Słowacją .8 mld EUR do 1. Wynikało to ze znaczącego polepszenia salda wymiany z państwami strefy euro. w tym szczególnie w Niemczech.2% rok wcześniej.8 mld EUR.8%). − Litwą .7 mld EUR) znacznie bardziej niż eksport (o 3. o 10.6 mln EUR (o 21. w tym w szczególności ze Stanami Zjednoczonymi (zmniejszenie deficytu o 0.o 1 mld EUR (o 28.7 mld EUR (o 36. do 0.6 mld EUR. obok poprawy salda z krajami strefy euro.4 mld EUR).9 mld EUR (o 13.7 mld EUR.8%. Jednocześnie spadek eksportu do państw Unii Europejskiej okazał się nieznacznie łagodniejszy od spadku eksportu Polski ogółem.o 0. W efekcie występujący w roku 2008 w wymianie z tą grupą rynków deficyt na poziomie 2.7 mld EUR (o 38%).2% w roku poprzednim. Natomiast import z tego rynku zmniejszył się w 2009 roku o 26. do 8. do 11. Istotny wpływ na to miał.5 mld EUR z 2008 roku został przekształcony w nadwyżkę wynoszącą blisko 2.7 mld EUR) oraz Japonią (redukcja deficytu o 0. W 2009 roku w obrotach z państwami rozwiniętymi.3%). O ile jeszcze w roku 2008 eksport na ten rynek wzrósł o 10. to w 2009 roku spadł o 11.2 mld EUR (o 35%).9 mld EUR.8 mld EUR (o 7. − Szwecją .o 2.6% w roku 2008.4 mld EUR (o 11.o 0.6 mld EUR w nadwyżkę na poziomie 1. − Republiką Czeską . z kolei import z Unii Europejskiej zmniejszył się o 24. O wyniku ogólnej wymiany z krajami Unii Europejskiej zadecydowało pogorszenie się koniunktury gospodarczej u naszych najważniejszych partnerów gospodarczych.8 mld EUR. W obrotach z oboma rynkami poprawa salda była w znacznej mierze rezultatem redukcji deficytu wymiany wyrobami przemysłu elektromaszynowego. tj.4 mld EUR. Natomiast w obrotach z pozostałymi rynkami unijnymi doszło do zmniejszenia nadwyżki o 0. Polski eksport na rynki unijne wyrażony w euro zmniejszył się w 2009 roku o 13.o 1.5% wobec jego wzrostu o 12.in. − wyrobów przemysłu chemicznego .2 mld EUR przekształcił się w nadwyżkę w wysokości 9.9 mld EUR). W rezultacie głębszego załamania po stronie importu niż eksportu odnotowano zwiększenie się o 9. do 0.3%). − wyrobów przemysłu elektromaszynowego .o 4. W przypadku tego pierwszego rynku zmniejszył się on o 0.7 mld EUR. W wartościach bezwzględnych import z Niemiec zmniejszył się (o 8.3 mld EUR. jakkolwiek w wymiarze bezwzględnym zmniejszyło się ono w porównaniu z rokiem 2008 o 4. W polskim eksporcie na rynek rosyjski dominujący udział miały wyroby przemysłu elektromaszynowego. nieco ponad 60%. Ukraina i Białoruś. Jeszcze głębsze załamanie odnotowano w obrotach z Ukrainą.2 mld EUR. sięgające 38..3%. do 15.6 pkt.8 mld EUR.7%). do 5. sięgające 43. Największy udział w tym miały Chiny.. Jednocześnie doszło do istotnego polepszenia salda wymiany z Rosją. Spośród państw WNP największy udział w imporcie do Polski z tego regionu mają Rosja. W imporcie z Rosji tradycyjnie dominowały produkty mineralne. do 8. W 2009 roku eksport do Rosji zmniejszył się o 40.in. do 3.7% importu.1% i o 7. tj. 2 mld EUR. to nadal stanowił znaczący udział w łącznym deficycie polskiego handlu zagranicznego w 2009 roku. 92. Jednocześnie w wymianie z tą grupą rynków odnotowano redukcję deficytu o ok. odpowiednio: o 5.6%. Warto zaznaczyć.1 mld EUR.2%. tj. Przełożyło się to na zmniejszenie się udziału tych rynków w ogólnym eksporcie Polski z 10. proc.6 mld EUR salda wymiany wyrobami przemysłu elektromaszynowego.4% do 10.9 mld EUR w 2009 roku.5 mld EUR w 2009 roku. W wymianie handlowej z Chinami poprawa salda nastąpiła w prawie wszystkich grupach towarowych. do 16 mld EUR.5 mld EUR. Wśród wszystkich grup towarowych w wymianie z Ukrainą najbardziej pogorszyło się saldo wymiany w dominujących w obrotach wyrobach przemysłu elektromaszynowego – spadek nadwyżki o blisko 0. czyli znacznie szybciej niż ogólny polski eksport oraz niż import z tego rynku (o 33. jakkolwiek udział ich zmniejszył się z 74. do nieco ponad 0.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI W 2009 roku odnotowano głębokie spadki obrotów z krajami WNP.5 mld EUR.8 mld EUR zmniejszył się do 5.4 pkt.1% po stronie eksportu i 37.1% w roku 2008 do blisko 70% w 2009 roku.9 mld EUR.4%.5 mld EUR w 2009 roku. W 2009 roku łączny ich udział w polskim imporcie z WNP wyniósł 96.4% w 2009 roku. a w imporcie z 12.6%. 103 . w przypadku wyrobów przemysłu chemicznego i artykułów rolno-spożywczych. jakkolwiek zmniejszył się on z 44.5 mld EUR oraz wyrobami metalurgicznymi – spadek deficytu o blisko 0. w szczególności w obrotach wyrobami elektromaszynowymi – spadek deficytu o prawie 0. do 24. Wzrost udziału odnotowano natomiast m. proc.8 mld EUR deficytu wymiany produktami mineralnymi.3% w roku 2008 do 29. W znacznej mierze wynikało to z redukcji o 3.4% importu. że jakkolwiek deficyt handlowy z Rosją zmniejszył się w porównaniu z rokiem 2008 o 2. do niespełna 0.5% do 7. Nieco niższy był ich udział w polskim eksporcie do WNP.6%. na co decydująco wpłynęło zmniejszenie deficytu wymiany produktów mineralnych.7 mld EUR. co z nadwyżką zdołało zrekompensować pogorszenie o 1. deficyt w obrotach z tym rynkiem został zredukowany o prawie 1.6 mld EUR w 2009 roku. W rezultacie zmniejszył się udział tego rynku w polskich obrotach handlowych. Decydujący wpływ na łączny polski deficyt handlu zagranicznego w 2009 roku miało ujemne saldo obrotów z krajami Azji. Notowany w 2008 roku deficyt w wysokości 7.3% po stronie eksportu i 48. 236 Zmiany 2009/2008 Eksport Import Saldo wzrost (+) wzrost (-) Popr. (+) spadek (-) spadek (+) pog.156 118.5 3.204 -2.3 69.2 61.ub.3 -3.3 33.3 8.5 61.686 88.6 2.254 9.427 71.870 487 -384 1.919 16.261 112.051 121.124 110.206 66.383 -596 -2.968 -5.7 17.171 114.0 -5.0 12.612 86.185 85.2 7. r.698 93.0 90.2 9.244 114. = 100 Udział EFTA r.9 11.446 82 653 735 2.882 76.ub.8 2.8 14.515 4.767 1.759 2008 Import 142.531 75.3 2.7 25.828 -2.7 6.482 79.3 9.573 -18. = 100 udział w tym: Rosja r.2 6.2 23.5 74. = 100 udział Włochy rok ub.135 123.8 29.6 77.603 126.404 12.9 7.2 3392 133.6 7.454 4.6 22.7 125.645 10.3 4.8 3.9 6.300 94 6.1 6.7 6.8 6.524 121.5 5.4 13.263 1.2 1.8 2. gosp.950 -12.9 10.970 34.028 114.288 86.9 32.050 128.079 1.218 -15.827 2. = 100 udział Pozostale kr.689 2.9 1.325 24.689 112.756 Saldo -9.7 4.671 2.2 26.4 22.0 6723 109.550 126.1 76.ub. = 100 udział Kraje pozostałe r.3 8. = 100 Kraje rozw.6 7.6 5.5 5.863 1. = 100 udział w tym: Niemcy rok ub.2 2.721 115.178 78.0 30.5 79.483 1.529 75.715 131.274 84. = 100 udział 98.7 7.8 7.6 6.5 6. = 100 Udział Wielka Brytania rok ub.192 306 -1. = 100 udział w tym: Chiny r.654 6.2 85.4 6.041 107.ub.ub.2 6.755 113.ub.5 6.317 75.771 104.0 1.631 117.3 11.4 25.6 3.1 9.5 2891 109.7 2.666 Źródło: DAP MG na podstawie danych GUS.873 97.7 1.700 110.913 -4.1 7210 116.933 -10.983 87.1 6.485 112.786 73.6 3 3.746 86.4 69.4 3.7 17.097 -23.3 2.5 19.7 26. 104 .1 96.9 24.6 30.123 2.2 6.877 132.956 73. = 100 udział Czechy rok ub.409 -991 3.7 83. rok ub.7 9. (-) -17.3 20.522 -155 2. = 100 Udział Pozostałe kraje świata bez rozwiniętych r.0 1.6 78.6 9.6 10.3 98.609 270 -500 -193 965 770 -19. = 100 udział w tym: UE rok ub.924 1.212 -711 11.4 4.2 2.836 -8. = 100 udział w tym: USA r.3 10.660 -400 863 464 1.3 6 6. rozw.169 21.843 Eksport 116.026 62.4 5.012 122.3 88.4 14.6 2.MINISTERSTWO GOSPODARKI Tabela 37 Zmiany struktury geograficznej obrotów towarowych Polski w 2009 roku (mln EUR) 2009 Eksport Polska ogółem rok ub.4 43.457 112.160 87.035 -5.2 2.470 Saldo -26.286 -12.ub.053 73.318 -202 1.4 3.632 -3.9 5.557 -885 1.114 Import 107.3 12.826 94.640 9.0 5.727 -1.3 1.448 118.502 61.5 867 120.8 5.438 8.074 121.5 4.337 79.7 5.764 2.8 3.1 0.0 6. = 100 udział Francja rok ub.871 71.ub.559 -4.741 97.596 59.4 7.610 -7.1 66.599 185 1.2 6.702 5.722 3.7 7.466 133. = 100 udział w tym: Kraje WNP r.0 18.631 -3.5 84.943 103. 5% po stronie eksportu i 28. do ponad 1 mld EUR.1% importu ogółem. Wśród rynków Azji głębokie ujemne salda wymiany Polska wykazuje również z Republiką Korei oraz Japonią.9%.9%. do 1.7% Źródło: DAP MG na podstawie danych GUS. Udział tego rynku w polskim imporcie ogółem zwiększył się o 1.4 pkt.1 mld EUR.1 mld EUR) oraz zwiększenie nadwyżki w sekcji XVII – pojazdy. 105 .3 mld EUR. 6. proc.2%) odnotowano po stronie importu.8%.. Drugą pod względem wartości grupą towarową w obrotach Polski są wyroby przemysłu chemicznego.8 mld EUR deficytu z tym rynkiem. do poziomu 6. Deficyt obrotów zmniejszył się o 0. Eksport tych towarów z polskiego rynku zmniejszył się o 14.3 pkt. rozwijające się Kraje WNP 6. do 10 mld EUR.1% importu. Eksport wzrósł natomiast o 21. Przełożyło się to na redukcję o 0. rozwinięte 5. a udział w eksporcie zwiększył się o 0.8% eksportu oraz 39. które w 2009 roku stanowiły 44. co spowodowało redukcję deficytu w wymianie tymi wyrobami o blisko 2.9% Unia Europejska 79.6 mld EUR. Na tak korzystną zmianę wpłynęło ograniczenie ujemnego salda wymiany w sekcji XVI – urządzenia mechaniczne i elektryczne (o blisko 3. W 2009 roku import z Chin zmniejszył się o 12.3%. do 3 mld EUR.1%.3. do poziomu niespełna 2..8% 7.6% po stronie importu. Eksport tych towarów zmniejszył się o 11. statki powietrzne i jednostki pływające (o ok.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Wykres 24 Udział poszczególnych grup rynków w eksporcie Polski Pozostałe kr. do prawie 6. proc. stanowiące w 2009 roku 12. Głębszy spadek (o 23. jakkolwiek w 2009 roku uległy one znacznej redukcji.7 mld EUR).3%. do 1.6 mld EUR.6% Pozostałe kr. Z kolei spadek wymiany z Japonią okazał się nieco głębszy niż spadek łącznych polskich obrotów i sięgnął 19. W rezultacie wolniejszego spadku eksportu tych towarów niż ich importu występujący tu w 2008 roku deficyt w wysokości prawie 4. do 9. Spadek obrotów z tym pierwszym rynkiem wyniósł 16. 3.9 mld EUR w 2009 roku. ich import zaś o 19.8 mld EUR przekształcił się w 2009 roku w nadwyżkę na poziomie 2 mld EUR.6% po stronie eksportu i 8.2%. Zmiany struktury przedmiotowej obrotów towarowych W polskich obrotach towarowych z zagranicą dominującą pozycję zajmują wyroby elektromaszynowe.3 mld EUR.1% eksportu i 17.6% po stronie importu. 057 -948 -1.256 6.867 5.448 2. papier i tektura Wyroby przemysłu drzewno papierniczego Materiały i wyroby włókiennicze Obuwie.950 -419 890 119 252 842 4.563 2.956 -4.758 54.932 16.758 1.163 11.495 56 4.819 -2.857 -406 1.059 424 277 701 -230 -2.061 172 6.548 -1. biżuteria Wyroby ceramiczne Wyroby metalurgiczne Urządzenia mechaniczne i elektryczne Pojazdy.531 22.834 7.281 358 225 583 -967 -5.816 1.243 -229 1.274 3.907 396 2.396 10. parasole Wyroby przemysłu lekkiego Wyroby z kamieni.578 -26.212 2.019 66 2.577 2.102 1 -9 0 -1.318 27.105 5.172 3.620 -6.190 575 3.266 116.957 -324 -2.731 -6.934 9 43 0 7.775 -68 4.987 329 2.288 624 6.353 16.277 17.075 2.839 9.082 28.561 -243 1.572 3.176 1.610 -2.067 3. statki powietrzne i pływające Przyrządy i aparaty optyczne Wyroby przemysłu elektro-maszynowego Broń i amunicja Wyroby różne Dzieła sztuki Pozostałe CN nieznane lub błędne Wyroby różne i pozostałe 98. cementu Perły.158 659 5.755 -304 -2.245 -624 438 -17.942 -1.015 142.488 408 3.403 355 3.257 -7.606 -4.658 -32 -536 -3 -793 -568 -1.049 34.993 -3.041 -270 1.254 1.178 1.406 -1.814 397 4.841 323 2.014 -1.022 8 2.103 -34.556 3.345 555 2. metale szlachetne.210 -1.765 904 44.566 3.411 -105 -5.955 11.962 5.694 10.718 20.376 -2 -3.066 -73 -504 -205 -709 -411 -42 -454 -480 -24 -504 -4.369 -6.764 801 1. nakrycia głowy. gipsu.445 11.415 -12.149 305 5. + pogor.909 -5.912 107.357 -2.749 -4.809 2 -2.985 10.827 7.329 3.337 257 5.129 -151 -151 1.269 11.527 3.636 3.692 2. - I II III IV (I-IV) V VI VII (VI-VII) VIII IX X (IX-X) XI XII (XI-XII) XIII XIV (XIII-XIV) XV XVI RAZEM Zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego Produkty pochodzenia roślinnego Tłuszcze i oleje Gotowe artykuły spożywcze Artykuły rolnospożywcze Produkty mineralne Produkty przemysłu chemicznego Tworzywa sztuczne i wyroby z kauczuku Wyroby przemysłu chemicznego Skóry i wyroby z nich Drewno i wyroby z drewna Ścier drzewny.481 42.MINISTERSTWO GOSPODARKI Tabela 38 Zmiany struktury przedmiotowej polskiego handlu zagranicznego w 2009 roku w mln EUR 2009 2008 Zmiany 2009/2008 Sekcja/grupa towarowa Eksport Import Saldo Eksport Import Saldo Eksport wzrost + spadek - Import wzrost spadek + Saldo popr.399 -2.009 49.199 5.244 4.832 10 33 0 5.919 36 -701 -167 -146 -978 -6.551 3.881 3.310 5.886 5.672 -2.094 3.529 2.089 25.362 -236 -427 -478 -905 -614 -62 -676 -546 -76 -622 -5. 106 .772 721 6.166 44 1.575 18.677 97 2.558 11 3.806 10.625 13.295 163 -77 274 196 202 20 222 66 52 118 737 3.865 531 2.204 1.873 8 -1.692 5.785 39 -567 4 784 568 829 XVII XVIII (XVI-XVIII) XIX XX XXI XXII Źródło: DAP MG na podstawie danych GUS.403 565 901 3.472 -278 -12.010 -28 3.316 16.646 -9.493 1.061 3.118 -2.458 -8.430 2.762 1.539 4.461 -56 1.360 17.969 -383 189 -48 106 -137 -2.073 13.029 37 5.234 9.299 10.085 6.458 838 2.899 15.441 253 1.902 30 6. 1%. na tle lat 2004 i 2008 Wyroby różne i pozostałe Wyrobyprzemyslu elektormaszynowego Wyroby metalurgiczne Wyroby ceramiczne Wyroby przemysłu lekkiego Wyroby przemysłu drzewno-papierniczego Skóry Wyroby przemysłu chemicznego Produkty mineralne Artykuły rolno-spożywcze 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 % 2009 2008 2004 Źródło: DAP MG na podstawie danych GUS.5%.3 mld EUR w 2009 roku. 107 . których eksport wzrósł o 2. Wzrósł eksport produktów pochodzenia roślinnego (sekcja II). W przypadku tych pierwszych eksport zmniejszył się o 33.9 mld EUR. których eksport zmniejszył się o 1.8 mld EUR. do niespełna 0. Relatywnie głębokie spadki odnotowano natomiast w wymianie surowcami. a po stronie importu odnotowano jeszcze większy spadek wynoszący 35.2 mld EUR). do blisko 2. na tle lat 2004 i 2008 Wyroby różne i pozostałe Wyrobyprzemyslu elektormaszynowego Wyroby metalurgiczne Wyroby ceramiczne Wyroby przemysłu lekkiego Wyroby przemysłu drzewno-papierniczego Skóry Wyroby przemysłu chemicznego Produkty mineralne Artykuły rolno-spożywcze 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 % 2009 2008 2004 Źródło: DAP MG na podstawie danych GUS. odpornością na kryzys korzystnie wyróżniły się artykuły rolno-spożywcze.7%.1%. Przy głębokim spadku ich importu – wynoszącym 22% – przełożyło się to na znaczną redukcję deficytu w obrotach tymi produktami (o blisko 0. a import spadł o 3. półfabrykatami i wyrobami metalurgicznymi (sekcja XV) oraz produktami mineralnymi (sekcja V).2%. Natomiast ich import spadł o 9. Wykres 25 Struktura towarowa polskiego eksportu w 2009 r. W rezultacie występująca tu nadwyżka obrotów powiększyła się o ponad 0. Wykres 26 Struktura towarowa polskiego importu w 2009 r. Korzystnie kształtowała się także sytuacja w obrotach gotowymi artykułami spożywczymi (sekcja IV).7%.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Na tle ogólnych spadków polskich obrotów towarowych w roku ubiegłym. − wyrobów przemysłu chemicznego (sekcje VI i VII). proc. Towary te okazały się mniej podatne na wahania koniunktury niż towary nisko przetworzone. (do 44. Warto odnotować.0 -2.0 -4.8 mld EUR) co spowodowało spadek ich udziału w łącznym imporcie do Polski o 2. do poziomu ok. do poziomu niespełna 7. proc.MINISTERSTWO GOSPODARKI W obrotach produktami mineralnymi spadek eksportu wyniósł 39. − wyrobów metalurgicznych (sekcja XV). do poziomu prawie 6.1%.6 mld EUR. gdzie deficyt został zredukowany aż o 4.3%). W 2009 roku ujemne saldo wymiany wyniosło 9.8 mld EUR. W rezultacie tak głębokiego spadku importu produktów mineralnych.0 -12.8 mld EUR przekształcił się w nadwyżkę wynoszącą 2 mld EUR.7 pkt.6 mld EUR.1%. gdzie tradycyjnie wysoki deficyt zmniejszył się o ponad 2. 7.3 pkt.0 6.0 -6. 740 mln EUR. gdzie zwiększyła się nadwyżka obrotów o ok. do 11. Wpływ na to miały głównie korzystne zmiany salda obrotów w następujących grupach towarowych: − wyrobów elektromaszynowych (sekcje XVI. proc. do poziomu blisko 2..3 mld EUR. Natomiast w przypadku – niżej przetworzonych – wyrobów metalurgicznych i produktów mineralnych odnotowano spadki ich udziału w łącznym eksporcie odpowiednio o 2.3 pkt. Zwiększył się również udział artykułów rolnospożywczych w polskim eksporcie – o 1. że relatywnie mniejsze spadki eksportu odnotowano w handlu towarami stosunkowo wyżej przetworzonymi i charakteryzującymi się wyższym stopniem zaawansowania technologicznego. II. Udział wyrobów elektromaszynowych – relatywnie najwyżej przetworzonych w polskiej ofercie eksportowej – wzrósł w 2009 roku o 1. III i IV).3 mld EUR. gdzie nastąpiła redukcja deficytu o ok.8%). proc.9 pkt.3 mld EUR i okazało się prawie 3-krotnie mniejsze niż w roku 2008. (do 3. na tle lat 2004 i 2008 Wyroby różne i pozostałe Wyrobyprzemyslu elektormaszynowego Wyroby metalurgiczne Wyroby ceramiczne Wyroby przemysłu lekkiego Wyroby przemysłu drzewno-papierniczego Skóry Wyroby przemysłu chemicznego Produkty mineralne Artykuły rolno-spożywcze -14. Wykres 27 Saldo obrotów handlu zagranicznego Polski w przekroju grup towarowych w 2009 r. XVII i XVIII). 230 mln EUR.8 mld EUR – występujący tu w 2008 roku deficyt w wysokości blisko 4.0 4. − produktów mineralnych (sekcja V).0 -8.8 mld EUR. (do 10..7 pkt.0 -10.8%.3%) oraz o 1. proc. do ok. gdzie nastąpiła poprawa salda wymiany o 6.0 mld EUR 2004 2009 2008 Źródło: DAP MG na podstawie danych GUS. 108 . − artykułów rolno-spożywczych (sekcje: I.7% (o 6.6 mld EUR. Natomiast import tych towarów zmniejszył się o 38.0 0. 840 mln EUR. nastąpiła zdecydowana poprawa salda ich obrotów – występujący tu deficyt zmniejszył się o 4. Głębsze załamanie obrotów po stronie importu wpłynęło na znaczną redukcję deficytu w polskich obrotach towarowych.0 2. do 10. 8 mld EUR. To relatywnie wysokie tempo wzrostu obrotów było w znacznej mierze efektem niskiej bazy odniesienia w okresie styczeń-czerwiec 2009 roku. W przypadku dominujących w polskim handlu zagranicznym wyrobów elektromaszynowych wzrosty zarówno po stronie eksportu (17%).2 mld EUR. aparatura odbiorcza dla telewizji. W rezultacie szybkiego wzrostu importu z WNP. Po 6 miesiącach 2010 roku wzrost obrotów wystąpił we wszystkich grupach towarowych.7 mld EUR. a do pozostałych państw UE o 21. Eksport do Unii Europejskiej zwiększył się o 17.4 mld EUR. 109 . do niespełna 3.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Wśród 30 pozycji towarowych dominujących w polskim eksporcie pod względem wartości (agregowanych na poziomie 4–cyfrowych kodów CN). zaś import z tego rynku wzrósł o 87.1%. w I półroczu 2010 roku odnotowano ich ożywienie. gdzie wzrost eksportu (o 29. Natomiast po stronie importu średniomiesięczna wartość osiągnęła poziom prawie 10. wynikający w dużej mierze z rosnących cen surowców energetycznych sprowadzanych z tego rynku. Odwrotna sytuacji wystąpiła w wymianie z pozostałymi krajami rozwijającymi się. W ramach tej grupy wyraźnie zwiększyły się obroty polsko-chińskie (wzrost eksportu o 38%. jak i po stronie importu (13%) okazały się wolniejsze od wzrostu łącznych obrotów Polski.2%) niż krajów strefy euro (o 10.1%. których udział w łącznym eksporcie Polski wyniósł 12%. Eksport na rynki najważniejszych odbiorców polskich towarów. Francji i Wielkiej Brytanii zwiększył się odpowiednio o: 14.2 pkt. po okresie styczeń-czerwiec 2010 roku ukształtował się na poziomie podobnym jak przed rokiem i wyniósł niespełna 4.5 mld EUR po stronie eksportu oraz o 1. W tym czasie eksport zwiększył się o 19. Po 6 miesiącach 2010 roku wzrost obrotów odnotowano w handlu z niemal wszystkimi ważniejszymi rynkami. Relatywnie dynamiczny wzrost obrotów – szczególnie po stronie importu – odnotowano w handlu z rynkami WNP. a import o 17. Na tak dynamiczny wzrost przywozu z tej grupy krajów znacząco wpłynął wzrost importu z Rosji (o 47.2%.4.4% i 25.5 mld EUR niż w analogicznym okresie poprzedniego roku.4%.4 mld EUR. czyli o ponad 1.4%) okazał się szybszy niż wzrost importu (o 19%).2%.6%. proc. maszyny do automatycznego przetwarzania danych). przy czym do krajów strefy euro wzrósł o 16. podobnie jak w poprzednich kilku latach. Natomiast w drugiej pod względem wartości grupie towarowej – wyrobach przemysłu chemicznego – eksport zwiększył się o 25. Również po stronie importu szybszy wzrost odnotowano w przypadku pozostałych krajów unijnych (o 17. import zwiększył się o 21%). pogłębieniu uległ deficyt w handlu z tą grupą rynków o 1. meble oraz opony.2%). Deficyt w handlu zagranicznym. Handel zagraniczny w I półroczu 2010 roku Po okresie głębokiego załamania obrotów towarowych Polski w 2009 roku. 6. to średniomiesięczna wartość obrotów w I półroczu 2010 roku była niższa niż w analogicznym okresie roku 2008 (w okresie przed kryzysem) o ok.6%. których wartość eksportu w 2009 roku przewyższyła 1 mld EUR (takich pozycji było 13). tj.6%. Jakkolwiek wzrosty te świadczą o ożywieniu polskiego handlu zagranicznego. największą część stanowiły pojazdy samochodowe oraz ich części i akcesoria. a import o 23%. W grupie pozycji towarowych. leki. Import z tego regionu zwiększył się o 47.4%).in.5 mld EUR wyższy niż przed rokiem. szybciej niż import z tej grupy). 23. Niemiec. podczas gdy eksport o 21%. dominowały artykuły relatywnie wyżej przetworzone. Po 6 miesiącach 2010 roku średniomiesięczna wartość eksportu wyniosła blisko 9. czyli była wyższa o 1.8%. 0.7 mld EUR po stronie importu. w tym wyroby elektromaszynowe (m. Eksport na drugi co do wielkości rynek WNP – Ukrainę – zwiększył się w tym czasie o 12.8% (czyli o 6.7%. 733 -523 -64 7.884 2.192 -4.147 262 200 1.399 1.812 14.529 -1.217 121 2.670 22 871 -3 1.367 6.721 585 9.363 212 1.057 210 9.180 560 97 932 247 -372 -149 (XVI-XVIII) XIX XX XXI XXII 24.654 -22 3.466 1.504 1.995 1.776 634 47.310 29 2.480 4.MINISTERSTWO GOSPODARKI Tabela 39 Zmiany struktury przedmiotowej polskiego handlu zagranicznego po 6 miesiącach 2010 roku w mln EUR 6 miesięcy 2010 6 miesięcy 2009 Zmiany Sekcja/grupa towarowa Eksport Import Saldo Eksport Import Saldo Eksport wzrost + spadek - Import wzrost spadek + Saldo popr.877 850 275 2.111 160 -55 49 1.203 2.320 204 1.091 784 121 -1.042 1.033 57 57 262 -587 40 145 -75 2.943 8 3.674 10.633 -21 410 6 4 0 2.352 -4.254 780 157 -1.867 3. nakrycia głowy.769 -2.801 -3 -1.504 XVII XVIII 9.621 3.726 364 715 -990 -158 2. metale szlachetne.508 757 2.436 1.172 905 6.044 248 1.033 441 5.313 -1.164 462 8 1.581 4.004 300 -387 242 1. - I II III IV (I-IV) V VI VII (VI-VII) VIII IX X (IX-X) XI XII (XI-XII) XIII XIV (XIII-XIV) XV XVI RAZEM Zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego Produkty pochodzenia roślinnego Tłuszcze i oleje Gotowe artykuły spożywcze Artykuły rolno spożywcze Produkty mineralne Produkty przemysłu chemicznego Tworzywa sztuczne i wyroby z kauczuku Wyroby przemysłu chemicznego Skóry i wyroby z nich Drewno i wyroby z drewna Ścier drzewny.227 3.696 181 1.089 38 978 3 1.835 -91 752 -37 5.922 6.651 5 -38 -2 -229 26 982 -27 449 8 233 -26 3. biżuteria Wyroby ceramiczne Wyroby metalurgiczne Urządzenia mechaniczne i elektryczne Pojazdy.693 1.879 338 491 1.618 824 5. + pogor.395 2.785 26 11.827 2.487 4.854 -29 2.157 -1.737 207 2.619 1. cementu Perły.163 1.944 1.557 3.113 -3.264 2.227 8 21 0 23.554 81 1.771 4.499 349 646 -803 -168 388 41 25 319 227 15 69 -186 10 1.128 3.488 8.745 120 399 -238 637 Źródło: DAP MG na podstawie danych GUS.579 1.987 60.159 162 395 14.935 1. elektro-maszynowego Broń i amunicja Wyroby różne Dzieła sztuki Pozostałe CN nieznane lub błędne Wyroby różne i pozostałe 56.036 -2.836 13.247 -130 608 38 1.593 538 6.016 5 1. parasole Wyroby przemysłu lekkiego Wyroby z kamieni.125 4.446 96 201 186 2.441 48 1.711 -3.115 155 2.450 -3.598 151 1.865 -103 -83 714 -102 34 357 43 8 130 -144 26 226 6. statki powietrzne i pływające Przyrządy i aparaty optyczne Wyroby przem.472 1.400 -848 499 732 730 716 342 2.817 2 16 0 20. papier i tektura Wyroby przemysłu drzewno papierniczego Materiały i wyroby włókiennicze Obuwie.995 -247 -57 940 1.219 1.884 1.244 1.846 281 434 1.192 2. gipsu.777 51.431 5.438 32 1.918 1.478 2.897 6.976 1.848 689 135 -971 160 140 66 197 46 242 94 -14 -176 102 60 1.329 9.270 -4.420 -48 21.046 321 3.530 1.923 -912 5. 110 .865 2.250 5 -1. 0 150. 1999 roku = 100%) % 350.7%.0 100.5%. co skutkowało pogłębieniem deficytu w obrotach nimi o ponad 1.0 250.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Relatywnie duże przyśpieszenie wymiany handlowej odnotowano w przypadku wyrobów metalurgicznych oraz produktów mineralnych. W przypadku tych pierwszych eksport zwiększył się o 33. szczególnie poprzez swoje oddziaływanie proeksportowe – wzmocnienie konkurencyjności cenowej i poszerzenie marginesu opłacalności eksportowanych towarów. to jednak pozwoliła na ich złagodzenie. Uwarunkowania kursowe i ich wpływ na obroty towarowe W 2009 roku. że wielkość importu podąża za wielkością eksportu. 1999 r.=100% Kwartalne zmiany cen transakcyjnych w eksporcie Kwartalne zmiany nominalnego efektywnego kursu walutowego w eksporcie Źródło: DAP MG na podstawie danych GUS. Wpływ kursu na import jest niewspółmiernie mniejszy niż w eksporcie. czyli w okresie trwania kryzysu finansowego czynnikiem. Oddziaływanie to okazało się na tyle silne. że jedynie w niewielkim stopniu mogło być złagodzone przez sprzyjające uwarunkowania kursowe wynikające z silnej deprecjacji polskiej waluty. Wykres 28 Kwartalne zmiany tempa wzrostu wolumenu eksportu i ich uwarunkowań cenowo-kursowych w latach 2000-2009 (IV kw. 6. zawsze znajdował się wśród głównych parametrów decydujących o wielkości eksportu. który miał decydujący wpływ na rozwój eksportu był popyt zewnętrzny na głównych rynkach.6%. to w dobie kryzysu jego wpływ na handel zagraniczny znacząco się umocnił. 60% firmy z kapitałem zagranicznym.5.7 mld EUR. Podmioty uczestniczące w polskim eksporcie towarowym to w ok. W związku z tym wskazuje się. obok kursu walutowego.0 200. Jakkolwiek głęboka deprecjacja złotego nie zdołała zrekompensować skutków załamania koniunktury na rynkach światowych.8 mld EUR. 111 . czyli tych towarów. pozostając w znacznie mniejszym stopniu zależna od kształtowania się kursu. do poziomu blisko 4. Jakkolwiek popyt zewnętrzny.0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Kwartalne zmiany wolumenu eksportu w ujęciu IV kw. Natomiast import produktów mineralnych wzrósł w tym czasie o 55. Szczególnie silne przełożenie na trendy w eksporcie miała recesja gospodarcza oraz spadek popytu importowego na głównych polskich rynkach eksportowych. których import ma charakter zaopatrzeniowy i jest przeznaczony do ich produkcji eksportowej. których w 2009 roku dotknęły największe spadki i które okazały się stosunkowo najmniej odporne na kryzys. w tym w Niemczech.0 50.0 300. w przypadku tych drugich o 52. 0 100.0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Kwartalne zmiany wolumenu importu w ujęciu IV kw. 1999 roku = 100%) % 225.0 175.0 75.0 50. 112 .MINISTERSTWO GOSPODARKI Wykres 29 Kwartalne zmiany tempa wzrostu wolumenu importu i ich uwarunkowań cenowo-kursowych w latach 2000-2009 (IV kw.0 150.=100% Kwartalne zmiany cen transakcyjnych w imporcie Kwartalne zmiany nominalnego efektywnego kursu walutowego w imporcie Źródło: DAP MG na podstawie danych GUS.0 125.0 200. 1999 r. 2 3. Rok 2009 pod względem intensywności oraz kierunku zmian cen w polskiej gospodarce charakteryzował się podtrzymaniem silnego trendu wzrostowego. który ukształtował się na poziomie 4.5 3. Wzrost cen w ujęciu grudzień 2009 roku do grudnia roku poprzedniego był wyższy niż przed rokiem i wyniósł 3.1. a także przyrost popytu krajowego oraz rosnącą presję płacową. W kierunku wzrostu inflacji oddziaływały przede wszystkim wyższe ceny towarów importowanych (silna deprecjacja złotego). a także wzrost cen regulowanych oraz akcyzy na alkohol i wyroby tytoniowe w pierwszej połowie roku. 113 .5%.5 2 1. nie były w stanie w wystarczającym stopniu skompensować wzrostu poziomu wskaźnika cen dóbr i usług konsumpcyjnych. Wykres 30 Zmiany cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach 2005-2009 % 4.5 3 2. znacznie przekraczającego poziom celu inflacyjnego NBP.5 1 0.3 4.5 0 2005 2006 rok do roku 2007 2008 XII do XII 2009 0.2%.5%. osiągając średniorocznie 3.5 Źródło: GUS. INFLACJA I POLITYKA PIENIĘŻNA 7. towarzyszące ograniczeniu zatrudnienia.5 3.0 2.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 7.7 1.1 1. Rozpoczęty w drugiej połowie 2008 roku cykl obniżek stóp procentowych kontynuowany był również w roku 2009.5 4 3. w efekcie czego inflacja utrzymała się na koniec roku na stosunkowo wysokim poziomie. Zarówno spowolnienie przyrostu popytu krajowego w skali roku jak i spadek presji płacowej.4 2.0 4. zdeterminowany został głównie poprzez wyższe ceny surowców energetycznych i żywności na rynkach światowych. Ceny W 2008 roku średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych. zarówno w odniesieniu do odbiorców przemysłowych... 47 Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za rok 2009. do 4. Wykres 31 Tempo zmian CPI w stosunku do analogicznego miesiąca roku poprzedniego 5 4. − Wprowadzenie podwyżek stawek podatku akcyzowego na wyroby tytoniowe i alkoholowe.8% w styczniu 2009 r.6 3. r.6 2.4 3.3 2009 2010 Źródło: GUS. W kolejnych miesiącach poziom inflacji fluktuował w przedziale 3.6 3.5 2. Skalę wzrostu inflacji ograniczały też aprecjacja złotego obserwowana od marca ub.in. jak i gospodarstw domowych. jak i celu inflacyjnego NBP (2. Wysoki poziom inflacji w 2009 roku wywołany był m.9%). niska presja popytowa oraz spadek dynamiki jednostkowych kosztów pracy w gospodarce.) oraz opłat za dostęp do Internetu (grudzień 2009 r. − Silne osłabienie złotego w drugiej połowie 2008 r.4 2..6 3. Podłożem tego było większe tempo zmian w cenach żywności oraz paliw. Na podwyższony poziom inflacji wpływ miała także nadal wysoka roczna dynamika cen wyrobów tytoniowych oraz napojów alkoholowych.5 3.1% r/r).5%).2 2.1.5 3.).MINISTERSTWO GOSPODARKI W 2009 roku inflacja kształtowała się pod wpływem wielu czynników.3 3. dynamicznie wzrastającymi światowymi cenami paliw i żywności. 7.8 3. Wśród tych czynników należy wymienić: − Wzrost cen żywności i cen paliw w I połowie 2009 r. W pierwszej połowie 2009 roku obserwowano stopniowe przyspieszanie wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w ujęciu rocznym – z 2.9 2. przy czym w grudniu wskaźnik wyniósł 3.7%.5% i był wyższy od przyjętego w założeniach do ustawy budżetowej (2. W przeciwnym kierunku oddziaływały obniżki cen gazu ziemnego dla gospodarstw domowych (czerwiec 2009 r. Ponadto ścieżka inflacyjna podtrzymywana była przyrostem cen regulowanych nośników energii (energii elektrycznej i cieplnej dla gospodarstw domowych) oraz cen usług związanych z użytkowaniem mieszkania (głównie usług w zakresie zaopatrywania w wodę i usług kanalizacyjnych).1. będąca efektem wcześniejszych podwyżek stawek akcyzy. który to efekt dodatkowo wzmocniony został silną deprecjacją złotego w pierwszym kwartale analizowanego roku. związany z podwyżkami cen surowców na rynkach światowych i z osłabieniem złotego. oddziałujących różnokierunkowo47.0% w kwietniu.4%-3.1 3. − Znaczną skalę podwyżek cen energii elektrycznej dokonanej na początku 2009 r. Ministerstwo Finansów.7 3. 114 .0 4 3.3 3 % 2 1 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI 2. Spowolnienie wzrostu cen wystąpiło w ostatnim kwartale (w październiku 3. Ceny towarów i usług konsumpcyjnych Średnioroczny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w 2009 roku wyniósł 3.5%.. i na początku 2009 r. i niskoprzetworzone owoce. ceny żywności zwiększyły się średnio o 4.4%). proc. proc.4 II 3. GUS.9 1. gaz. Wskaźnik inflacji bazowej po wyłączeniu cen administrowanych również oscylował znacznie poniżej poziomu inflacji CPI.6 2.4 3. produkty energetyczne (paliwa.6 2.9 VI 3.3 1.8 3.9 2.7 3.inflacja bazowa po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych (wyłączany jest wpływ cen najbardziej zaburzonych.7%). które są szczególnie wrażliwe na różnego rodzaju szoki popytowe i podażowe i/lub cechują się istotną i zmienną w czasie sezonowością.6 III 3.1 V 3.1 II 2.9 3.6 VIII 3. Był to efekt wysokiego wzrostu cen żywności i paliw. Tabela 40 Wskaźnik CPI oraz inflacji bazowej w 2009 i 2010 roku M-ce CPI A B C D I 2.8 3.2 3.9 2. Narodowy Bank Polski rozpoczął obliczanie i publikację nowych miar inflacji bazowej: .3 2. a także podwyżki cen nośników energii.9 IV 4. opał).1 3.2% i 1. Spadek cen odzieży i obuwia obniżył wskaźnik ogółem o 0. usługi administracji państwowej i usługi prawne.2 1.6 VII 2009 3. W całym roku 2009 inflacja bazowa po wyłączeniu cen żywności i energii utrzymywała się poniżej wskaźnika CPI. Ograniczeniu uległy także ceny łączności (o 0.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Największy wpływ w 2009 roku na kształtowanie się średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych miał wzrost cen żywności i napojów bezalkoholowych oraz towarów i usług związanych z mieszkaniem.5 2.6 2. .8 2.2 2. Źródło: NBP.4 XI 3.15% średnia obcięta.6 X 3.4 3.7 3. mięso). . których ceny finalne znajdują się w pełni lub w znacznym stopniu pod wpływem instytucji rządowych.9 3.3 2.1 2. O cenach nośników energii (wzrost o 10. Nie bez wpływu pozostawały także ceny administrowane.9 3.7 2.0 3. 115 .5 3. samorządowych i regulatorów).5 3. a wzrost dotyczył głównie cukru (14.1%. lecz podlegają różnego rodzaju regulacjom..4%).9 2. Znacznie przyspieszyła dynamika cen wyrobów tytoniowych (15.6%) oraz energii elektrycznej (o 11.1 2.00 pkt. zwłaszcza wzrost opłat czynszowych za mieszkania.9 2.2 2.7 2.5 2. lokalne) oraz regulatorzy).8 2.9 2.8 III IV 2010 2.4 2. cen o najwyższej i najniższej dynamice).5 3. które są szczególnie wrażliwe na różnego rodzaju szoki popytowe i podażowe i/lub cechują się istotną i zmienną w czasie sezonowością). czyli takie towary i usługi. czyli przeważnie znaczna część produktów żywnościowych (przede wszystkim nie.9 2.9%).2 3.6 3.4 2.5 XII 3.7 IX 3.4 1.3 V 2.inflacja bazowa po wyłączeniu cen administrowanych (wyłączane są ceny które nie są kształtowane przez mechanizmy rynkowe.inflacja bazowa po wyłączeniu cen żywności i energii (ceny dóbr szczególnie wrażliwych na wewnętrzne i zewnętrzne szoki podażowe.5 2. a także owoców i nabiału (odpowiednio o 4.9 2. .9 3.9%). D – 15% średnia obcięta (symetryczne obcięcie po 15% z lewej i prawej strony rozkładu wskaźników. regionalne.5 3.6 4.7 2.7 3.6 2.6 2.40 pkt. który podwyższył wskaźnik ogółem odpowiednio o 1. 48 Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju 2009.77 pkt. mięsa oraz ryb (w obu przypadkach wzrost cen o 8.2%).9 3.4%) oraz transportu (o 2.0 VI 2. Obniżyły się ceny odzieży i obuwia (7.0 2.0 2.5 2.9 4. i 1.4%). C – inflacja bazowa po wyłączeniu cen żywności i energii. głównie w pierwszym kwartale 2009 r.3 2.8 2. W 2009 r.48 Ramka 8 Nowe miary inflacji bazowej Od marca 2009 r.6 2.3 2.7 3.0 1. B – inflacja bazowa po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych (cen tych towarów i usług.4 I 3.9 1. usługi dostępu do internetu.8 1. proc.0 3.7 3. na których ceny finalne w pełni lub w znacznym stopniu mają wpływ jednostki rządowe (centralne.9 3. czyli cen tych towarów i usług.3 3.2 A – inflacja bazowa po wyłączeniu cen administrowanych (wg def EBC obejmują te komponenty wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych.4%) zadecydował wzrost cen opału (o 14. czyli ceny żywności i napojów bezalkoholowych oraz ceny energii).6 2. warzywa.0 3.9 3. Wykres 32 Tempo zmian cen produkcji sprzedanej przemysłu w stosunku do analogicznego miesiąca roku poprzedniego 6.4 1. Wzrosły również ceny produkcji pozostałego sprzętu transportowego (o 11.6 2.9% wobec 8.6%) oraz produkcji wyrobów tytoniowych (o 7.9%). Ceny produkcji przemysłowej i budowlano-montażowej 49 Średnioroczne ceny produkcji sprzedanej przemysłu wzrosły w 2009 roku o 3.8%).). przy spadku w roku poprzedzającym. Średnioroczne ceny produkcji budowlano-montażowej wzrosły w 2009 roku o 0.1%). W 17 spośród 22 działów przemysłu przetwórczego odnotowano wzrost cen. parę wodną i gorącą wodę (15.1 2.1% (2. W relacji grudzień do grudnia ceny spadły o 0.2%).8 3. Spowolnienie wzrostu cen było efektem wygaszenia ożywienia popytu w tym sektorze. do grudnia 2008 r.7 4. Wzrost cen zanotowano we wszystkich sekcjach.4%. (2.5 4.8 2. Najgłębszy spadek cen (o 14.0 % 0.9% przed rokiem). o 4.8%) tj.9 2.6 -4.2 -0.MINISTERSTWO GOSPODARKI 7.0 -2.6 2009 2010 Źródło: GUS.7% w grudniu 2008 r.0 1. W 2009 roku ceny w największym stopniu zwiększyły się w dziale produkcji pojazdów samochodowych.2% (w 2008 r.8% w 2008 r.0 -6.4 -2. produkcja koksu i produktów rafinacji ropy naftowej.0 4. tj. ceny produkcji sprzedanej przemysłu wzrosły o 2. W relacji grudzień 2009 r.4%) wystąpił natomiast w dziale.9%).0 -2. 49 Wskaźniki cen produkcji podano zgodnie z klasyfikacją PKD 2007. Mniejsza dostępność finansowania zewnętrznego wpłynęła na odłożenie decyzji inwestycyjnych i mieszkaniowych uczestników rynku. obserwowanego w roku poprzednim. Wynikało to z załamania światowego rynku nieruchomości. który w poprzednim roku wyróżnił się najwyższym przyrostem poziomu cen (wzrost o 18. 116 .0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI 3.5 0.7% (wzrost o 2.1 1. co wpłynęło również na sytuację w kraju.7 5.2. przyczep i naczep (o 11. Najwyższy towarzyszył produkcji sprzedanej w sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną.1. w szybszym tempie niż w 2008 r.6 5.).0 2.2 1. gaz. chemikaliów i wyrobów chemicznych (6. zależnej w dużej mierze od skali spowolnienia tempa wzrostu gospodarczego. kształt polityki fiskalnej oraz wzrost cen surowców energetycznych i akcyzy na niektóre towary.3 0. W 2009 roku odnotowano niższą niż w roku poprzednim dynamikę wzrostu gospodarczego.8 -0. lombardowa 5.0 0.1. 25% polskiego eksportu).4 1.6 -0.7 -0.0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI 2009 2010 -0.akcentowała rozwój sytuacji na rynku pracy. Do IV kwartału wzrost aktywności odbywał się w warunkach rosnącej inflacji. a redyskontowa weksli 3.5 -0.3 0. W Niemczech.2 Źródło: GUS.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Wykres 33 Tempo zmian cen produkcji budowlano-montażowej w stosunku do analogicznego miesiąca roku poprzedniego 3.0 -2.8 1. częściowo wynikający z zobowiązań akcesyjnych wobec Unii Europejskiej. Poprawiła się sytuacja w bilansie płatniczym.0 0.8% wobec 5. Relacja deficytu obrotów bieżących do PKB zmniejszyła się z 5. zwłaszcza w strefie euro w 2009 roku notowano już znaczne spowolnienie gospodarcze.0 1.2.0 -0.8 -0. ograniczającej spowolnienie dynamiki eksportu.0 2.1 -0. nastąpił w 2009 r.9%.6% w 2009 roku. W całym 2009 roku stopy procentowe obniżano czterokrotnie (łącznie o 150 punktów bazowych).50%. W wielu państwach członkowskich UE.9 -0. będących naszym głównym partnerem handlowym (ok. PKB zwiększył się o 1. 117 . 7. W otoczeniu zewnętrznym Polski przeważały niekorzystne tendencje. spadek PKB o 4.1% w 2008 r. co przełożyło się również na wyniki naszej gospodarki.7 -0.00%.00%. Polityka pieniężna 7. przy ograniczonej presji płacowej oraz stopniowo pogarszającej się sytuacji na rynku pracy. w niekorzystnych warunkach dla wymiany handlowej deficyt w polskim handlu zagranicznym zmniejszył się. W wyniku tego na koniec roku główne stopy procentowe NBP ukształtowały się na poziomie: referencyjna 3.4 -1. Było to głównie efektem deprecjacji złotego.75%.7 -0.7 0. Już w ostatnim kwartale 2008 roku zauważyć można było tendencje spadkowe w krajach UE.1% w 2008 roku do 1. W 2009 r.3 % 2. depozytowa 2. Sytuacja budżetu państwa okazała się lepsza od zakładanej w znowelizowanej ustawie budżetowej. W kolejnych kwartałach notowano coraz wyższe tempo wzrostu PKB.2. Podstawowe uwarunkowania realizacji polityki pieniężnej Rada Polityki Pieniężnej (RPP) w Założeniach polityki pieniężnej na 2009 rok wśród czynników o największym ryzyku kształtowania zmienności poziomu cen w polskiej gospodarce .przy osłabieniu globalnego impulsu inflacyjnego . Przy analizie i objaśnianiu procesów inflacyjnych RPP w dużym stopniu wykorzystuje także miary inflacji bazowej. Instrumenty realizacji polityki pieniężnej Stopy procentowe Krótkoterminowa stopa procentowa była w 2009 roku podstawowym instrumentem NBP wykorzystywanym w ramach realizacji strategii BCI50. Instrumenty charakterystyczne dla ekspansji monetarnej wykorzystywane były głównie w pierwszej połowie 2009 r. a tym samym sprzyjające powrotowi polskiej gospodarki na ścieżkę potencjalnego tempa wzrostu. tj. w okresie uznawanym za kulminacyjny z punktu widzenia kosztów powstałych w związku z globalnym kryzysem finansowym. W drugim półroczu RPP nie zmieniła podstawowych stóp procentowych uznając dotychczas dokonane zmiany za wystarczające. 50 Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego stosowana przez NBP od 1998 roku.5%). NBP.2. 118 . Dążąc do osiągnięcia tego celu. rozpoczęła serię obniżek stóp procentowych. Realizacja celu polityki pieniężnej w roku 2009 Główną podstawę interpretacji celu inflacyjnego stanowi wskaźnik liczony jako zmiana cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) w danym miesiącu w porównaniu do analogicznego miesiąca roku poprzedniego.MINISTERSTWO GOSPODARKI 7.2. a brak wyraźnej poprawy sytuacji skłonił Radę do dalszego luzowania polityki pieniężnej również w 2009 r.2. 7.3. ale mając też na uwadze zagrożenie ogólnoświatową dekoniunkturą . Wtedy to Rada Polityki Pieniężnej czterokrotnie obniżyła stopy procentowe. Wykres 34 Wskaźnik CPI i inflacji netto w odniesieniu do przyjętego celu inflacyjnego i przedziału dopuszczalnych wahań % 5 4 3 2 1 0 I 2008 III V VII IX XI I 2009 III V VII IX XI I 2010 III V CPI inflacja "netto" cel inflacyjny górna/dolna granica pasma Źródło: GUS.Rada Polityki Pieniężnej w drugiej połowie 2008 r. W Założeniach polityki pieniężnej na rok 2009 za główny cel przyjęto utrzymanie inflacji w pobliżu średniookresowego celu inflacyjnego (2. NBP może stosować operacje podstawowe.0 1.in. w oparciu o projekcję inflacji . ze znacznym wzrostem dynamiki cen paliw i żywności. co istotnie wpływało na sytuację na rynku krajowym i na zachowanie banków. RPP w 2009 r. tj.52.0 6. W 2009 roku RPP czterokrotnie dokonywała zmiany stóp procentowych.0 06-01-01 06-03-01 06-05-01 06-07-01 06-09-01 06-11-01 07-01-01 07-03-01 07-05-01 07-07-01 07-09-01 07-11-01 08-01-01 08-03-01 08-05-01 08-07-01 08-09-01 08-11-01 09-01-01 09-03-01 09-05-01 09-07-01 09-09-01 09-11-01 10-01-01 10-03-01 10-05-01 % 0. stopę dyskontową weksli przyjmowanych od banków do dyskonta przez Narodowy Bank Polski. która oddziałuje na poziom stawek rynkowych o terminie zapadalności porównywalnym z zapadalnością podstawowych operacji otwartego rynku.za pomocą podstawowych stóp procentowych prowadziła politykę luzowania sfery monetarnej.0 3. Wykres 35 Stopy procentowe i wskaźnik CPI 8. zasilających sektor bankowy w pieniądz. rezerwy obowiązkowej oraz operacji depozytowokredytowych51.5 pkt. wywołanym po części deprecjacją złotego. banki – z powodów ostrożnościowych – pozostawiały na własnych rachunkach znaczne nadwyżki środków.0 4. 1 stycznia 2010 r. 52 Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej na rok 2009. Stopa depozytowa i lombardowa NBP wyznaczają pasmo wahań stóp procentowych O/N (overnight) na rynku międzybankowym. 51 Główną stopą NBP jest stopa referencyjna. Mimo relatywnie wysokiego poziomu inflacji związanego m. W 2009 roku w ramach operacji podstawowych. NBP wprowadził kolejny instrument polityki monetarnej.0 7. Operacje otwartego rynku Operacje otwartego rynku są podstawowym instrumentem umożliwiającym utrzymywanie krótkoterminowych stóp procentowych na poziomie spójnym z realizacją ustalonego przez RPP celu inflacyjnego.dyskontując niejako kształtowanie się poziomu cen w horyzoncie oddziaływania polityki pieniężnej .POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI RPP określa wysokość stóp procentowych NBP. operacji otwartego rynku. Na koniec 2009 roku stopa referencyjna wynosiła 3. Przy podejmowaniu decyzji odnośnie kształtowania stóp procentowych Rada Polityki Pieniężnej wzięła pod uwagę nasilające się zaburzenia na światowych rynkach finansowych. 119 . obniżając je łącznie o 1.5%. dostrajające oraz strukturalne. proc. które wyznaczają oprocentowanie instrumentów polityki pieniężnej. W ramach działań korygujących płynność na rynku prowadzono również operacje dostrajające poprzez przeprowadzenie operacji repo.0 2. NBP. NBP emitował raz w tygodniu bony pieniężne z terminem zapadalności wynoszącym 7 dni. Jednocześnie w warunkach znacznego wzrostu niepewności i braku zaufania na rynku międzybankowym. GUS.0 Stopa lombardowa Stopa referencyjna inflacja (w % do analogicznego okresu roku poprzedniego) Stopa redyskontowa Stopa depozytowa Stopa dyskontowa Źródło: NBP.0 5. 5 mld zł.. wyniosłaby 23. tj. od których stopa rezerwy wynosiła 0%.5%). zarówno na płaszczyźnie bankowości detalicznej jak i korporacyjnej. stanowiąc źródło krótkoterminowego uzupełniania niedoborów płynności banków lub lokowania nadwyżek wolnych środków na termin overnight w NBP. W przypadku braku obniżki stopy rezerwy obowiązkowej w czerwcu 2009 r. z taką samą regularnością. o 2.8 mln zł w stosunku do 14.4 mld zł przed rokiem.5 mld zł tj. z 3-miesięcznym terminem zapadalności.. 53 Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej na rok 2009. w związku z ograniczoną akcją kredytową banków. Do operacji tych zalicza się depozyt na koniec dnia oraz kredyt lombardowy.1 mld zł i w porównaniu do stanu na 31 grudnia 2008 r.3%53.5 pkt.7% wyższa niż w 2008 roku.3 mln zł w 2008 r. kwota rezerwy wymaganej na dzień 31 grudnia 2009 r.6 mld zł. Średni dzienny poziom depozytu na koniec dnia wynosił 2.0% od wszystkich zobowiązań. Łączna suma dziennych depozytów złożonych w NBP w 2009 r. Decyzja o wykupie obligacji 10-letnich miała na celu poprawę płynności sektora bankowego w warunkach wysokiej awersji do ryzyka na rynku międzybankowym. NBP.2 mld zł w 2008 roku. wyniosła 898. o 12. i na koniec roku wyniosła: 3. z wyjątkiem środków pozyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu.MINISTERSTWO GOSPODARKI W okresie styczeń-marzec 2009 r. proc. wyniósł 20. o 427% więcej niż w roku ubiegłym. NBP przeprowadził ponadto operację strukturalną polegającą na przedterminowym wykupie obligacji NBP. W 2009 r. Poziom rezerwy obowiązkowej na dzień 31 grudnia 2009 r.8 mld zł. w ujęciu średniorocznym.. wobec 1.7 mld zł i byłaby wyższa od stanu rezerwy na koniec 2008 r. prowadzono również operacje z 6miesięcznym terminem zapadalności. poziom operacji typu repo wyniósł 11. Łączna kwota wykorzystanego kredytu lombardowego w skali roku ukształtowała się w wysokości 5. Operacje przeprowadzane są z inicjatywy banków komercyjnych. Rezerwa obowiązkowa W 2009 r. podstawowa stopa rezerw obowiązkowych została obniżona o 0. 120 .1 mld zł i była o 72. NBP przeprowadzał operacje repo raz w miesiącu. obniżył się o 941 mln zł (4. Średnie dzienne wykorzystanie kredytu wyniosło 13. W 2009 r. Od maja. Operacje depozytowo-kredytowe Operacje depozytowo-kredytowe przyczyniają się do stabilizowania stawek na rynku międzybankowym.0 mld zł wobec 5. Jej efektem było zasilenie sektora bankowego w środki płynne o wartości 7. 1 mld zł. Potwierdza to gorsza niż w roku poprzednim relacja deficytu i długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB. Skala powyższych zmian skutkowała koniecznością nowelizacji ustawy budżetowej na 2009 r. że w okresie szybkiego wzrostu gospodarczego dynamicznie rosną wpływy podatkowe oraz spadają niektóre kategorie wydatków publicznych w związku z poprawą sytuacji ekonomicznej społeczeństwa.2 mld zł. Dochody podatkowe wyniosły 214. FINANSE PUBLICZNE Kompleksowe reformy i działania restrukturyzacyjne prowadzone w latach 90.1 mld zł (do poziomu 272. o 4. tj.9 mld zł). skala załamania aktywności w gospodarce światowej i związane z nią pogorszenie sytuacji bieżącej oraz perspektyw dla polskiej gospodarki okazały się znacznie silniejsze niż wskazywały wcześniejsze prognozy. Dochody budżetu państwa Dochody budżetu państwa wyniosły 274.2 mld zł. W 2009 r.3%. Rzeczywisty deficyt budżetowy wyniósł 23. Dochody podatkowe stanowiły 88.9 mld zł i w porównaniu do znowelizowanej ustawy budżetowej były wyższe o 9. do poziomu 27. Wynik sektora finansów publicznych w dużej mierze zależy od wahań koniunktury gospodarczej. w przypadku spowolnienia gospodarczego wpływy podatkowe maleją oraz rosną poszczególne kategorie wydatków publicznych. tj.4% dochodów ogółem. tj.5%.5%. że sytuacja finansów publicznych przestała być czynnikiem zagrażającym stabilności rozwoju gospodarczego. 8.5%. a realnie o 5.1%. W 2009 r. w Polsce można było zaobserwować tę prawidłowość . Niestety.4%. W porównaniu z rokiem 2008 wzrosły nominalnie o 8. Znalazło to odzwierciedlenie w pogorszeniu sytuacji budżetu państwa. W stosunku do dochodów osiągniętych w 2008 r.0 mld zł.niekorzystne uwarunkowania makroekonomiczne przełożyły się na pogorszenie sytuacji w zakresie finansów publicznych.7%.4%. Według znowelizowanej ustawy deficyt budżetowy wzrósł o 9. Realizacja budżetu w I półroczu wykazała.3 mld zł.1%. a realnie o 4.4 mld zł.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 8. wymagały znacznych nakładów finansowych na ich realizację i znacząco obciążyły sektor finansów publicznych.4%. wyniosła 20. Analogicznie. Poprawa. o 12.1. Zasadą jest.3%. skutkowały spadkiem planowanych dochodów ogółem o 30.8 mld zł i był niższy od planowanego o 3. którą Sejm RP przyjął 17 lipca 2009 r.1 mld zł). Relacja dochodów budżetu państwa do PKB w 2009 r. Budżet na rok 2009 został skonstruowany przy założeniu tempa wzrostu PKB na poziomie 3. W relacji do znowelizowanej ustawy budżetowej okazały się wyższe o 1. spowolnienie gospodarcze i światowy kryzys w latach 2008-2009 skutkowały pogorszeniem stanu finansów publicznych. Budżet państwa 23 stycznia 2009 roku Sejm RP uchwalił ustawę budżetową na rok 2009.1 mld zł (do poziomu 300. Przyjęte założenia do nowelizacji ustawy budżetowej. Główną przyczyną 121 . spadły nominalnie o 2. o 0. że założenia co do tempa wzrostu PKB były zbyt optymistyczne.. W pierwszym półroczu 2009 r. Wydatki budżetu państwa zrealizowane zostały w 99. a wydatków o 21. dochody budżetu były wyższe od wielkości planowanej (po nowelizacji) o 0. jaka miała miejsce w zakresie długu publicznego i deficytu w połowie ostatniej dekady sprawiła. przede wszystkim po stronie dochodowej. 2 środków UE 7.6% w ujęciu realnym. Dochody niepodatkowe 18. większe od kwoty ustalonej w budżecie po nowelizacji o 7.3.1%). w szacowanym PKB wyniósł 22.7 terytorialnego 2.8% kwoty przyjętej w ustawie budżetowej po nowelizacji i 250.3 -23. co stanowiło 108.7%).3 * Dane procentowe wyliczono na podstawie wielkości w mln zł. Finansowanie projektów z udziałem 43.1 Wydatki elastyczne 75.3 89.8 41.5 mld zł (5. a realnie o 108. Źródło: Ministerstwo Finansów Plan (po nowelizacji) mld zł 272.8 mld zł mld zł DOCHODY OGÓŁEM 281. Dotacje dla Funduszu Ubezpieczeń 33.2 100.8 27.2 298.2%. Tabela 41 Dochody i wydatki budżetowe w latach 2008-2009 * Plan 2008 Wykonanie % 89.7 16.9 168.9 153. Podatek dochodowy od osób 36.1 45.9 104. Pozostałe wydatki zdeterminowane 49.9 Wydatki zdeterminowane 202. Obsługa długu publicznego 27.1 13.9 mld zł (o 23.8 33. W porównaniu do roku 2008 wydatki były wyższe o 7.9 5.4 0. Wydatki na obronę narodową 17. dochody budżetu państwa z tytułu dywidend wyniosły 8.0 221.0 100.2.9%.7 45.9 100.0 34.3%. 2.2 30.6%). Dochody zagraniczne 0.4 mld zł (o 8. Podatek dochodowy od osób 27.9 155.0 106.5 15.5 1.0 277.9 % 100.5 mld zł (44.2 14.7 fizycznych (PIT) 2. Dochody niepodatkowe osiągnęły poziom 27.9 DEFICYT/NADWYŻKA* -27.MINISTERSTWO GOSPODARKI wyższego od zakładanego stopnia realizacji dochodów podatkowych były wpływy z podatków pośrednich.1 108. że udział ten wyniesie 23. wpływy z tego źródła wzrosły nominalnie o 116.1 -24.5 24.3 32.3 0.0 100.0 1.0 100.0%). były niższe o 9.1 3.7 -27.5 15.2 prawnych (CIT) 1.0 100.0 100. dzięki wyższym dochodom z tytułu pozostałe dochody niepodatkowe o 1.0 100.1. wyniosły ogółem 298. Udział zrealizowanych wydatków budżetu państwa w 2009 r. Wpłaty do budżetu państwa z Unii 35.2% w ujęciu nominalnym i 3.7 1. Środki z Unii Europejskiej i innych źródeł nie podlegające zwrotowi w 2009 r.4 105.8 147.3 3. Wydatki zostały zrealizowane w 99.8 6.2 93.3% (po nowelizacji 23. w porównaniu do znowelizowanej ustawy budżetowej Względem 2008 r.8 99.3% powyżej założonych w znowelizowanej ustawie) i stanowiły 10.0 24.7 40. Dotacje dla KRUS 15.1 100.3 100. W 2009 r.2 41.2 30.in. Podatki pośrednie 164.3 31. Przy konstrukcji budżetu państwa na 2009 r.2 35.1 89.7 16.9 253.9 96.9 205. Wpłaty jednostek samorządu terytorialnego wyniosły 100% planowanej w ustawie kwoty. tj.6 100.7 mld zł.0% ogółu dochodów budżetowych.0 mld zł i były niższe o 2.2 Społecznych 4.7 104.3 32.3 25.2 214.4 19.3 128.5 104.3 4.3 mld zł. Wydatki budżetu państwa Wydatki budżetu państwa w 2009 r.2 76.8 76.5 1.7 25.2%.7 Europejskiej WYDATKI OGÓŁEM 309.2 27. Dochody niepodatkowe zostały zrealizowane na poziomie wyższym m.8 2009 Wykonanie mld zł 274.8 32.4 25.2 38.2 33.9 300.1 81.2 0. Subwencja dla jednostek samorządu 40. Dochody podatkowe 228.8% kwoty zrealizowanej w 2008 r.1 87.0 98.0 90.3 14.1 mld zł w stosunku do kwoty ustalonej w znowelizowanej ustawie budżetowej.4 48.0 58.2 219. zakładano.7 122 .0 96. 8 mld zł).1% (151.1%).1 26.8% PKB.3 25. co stanowi 87.8 mld zł. Wg stanu na koniec czerwca 2010 r. wyniósł 23. Ich udział w wydatkach ogółem w 2009 r.7 mld zł.2 mld zł.9 2008 72.5% wielkości deficytu przyjętego w ustawie budżetowej na rok 2010.9% rocznych dochodów przyjętych w ustawie budżetowej na rok 2010.1 mld zł.4%).6 Obecna struktura wydatków budżetowych charakteryzująca się istotną.4 mld zł (w ustawie znowelizowanej ujemne saldo 1. subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego. − obronę narodową (7.6%). 70. Finansowanie zagraniczne osiągnęło wielkość 18. większość wydatków budżetu państwa stanowiły wydatki sztywne.8%).6% ogółu wykonanych wydatków budżetu państwa w 2009 r. tj. Przepisy ustawowe i podjęte wcześniej zobowiązania prawne stanowią o absolutnej konieczności realizacji wydatków zdeterminowanych m.in.5 mld zł (w ustawie znowelizowanej ujemne saldo 19.6%).7 2007 73. które wynikały z przepisów ustawowych lub wcześniej podjętych zobowiązań ujętych w ramy prawne. Finansowanie krajowe deficytu budżetowego.5%). wynosił 74.2% zakładanej kwoty po nowelizacji ustawy budżetowej.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Podobnie jak w latach poprzednich. 2005 72. − obsługę długu publicznego (14. 123 . Zaawansowanie wydatków jest wyższe i stanowi 50.4% i był o 1. ujemnego salda przychodów z prywatyzacji i ich rozdysponowania oraz prefinansowania wyniosło 30. Najbardziej znaczące pozycje w wydatkach zdeterminowanych stanowiły wydatki z przeznaczeniem na: − subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego (20.7% kwoty zaplanowanej w znowelizowanej ustawie budżetowej oraz 1.0 mld zł). Na wydatki elastyczne przeznaczono 25. Do sfinansowania pozostawało również ujemne saldo przychodów z prywatyzacji i ich rozdysponowania w wysokości 20. co stanowi 45. 215.5%. ogranicza możliwości rządu w kształtowaniu wielkości deficytu budżetowego. takie. − dotacje dla Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (7.5 mld zł) oraz ujemne saldo prefinansowania zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej w kwocie 4. Deficyt budżetowy Deficyt budżetu państwa w 2009 r.7 27. Tabela 42 Struktura wydatków budżetu państwa (%) Wydatki zdeterminowane Wydatki elastyczne Źródło: Ministerstwo Finansów.5 27.8 mld zł. utrzymującą się od lat dominacją wydatków zdeterminowanych.proc. wyższy niż w 2008 roku. wydatki na wsparcie dla instytucji będących dysponentami funduszy celowych. dochody budżetu państwa wyniosły 114.4 25. wydatki te były wyższe nominalnie o 0. co stanowiło 75. − dotacje dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (13. W efekcie łączna kwota do sfinansowania wyniosła 48.5 mld zł. − wpłaty do budżetu Unii Europejskiej oraz wydatki refundowane z budżetu UE (14. wobec przyjętej w znowelizowanej ustawie kwoty 48.6 mld zł. W porównaniu do 2008 r. tj. tj.5 2006 74. Deficyt budżetowy po pierwszych sześciu miesiącach wyniósł 36.3 2009 74. takich jak: obsługa długu publicznego.7 pkt.6% sumy przewidzianej w ustawie budżetowej po nowelizacji. W 2008 r.0% PKB.2. − Średnioroczny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem: 2. 124 . 54 Według komunikatu GUS dotyczącego deficytu i długu sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2009 r. a w 2003 r.proc.4 pkt. w wyniku spowolnienia wzrostu PKB oraz wdrożonych reform strukturalnych.MINISTERSTWO GOSPODARKI Ramka 9 Założenia do projektu budżetu na 2011 r. z powodu wyższego wzrostu gospodarczego oraz niższego deficytu budżetowego. − Nominalny wzrost przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej: 3. które skutkowały obniżeniem poziomu dochodów sektora instytucji rządowych i samorządowych (m.1% PKB54. a jednocześnie nastąpiła obniżka skali podatkowej podatku PIT.0% − Przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej: zmiana o 1. Na posiedzeniu Rady Ministrów 13 lipca 2010 r. przekroczył nawet 6%. sytuacja uległa dalszemu pogorszeniu. nastąpiło znaczące pogłebienie nierównowagi fiskalnej.5% − PKB w cenach stałych: 1. względem roku poprzedniego i osiągnął poziom 95. Według wstępnego szacunku GUS deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2009 r. W 2007 r. Z tego względu zjawiskiem niepokojącym jest trwały.3 mld zł. deficyt sektora finansów publicznych obniżył się znacząco – do poziomu 2.7% PKB.496.9% − Stopa bezrobocia rejestrowanego na koniec roku: 9. Finanse publiczne Poprawa stanu finansów publicznych stanowi obecnie istotne wyzwanie dla polityki gospodarczej Polski.9% 8. Długotrwale utrzymujący się deficyt budżetowy prowadzi do narastania długu publicznego i negatywnie wpływa na sytuację gospodarczą kraju. m.359 zł. W 2009 r. Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2008 r. Tempo wzrostu gospodarczego jeszcze spowolniło. wyniósł 3. Kluczowym celem jest przede wszystkim ograniczenie wydatków sektora finansów publicznych oraz zmniejszenie jego deficytu.7 mld zł..4% − Nominalny wzrost przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw: 4. (tzw. przyjęto ‘Założenia projektu budżetu państwa na rok 2011’.in. wzrósł o 3.in. znaczny deficyt sektora finansów publicznych w Polsce. przyjęto następujące założenia dotyczące podstawowych wskaźników makroekonomicznych w tym okresie: − PKB w ujęciu realnym: wzrost o 3.3% − Przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej: 3. notyfikacja fiskalna) z dnia 22 kwietnia 2010 r. który w latach 2001–2005 był wyższy niż 4% PKB. skutkująca zmniejszeniem dochodów budżetu. obniżenie składki rentowej). co stanowi 7.7% − Realny wzrost przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej: 1. Na potrzeby projektu budżetu państwa na 2011 r. o 72. Poziom państwowego długu publicznego istotnie podniósł się w latach 2001–2003 wskutek spowolnienia gospodarczego. Na koniec maja 2010 r.8 2006 478.9 49.7 2009 631. Tabela 43 Dług Skarbu Państwa i zadłużenie sektora finansów publicznych* (mld zł i % PKB) 2005 mld zł. natomiast w 2003 r. Według przyjętych przez Ministerstwo Finansów prognoz na 2010 r. 440.1%). Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych (państwowy dług publiczny. W relacji do PKB dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 46. W 2004 r.5 43.9% PKB. co stanowi 46. W 2007 roku wskaźnik obniżył się do 45.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Wykres 36 Deficyt budżetowy i deficyt sektora finansów publicznych (mld zł – lewa oś i % PKB – prawa oś) mld zł 120 100 80 60 40 20 0 2005 Deficyt budżetowy (mld zł) Deficyt sektora finansów publicznych (% PKB) 8 % 7 6 5 4 3 2 1 0 2006 2007 2008 2009 Deficyt sektora finansów publicznych (mld zł) Deficyt budżetowy (% PKB) Źródło: DAP MG na podstawie danych Ministerstwa Finansów. 36.1%.1 2008 569.8 rządowych i samorządowych * Dług Skarbu Państwa obejmuje krajowe i zagraniczne zobowiązania Skarbu Państwa (papiery wartościowe wyemitowane na rynek krajowy i zagraniczny).8%. 55 Źródło: Program Konwergencji .9 44. a więc o 2.5 45. Stosunek długu do PKB wynosił w 2000 r. Na koniec 2009 r.9 pkt. zadłużenie Skarbu Państwa wyniosło 678. W roku 2008 zadłużenie wyniosło 597.9% do 49.5 47.1 2007 501. ale kolejne dwa lata to ponowny wzrost relacji.9 mld zł.1 mld zł (tj. zadłużenie sektora finansów publicznych) obejmuje dług Skarbu Państwa oraz pozostały dług sektora instytucji rządowych (w tym dług sektora ubezpieczeń społecznych) oraz dług sektora instytucji samorządowych.2%.1% PKB 55.proc.8 mld zł. – już 47.0 Dług Skarbu Państwa % PKB Dług sektora instytucji % PKB 47.9% i 53.5%. 125 . deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz dług publiczny stanowić będą odpowiednio 6. Źródło: Ministerstwo Finansów.1 47.Aktualizacja 2009. zaciągnięte kredyty i pożyczki oraz wymagalne zobowiązania jednostek budżetowych. państwowy dług publiczny wzrósł do poziomu 669. wzrostowa tendencja relacji zadłużenia została zahamowana.7 45. o 12.2 46.8%. co oznacza wzrost w stosunku do 2008 r.6 mld zł i w stosunku do stanu z końca 2009 roku wzrosło o 7.2 44. Skala redukcji nierównowagi fiskalnej w porównaniu z 2006 r. 126 .. pozostawała poniżej dopuszczalnego pułapu (60%).7% w 2006 r. PKB. których spełnienie pozwala uznać kraj za przygotowany do uczestnictwa we wspólnym obszarze walutowym.. . Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2007 r.2% PKB (wobec 47. ponieważ Polska objęta była procedurą nadmiernego deficytu.MINISTERSTWO GOSPODARKI 8. KE rekomendowała Radzie Ministrów Finansów (ECOFIN) zdjęcie z Polski procedury nadmiernego deficytu. W roku 2009 r. deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w relacji do PKB ponownie przekroczył referencyjny poziom 3% i wyniósł 3. 56 Z nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej do strefy euro przystąpiły: Słowenia (01. 121. 57 Według metodologii ESA'95 . Economic Forecast – spring 2010. Spełnienie kryteriów Traktatu z Maastricht Polska. określić działania konieczne do redukcji nadmiernego deficytu i wzmocnić średniookresowe ramy budżetowe. negatywna tendencja pogłębiła się. Dług sektora general government wyniesie odpowiednio 53.3%. Malta i Cypr (01. tj.2008 r.). Zgodnie z wydanymi rekomendacjami przez Radę Ecofin w lipcu 2009 r. wyniosła 1. Nie można jednak stwierdzić.8 pkt.01.2009 r. co skutkowało osiągnięciem deficytu na poziomie 7. Według majowych prognoz gospodarczych KE58. Biorąc pod uwagę wyniki sektora finansów publicznych odnotowane w 2008 r. utrzymując się nadal znacząco poniżej wartości referencyjnej. Warunkiem koniecznym do przystąpienia do strefy euro jest spełnianie kryteriów konwergencji ustalonych w art. wyniósł 45.7%. W czerwcu 2008 r.1% PKB. czy kryteria są spełnione. a przyszłoroczny osiągnie 7.General Government (GG).in. na poziomie 51. nie powinien przekraczać 3%. 58 European Commission DG-ECFIN. nie przyjęła dotychczas wspólnej waluty euro56.2007 r.proc.0%.) oraz Słowacja (01.0%. co zostało spełnione 8 lipca 2008 r. Udział długu publicznego mierzonego w cenach rynkowych w PKB w roku poprzedzającym badanie nie powinien przekraczać 60%. Kryterium fiskalne Kryterium fiskalne dotyczy procentowej wielkości deficytu oraz długu instytucji rządowych i samorządowych w PKB.24 czerwca 2009 r. zapewnić średnioroczną redukcję deficytu fiskalnego (dla deficytu strukturalnego) na poziomie przynajmniej 1.01.3.9 oraz 59. Udział deficytu instytucji rządowych i samorządowych w PKB wyniósł 2.1 traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht. Kryteria konwergencji stanowią wskaźniki makroekonomiczne. Polska powinna zredukować nadmierny deficyt w wiarygodny i trwały sposób.01.25% PKB począwszy od 2010 r. Zaleciła jednocześnie zmniejszenie do 2012 roku deficytu finansów publicznych do wymaganego w Traktacie z Maastricht poziomu 3% PKB. wskaźniki dla Polski kształtowały się poniżej progów referencyjnych. podobnie jak większość nowych krajów członkowskich.0% 57. KE otworzyła wobec Polski procedurę nadmiernego deficytu. tegoroczny deficyt w Polsce ma wzrosnąć do 7. Jednak na koniec 2008 r. stóp procentowych). W zakresie kryterium relacji długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB Polska w 2009 r.3%.).). kursowe. W 2007 r. że kryterium fiskalne zostało spełnione. Kryteria konwergencji można podzielić na fiskalne oraz monetarne (kryterium inflacyjne. Udział deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych w PKB mierzony w cenach rynkowych w roku poprzedzającym ocenę. W tym celu Polska powinna m. 1 59 W dotychczasowej praktyce wyliczania wartości referencyjnej dla kryterium stabilności cen wartość ta była szacowana przy założeniu. Estonia i Belgia). Kryterium kursowe Kryterium kursowe stanowi warunek uczestnictwa w mechanizmie kursowym ERM II. Według danych za kwiecień 2010 r.0 pkt. Tabela 44 Spełnianie kryteriów z Maastricht przez Polskę 2009 Kryterium Polska Deficyt sektora finansów publicznych do PKB w (%) 3.0 Stopy procentowe 6.3 53. zawarto nowe informacje na temat sposobu kalkulacji wartości referencyjnej kryterium stabilności cen w nadzwyczajnych okolicznościach.1 Dług sektora finansów publicznych** do PKB w (%) 60. kiedy pięć państw Unii Europejskiej cechowało się ujemną dynamiką cen konsumenta. 60 Źródło: Monitor konwergencji nominalnej – czerwiec 2010. Źródło: DAP MG. jak i interpretacja zapisów traktatowych dokonana explicite w Raportach o konwergencji z 2004 r. jeśli kraj utrzymywał kurs swojej waluty w przedziale wahań (+/. gdy średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa ocenianego kraju nie przekracza wartości referencyjnej. Zgodnie z przyjętą metodologią inflacja powinna być mierzona za pomocą zharmonizowanego wskaźnika cen konsumpcyjnych (ang.0 Inflacja (HICP – w %) 1. Harmonised Index of Consumer Prices – HICP).5 pkt.proc.9 10. ** Według metodologii ESA'95 .General Government (GG). 2010* Kryterium 3. Kryterium stóp procentowych Kryterium to jest spełnione. a średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa jest wyznaczana. bez szczególnych napięć normalnego przedziału wahań kursów walut przewidzianego w ramach mechanizmu kursowego przynajmniej w ciągu ostatnich dwóch lat przed badaniem dotyczącym spełnienia kryteriów spójności.6 4.0 51.0 7. Wartość referencyjna wyznaczana jest na podstawie średniej arytmetycznej ze stóp procentowych w trzech krajach UE.1 *Według dostępnych danych za kwiecień 2010 r. punkt Kryterium inflacyjne i dołączony do niego w przypisie komentarz) oraz dodanie do otrzymanej średniej 2.15%) w ramach Europejskiego Systemu Walutowego przez okres co najmniej dwóch lat przed datą przeprowadzania oceny.8%60.8 6.9 3. Średnia stopa inflacji w roku poprzedzającym badanie nie powinna być wyższa niż o 1. że państwo z deflacją nie może zostać uznane za jedno z trzech państw o największej stabilności cen w Unii Europejskiej. Kryterium to uznaje się za spełnione. W roku 2009 Polska nie spełniała kryterium kursowego. i prognozy Komisji Europejskiej. Polska nie spełnia kryterium inflacyjnego. 127 .0 60. Ministerstwo Finansów.. Stopy procentowe oblicza się na podstawie długoterminowych obligacji rządowych lub porównywalnych papierów wartościowych. a wskaźnik HICP (średnia 12M) w Polsce osiągnął poziom 3. charakteryzujących się największą stabilnością cen (por.2 6. od średniej arytmetycznej dla trzech krajów o największej stabilności cen w Unii Europejskiej59. Zgodnie z nim kraj członkowski powinien być zdolny do respektowania. jako średnia arytmetyczna z ostatnich 12 miesięcy.9%.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Kryterium inflacyjne Kryterium inflacyjne ogranicza wysokość dopuszczalnej stopy inflacji. Ocena dokonana została na podstawie danych z marca 2010 r.0 0. Podstawą do przyjęcia tego założenia była zarówno definicja stabilności cen EBC.proc.4 Polska 7. Za państwa referencyjne zostały uznane gospodarki o ujemnej dynamice cen (Portugalia. Od IV kwartału 2008 r. W Raportach o konwergencji z 2010 r. kryterium dla tego okresu wyniosło 0. Monitor konwergencji nominalnej – czerwiec 2010. 128 .4% i wyniosła 6.61 61 Por. Ministerstwo Finansów. Gdyby jednak Łotwa została wykluczona z tej grupy (za czym przemawiają wiosenne prognozy KE.0% i Polska nie wypełniałaby kryterium stopy procentowej. rentowność polskich obligacji 10-letnich nie przekroczyła obowiązującej w tym okresie wartości referencyjnej 10. Podstawą do obliczenia wartości referencyjnej były dane dla Portugalii i Łotwy. Duży wzrost wartości referencyjnej wynika z obecności Łotwy w gronie państw referencyjnych (średnioroczny spadek cen o 0.6%. przewidujące w najbliższych miesiącach stopy spadku cen porównywalne z Irlandią). co stanowi wielkość porównywalną z państwami referencyjnymi z majowych Raportów o konwergencji KE i EBC).MINISTERSTWO GOSPODARKI W kwietniu 2009 r. Nie wzięto pod uwagę Estonii – trzeciego z państw referencyjnych dla kryterium stabilności cen – ze względu na brak odpowiednich instrumentów finansowych na tamtejszym rynku. wartość referencyjna wyniosłaby 6.1%. 7% w II kwartale 2010 roku62. a poczynając od IV kwartału 2009 roku obserwowany jest wzrost produkcji z kwartału na kwartał w tempie przyspieszonym.5% (w 2008 roku wzrosła o 3.5% w I kwartale 2010 roku i 11.3%).5 7.2% w III kwartale. odpowiednio o 6.7%. W stosunku do roku poprzedniego zmniejszyła się o 3.2 5. W III kwartale 2009 roku tendencja spadkowa wyhamowała.7 8. 129 .7 mld zł i była zbliżona do wielkości uzyskanej w 2007 roku.1. w których liczba pracujących przekracza 9 osób. Odnotowano znacznie niższe zmniejszenie produkcji (o 1. 5. Tempo wzrostu produkcji przemysłowej spowolniło z ponad 7% w pierwszym półroczu do 2. Dynamika produkcji przemysłowej Globalny kryzys ekonomiczny zaczął oddziaływać na gospodarkę polską w drugim półroczu 2008 roku.0 2. W trzech kolejnych kwartałach notowano spadki produkcji. rok 2009 oraz I półrocze 2010.3 -5 -6. a w 2007 roku o 10.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 9.2 9.6%.7%). 10. O spadku rocznej produkcji zdecydowała sytuacja przemysłu w I półroczu 2009 roku.1. Produkcja sprzedana liczona w cenach bieżących wyniosła w 2009 roku 912.0% oraz 6. w których liczba pracujących przekracza 9 osób Źródło: Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju.1. W porównaniu z innymi krajami UE spadek produkcji w naszym kraju był relatywnie niezbyt głęboki.7 *dotyczy przedsiębiorstw.5 11. GUS 62 Komentarz odnosi się do podmiotów. Wykres 37 Zmiany produkcji sprzedanej przemysłu w poszczególnych kwartałach lat 2008-2010 (w stosunku do analogicznego kwartału roku poprzedniego)* % 15 10 5 0 -1. 9.3 -10 -15 I II 2008 III IV I II 2009 III IV I 2010 II -10. PRZEMYSŁ 9. Dynamika i struktura produkcji sprzedanej przemysłu 9.3%.0 -6.5% w IV kwartale 2009 roku. parę wodną i gorącą wodę. który decyduje o kształtowaniu się dynamiki w całym przemyśle. GUS nie dokonał jeszcze przeliczeń dynamiki produkcji dla lat wcześniejszych od 2005 roku. GUS 2010 rok. produkcja przemysłowa wzrosła o 23.0%) oraz produkcji pojazdów samochodowych (o 11. Najszybciej wzrasta produkcja w przemyśle przetwórczym.9%.5 -3. Od 2009 roku obowiązuje klasyfikacja PKD 2007. Jedyną sekcją przemysłu. zgodne są z tendencjami w krajach gospodarczo rozwiniętych. W tym samym czasie produkcja sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną. Natomiast najgłębszy spadek produkcji odnotowano w produkcji metali (o 24. gospodarowaniu ściekami i odpadami odnotowano wzrost o 26. w tym produkcja przemysłu przetwórczego zwiększyła się o 29.4%. Natomiast w górnictwie i wydobywaniu następuje ograniczenie działalności.0%. gaz.MINISTERSTWO GOSPODARKI Decydujący wpływ na dynamikę produkcji przemysłu ma sekcja przetwórstwa przemysłowego.9%.0 2.0%.3%).8 Przemysł Sekcja B 2008 Sekcja C 2009 Sekcja D Sekcja E Sekcja B – górnictwo i wydobywanie.8%). a produkcja górnictwa i wydobywania zmniejszyła się o 11. Działy te zaliczane są do działów wysokiej techniki. W dostawie wody. rekultywacja Źródło: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2010.5%. Najgłębszy spadek miał miejsce w górnictwie i wydobywaniu (o 12. w porównaniu z 2005 rokiem63. wyrobów elektronicznych i optycznych (o 10.6%) oraz wyrobów farmaceutycznych (o 7.2 3. partycypująca w ponad 80% w produkcji całkowitej. Wykres 38 Zmiany produkcji sprzedanej w sekcjach przemysłu w latach 2008 i 2009 (w stosunku do roku poprzedniego % 15 10 5 0 -5 -10 -15 12. 63 130 .9 -12.7 -4. gospodarowanie ściekami i odpadami. gaz i gorącą wodę odnotowano spadek produkcji o 4. gaz i gorącą wodę zmniejszyła się o 3.3 4. Występujące w Polsce tendencje w zakresie kształtowania się dynamiki produkcji przemysłowej w poszczególnych sekcjach w długim okresie. Najbardziej wzrosła produkcja komputerów. W sekcji tej produkcja obniżyła się o 3.0 -1. gospodarowanie ściekami i odpadami. Sekcja C . W przemyśle przetwórczym na 22 badane działy wzrost produkcji w 2009 roku odnotowano w siedmiu (w 2008 roku działów takich było jedenaście).6 3. Sekcja E – dostawa wody. w której produkcja wzrosła (o 2.8%).przetwórstwo przemysłowe. W 2009 roku.5 -3.8%.5%) była dostawa wody. W wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną. Sekcja D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną. 0 4.3 -5.0%).0 -0. Zmniejszenie produkcji w tym ostatnim dziale jest wyłącznie efektem głębokiego spadku w 2009 roku.0 -15. parę wodną i gorącą wodę.0 inwestycyjne 2009 konsumpcyjne trwałe konsumpcyjne nietrwałe związane z energią Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS. GUS 2010 rok.9 -10. Sekcja E – dostawa wody.9%) oraz produkcji metali (o 6.3 0.5 -9. O ponad 30% wzrosła produkcja w dziale poligrafii.7 7.8 2.1 -5 -6. maszyn i urządzeń oraz pojazdów samochodowych. Działy wymienione jako pierwszy i trzeci zaliczane są do działów wysokiej techniki.1 2. obliczenia DAP MG. Wykres 39 Zmiany produkcji dóbr wg głównych grupowań przemysłowych w latach 2008 i 2009 (w stosunku do roku poprzedniego) % 15 10 5 0. 131 .przetwórstwo przemysłowe. Wykres 40 Zmiany wydajności pracy w sekcjach przemysłu w latach 2008 i 2009 (w stosunku do roku poprzedniego) % 10.6%).POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Sekcja przetwórstwa przemysłowego charakteryzuje się zróżnicowaniem dynamiki produkcji w poszczególnych działach.6 0.4 -6.3 -10 zaopatrzeniowe 2008 13. rekultywacja Źródło: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2010.6 8. gospodarowanie ściekami i odpadami.1 1.8 6.0 -5. Sekcja D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną.6 0 -0.0 Sekcja B – górnictwo i wydobywanie. Zmniejszenie nastąpiło w trzech działach: produkcji wyrobów tytoniowych (o 40.1 Przemysł Sekcja B Sekcja C 2008 2009 Sekcja D Sekcja E -4. gaz.0 -13.3 5. produkcji urządzeń elektrycznych (prawie dwukrotny) oraz w produkcji wyrobów farmaceutycznych (prawie o 50%).8 0.9 5. a także produkcja wyrobów z metali. wyrobów elektronicznych i optycznych (ponad dwukrotny). produkcji odzieży (o 8. Sekcja C . W okresie 2005-2009 największy wzrost miał miejsce w produkcji komputerów. 6%. 132 . komputerów.5 120. GUS.1 94.9 107.1 104.8%) i właśnie ta sekcja zdecydowała o zwiększeniu wydajności w całym przemyśle.9 128.4 95. maszyn i apar. Wydajność pracy w przemyśle mierzona produkcją sprzedaną na jednego zatrudnionego wzrosła o 2.1%.2 125.9 64.4 108. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w przemyśle wzrosło w roku 2009 o 4.1 93. W 2009 roku nastąpiła obniżka jednostkowych kosztów pracy (w 2008 roku koszty pracy wzrosły).5 123.2 102. (w 2008 roku wynagrodzenia realne wzrosły w tempie szybszym od wydajności o 5.6 91.9 109. Wzrost wydajności nastąpił jedynie w przemyśle przetwórczym (o 4. a okresem który zdecydował o istotnym ograniczeniu rocznego tempa wzrostu produkcji przemysłowej w stosunku do roku 2008 było I półrocze 2009 roku.2 118. W pozostałych sekcjach odnotowano spadek wydajności w stosunku do roku 2008.0 116. Udział każdego z nich w produkcji sprzedanej przemysłu przetwórczego przekraczał w 2009 roku 3% (w cenach bieżących).1 119.5 109. wyrobów z pozostałych 109.2 98. sekcją decydującą o dynamice produkcji przemysłowej jest przemysł przetwórczy.8 102.3 109.1 121.8% (w 2008 roku o 0.3 105.1.7 97.9 64 Dotyczy podmiotów.7 91.6 95.7% i nietrwałych o 5.7 61.7 pkt. proc.1 64.5 106.2 101.8 103.4 elektronicznych i optycznych Prod.8 112.5 113.0 106.4 91. mebli.).6 113.3 rafinacji ropy naftowej Prod.8%).7 Prod.3 122. maszyn i urządzeń 110.7 105.3 98.5 pkt.4 106.5 108.4 92.8 93.4 93.7 106.1 180.1%).6 94.1 97.9 83. najgłębszy w górnictwie i wydobywaniu (o 13.0 94.8 97. dóbr inwestycyjnych o 9.5 95.6% i jednocześnie 67.3 2010 I II 110.3%. Natomiast ich łączny udział w produkcji przemysłu przetwórczego stanowił 81.3 122. artykułów spożywczych Prod.1 113.9 106. pozostała 100. pojazdów 117. wyrobów z metali 111. 121.5 93.0% i dóbr związanych z energią o 6.5%.7 114. W wybranych działach dokonano analizy kwartalnej dynamiki produkcji w latach 2008 i 2009.9 Prod.7 106.8 96.9 107.2 99.9 Kwartały 2009 roku I II III IV 90.1 99.9 88.5 92.0 88. Kwartalna dynamika produkcji w przemyśle przetwórczym64 Jak wspomniano wyżej.2 103.8 99.3 Prod. Wynagrodzenie realne zwiększyło się o 1.1 samochodowych Prod. 9.6 111.9 Prod.6 97.8 97.8 116.6 151.2.2 100.1 102.3 101.8 102.9 91. Tabela 45 Dynamika produkcji w wybranych działach przemysłu przetwórczego Wyszczególnienie Przetwórstwo przemysłowe Prod.6 114.1 106.2 99. wyrobów chemicznych 99.5 92.6 107.1 111. rok 2009 oraz I półrocze 2010. wyrobów gumowych 108. w których liczba pracujących przekracza 9 osób.4 84.3 105. Wzrosła produkcja dóbr konsumpcyjnych: trwałych o 13.2 96. Dynamika wydajności pracy wyprzedzała dynamikę wynagrodzeń realnych o 1. W pozostałych grupach produkcja się zmniejszyła: dóbr zaopatrzeniowych o 6. Kwartały 2008 roku I II III IV 108. metali 102.9 102.2 88. elektr.1% (w 2008 roku o 5.3 Prod.9 106.7 99.1 91.6 125.7 79.7 97. koksu i produktów 108.1 104.9 95.6 98.MINISTERSTWO GOSPODARKI Dynamika produkcji przemysłu wg głównych grupowań przemysłowych w roku 2009 była zróżnicowana.1 88.5 81.0 72. wyrobów 121.6 105.1 102.3 87.0 87.3%).7 93.3 97.3 109.9 92. proc.1 77.2 surowców niemetalicznych Prod.4 Prod.4 104.7% w produkcji całego przemysłu. Spośród prezentowanych przez GUS 22 działów przemysłu przetwórczego wyselekcjonowano 12 największych działów.2 129.0 działalność Źródło: Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju.3 107.4 107.2 106.2 107.6 102. Zmniejszenie notowano w ośmiu działach (w tym największe nadal w produkcji metali oraz produkcji samochodów. Otóż głębokie spadki produkcji w I półroczu 2009 roku są efektem relatywnie wysokiej bazy (w I półroczu 2008 roku następował szybki wzrost produkcji. mimo realnego wzrostu produkcji. a w drugiej z ww. Sekcja wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną.7% w roku 2009). a nie 9. Prawidłowy rachunek struktury i zachodzących w niej zmian oraz tendencji występujących w tym zakresie powinien opierać się wyłącznie na wielkościach realnych.8% w I kwartale i o 12. Według takiego rachunku zwiększenie udziału w produkcji przemysłowej dotyczy przetwórstwa przemysłowego oraz dostawy wody i gospodarowania ściekami i odpadami.7%. gaz i gorącą wodę (z 8. odnotowano wzrost produkcji. na którą oddziaływał już kryzys ekonomiczny). Produkcja zmniejszyła się o 0. W przemyśle przetwórczym produkcja w 2009 roku obniżyła się realnie w mniejszym stopniu niż w całym przemyśle.9%. w tego typu rachunku wykazuje w 2009 roku udział 8. jako jedynej. któremu towarzyszył jednoczesny realny spadek produkcji. Polska nie odczuwała jeszcze negatywnych skutków światowego kryzysu ekonomicznego).2%. Struktura produkcji sprzedanej w sekcjach i działach przemysłu Konsekwencją zróżnicowanej dynamiki produkcji przemysłu w sekcjach i działach jest zmiana jej struktury. Spadek produkcji miał miejsce w trzech działach.6% w II kwartale. gaz i gorącą wodę.7%. w sposób zasadniczy zmienia sytuację. 9. Sekcja dostawy wody i gospodarowania ściekami i odpadami obniżyła swój udział. Spadek produkcji dotyczył w I kwartale jedenastu działów.2%. Następujące w różnym tempie zmiany cen zniekształcają rachunek struktury produkcji. Produkcja przemysłu przetwórczego wzrosła o 10. W IV kwartale produkcja przemysłu przetwórczego wzrosła o 6. Przy analizie zmian produkcji w poszczególnych kwartałach należy mieć na względzie punkt odniesienia.1.8% i produkcja pojazdów samochodowych o 14. Z kolei pewna poprawa sytuacji w II półroczu 2009 roku jest efektem niskiej bazy (produkcja w II półroczu 2009 roku porównywana jest z niską produkcją II półrocza 2008 roku. w dziesięciu produkcja wzrosła. większy niż w całym przemyśle. sekcji. 133 . Wzrost udziału tej sekcji nastąpił wyłącznie dzięki wysokiemu wzrostowi cen (o 15. W największym stopniu zmniejszyła się produkcja metali (prawie 40%) oraz produkcja samochodów. Spadek nastąpił tylko w produkcji maszyn i urządzeń oraz w produkcji mebli. Udział pozostałych sekcji zmniejszył się. W dziewięciu działach produkcja wzrosła. W III kwartale silna tendencja spadkowa w przetwórstwie przemysłowym wyhamowała.9% i 6. Podobnie dwucyfrowe wzrosty produkcji w I półroczu 2010 roku są wynikiem niskiego punktu odniesienia (spadku produkcji w I półroczu 2009 roku).9% w roku 2008 do 9. Spośród dwunastu badanych działów. w tym produkcja metali o 13. W rachunku w cenach bieżących zwiększenie udziału w produkcji przemysłowej wykazuje jedynie sekcja wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną. Uwzględnienie w rachunku struktury produkcji wielkości realnych. w drugim – dziewięciu.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI W pierwszych dwóch kwartałach 2009 roku produkcja przemysłu przetwórczego zmniejszyła się odpowiednio o 9. W I oraz II kwartale 2010 roku kontynuowana jest obserwowana od IV kwartału 2009 roku tendencja wzrostowa.3.7% jak w rachunku w cenach bieżących. Zmiany struktury produkcji w cenach bieżących zdeterminowane są ruchami cen oraz dynamiką produkcji.9%). cen 2009 cenach 2008 cenach r.3 7.2 103.2 3. w produkcji 2009 r. GUS 2010 rok.2 94.1 4.0 91.7 111. % r.8 96.0 100.5 26.5 103.5 12.8 101.0 1.5 103. % (c.4 96.1 100.4 96. mld zł % 2008 r. GUS 2010 rok.1 100. gaz.3 102.8 100.8 105.1%).4 7.3% produkcji przemysłu przetwórczego.stałe) % 2008 2009 2008 2009 45.4 3.2%). pozostałego sprzętu transportowego 113.9 101.0 10.4 27.1 96.9 104.2 Źródło: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2010.0 97.7 100.3 2.3 102.9 9. rekultywacja Ogółem przemysł 918.4 2. produkcja pojazdów samochodowych (11.0 57.4 1.3 3.6 105.3 ropy naftowej Produkcja chemikaliów i wyrobów 97.7 3.3 102.4 Produkcja napojów 19.2 5.9 35.7 8.1 Produkcja wyrobów z metali 108.0 96.0 76.8 5. Tabela 47 Wielkość produkcji sprzedanej.8 37. obliczenia DAP MG.5 99.2 101.6 100.3 31.7 Poligrafia i reprodukcja zapisanych 94.0 1.7 1.1 4.4 88.1 44.4 Produkcja wyrobów tytoniowych 2.1 0. gospodarowanie 21.8 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw 103.9 106.0 Produkcja wyrobów z drewna 25.7 760.7 103.3 97.bieżące) w 2009 r.0 20.3 101.5 20.0 108.8 96.3 118.3 97.6 95.0 105.1 Produkcja papieru i wyrobów z papieru 19.3 912.9 Produkcja w mld zł 2008 2009 Struktura w % 2008 100.4 95.3 91.4 4.5 Źródło: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2010.6 22.7 41.9 101. dynamika produkcji i cen oraz struktura produkcji w działach przemysłu przetwórczego w latach 2008 i 2009 Dynamika 2008 2009/ 2009/ /2007 2008 2007 104. obliczenia DAP MG.8 3.0 92.3 100.6 10.0 102.6 37.8 83.MINISTERSTWO GOSPODARKI Tabela 46 Zmiany struktury produkcji przemysłowej w cenach bieżących i stałych Produkcja Struktura Struktura Dynamika Wskaźnik 2009 r.0 41.9 26.7 93.5 1.3 79.5 mineralnych surowców niemetalicznych Produkcja metali 97.8 96.7 760.7 84.5 5.0 73.3 107.2 11.0 100.5 4.5 769.4 3.1 5.7 Produkcja odzieży 9.7 83.6 3. parę wodną i gorącą wodę Dostawa wody.5 100.5 8.0 97.3 2.0 16. W roku 2008 także te trzy działy (i w takiej samej kolejności) charakteryzowały się największym udziałem.5 97.3 118.1 Produkcja artykułów spożywczych 127.4 sztucznych Produkcja wyrobów z pozostałych 97.7 101.1 Produkcja wyrobów tekstylnych 8.0%) oraz produkcja wyrobów z metali (7.3 104.9 1.0 95.3 Produkcja sprzedana mld zł 115.9 746.9 98.0 96.4 97.5 0.6 111.6 Przetwórstwo przemysłowe 769.1 2.0 103.9 93.7 106. Dynamika cen w% 2008/ 2009/ 2007 2008 100.7 104.4 6.5 93.2 61.5 100.2 28.4 5.9 Produkcja mebli 104.0 100.9 39.7 98.0 39.2 37.6 10.0 Produkcja maszyn i urządzeń 110.2 0.6 84.2 W przemyśle przetwórczym w strukturze produkcji w cenach bieżących w roku 2009 największy udział miała produkcja artykułów spożywczych (19.4 123.2 110.6 2.2 113.1 885.5 chemicznych Produkcja wyrobów farmaceutycznych 110.6 145.2 102.4 1.6 101.9 111. W działach tych wytworzono łącznie 37.9 102.8 Prod.6 20.1 1.0 11.8 4.7 111.4 106.6 59.7 7.1 101.9 8.8 97.6 3.5 25.5 9.0 1.0 86.7 2.8 55.7 0.2 Produkcja pojazdów samochodowych 107.9 11.0 1.6 95.2 90.6 88.6 nośników informacji Produkcja koksu i produktów rafinacji 108.4 46.1 98.1 83.4 2009 100.8 2.6 48.5 85.1 energię elektryczną.9 100.6 105.1 Produkcja komputerów.2 38.4 43.5 90.9 3.0 94.5 98.1 97.7 95.4 96.6 4.5 100.7 102.5 ściekami i odpadami.5 101.4 63.6 88.6 91.7 87.1 7.2 97.4 107. 134 .1 90.7 Produkcja skór i wyrobów skórzanych 3.4 77.8 28. w produkcji (c.4 101.6 4.8 106.0 19.4 102.0 Górnictwo i wydobywanie Przetwórstwo przemysłowe Wytwarzanie i zaopatrywanie w 81.6 92.9 4.4 6. wyrobów 101.9 100.9 elektronicznych i optycznych Produkcja urządzeń elektrycznych 115. 9 88. GUS 2010 rok.253 2.1 97. szt.7 91. węgiel retortowy mln ton 10.4 755 5.207 347 10.2 94. GT 517 Energia elektryczna TWh 157 Źródło: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2010.5 91. produkcji urządzeń elektrycznych oraz produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych.625 gazowym Rudy i koncentraty miedzi tys.886 9.7 99.8 44. 13.0 90.1 80.9 56. ton 10.3 81. produkcji wyrobów z metali.1 127.663 7.471 6.7 131.4 99.3 59.5 59.305 Maszyny pralnicze tys.2 131. ton 401 Aluminium hutnicze tys.6 57.4 101.5 112.7 130.121 1.2 97.610 409 29.3 81.3 102.6 84.8 209.4 89.5 4.9 94.0 105.8 67.435 5.4 88.2 94.4 94.1%).886 3.2 Węgiel kamienny Węgiel brunatny mln ton 57. ton 33.2 73.8 88.128 8.499 Oleje opałowe tys.418 15.029 Oleje napędowe tys.4 52.459 502 29.2 83.546 5.396 1. ton 1.692 525 293 17. Natomiast największe zmiany in minus miały miejsce w produkcji metali.160 Silniki elektryczne i prądnice tys.1 67.1 77. ton 328 Cement mln ton 16.5 95.0 131. Tabela 48 Produkcja wybranych wyrobów w latach 2007-2009 Jedn. ton 7.479 33. szt.8 113. 311 damskie lub dziewczęce Obuwie (łącznie z gumowym) mln par 24.6% do 19.631 Wyroby walcowane na gorąco tys. 11.851 Nawozy azotowe tys.0 102.003 240 31.011 Rury stalowe tys.0 1.5 Oleje ropy naftowej i oleje z tys.3 95.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Największe zmiany in plus w strukturze (w cenach bieżących) dotyczą produkcji artykułów spożywczych (wzrost udziału z 16.7 96.1 106. szt. szt.2 72. ton 8.6 97. 1.685 Garnitury i zestawy odzieżowe tys. W produkcji koksu i przetworów ropy naftowej oraz produkcji metali miały miejsce obniżki cen.7 81. Wskaźniki cen w działach przetwórstwa przemysłowego w roku 2009 były znacznie zróżnicowane.787 2.0 Koks i półkoks.5 86.251 3. 2.818 Nawozy fosforowe tys.3 53.503 243 173 15.051 2.2 77.7 102. ton 4.900 Ciągniki rolnicze tys. Natomiast w 81 przypadkach produkcja wzrosła.1 51.324 Chłodziarki i zamrażarki tys. Produkcja wybranych wyrobów GUS prowadzi obserwację wielkości produkcji wyrobów i grup wyrobów przemysłowych.0 88.2 93.6 9.4 Benzyna silnikowa tys.0 73.4 98. ton 32. Dynamika w % 2008/ 2009/ 2009/ 2007 2008 2007 95.1 90.9 Miedź rafinowana tys.0 4.3 101.3 105.466 męskie lub chłopięce Garsonki i zestawy odzieżowe tys. ton 4. szt.8 34.3 106.6 78. ton 555 Odbiorniki telewizyjne tys. szt. ton 2.5 31. W 2009 roku z obserwowanych 242 wyrobów i grup wyrobów produkcja 161 była niższa niż w 2008 roku. ton 716 minerałów bitumicznych Gaz ziemny w stanie ciekłym i hm3 5.7 103.6 819 231 152 mln ton 88. miary 2007 2008 84. 695 Statki morskie tys.129 6.0%).4 97.7 7.3 127.7 37.183 1.2 83. z kolei w produkcji pojazdów samochodowych oraz produkcji pozostałego sprzętu transportowego – ponad 11proc.4.353 32.816 1. szt.3 103.8 135 . 7.4 95.3 59.7 91.283 9. wzrosty.4 117.3 93.0 Samochody osobowe tys.6 97.5 550 16.4 123.6 82.5 111.7 177.9 677 5. 2. ton 650 Nawozy potasowe tys.8 171.9 139.7 Wapno tys.727 7. Udział produkcji pojazdów samochodowych utrzymał się na poziomie 2008 roku (11.3 1.8 99. produkcji koksu i produktów rafinacji ropy naftowej.726 12.0 89. 9.8 46.6 92.5 140.3 842 431 156 2009 77. szt.0 121.3 520 23.8 89.1.2 161.130 Stal surowa tys. najwyższy w przetwórstwie przemysłowym (o 12. Nowoczesne zarządzanie powinno uwzględniać również aspekty zrównoważonego rozwoju w całym cyklu życia produktu oraz stymulowanie rozwoju oddolnych inicjatyw. nie wypada korzystnie. Główne problemy przemysłu. większe zaangażowanie w poszukiwaniu nowych produktów. W dostawie wody. Horyzontalne polityki przemysłowe Stały wzrost konkurencyjności w gospodarce globalnej skłania do poważnej refleksji nt.5. Wzrost odnotowano we wszystkich sekcjach przemysłu. Kluczową rolę w tym zakresie będą odgrywały innowacje prowadzące do modernizacji przedsiębiorstw oraz nowe modele biznesowe uwzględniające zarządzanie zmianami. 9.5%. gospodarowaniu ściekami i odpadami wzrost wyniósł 9. a w II kwartale 11. w produkcji napojów (o 11. w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną. Istotnym warunkiem osiągania pozytywnych rezultatów dostosowania się do przemian gospodarki światowej jest przezwyciężanie istniejących barier spowalniających możliwość pełnego wykorzystania potencjału rozwojowego polskich przedsiębiorstw. Dynamika wzrastała z kwartału na kwartał. jak i w polskiej gospodarce oraz zapewnienia uczciwej konkurencji w handlu między UE i jej partnerami z krajów trzecich.4. produkcji papieru i wyrobów z papieru (o 21. wdrażanie innowacyjnych technologii oraz podnoszenie jakości kapitału ludzkiego.2. Występuje zatem potrzeba budowy przewag konkurencyjnych zarówno w unijnej.6%.0%) oraz produkcji mebli (o 8.MINISTERSTWO GOSPODARKI 9.7%. Ten stan pogłębia dodatkowo asymetria w dostępie do rynków krajów trzecich. w szczególności obejmujących cały łańcuch dostaw. Dynamika produkcji w I półroczu 2010 roku65 W I półroczu 2010 roku odnotowano wzrost produkcji o 10. jak globalizacja światowej gospodarki. gaz i gorącą wodę .6% wobec 8. W pięciu działach nastąpił spadek. co w dłuższej perspektywie zmusi krajowych przedsiębiorców do szukania nowych źródeł przewag konkurencyjnych. w których liczba pracujących przekracza 9 osób. które będą musiały uwzględniać takie kwestie. Porównanie poziomu konkurencyjności przedsiębiorstw unijnych.7%). a w górnictwie i wydobywaniu . najgłębszy w produkcji pozostałego sprzętu transportowego (o 15. w I kwartale wzrost wyniósł 9.2. wyrobów elektronicznych i optycznych (o 66.8%).6%. Obecnie obserwujemy stopniowy wzrost kosztów pracy i sukcesywne zmniejszanie się dostępu do tanich surowców. Sytuacja w wybranych sektorach 9.2%). dynamicznie rozwijających się. 65 Dotyczy podmiotów.1.4%).1. Najszybszy wzrost odnotowano w produkcji komputerów. 136 . przyszłości i kierunków rozwoju polskich przedsiębiorstw. W przemyśle przetwórczym zwiększenie produkcji nastąpiło w 17 działach na 22 badane (przed rokiem w ośmiu działach).5%.6%).6%) oraz w produkcji pojazdów samochodowych (o 20.3. w tym krajowych. tendencje demograficzne czy zagadnienia zmian klimatu i poszukiwania alternatywnych źródeł energii.3% spadku przed rokiem. z poziomem konkurencyjności przedsiębiorstw w krajach pozaunijnych. Ponadto identyfikacja sektorów strategicznych dla polskiej gospodarki.: wymagania środowiskowe (w tym wynikające z pakietu klimatyczno-energetycznego i zjawiska carbon leakage). Program będzie uwzględniał kierunki polityki przemysłowej zawarte w dokumencie Koncepcja horyzontalnej polityki przemysłowej w Polsce. ich oddziaływanie będzie przenoszone na wszystkie regiony Polski. monitoring i bezpieczeństwo społeczne. bardziej rygorystycznych wymagań wobec przedsiębiorstw. spowodowane spadkiem zamówień krajowych oraz eksportowych. Stojąc wobec tych wyzwań MG przygotowuje spójny Program Rozwoju Przedsiębiorstw do 2020 r. surowców. zielonego wzrostu gospodarki. że realizacja działań zidentyfikowanych w Programie będzie dźwignią rozwoju przedsiębiorczości i przedsiębiorstw oraz przyczyni się do wzrostu gospodarczego. poprawę otoczenia przemysłu w zakresie: szkolnictwa zawodowego i zapewnienia kadr dla przemysłu w powiązaniu z perspektywicznym zatrudnieniem. Skutki kryzysu na rynkach finansowych są nadal odczuwane szczególnie przez krajowe przedsiębiorstwa. wywołało gwałtowne pogorszenie sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw. obejmujący zagadnienia rozwoju przedsiębiorstw. rozwoju przedsiębiorczości. in. Warto podkreślić. zrównoważonej produkcji i konsumpcji. Odbudowa potencjału rozwojowego przedsiębiorstw będzie musiała uwzględnić pojawienie się nowych. przed którymi stoi przedsiębiorca w Polsce. takich jak m. wymagania wynikające z rozporządzenia REACH. Przewiduje się. przyczyniając się do ich rozwoju. 137 . jak również dostępu do finansowania. przedsiębiorczości. iż działania zawarte w Programie będą w dużym stopniu miały charakter rozproszony. pracy i kapitału przyczyni się do rozwoju nowoczesnych i konkurencyjnych przedsiębiorstw. że w związku z tym. przyjętym przez Radę Ministrów 30 lipca 2007 r. co spowodowało znaczne pogorszenie sytuacji na rynku pracy. Ramka 10 Program Rozwoju Przedsiębiorstw do 2020 r. pozwoli na określenie wzajemnych powiązań międzysektorowych. które dotychczas nie osiągnęły jeszcze poziomu swoich obrotów sprzed kryzysu. służącym wdrażaniu inicjatyw flagowych w ramach nowej strategii rozwoju Europa 2020. Program będzie istotnym instrumentem Krajowego Programu Reform. Miało to negatywny wpływ na płynność finansową przedsiębiorstw oraz dostęp do kredytów obrotowych i inwestycyjnych. co rzutowało i nadal ma wpływ na przebieg procesów restrukturyzacyjnych i modernizacyjnych w przedsiębiorstwach. Spowolnienie gospodarki w drugim półroczu 2008 r. Dzięki takiemu podejściu Program będzie mógł stanowić podstawę do podejmowania działań mających na celu m. przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju kraju. co powoduje zmianę warunków wewnętrznych jak i zewnętrznych funkcjonowania przedsiębiorstw. Efektywne wykorzystanie zasobów wiedzy. Istotą Programu jest zapewnienie korzyści dla gospodarki płynących ze wzrostu innowacyjności i wdrażania nowych technologii w przedsiębiorstwach.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Zmiany demograficzne zachodzące w krajach europejskich i związane z tym niedobory siły roboczej na rynku pracy spowodują w najbliższych dekadach wydłużenie okresu aktywności zawodowej. innowacyjności. tworzenia nowych miejsc pracy oraz wzrostu produktywności. przedstawienie aktualnego stanu sektorów przemysłowych i spójnej wizji rozwoju oraz sformułowanie konkretnych propozycji działań. in. Ponadto. dokument będzie stanowił podstawę stanowiska Polski w dalszych dyskusjach na temat polityki przemysłowej. Rola edukacji w wydłużeniu okresu aktywności zawodowej wydaje się być kluczowa w zachowaniu właściwych proporcji. Ponadto wiele przedsiębiorstw w tym okresie ograniczyło zatrudnienie. dążenie do zazieleniania gospodarki . Jednym z oczekiwanych efektów tych zmian będzie tworzenie nowych miejsc pracy. jak również realizacji celów tzw. Celem dokumentu jest także zidentyfikowanie wyzwań. oraz konkluzje do nowej polityki przemysłowej przygotowane przez Radę Unii Europejskiej. zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego. zniesienia barier pomiędzy sferą B+R a przemysłem oraz barier międzysektorowych. 1%. utrzymujące się w elektrowniach krajów europejskich oraz wysokie stany zapasów węgla w portach ARA (w październiku 2009 r. Działania spółek węglowych w zakresie kosztów produkcji węgla koncentrowały się na utrzymaniu ich na poziomie umożliwiającym osiągnięcie zysku z całokształtu ich działalności.1. jak i podażowej oraz ich nieprzewidywalność. Spowodowało to wysokie stany zapasów węgla. a co za tym idzie polskich producentów węgla kamiennego. nastąpiło gwałtowne obniżenie cen tego surowca. Głównym czynnikiem determinującym zachowania przedsiębiorstw górniczych były warunki rynkowe będące konsekwencją globalnego kryzysu finansowego. Ożywienie to dotyczyło jednak przede wszystkim rynku azjatyckiego. jak również spadku cen zbytu węgla. co oznaczało spadek cen odpowiednio o: 57% i 65%. W porównaniu do 2008 r. 66 138 . Krajowe przedsiębiorstwa energetyczne od początku 2009 r. przy równoczesnym zapewnieniu właściwych warunków bezpiecznej pracy i utrzymaniu zdolności produkcyjnych gwarantujących zaspokojenie potrzeb odbiorców węgla. obniżyła się ona o 76. Francji. Dużo wolniej ożywiały się rynki europejskie. Uzgodniona cena za standardowej jakości węgiel typu hard wyniosła 129 USD/t FOB porty Australii. W II połowie 2009 r. poziom cen w portach wyładowczych Amsterdam –Rotterdam –Antwerpia (ARA) determinowany był przez globalne spowolnienie gospodarcze.2. przy równoczesnym wystąpieniu recesji gospodarczej w największych gospodarkach europejskich: Niemczech. dotknęły również polski rynek zbytu węgla. W 2009 r. tj. o 52. W zakresie węgla koksowego w 2009 r. stworzyły zagrożenie dla utrzymania konkurencyjności polskiego węgla kamiennego. które przyczyniło się do zwiększenia zapotrzebowania na węgiel koksowy.cena na bazie CIF porty ARA (Amsterdam-Rotterdam-Antwerpia). indeks węglowy . W mniejszym stopniu negatywne skutki kryzysu odczuli producenci węgla energetycznego. zapasy węgla kamiennego wzrosły do ponad 4 mln ton). jaki wystąpił w 2008 r. Wielkiej Brytanii. zaczęło następować powolne ożywienie w światowym przemyśle stalowym oraz koksownictwie. W programach przyjęto działania służące obniżeniu kosztów funkcjonowania spółek. W celu łagodzenia skutków kryzysu wszystkie spółki węglowe wdrożyły programy antykryzysowe. Ceny węgla typu hard wzrosły do ok. 165 USD/t FOB porty Australii. dla węgla energetycznego o wartości opałowej 6000 kcal/kg netto. W 2009 r. Jastrzębską Spółkę Węglową S. a ceny węgla typu semi-soft do 95 USD/t FOB.54 USD/t. można wyróżnić dwa okresy. tj. Jego skutki. w jakich funkcjonują kopalnie (przede wszystkim zagrożeniami naturalnymi oraz pogarszającymi się warunkami geologiczno-górniczymi). Polityki sektorowe 9. objęły przede wszystkim producentów węgla koksowego. mimo stosunkowo korzystnej kondycji polskiej gospodarki na tle jej głównych partnerów zagranicznych.MINISTERSTWO GOSPODARKI 9. Odbiór węgla z importu i zmniejszone zapotrzebowanie zgłaszane przez przedsiębiorstwa energetyczne powodowały zmniejszenie sprzedaży i wymuszały konieczność ograniczania wydobycia przez spółki węglowe.2. Sytuacja w sektorze górnictwa węgla kamiennego Na funkcjonowanie sektora górnictwa węgla kamiennego w 2009 roku duży wpływ wywarły uwarunkowania zewnętrzne.2. średnia wartość indeksu węglowego 66 w portach ARA wyniosła 70. Skutki w postaci spadku zapotrzebowania na węgiel kamienny. Poziom kosztów produkcji węgla jest w znacznym stopniu zdeterminowany specyfiką warunków. W pierwszej połowie 2009 r. przy utrzymaniu znacznych nakładów na udostępnianie bazy zasobowej.A. Tak znaczne wahania zarówno po stronie popytowej. Znalazło to swoje odbicie we wzroście cen węgla w ramach transakcji spot dla dostaw w III kwartale 2009 r. Ceny węgla energetycznego w innych regionach świata podlegały tym samym tendencjom.68 USD/t. a węgla semi-soft 82-83 USD/t.2. realizowały import węgla w ramach kontraktów podpisanych w 2008 r. 72.9 -14.6 9.3 I kwartał 2010 Wykon. Wynik finansowy netto w górnictwie węgla kamiennego (bez LW Bogdanka S.0 2.2 14. Sprzedaż węgla zmniejszyła się o 12. Poziom cen zbytu węgla w 2009 roku zapewnił uzyskanie dodatniego jednostkowego wyniku ze sprzedaży węgla oraz wyniku finansowego netto w spółkach o dominującym udziale węgla energetycznego (Kompania Węglowa S.8 3.1 -5. Wzrost dotyczył wyłącznie ceny węgla energetycznego (o ponad 23%).9 15.6 -21..9 8.5 5.6 58.2 2438 2009 rok Zmiana* w% -7.A.0 -5. Średnia cena zbytu węgla wzrosła o ponad 6%.3%.0 -12.2 -62.2 279..9 x x W 2010 roku sytuacja górnictwa stopniowo się poprawia. Tempo wzrostu wydobycia węgla koksowego sięgnęło prawie 50%. oraz ZG SILTECH Sp.0%. Obecnie to Otwarte Fundusze Emerytalne.3%. ale miał miejsce również wzrost sprzedaży węgla o 2.2 mln zł. Trwają również prace przygotowawcze do prywatyzacji Katowickiego Holdingu Węglowego.52 256.54 19. są dominującym właścicielem w lubelskiej kopalni.rynek krajowy . miary 1 Wydobycie węgla. Przeciętna cena zbytu węgla obniżyła się o 3.energetycznego 12 .5 -29. Spadek sprzedaży węgla koksowego (21.0 6.06 144.koksowego Sprzedaż węgla. Jednostkowy wynik zrealizowany na sprzedaży węgla był dodatni (12.52 12.34 350. jednak niższy od uzyskanego w roku 2008 o ponad 62%.5 -38.A.9 69. Wynik finansowy netto był dodatni (ponad 140 mln zł) wobec poniesionej przed rokiem straty (ponad 10 mln zł). cena węgla koksowego spadła bowiem o ponad 32%.85 zł/tona).A.3 2. z tego: 4 . Ujemny wynik uzyskała Jastrzębska Spółka Węglowa S. z o. 4 przypada na: 7 8 .7 0. z tego węgla energetycznego o 3. Zmniejszeniu sprzedaży węgla na rynek krajowy (o 14.7%.1 2.energetycznego 5 6 . a po sprzedaży kolejnego pakietu akcji stał się prywatną spółką ze śladowym akcjonariatem SP.6 17.3 402 4. mln ton mln ton mln ton mln ton mln ton mln ton mln ton mln ton mln ton zł/tona zł/tona zł/tona zł/tona mln zł mln zł Wykon.koksowego 13 14 Jednostkowy wynik ze sprzedaży węgla 15 Wynik netto górnictwa 16 Nakłady inwestycyjne * w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku Źródło: Dane Departamentu Górnictwa MG.5%) towarzyszył wzrost eksportu tego surowca o 5.43 385. z tego: 2 .5%. Tabela 49 Wyniki produkcyjno-finansowe górnictwa węgla kamiennego Jedn.3 -32. produkująca głównie węgiel koksowy.3 -7.energetycznego 3 .3 67. Zwiększył się udział węgla koksowego zarówno w wydobyciu. Co prawda w I kwartale zanotowano spadek wydobycia o prawie 2%.A.3%.koksowego Z poz.4 278. 139 .3 -1. z tego: .7 8.3 -10.4 23.0%. oraz Katowicka Grupa Kapitałowa).1 x 6.0 58.7 10.85 -184.20 268. posiadając ponad 46% udziałów.5 55.3 -0.0 63. jak i sprzedaży. a jednostkowy zysk ze sprzedaży zmniejszył się o prawie 40%..9 3. Zmiana* w% 18.A.5%. a węgla koksowego o 29. z wielkim sukcesem zadebiutował na GPW 25 czerwca 2009 r. LW Bogdanka S.8 -3.9%) był dwukrotnie wyższy niż węgla energetycznego. a jego sprzedaży prawie 70%.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI W 2009 roku wydobycie węgla obniżyło się o 7.eksport 9 10 Import węgla 11 Średnia cena zbytu węgla. W zakresie zmian własnościowych w obrębie sektora należy zauważyć prywatyzację Lubelskiego Węgla Bogdanki S.0 46.o.8 -1. na poziomie 4.5 14.3 -3.) był w 2009 roku ujemny i wyniósł 184. MINISTERSTWO GOSPODARKI 9.2.2.2. Przemysł motoryzacyjny Przemysł motoryzacyjny odgrywa istotną rolę w polskiej gospodarce jako kluczowy eksporter, wnosząc szeroki strumień rozwiązań innowacyjnych w organizacji produkcji i poszczególnych wyrobach. W końcu roku 2009 sektor liczył 399 jednostek zatrudniających powyżej 9 pracowników (o 4 mniej niż na koniec 2008 r.), w tym 97 jednostek zatrudniających powyżej 250 pracowników. Najsilniejszą grupę stanowili producenci komponentów motoryzacyjnych prowadzący działalność w 269 jednostkach (w tym 77 jednostek z zatrudnieniem powyżej 250 osób). W grupie producentów pojazdów samochodowych sklasyfikowano 37 jednostek, w tym 16 zatrudniających powyżej 250 osób. Przemysł motoryzacyjny w roku 2009 zatrudniał ponad 110 tys. pracowników, co stanowi ponad 5% zatrudnionych ogółem w przetwórstwie przemysłowym. W 2009 r. nastąpił spadek zatrudnienia wynoszący ponad 15%. Przemysł motoryzacyjny - pomimo kryzysu - generował nadal wysokie przychody z całokształtu działalności, które na koniec 2009 r. wyniosły ok. 88 mld zł i były o niewiele ponad 3% niższe niż w roku poprzednim. Podkreślenia wymaga fakt wysokiego, ok. 11% udziału branży w przychodach przedsiębiorstw przetwórstwa przemysłowego. W 2009 r., nastąpiła obniżka nakładów inwestycyjnych (o ok. 9%) do nieco ponad 3 mld złotych, co stanowiło ok. 9% ogólnych nakładów w przetwórstwie przemysłowym. Rentowność obrotu brutto dla całego sektora wzrosła w porównaniu z rokiem poprzednim i wyniosła 3,6% (dla porównania w roku 2008 wskaźnik ten wynosił 2,4 %). Przychody sektora netto ze sprzedaży produktów na eksport wyniosły 61 mld zł, w tym 36,9 mld zł ze sprzedaży pojazdów samochodowych Biorąc pod uwagę, że wartość przychodów netto ze sprzedaży produktów na eksport w przemyśle przetwórczym wyniosła 258 mld zł, to udział sektora motoryzacyjnego wyniósł ponad 23%, a udział eksportu samochodów ok. 14%. Eksport silników spalinowych, pojazdów samochodowych i podwozi wyposażonych w silniki, nadwozi, części i akcesoriów oraz przyczep i naczep osiągnął poziom 16,7 mld EUR wykazując spadek o ponad 15%. Import tych towarów wyniósł 10,2 mld EUR i był niższy o ponad 32%. Saldo wymiany ukształtowało się w wysokości 6,5 mld EUR i poprawiło się o 39%. Największy udział w eksporcie krajowym ogółem miały samochody osobowe 7,2% (wartość 6,9 mld EUR, wzrost o 3% w stosunku do roku 2008), części i akcesoria 4,9% (4,8 mld EUR, spadek o 16%) oraz silniki spalinowe dieslowskie 1,8% (1,7 mld EUR, spadek o 33%). W imporcie także dominowały samochody osobowe z udziałem 3,5% (wartość 3,6 mld EUR, spadek o 33 %) oraz części i akcesoria 3,0% (3,2 mld EUR, spadek o 25%). W roku 2009, pomimo istotnego spadku sprzedaży nowych samochodów na rynku krajowym, dynamicznie rozwijała się w Polsce produkcja samochodów osobowych. Samochody osobowe produkowane są w Polsce przez cztery firmy: Fiat Auto Poland, General Motors Manufacturing Poland (Opel Polska), Volkswagen Poznań oraz Fabrykę Samochodów Osobowych (FSO). Niemal 98% produkcji przeznaczono na eksport, m.in. do Niemiec, Włoch i Francji. Polska produkcja jest ściśle uzależniona od koniunktury panującej na rynkach eksportowych w Europie. Załamanie sprzedaży na tych rynkach może odbić się bardzo niekorzystnie na wielkości krajowej produkcji - rok 2009 przyniósł spadek wyprodukowanych samochodów osobowych o 2,7% (do 819 tys. szt). 140 POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI W roku 2009 sprzedano w Polsce ponad 320 tys. nowych samochodów, w tym 15% zostało zakupione przez obcokrajowców i wywiezione z Polski, 42% przypadało na zakupy instytucjonalne, 43% zakupiono na użytek prywatny. Obserwuje się dalszy trend spadkowy sprzedaży samochodów osobowych, który w ciągu ostatnich dziesięciu lat z poziomu ponad 600 tys. sztuk odnotowanym w roku 1999 spadł do 272 w roku 2009 r. Wg ostrożnych ocen, w roku 2010 należy spodziewać się dalszego spadku sprzedaży samochodów w Polsce na poziomie 10%-15%. Nasz kraj jest znaczącym producentem autobusów. MAN, Scania, Solaris, Volvo, Autosan Kapena, Jelcz, Solbus i AMZ produkują autobusy miejskie, międzymiastowe i turystyczne. W roku 2009 wyprodukowano rekordową liczbę ponad 4650 autobusów, o 3% więcej niż w roku 2008 r. Polski przemysł motoryzacyjny, w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej w stosunkowo niewielkim stopniu odczuł negatywne skutki globalnego kryzysu ekonomicznego. Sektor motoryzacyjny musi ciągle brać pod uwagę m.in. następujące bariery rozwojowe: - wysoki stopień globalizacji, - duże uzależnienie od rynków zagranicznych, - zagrożenie delokalizacją produkcji, - brak rozwiązań kreujących wzrost popytu na nowe samochody na rynku krajowym. W roku 2009 na różnych forach unijnych podjęto prace zmierzające do wypracowania europejskiej strategii dotyczącej rozwoju eko- i energoefektywnych samochodów. Głównym celem prac unijnych i przyjętych już dokumentów jest promowanie samochodów przyjaznych środowisku, co oznacza ograniczanie emisji zanieczyszczeń (w tym CO2), poprawę ich efektywności energetycznej i związane z tym ograniczenie zużycia paliw kopalnych z wykorzystaniem w jak największym stopniu odnawialnych źródeł energii. Założono, że można to osiągnąć poprzez: - rosnący udział samochodów z napędami alternatywnymi (np. elektrycznymi, hybrydowymi, wykorzystującymi ogniwa paliwowe i wodorowe), - doskonalenie samochodów z silnikami spalinowymi w kierunku wzrostu ich sprawności oraz ograniczenia emisyjności, w tym poprzez stosowanie paliw alternatywnych (np. LPG, CNG i biopaliwa II generacji). Prezentowane na forach Unii Europejskich stanowisko Polski, bazujące na neutralności technologicznej, tj. nie preferujące żadnych specyficznych rozwiązań technicznych, dążyło - podobnie jak w przypadku większości krajów członkowskich Unii Europejskiej - do rozszerzenia propozycji promowania pojazdów elektrycznych o inne, alternatywne napędy oraz wskazywało na konieczność dalszych prac nad doskonaleniem samochodów spalinowych wykorzystujących zarówno paliwa tradycyjne, jak również paliwa alternatywne. 9.2.2.3. Sektor hutnictwa żelaza i stali W ramach sektora hutnictwa żelaza i stali w 2009 r. działały 93 przedsiębiorstwa67. Dominującą pozycję wśród nich zajmuje 16 typowo hutniczych przedsiębiorstw, w których zatrudnienie na koniec roku 2009 wynosiło 26,3 tys. osób, i było niższe od zatrudnienia w roku 2008 o ponad 3 tys. osób. W 2006 r. został formalnie zakończony proces restrukturyzacji hutnictwa żelaza i stali w Polsce, prowadzony w oparciu o program Restrukturyzacja i rozwój hutnictwa żelaza i stali w Polsce do 2006 r. Wg PKD – produkcja żeliwa i stali oraz stopów żelaza (grupa 27.1), produkcja rur (grupa 27.2), pozostała obróbka wstępna żeliwa i stali (grupa 27.3). Dotyczy podmiotów pow. 9 pracujących. 67 141 MINISTERSTWO GOSPODARKI Dokonania restrukturyzacyjne hutnictwa żelaza i stali sprawiły, że sektor stał się nowoczesny oraz uzyskał możliwości dalszego zrównoważonego rozwoju. Do końca 2010 r. będą przygotowywane i przedstawiane Radzie Ministrów roczne sprawozdania z przebiegu procesu restrukturyzacji, którego kontynuowanie przez przedsiębiorstwa hutnicze jest warunkiem koniecznym do utrzymania ich międzynarodowej konkurencyjności. W roku 2009 sektor hutnictwa i stali odczuł wyraźny wpływ kryzysu finansowego, którego globalny zasięg spowodował głęboką recesję w sektorach zużywających stal do produkcji dóbr inwestycyjnych (produkcja maszyn i urządzeń, budownictwo) oraz konsumpcyjnych (produkcja samochodów i sprzętu AGD). W rezultacie produkcja stali surowej w 2009 r. wyniosła 7,1 mln ton i była o 26,7% mniejsza niż w roku poprzednim. Przychody ze sprzedaży produktów wyniosły 17,2 mld zł, i były niższe od przychodów ze sprzedaży osiągniętych w roku 2008 o 42,9%. Koszty działalności operacyjnej wyniosły 18,3 mld zł i były niższe od kosztów operacyjnych poniesionych w roku poprzednim o 35,3%. W rezultacie w 2009 r. przedsiębiorstwa hutnicze zanotowały ujemny wynik finansowy netto w wys. 0,8 mld zł oraz ujemną rentowność netto w wysokości 4,4%. Analogiczne wielkości w roku 2008 były dodatnie i wynosiły odpowiednio: 2 mld zł i 6,1%. W I kwartale 2010 r. produkcja stali surowej wyniosła 1,8 mln ton i była wyższa od produkcji z analogicznego okresu roku poprzedniego o 26,8%, jednak wskaźniki finansowe uległy dalszemu pogorszeniu. Wynik finansowy netto sektora był ujemny i wyniósł 358 mln zł, rentowność netto była też ujemna (8,1%). W analogicznym okresie 2009 r. wskaźniki te były również ujemne i wynosiły odpowiednio: 269,4 mln zł i 5,1%. Rozwój branży, wielkość produkcji oraz wyniki ekonomiczno-finansowe przedsiębiorstw są głównie związane z sytuacją w sektorach zużywających stal do produkcji dóbr inwestycyjnych i konsumpcyjnych, przede wszystkim w budownictwie, które jest głównym odbiorcą stali. Udział tej branży w światowym zużyciu stali wynosi 50%. Szansą dla polskiego hutnictwa w najbliższych latach jest spodziewane duże krajowe zużycie stali w związku z inwestycjami infrastrukturalnymi w energetyce, kolejnictwie, budownictwie, a także przy realizacji inwestycji związanych z organizacją Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej EURO 2012. Bilans wymiany handlowej sektora hutniczego jest niekorzystny zarówno w ujęciu ilościowym, jak i wartościowym. W 2009 r. zaimportowano do Polski 4,9 mln ton wyrobów stalowych ogółem (spadek o 45% w stosunku do roku poprzedniego). Eksport wyrobów hutniczych ogółem w 2009 r. wyniósł natomiast 3,1 mln ton i był niższy od eksportu z roku 2008 o 25%. Pomimo trudności w dostępie do kredytów oraz zmniejszonych własnych możliwości finansowych, przedsiębiorstwa hutnicze kontynuowały inwestycje w nowe technologie. Wydatki na przedsięwzięcia inwestycyjne i modernizacyjne w roku 2009 wyniosły 1,7 mld zł, w tym wydatki na przedsięwzięcia ekologiczne 28,3 mln zł. Inwestycje miały na celu przede wszystkim dostosowanie oferty produktowej poszczególnych przedsiębiorstw do wymagań rynków lokalnych. Wśród zrealizowanych i rozpoczętych inwestycji ekologicznych dominują takie, których realizacja doprowadzi do zmniejszenia emisji dwutlenku węgla oraz innych gazów, zmniejszenia energochłonności, racjonalizacji gospodarki wodą i ściekami oraz ograniczenia emisji hałasu. Dalszy rozwój technologiczny i produkcyjny sektora zależny będzie m.in. od rozdziału uprawnień do emisji CO2. Limity emisyjne oraz poziom benchmarków w EU ETS (Emission Trading Scheme) będą miały znaczący wpływ na strategie działania przyjmowane przez przedsiębiorstwa z branży hutniczej. 142 POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Ramka 11 Wyzwania dla sektora hutniczego W dniach 6-7 maja 2010 r. odbyła się 68 Sesja Komitetu Stali OECD, podczas której stwierdzono że: − rozwój sektora hutniczego jest spowalniany przez zakłócenia w wymianie handlowej w zakresie metali i surowców. Bariery wprowadzane przez rządy pogłębiają się i zniekształcają rynki surowców, co daje nieuzasadnioną przewagę przedsiębiorcom z państw, gdzie rynki są chronione, zwiększa koszty produkcji na świecie, a także podwyższa ryzyko inwestowania w przemyśle stalowym. Obecnie dostęp do rudy żelaza jest utrudniony podwójnie – przez cła eksportowe oraz na skutek znacznego podniesienia cen przez trzech największych producentów posiadających 70% udział w rynku; − wyzwaniem dla przemysłu stalowego jest wypracowanie rozwiązań, które ułatwią ponoszenie kosztów związanych z emisją CO2, zapobiegając ucieczce emisji; − wyroby ze stali będą miały duże znaczenie w procesie redukcji emisji CO2 jako komponenty innowacyjnych inwestycji podnoszących efektywność wykorzystania zasobów; − barierą rozwoju sektora stalowego są również wysokie ceny energii elektrycznej, której koszty stanowią istotną pozycję w całkowitych kosztach działalności przedsiębiorstw hutniczych; − aktualny pozostaje problem nadprodukcji w przemyśle stalowym, którego rozwiązanie wymaga wypracowania wspólnego podejścia. Szacuje się, że światowe zdolności produkcyjne sektora stalowego wzrosną z 1.786 mln ton w 2009 r. do 2.006 mln ton w 2012 r. Wzrost ten będzie miał w większości miejsce w Chinach oraz Indiach. Światowe zużycie jawne stali (produkcja + import - eksport) w 2009 r. wyniosło 1.121 mln ton, na lata 2010 i 2011 prognozowany jest wzrost jawnego zużycia stali odpowiednio do 1.241 mln ton i 1.306 mln ton. 9.2.2.4. Sektor przemysłu chemicznego (łącznie z farmaceutycznym) W 2009 r. w przemyśle chemicznym68 funkcjonowały 1.843 podmioty gospodarcze, w tym 1.428 jednostek rentownych; natomiast w 2008 r. było 1767 przedsiębiorstw, w tym 1344 rentowne. Zwiększyła się liczba rentownych spółek w zakresie produkcji: farb i lakierów, środków myjących i kosmetyków, podstawowych substancji farmaceutycznych i leków, wyrobów gumowych oraz wyrobów z tworzyw sztucznych. Zmniejszyła się liczba pracujących z 220 tys. osób w 2008 r. do 214 tys. osób w 2009 r. Przychody przemysłu chemicznego z całokształtu działalności wzrosły z 94,6 mld zł w 2008 r. do 95,7 mld zł w 2009 r. Wzrost przychodów odnotowano w produkcji: mydeł i detergentów, wyrobów farmaceutycznych, wyrobów z gumy oraz wyrobów z tworzyw sztucznych. Wskaźnik rentowności obrotu brutto w 2009 r. w produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych zmniejszył się do 4,8% (z 5,8%), a w produkcji substancji farmaceutycznych i leków do 8,0% (z 12,2%). W produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych odnotowano wzrost rentowności do 6,2% (z 3,4%). Nakłady inwestycyjne ogółem w przemyśle chemicznym w 2009 r. zmalały w stosunku do 2008 r. do poziomu 8,5 mld zł. Wzrost nakładów odnotowano jedynie w produkcji: mydeł i detergentów oraz wyrobów farmaceutycznych. Zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD 2007) przemysł chemiczny sklasyfikowany jest w następujących działach: 20. Chemikalia i wyroby chemiczne; 21. Podstawowe substancje farmaceutyczne, leki oraz 22. Wyroby gumowy i z tworzyw sztucznych. Dane dotyczą podmiotów gospodarczych zatrudniających powyżej 9 osób. 68 143 MINISTERSTWO GOSPODARKI Wykres 41 Wskaźnik rentowności obrotu brutto wybranych branż przemysłu chemicznego % 15,0 10,0 5,0 0,0 Pestycydy Wyroby z gumy Wyroby z tworzyw Nawozy Podstawowe chemikalia Mydła i detergenty Farmacja Farby i lakiery -5,0 -10,0 2008 2009 Źródło: CISG MG na podstawie danych GUS. Przemysł chemiczny jest bazą surowcową dla produkcji nowoczesnych wyrobów. Zastosowanie chemikaliów w gospodarce rośnie. W efekcie obserwujemy wzrost popytu na tworzywa sztuczne, kauczuki, farby i lakiery, a w konsekwencji na podstawowe surowce petrochemiczne (tzn. produkty przerobu ropy naftowej). Niestety produkcja krajowa nie pokrywa aktualnego zapotrzebowania na te chemikalia. Powoduje to wzrost i tak wysokiego deficytu w handlu zagranicznym. W 2009 r. odnotowano zmniejszenie deficytu w handlu zagranicznym produktami przemysłu chemicznego. W 2009 r. ujemne saldo69 wyniosło 6,3 mld EUR, wobec 8,9 mld EUR rok wcześniej. Eksport przemysłu chemicznego obniżył się do 11,6 mld EUR (z 13,9 mld EUR), a import do 17,9 mld EUR (z 22,8 mld EUR). W grudniu 2008 roku zakończył się okres rejestracji wstępnej substancji chemicznych produkowanych lub importowanych na terytorium Unii Europejskiej. Obowiązek ten wynikał z postanowień rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 (REACH)70. Rok 2009 i 2010 jest czasem na przygotowanie niezbędnej dokumentacji do dokonania rejestracji właściwej. Obowiązek ten, w pierwszej kolejności (do 1 grudnia 2010 roku), dotyczył producentów lub importerów substancji wprowadzonych i wyprodukowanych na terytorium Wspólnoty lub importowanych co najmniej raz po dniu 1 czerwca 2007 r. w ilości co najmniej 1.000 ton rocznie. Istotnym problemem są opłaty wnoszone na rzecz Europejskiej Agencji Chemikaliów (ECHA) z tytułu rejestracji. Małe i mikroprzedsiębiorstwa często deklarują chęć rezygnacji z dokonania rejestracji pełnej i zaprzestanie produkcji po upływie odpowiedniego okresu przejściowego z powodu zbyt wysokich kosztów rejestracji. Dane za 2009 r. są wstępne i stanowią szacunki MG. Rozporządzenie (WE) 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 roku w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej seria L nr 396 z 30 grudnia 2006 roku oraz sprostowanie w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej seria L nr 136 z 29 maja 2007 r.). 70 69 144 15% mniej niż w 2008 r. Przychody netto ze sprzedaży produktów osiągnęły poziom 11. We wszystkich podsektorach obserwowany był spadek liczby przedsiębiorstw i zatrudnienia. zatorów płatniczych. 12%. dokonano podsumowania realizacji zadań za okres 2008-2009. W pierwszym półroczu 2010 r. 145 . Saldo obrotów handlu zagranicznego przemysłu lekkiego było dodatnie zarówno w całym sektorze jak i poszczególnych podsektorach.2.2. czyli o ok. − ograniczenie dostępu do kredytów inwestycyjnych. − odzieżowy 709 mln EUR (spadek o 30. które zatrudniały ponad 111 tys. przy czym największy dotyczył przemysłu odzieżowego.2 tys. W 2009 r. w Ministerstwie Gospodarki odbyło się spotkanie nt. Realizacja przyjętych zadań pozytywnie wpływa na poprawę wizerunku branży. 71 Dane ekonomiczno-finansowe dotyczą podmiotów. − skórzany 262 mln EUR (spadek o 29. Zamówienia publiczne kierowane do sektora tekstylno-odzieżowego .7%. w sektorach przemysłu lekkiego w Polsce funkcjonowało ok.1% do 5. W produkcji odzieży ujemna rentowność obniżyła się z 4. Przemysły skórzany i tekstylny odnotowały spadek odpowiednio o 8% i 6%. gdzie liczba przedsiębiorstw zmniejszyła się ok. a zatrudnienie o 17%.0% do 7. 12 tys. Przemysł lekki Na koniec 2009 r. nastąpił spadek eksportu i importu we wszystkich podsektorach przemysłu lekkiego. 30%) 906 mln EUR (spadek o 26%).105 mln EUR (spadek ponad 25%) − tekstylny 1. − skórzany 162 mln EUR (spadek o 35. − tekstylny − odzieżowy 440 mln EUR (spadek o 35%). przedsiębiorstw71 (o 9% mniej niż przed rokiem). Celem spotkania było omówienie istotnych problemów związanych ze sprawnym przeprowadzeniem przetargów przy zachowaniu warunków konkurencyjności. Obroty handlu zagranicznego w 2009 r.6%.5. co pozwoliło na przetrwanie. W produkcji tekstylnej wskaźnik wzrósł z minus 0. Zmianie uległy wskaźniki rentowności ze sprzedaży produktów.2%). pracowników. Przychody te stanowiły ok.7%).0%. − ograniczenie dostępu do kredytów obrotowych. braku dostępu do kredytów. 10 grudnia 2009 r. przy czym największy 25% spadek przychodów dotyczył przemysłu odzieżowego. Przychody przemysłu lekkiego z całokształtu działalności w 2009 r. Przedsiębiorstwa przemysłu lekkiego odczuły pogorszenie koniunktury gospodarczej 2008-2009 poprzez − spadek zamówień eksportowych.3 mld zł. czyli o ok.134 mln EUR (spadek o 25%). a w produkcji skór z 4. Chcąc zachować swoją konkurencyjną pozycję znacznie ograniczyły zatrudnienie. Import 1. pracowników. w których liczba pracujących przekracza 9 osób. przedstawiały się następująco: Eksport 2. który jest ważnym elementem strategii rozwoju tego przemysłu i jego postrzegania na zewnątrz.2 mld zł (o 15%).8% przychodów przemysłu przetwórczego.1% do 1. wynikających z Harmonogramu działań na rzecz sektorów przemysłu lekkiego 2008-2013.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 9. 1.508 mln EUR (spadek o ok.7%). − pogorszenie płynności finansowej z tytułu spadku sprzedaży. wykazując spadek o 19%. 1. − spadek zamówień krajowych. zmniejszyły się do kwoty 14. Są to zwłaszcza: wysokie cła (uzależnione od wagi) w obrocie meblami z Rosją. Branże mniej wrażliwe na koniunkturę. iż pomimo długiej tradycji oraz wysokiej jakości produktów. osób.2. marka polskich mebli na rynkach zagranicznych nadal nie jest wyróżniana. 2%. osób. techniczne ograniczenia w handlu krajów Unii Europejskiej z USA oraz wymagania fitosanitarne w obrocie opakowaniami z drewna. a także znaczenia w światowej produkcji i w wymianie handlowej polskich mebli i płyt drewnopochodnych. Głównym źródłem przewagi komparatywnej polskich sektorów w skali globalnej były do tej pory niskie koszty pracy. przy czym należy zwrócić uwagę na fakt. w zależności od stopnia wrażliwości na koniunkturę oraz uzależnienia od eksportu. duże znaczenie handlu międzynarodowego (zwłaszcza eksportu). Strona popytowa rynku drzewnego jest ograniczana barierami występującymi w wymianie handlowej z krajami spoza Unii Europejskiej. a także Chin i Indii. Słowacji. Wyroby z drewna stanowiły ok. 8% polskiego eksportu i 4% importu.MINISTERSTWO GOSPODARKI 9.89772 przedsiębiorstw. Przed wystąpieniem obecnego kryzysu ich udział w tworzeniu wartości dodanej brutto wynosił ok.2. Generowały one ponad 8% produkcji sprzedanej przemysłu i dawały pracę ok. Sektory oparte na drewnie Sektory oparte na drewnie mają istotne znaczenie dla rozwoju całej gospodarki. Kryzys gospodarki światowej dotknął w różnym stopniu poszczególne branże drzewne. Rozwój wyznaczają również istotne uwarunkowania występujące po stronie podażowej. 10% polskiego eksportu i blisko 5% importu. a także możliwości zwiększania zdolności produkcyjnych jego przerobu. Materiały i wyroby drzewne stanowiły ok. 146 . Branże o największym potencjale eksportowym to przemysł płyt drewnopochodnych i meblarstwo. Ważna jest przede wszystkim dostępność drewna z krajowej bazy surowcowej. Udział przychodów ze sprzedaży produktów w przychodach ze sprzedaży produktów wszystkich przedsiębiorstw przemysłowych wyniósł 8. W porównaniu z innymi przemysłami przetwórczymi sektory drzewne charakteryzowały się dotychczas wysoką i stale rosnącą dynamiką eksportu oraz lepszymi wynikami finansowo-ekonomicznymi niż przeciętnie. Branże uzależnione od inwestycji w budownictwie i od popytu zagranicznego dotknięte zostały najsilniej (meble i płyty drewnopochodne). 72 Dane za rok 2009 dotyczą przedsiębiorstw o liczbie pracujących powyżej 9 osób. które zatrudniały 230 tys. oraz w których występuje luka netto w produkcji krajowej pokrywana z importu. 57 mld zł była porównywalna z wartością z roku 2007. w sektorach opartych na drewnie działało 1. odczuwają efekty kryzysu w znacznie mniejszym stopniu (branża celulozowo-papiernicza).3%. przy czym wysokość przychodów netto ze sprzedaży produktów na poziomie ok. globalizacja rynków i strategii. Należy jednak pamiętać o stopniowym zmniejszaniu się kosztowej przewagi polskich producentów wyrobów drzewnych i pojawianiu się na globalnym rynku tańszych konkurentów z Rumunii. O potencjale globalizacyjnym polskich sektorów świadczą: istniejące już relatywnie silne międzynarodowe powiązania kapitałowe (globalizacja technologii i finansów/kapitału). Na koniec 2009 r. upodabnianie się stylów życia i modeli konsumpcji. Na tle świata pozycja konkurencyjna polskich sektorów opartych na drewnie jest relatywnie silna z racji posiadanych zasobów leśnych i drzewnych. Pozycja konkurencyjna sektorów opartych na drewnie na krajowym rynku jest w dłuższym okresie silna. a także relatywnie duże zasoby surowca drzewnego.6. 300 tys. Litwy. którzy w większości zakładów wprowadzili rozwiązania mające na celu zmniejszenie zużycia energii.04. Obserwowany w ostatnim okresie dynamiczny wzrost popytu. w których jednak zauważyć można stopniowy proces modernizacji produkcji. papier i tektury oraz ich przetwory. mimo obserwowanej poprawy. Podkreślić należy.). Należy podkreślić. beczek itp. że wśród sektorów opartych na drewnie znajdują się branże szczególnie uciążliwe dla środowiska naturalnego. tj. Aspekt ekologiczny był jednym z głównych wyznaczników podejmowanej działalności inwestycyjnej w produkcji celulozy i papieru.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Podaż surowca drzewnego na polskim rynku jest silnie zdeterminowana zasadą trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej wprowadzoną na mocy ustawy z dnia 28 września 1991 r. a także zmniejszania ich szkodliwego oddziaływania na środowisko. który należy traktować jako zjawisko trwałe. stosunkowo prosta faza przetarcia drewna). prowadzący do większej efektywności ekonomicznej maszyn i wyposażenia. W sektorach opartych na drewnie. Chodzi przede wszystkim o zapowiadany dalszy systematyczny wzrost ceł na drewno w imporcie z Rosji oraz o kontyngenty określane przez Unię Europejską. skutkuje powstaniem nierównowagi w postaci deficytu surowca drzewnego. Wdrażany jest również System Zarządzania Środowiskowego. 147 . przy ograniczonych możliwościach wzrostu podaży. Na szczególną uwagę zasługują producenci płyt drewnopochodnych. Podaż na rynku wyrobów z drewna wzrasta dzięki rozwojowi zdolności produkcyjnych. Certyfikaty takie posiadają w Polsce głównie firmy celulozowo-papiernicze oraz meblarskie. rosnącego popytu i produkcji takich finalnych wyrobów drzewnych. Częściowo wynika to z małej podatności niektórych branż drzewnych na innowacje. energo. dalszego stabilnego wzrostu produkcji i zużycia płyt drewnopochodnych (jednak o różnej skali i zakresie zmian w zależności od stopnia innowacyjności produktów tej branży i możliwości nowych zastosowań). Największym zainteresowaniem inwestorów cieszy się produkcja płyt drewnopochodnych.U. Import drewna może być jedynie częściowym rozwiązaniem problemów zaopatrzeniowych sektorów drzewnych. o lasach (Dz.116. skrzynek. Generalnie można się spodziewać systematycznego wzrostu popytu na większość materiałów drzewnych i na drzewne wyroby finalne. Cechy branży o charakterze schyłkowym wykazuje jedynie produkcja tradycyjnych opakowań z drewna (skrzyń. a wynika to z faktu. które traktują ochronę środowiska w sposób kompleksowy. jaki ma miejsce w ostatnich latach. który łączy efekty ekonomiczne z celami środowiskowymi. opierając się na normach ISO serii 14000. Impulsem do wzrostu efektywności firm drzewnych są pozwolenia zintegrowane. co spowoduje umiarkowany wzrost ich produkcji. drzwi. a po drugie – z uwagi na bariery występujące w imporcie surowca drzewnego (i materiałów drzewnych). co jest efektem specyfiki procesów technologicznych (np. warunkowany jest głównie rozszerzeniem rynku surowca drzewnego na państwa UE.i wodochłonnością oraz dużą emisją CO2. W szczególności należy oczekiwać: pobudzenia rynku materiałów tartych. nadal niezadowalający jest poziom innowacyjności. po pierwsze – ze względu na wysoki koszt transportu. popytem zgłaszanym ze strony przedsiębiorstw zagranicznych oraz pojawieniem się na rynku sektora energetycznego. produkcja mas włóknistych i papieru. a także produkcja mebli. Perspektywy rozwoju rynku drzewnego w Polsce w najbliższych latach są dobre. Wysoki wzrost popytu na drewno.1206). jak: okna. iż branża ta charakteryzuje się relatywnie wysoką surowco-. Poprawie sytuacji na rynku drewna oraz zagwarantowaniu stabilności dostaw ma służyć przygotowywana przez Ministerstwo Środowiska nowelizacja ustawy o lasach. że rozwój przedsiębiorstw z sektorów opartych na drewnie będzie możliwy tylko w wypadku ustabilizowania sytuacji na rynku surowca drzewnego. meble. Duży udział w tym procesie ma transfer kapitału zagranicznego w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Liczba przedsiębiorstw w 2009 r. sportowych. 5%. tj. W 2009 r.. ze względu na bardzo niskie stawki frachtowe oraz brak możliwości pozyskania kredytów bankowych na finansowanie budowy statków. (SSN). Sytuacja polskiego przemysłu stoczniowego uwarunkowana jest kształtowaniem się koniunktury w sektorze okrętowym nie tylko w samej Europie. Wielkość światowych nowych zamówień wynosiła w kolejnych latach: w 2007 r.2 mld zł) zmniejszyła się o ok.85 mln CGT. zwolniono 9 tys. i SSN . W maju 2010 r. Majątek tych stoczni. osób ze Stoczni Gdynia i Stoczni Szczecińskiej Nowa.2. Od połowy 2009 r.A.A. Wartość przychodów z całokształtu działalności (7. pracowników. Przemysł stoczniowy Polski przemysł stoczniowy obejmuje budowę i remonty statków morskich. tj. Obecnie światowa produkcja statków w ponad 80% realizowana jest przez kraje azjatyckie. W 2009 r. 17 tys.A. i Stocznię Północną S.in. Trudności występujące w polskich stoczniach w ostatnich latach spowodowały spadek zatrudnienia w sektorze do poziomu ok. Światowy kryzys. Stoczni Gdynia i Szczecińskiej Stoczni Nowa. z o. W ostatnich latach obserwuje się znaczny spadek udziału polskiego przemysłu stoczniowego zarówno w produkcji. a także: łodzi rekreacyjnych. a w 2009 r.2008 r. armatorzy w 2009 r. jak i w ilości zamówień na statki. że pomoc publiczna udzielona została Stoczni w Gdyni i Szczecinie z naruszeniem art.funkcjonują jedynie dwie duże stocznie produkcyjne. CGT).7.1 mln CGT. które mają rozstrzygnąć się we wrześniu 2010 r. Stocznię Szczecińską Nowa Sp.11. 88 ust. Tak niski poziom produkcji związany był z wygaszaniem produkcji statków w dwóch największych polskich stoczniach tj. Stoczni Gdynia S. (której większościowym akcjonariuszem jest Gdańska Stocznia Remontowa ). a światowy popyt na statki determinowany jest aktywnością ekonomiczną gospodarek światowych oraz stanem istniejącej floty. 148 .43 mln CGT.MINISTERSTWO GOSPODARKI 9. CGT (w 2006 r. 25 jednostek o łącznej pojemności 240 tys. żaglowych itp. CGT. Drastycznie zmniejszył się także portfel zamówień. Liczba zawartych przez stocznie na świecie nowych kontraktów drastycznie spadła. osób. Przemysł stoczniowy działa na silnie konkurencyjnym globalnym rynku statków. Stocznię Gdynia S. 24 statki o pojemności 500 tys. Przemysł budowy statków obejmował 4 duże stocznie produkcyjne zatrudniające 15 tys. nakazując sprzedaż aktywów stoczni w drodze otwartego i przejrzystego przetargu) miał być sprzedany nowym inwestorom do końca 2009 r. których udział w produkcji. Sprzedaż całego majątku dwóch stoczni nie powiodła się. nastąpiło załamanie dotychczas rosnących cen statków i portfela zamówień. ale również na świecie. Jest to sektor o dużych możliwościach eksportowych (udział eksportu stanowi ponad 90% produkcji ogółem).po zamknięciu dwóch największych stoczni. koniecznością złomowania i wymiany jednostek pływających. . . 3 Traktatu WE. – zaledwie 11. bowiem przebiegała w niekorzystnym momencie dekoniunktura światowa uniemożliwiła znalezienie inwestorów. znalazł swoje odbicie także na rynku okrętowym. zrezygnowali z budowy wielu już zakontraktowanych statków m. motorowych. Stocznię Gdańsk S.o.A. zostały ogłoszone kolejne przetargi na sprzedaż majątku stoczniowego. Sytuacja polskiego sektora stoczniowego jest bardzo trudna. globalnym portfelu zamówień i nowych zamówieniach wykazuje postępującą tendencję spadkową. a portfel zamówień tych krajów stanowi niemal 90% światowych zamówień. w 2008 r. oraz zawarły nowe kontrakty na budowę jedynie 4 statków o łącznej pojemności 18 tys. .2. zgodnie z decyzjami Komisji Europejskiej z 6. wyniosła 154 i zwiększyła się o 5 jednostek w stosunku do 2008 r. (w decyzjach Komisja Europejska stwierdziła. który rozpoczął się w 2008 r. Polskie stocznie wybudowały w 2009 r. Zwiększenie roli krajów azjatyckich na światowym rynku statków odbywa się kosztem krajów europejskich. często ograniczając je do niezbędnych napraw i okresowych remontów wymaganych przez przepisy żeglugowe.A. Głównymi odbiorcami jachtów są: Francja. Stocznię Remontową Nauta S.. Sektor ten osiągał przychody ze sprzedaży na poziomie ponad 500 mln zł rocznie.5 m oraz motorówek o długości do 9 m. pozytywna decyzja zatwierdzająca program restrukturyzacji i udzieloną stoczni pomoc publiczną – pozwala na realizację zadań inwestycyjnych.. Brytania. podejmowanie bardziej skomplikowanych prac np. osób. pomimo wzrastającej konkurencji ze strony producentów azjatyckich Strategia wobec tego przemysłu zawarta jest w unijnym programie Leadership 2015. Holandia i Wlk.A. co umożliwi rozszerzenie działalności produkcyjnej i zapewni stabilny rozwój stoczni. Kilka stoczni produkuje także superkomfortowe duże jednostki. Norwegia. globalny kryzys finansowy wpłynął także na jej pogorszenie . a akcje trzech pozostałych stoczni Ministerstwo Skarbu Państwa w 2010 r. Obecnie największymi problemami dla właścicieli tych firm są: trudności w pozyskiwaniu kredytów oraz odpływ wysoko wykwalifikowanej kadry. przedłużanie kadłubów. Stocznie remontowe i jachtowe – mimo. a ponad 70% remontów stanowią statki zagraniczne. jednak globalny kryzys gospodarczy w 2009 r. w Gdyni i Morską Stocznię Remontową S. który zakłada wzrost konkurencyjności sektora poprzez innowacje. wiedzę i przedsiębiorczość. sportowych i motorowych. Długo oczekiwana. Przemysł stoczniowy oprócz budowy statków obejmuje także remonty statków oraz produkcję i remonty łodzi rekreacyjnych. 95 % produkcji przeznaczona jest na eksport. Statki budowane przez europejskie stocznie. Niemcy. że przeżywają okresowe trudności . 149 .A.. przekazało do Agencji Rozwoju Przemysłu. Gdańska Stocznia Remontowa jest spółką menadżerską sprywatyzowaną w 2001 r. Gdańską Stocznię Remontową S. a tym samym redukcję zatrudnienia.A. negatywnie wpłynął na kondycję tego przemysłu – zamówienia spadły o połowę.zatrudniające ogółem 5 tys.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI W korzystniejszej sytuacji jest Stocznia Gdańsk S.są w znacznie korzystniejszej sytuacji niż stocznie produkcyjne. Emiratów Arabskich i Niemiec. Stocznie remontowe działają na innym rynku niż przemysł budowy statków.A. co spowodowało zmniejszenie produkcji. Polski przemysł jachtowy na przestrzeni ostatnich lat dynamicznie rozwijał się i stał się liderem wśród europejskich producentów średnich jachtów żaglowych o długości do 7. Wobec ostrej konkurencji na światowym rynku remontowym. budowy urządzeń do wydobycia ropy spod dna morskiego (jednostki off-shore) oraz budowy mniejszych jednostek.. o wysokiej jakości i przyjaznych środowisku. w tym stocznie polskie przewyższają pod względem technicznym światowych konkurentów. celem zrestrukturyzowania i sprywatyzowania tych spółek. Remontowane statki w polskich stoczniach spełniają wysokie warunki międzynarodowej konkurencji w zakresie wymagań jakościowych oraz cenowych. niemniej w 2009 r. Szczecińską Stocznię Remontową Gryfia S. Przemysł remontu statków obejmuje cztery stocznie tj. Kanady. podjęta przez Komisję Europejską w lipcu 2009 r. których nabywcami są klienci ze Stanów Zjednoczonych. w Świnoujściu . w tym polskie ukierunkowane są na budowę statków zaawansowanych i skomplikowanych technicznie. Osiągnięcie przewagi konkurencyjnej Europy możliwe jest w segmencie wysoko specjalistycznych statków – dlatego stocznie europejskie. polskie stocznie remontowe podjęły działania w kierunku dywersyfikacji produkcji poprzez prowadzenie przebudów jednostek.armatorzy znacznie zmniejszyli nakłady na remonty swoich statków. Sytuacja ekonomiczna w tych stoczniach w ubiegłych latach była dobra. . 3 z tego elektrownie: . Wycofywanie z eksploatacji starych źródeł wytwarzania energii elektrycznej. Warszawa.0 73 Źródło: ARE S. poprawę rozdziału energii i ograniczenie przesyłu energii liniami 110 kV na dalekie odległości.1. będzie odbywać się poprzez zastępowanie tych źródeł nowoczesnymi jednostkami. wynikające z prawodawstwa Unii Europejskiej i zapisów Traktatu Akcesyjnego konieczne staje się wycofanie z eksploatacji bloków energetycznych niespełniających odpowiednich norm. BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE POLSKI 10. Biorąc pod uwagę wymagania ekologiczne. 2009. Wymogi ekologiczne wymuszają wzrost udziału elektrowni i elektrociepłowni gazowych. niezbędnej dla zapewnienia ciągłości dostaw energii elektrycznej. zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Elektroenergetyka Polska w 2008 roku. Obecny poziom połączeń transgranicznych w Polsce nie zapewnia efektywnego funkcjonowania rynku energii elektrycznej.1.A.771.722.660. Zakłada się również rozbudowę połączeń z krajami sąsiednimi w celu zwiększenia zdolności przesyłu energii. pracujących w oparciu o spalanie węgla. Ważnym działaniem pozostaje ograniczenie strat energii w KSE poprzez zwiększenie przepustowości linii elektroenergetycznych.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 10.2 z tego elektrownie: . iż szczególnie istotnym zagadnieniem staje się zapewnienie wystarczającego potencjału wytwórczego tej energii z odpowiednim wykorzystaniem krajowych źródeł energii pierwotnej. wskaźniki charakteryzujące sektor elektroenergetyczny kształtowały się następująco: 1.909.zawodowe (łącznie z OŹE) 33. wykorzystującymi wysokosprawne technologie spalania węgla. Bezpieczeństwo krajowego systemu elektroenergetycznego Wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną powoduje.4 .631. Sytuacja na rynku paliwowo – energetycznym 10. Na zachowanie bezpieczeństwa Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE) ma przede wszystkim wpływ poziom rozwoju infrastruktury sieciowej. Moc osiągalna na koniec roku ogółem [MW] 35. Moc zainstalowana na koniec roku ogółem [MW] 35.8 2.przemysłowe 1. 10.zawodowe (łącznie z OŹE) 33.przemysłowe 1.3 . Zwiększenie zdolności przesyłowych sieci elektroenergetycznych oraz zmniejszenie strat w przesyle stanowi istotny element tworzenia konkurencyjnego rynku energii. 151 . Pozycja kraju tranzytowego wymagać będzie podjęcia wielokierunkowych działań w celu rozbudowy zdolności przesyłowych.1.2.1. Wiąże się to z koniecznością budowy nowych mocy wytwórczych w horyzoncie najbliższych lat. Sytuacja sektora elektroenergetycznego w 2009 roku73 W 2009 r.888. odnawialnych źródeł energii oraz budowę elektrowni jądrowych. 1 tys. Dostawy do odbiorców końcowych [GWh] z tego odbiorcy: .559 21. ustanawiająca schemat krajowych planów działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych na mocy dyrektywy 2009/28/WE).4 tys. Jednocześnie wszystkie państwa członkowskie powinny zwiększyć udział energii odnawialnej w transporcie do 10% w 2020 r. 152 . km Niskie napięcia (nN) ogółem 428.najwyższe napięcie (750-220) kV 13. Na koniec 2009 długość linii energetycznych ogółem wynosiła 776. Produkcja energii elektrycznej ogółem [GWh] z tego elektrownie: .na średnim napięciu (SN) .079 6. Odnawialne źródła energii (OZE) Celem strategicznym polityki energetycznej Polski w zakresie rozwoju wykorzystania odnawialnych źródeł energii jest realizacja założeń pakietu klimatyczno-energetycznego. że każde państwo członkowskie przedstawi Komisji Europejskiej Krajowy plan działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych.594 GWh.7 tys. przy czym dla Polski udział ten ma wynosić 15%. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE. Dyrektywa 2009/28/WE stanowi.zawodowe (łącznie z OŹE) .MINISTERSTWO GOSPODARKI 3. km .325 28.384 51.629 113. km Średnie napięcia (SN) ogółem 302.708 145.przemysłowe 4.403 GWh.wysokie napięcia 110 kV 32.na wysokim napięciu (WN) . oparty na schemacie przygotowanym przez KE (decyzja Komisji z dnia 30 czerwca 2009 r.3.1..1 tys. Zakłada ona zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie energii finalnej Unii Europejskiej do 20% w 2020 r.850 40. natomiast import 7. będącego realizacją konkluzji Rady Europejskiej z marca 2007 r. km Moc transformatorów sieciowych 139 076 MVA 10.na niskim napięciu (nN) w tym gospodarstwa domowe i małe rolne 151. Dokument będzie przedstawiał ścieżki dochodzenia do 15% udziału OZE w energii finalnej w podziale na energię elektryczną. km w tym: . ciepło i chłód oraz energię odnawialną w transporcie do 2020 roku w Polsce.1 tys. Na poszczególnych poziomach napięć długości wynosiły odpowiednio: Wysokie napięcia (WN) ogółem 46. Założeniem polskiego Krajowego planu… jest wskazanie orientacyjnego kursu określającego drogę do osiągnięcia obowiązkowych celów nałożonych na poszczególne państwa w ramach ww.614 Eksport energii elektrycznej w roku 2009 wyniósł 9. km.0 tys. Jednym z głównych elementów pakietu jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. dyrektywy. które zgodnie z zapisami ustawy Prawo energetyczne uiszczane są przez przedsiębiorstwa na wyodrębnionym rachunku NFOŚiGW. po średniej cenie sprzedaży energii elektrycznej w poprzednim roku kalendarzowym. Uzupełnieniem tego mechanizmu jest obowiązek zakupu przez przedsiębiorstwa energetyczne pełniące rolę sprzedawcy z urzędu całej energii elektrycznej wytworzonej w źródłach odnawialnych.7 301 1.3 Rozwój przemysłu dla odnawialnych źródeł energii. Pochodzi on z opłat i kar. został określony w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r.088 Elektrownie wiatrowe 724. Jednym z takich działań będzie realizacja dokumentu Kierunki rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce. w oparciu o Priorytet X Bezpieczeństwo energetyczne. Wsparcie finansowe można również otrzymać w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych.). który zakłada. że w każdej polskiej gminie do 2020 roku powstanie średnio jedna biogazownia wykorzystująca biomasę 153 . w tym dywersyfikacja źródeł energii. a także podwyższenie sprawności wytwarzania.9 125 294. – Prawo energetyczne (Dz. przyłączonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej znajdującej się na terenie obejmującym obszar działania tego sprzedawcy.990 Elektrownie na biomasę 252. w tym biopaliw. a w szczególności o działanie 10.5 mld zł. Instalacje OZE na podstawie ważnych na 31 grudnia 2009 koncesji. oraz ilość energii elektrycznej wytworzona w tych instalacjach potwierdzona wydanymi świadectwami pochodzenia. Nr 89. jakim jest system tzw. za które odpowiedzialne są zarządy poszczególnych województw. Dofinansowanie ze środków unijnych można uzyskać przede wszystkim z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.034. Jego istotą jest nałożony na przedsiębiorstwa energetyczne.568.5 15 601. przyjętego przez Radę Ministrów 13 lipca 2010 roku.2 724 2.993. który zakłada zmniejszenie oddziaływania sektora energetyki na środowisko.317 Elektrownie wodne 945.375.2 1. zielonych certyfikatów .). Aktualnie na rynku polskim funkcjonuje szereg rozwiązań wspierających rozwój OZE. obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki określonej ilości świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii.655 Współspalanie 38 4.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Tabela 50 Instalacje OZE funkcjonujące w Polsce (stan na 25 maja 2010 r. Ponadto elementem promocji odnawialnych źródeł energii jest możliwość uzyskania dofinansowania na działania związane z rozwojem wykorzystania OZE. poprawę efektywności energetycznej w procesie użytkowania energii oraz wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Dodatkowo przewiduje się możliwość udzielenia wsparcia na rozwój przemysłu produkującego urządzenia dla energetyki odnawialnej. zm. bądź uiszczenia opłaty zastępczej. Sumaryczna moc Ilość energii zainstalowana Rodzaj źródła Liczba instalacji [w MWh] [w MW] Elektrownie na biogaz 70.091 Źródło: URE.262. przesyłania i dystrybucji energii. U. NFOŚiGW opracował Program wsparcia inwestycji w odnawialne źródła energii i obiekty wysokosprawnej kogeneracji. Budżet programu na lata 2009-2012 wynosi 1. z późn.041 Łącznie 1. z 2006 r. Główny mechanizm wsparcia. odbiorców końcowych oraz towarowe domy maklerskie lub domy maklerskie. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na przedsięwzięcia wpływające na poprawę warunków inwestowania w odnawialne źródła energii. 625. poz.203 8. a w szczególności w ramach Priorytetu IX Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna. jak również ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 720 355. Szacuje się.403 Bioetanol 130.6%).257 0 154 . 3.proc.MINISTERSTWO GOSPODARKI pochodzenia rolniczego przy założeniu posiadania przez gminę odpowiednich warunków do uruchomienia takiego przedsięwzięcia. MWhe (energii elektrycznej) i 200 tys.736 24 Czysty olej roślinny 104. Instalacje są również szansą na wytworzenie istotnych ilości energii elektrycznej i cieplnej z surowców nie konkurujących z rynkiem żywnościowym jako produkty uboczne przemysłu rolno-spożywczego. aktywizując gospodarczo wsie oraz zwiększając zatrudnienie na małych rynkach lokalnych. że w Polsce może zostać wytworzone ok. który był spowodowany wejściem w życie ustaw z dnia 25 sierpnia 2006 r. O skali tego wzrostu świadczy choćby fakt. Instalacje takie umożliwią dostawy biogazu rolniczego (o jakości gazu ziemnego) do gospodarstw domowych wsi i miasteczek oraz podmiotów gospodarczych.240 24. nieznacznie przekroczyła (o 0. wyniósł zaledwie 0. Tabela 51 Biokomponenty – podstawowe informacje za 2009 rok Wyszczególnienie Ilość biokomponentów wytworzonych przez ogół wytwórców Ilość biokomponentów sprzedanych przez wytwórców na terytorium kraju Ilość biokomponentów sprzedanych przez wytwórców podmiotom zagranicznym Źródło: URE. Ważnym działaniem mającym pozytywny wpływ na wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii jest również nowelizacja ustawy – Prawo energetyczne.233 24. lokalnych łańcuchów wartości dodanej.03 pkt. że odnawialne źródła energii w postaci instalacji biogazowych mogą powstawać na obszarach Natura 2000..66%. że realizacja NCW w 2009 r. iż udział biokomponentów w rynku paliw transportowych w 2007 r. przepisy mające na celu ułatwienie przyłączania odnawialnych źródeł energii do systemu elektroenergetycznego.7 mld m3 biogazu rocznie. MWhc (energii cieplnej). a w 2008 r. Taka ilość biogazu po oczyszczeniu mogłaby pokryć ok. obowiązku zapewnienia określonego udziału biokomponentów w rynku paliw transportowych (tj.712 56.379 Ester 364. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych oraz o systemie monitorowani i kontrolowania jakości paliw.106 516.) wskazany NCW (4. od dnia 1 stycznia 2008 r. Ramka 12 Kierunki rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce Zasadniczym elementem Kierunków rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce jest optymalizacja systemu prawno-administracyjnego w zakresie zakładania biogazowni rolniczych w Polsce oraz wskazanie możliwości współfinansowania tego typu instalacji ze środków publicznych. a w szczególności wprowadzeniem w pierwszej z wymienionych regulacji. Jedn. zapotrzebowania na gaz lub w całości zabezpieczyć potrzeby odbiorców z terenów wiejskich oraz dostarczyć dodatkowo 125 tys. Ważne jest również to. tzw. Rozwój instalacji biogazowych wpłynie na poprawę bezpieczeństwa energetycznego poprzez wzrost zaopatrzenia w energię pochodzącą z odnawialnych źródeł. która wprowadziła m. Istotnym elementem wzrastającego udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowoenergetycznym kraju jest także dynamiczny wzrost wykorzystania biokomponentów w transporcie. Ponadto umożliwią tworzenie tzw.674 104. dostępnych w ramach krajowych i regionalnych programów operacyjnych. Jednym z końcowych efektów pozyskiwania energii z biogazowi są wysokiej jakości nawozy organiczne również przyjazne środowisku. miary t t t Ogółem 600. 10 proc. nie stanowiąc zagrożenia dla środowiska.68%. zarówno krajowych jak i Unii Europejskiej. W celu zobrazowania dynamiki tego rozwoju należy zauważyć.in. Narodowego Celu Wskaźnikowego – NCW). 1. 84 155 .724 3. Warszawa 2010. w zakresie zwiększenia dopuszczalnej zawartości biokomponentów w paliwach ciekłych (do 10% w benzynach i do 7% w oleju napędowym).281 3. w ramach prac nad transpozycją przepisów dyrektywy 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniającej i w następstwie uchylającej dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE znowelizowana zostanie ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r.84 -6. które będą stanowiły transpozycję przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/30/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. GUS.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI W celu poprawy warunków funkcjonowania rynku biokomponentów i biopaliw ciekłych w Ministerstwie Gospodarki trwają prace nad założeniami projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw oraz ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych. Jedną z kwestii rozważanych w ramach przedmiotowej nowelizacji będzie wprowadzenie możliwości stosowania nowych technologii produkcji biopaliw.94 -4. zmieniającej dyrektywę 98/70/WE odnoszącą się do specyfikacji benzyn.77 -2.16 -2.284 10.883 25. Jednocześnie. Spadek zużycia energii wynikał wówczas z realizacji programów modernizacyjnych.663 122. a także okresowo zmniejszonej aktywności gospodarczej. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych.71 -4. które ułatwią realizację Narodowych Celów Wskaźnikowych. miary t t t Ogółem 49.546 147.4. Jedn. restrukturyzacji gospodarki. i osiągnięciu najwyższego poziomu w roku 1996. oleju napędowego i olejów pędnych oraz wprowadzającej mechanizm monitorowania i ograniczania emisji gazów cieplarnianych pochodzących z wykorzystania paliw w transporcie drogowym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 1999/32/WE w odniesieniu do specyfikacji paliw wykorzystywanych przez statki żeglugi śródlądowej oraz uchylającej dyrektywę 93/12/EWG. 1990-2008 -3. Tabela 53 Średnioroczne zmiany wskaźników energochłonności PKB (%/rok) Tempo zmian 1990-1993 1993-2000 2000-2008 1993-2008 Energochłonności finalnej PKB 3. Przyniosły również efekty wdrażane programy poprawy efektywności energetycznej oraz urynkowienie cen energii.81 Energochłonności pierwotnej PKB 0. który był kontynuowany w 2008 r.75 Źródło: Efektywność wykorzystania energii w latach 1998-2008. W kolejnych latach rozpoczął się powolny wzrost zużycia.48 -3. Pozostałe przepisy dyrektywy 2009/30/WE zostaną transponowane do polskiego porządku prawnego w ramach nowelizacji ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw. Tabela 52 Biopaliwa ciekłe – podstawowe informacje za 2009 rok Wyszczególnienie Biopaliwa ciekłe wytworzone przez ogół producentów Biopaliwa ciekłe sprzedane na terytorium kraju Biopaliwa ciekłe przeznaczone do zastosowania w wybranych flotach oraz zużyte na potrzeby własne Źródło: URE. Efektywność użytkowania energii w gospodarce Po początkowym wzroście w pierwszej połowie lat 90.1.289 Na bazie benzyn silnikowych 0 0 0 Na bazie oleju napędowego 22.46 -7. w latach 1997-2002 zużycie energii pierwotnej i finalne zużycie energii wyraźnie zmniejszały się.443 5 Ester (samoistne paliwo) 26. MINISTERSTWO GOSPODARKI Wykres 42 Zużycie energii pierwotnej i finalne zużycie energii 120 Mteo 100 80 60 40 zużycie energii pierwotnej finanlne zużycie energii z korektą klimatyczną Źródło: Efektywność wykorzystania energii w latach 1998-2008, GUS, Warszawa 2010. Zmiany struktury finalnego zużycia energii w głównych sektorach gospodarki odzwierciedlają kierunki rozwoju gospodarki. Restrukturyzacja przemysłu i działania przedsiębiorstw, mające na celu obniżenie energochłonności, spowodowały zmniejszenie zużycia energii w tym sektorze. Stały rozwój transportu drogowego i sektora usług przekłada się na wzrost udziału tych sektorów w krajowym zużyciu energii. W sektorze gospodarstw domowych wskutek wprowadzania systemu dociepleń oraz poprawy i wzrostu efektywności systemów grzewczych w latach 1998-2008 nastąpiła redukcja zużycia energii (o 6%). Zmiany zachodzące w sektorze rolnictwa, polegające na likwidacji i prywatyzacji byłych państwowych gospodarstw rolnych i tworzeniu nowoczesnych, wielkoobszarowych gospodarstw, nie przyczyniły się w istotnym stopniu do oszczędności zużycia energii, która w tym sektorze utrzymuje się na tym samym poziomie. Wykres 43 Struktura finalnego zużycia w Polsce wg sektorów % 35 30 25 20 15 10 5 0 przemysł transport 1998 gospodarstwa domowe rolnictwo 2008 usługi Źródło: Efektywność wykorzystania energii w latach 1998-2008, GUS, Warszawa 2010. Efektem w miarę stabilnego zużycia energii oraz rosnącej wartości produktu krajowego brutto jest zaobserwowana malejąca energochłonność pierwotna i finalna PKB. 19 90 19 91 19 92 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 finanlne zużycie energii 156 POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Zużycie energii w gospodarstwach domowych Udział zużycia energii w gospodarstwach domowych w finalnym zużyciu energii w 2008 r. wyniósł 31%. Struktura zużycia wg poszczególnych kierunków użytkowania nie wskazuje na znaczące zmiany w tym okresie. Malejący udział zużycia energii na ogrzewanie i przygotowanie posiłków jest związany z zastępowaniem niskosprawnych pieców węglowych nowoczesnymi urządzeniami gazowymi i elektrycznymi. Wzrost zużycia energii elektrycznej zużywanej do zasilania urządzeń i do oświetlania wynika natomiast z coraz lepszego wyposażenia mieszkań w urządzenia elektryczne i zmiana zachowań użytkowników (np. zmiany w intensywności wykorzystania urządzeń – pralek, zmywarek, TV, komputerów). Zużycie energii w przemyśle Zużycie finalne energii w przemyśle podlegało podobnym wahaniom jak zużycie ogółem. W drugiej połowie lat 90. zaczął się spadek zużycia energii do poziomu 15 Mtoe w 2002 roku. Od tego czasu zużycie utrzymuje się na zbliżonym poziomie. Ok. 60% energii zużywają przemysły: hutniczy, chemiczny i mineralny; udział ten nie zmienił się znacząco na przestrzeni 10 lat. Wzrost udziału w strukturze zużycia zanotowały przemysł chemiczny i papierniczy. Spadek udziału obserwuje się w przemyśle spożywczym, tekstylnym, maszyn i urządzeń. Spadki spowodowane są głównie ograniczeniami produkcji, a nie przedsięwzięciami modernizacyjnymi mającymi na celu zmniejszenie zużycia energii. Wykres 44 Zużycie finalne energii w przemyśle wg nośników Mteo 25 20 15 10 5 0 1990 1995 2000 2004 2005 2006 2007 2008 Źródło: Efektywność wykorzystania energii w latach 1998-2008, GUS, Warszawa 2010. pozostałe ciepło energia elektryczna węgiel gaz paliwa ciekłe Największą dynamikę poprawy efektywności energetycznej odnotowały przemysł maszynowy i środków transportu, a także spożywczy i tekstylny. Najwolniej zachodziła poprawa w przemyśle hutniczym, papierniczym, drzewnym i chemicznym. Najszybsze tempo spadku energochłonności większość branż odnotowała pomiędzy 1996 a 2000 rokiem. W 2008 roku we wszystkich branżach, za wyjątkiem przemysłu drzewnego i chemicznego doszło do spadku energochłonności. 157 MINISTERSTWO GOSPODARKI Zużycie energii w sektorze usług Sektor usług charakteryzuje się najbardziej stabilnymi wskaźnikami efektywności wykorzystania energii. Energochłonność wartości dodanej, po spadku na początku lat 90. pozostaje na prawie niezmienionym poziomie. Skala poprawy jest mniejsza zarówno od wskaźników średnich dla gospodarki, jak i w stosunku do przemysłu, ale równocześnie jest to najbardziej efektywny pod względem energetycznym sektor tworzenia dochodu narodowego. Wskaźnik elektrochłonności charakteryzuje się większymi zmianami, ale podobnie jak w poprzednim przypadku utrzymuje równomierny poziom. Wykres 45 Zmiany wskaźnika energochłonności (lewa oś) i elektrochłonności (prawa oś) wartości dodanej w sektorze usług 0,1 0,09 0,08 0,07 kgoe/EUR00 0,06 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0 50 0 150 100 250 200 kWh/EUR00 350 300 Źródło: Efektywność wykorzystania energii w latach 1998-2008, GUS, Warszawa 2010. Zużycie energii w transporcie W Polsce prawie 94% energii zużywanej w transporcie zużywane jest w transporcie drogowym, a ok. 3% w transporcie kolejowym. Pozostałe 3% energii przypada na transport lotniczy oraz śladowe ilości na żeglugę śródlądową i przybrzeżną. W latach 1990-2008 obserwowany był stały wzrost zużycia paliw w transporcie drogowym (w tempie ok. 5,2% rocznie) przy jednoczesnym wyraźnym spadku zużycia energii w transporcie kolejowym. Wynika to ze zmiany środków transportu stosowanych do przewozu osób i towarów. 10.1.5. Europejski system handlu emisjami gazów cieplarnianych W 2009 r. łączny przydział uprawnień do emisji CO2 w ramach europejskiego systemu handlu emisjami gazów cieplarnianych wynosił w Polsce 201.958 tys. ton, natomiast emisja rzeczywista wyniosła 191.174 tys. ton i stanowiła 94,7% przydziału. Obecnie kluczowymi dla polskiego sektora elektroenergetycznego w kontekście wdrożenia pakietu klimatyczno-energetycznego są zagadnienia związane z implementacją dyrektywy dotyczącej handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (tzw. dyrektywa ETS – 2009/29/WE). Pomimo faktu, że proces negocjacyjny zakończył się w grudniu 2008 r., wiele kluczowych pytań co do przyszłego wpływu wdrożenia dyrektywy w Polsce pozostaje nierozstrzygniętych – np. kwestie dotyczące faktycznej możliwości zastosowania derogacji w sektorze energetycznym, zasad mechanizmu aukcyjnego, ustalenia wskaźników emisji dla ciepłownictwa, czy też preferencyjnych zasad dotyczących przydziału darmowych uprawnień dla sektorów narażonych na wyciek emisji. 19 90 19 91 19 92 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 energochłonność wartości dodanej elektrochłonność wartości dodanej 158 POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Na forum UE trwają obecnie negocjacje dot. uzgodnień kluczowych aktów wykonawczych KE do dyrektywy ETS. W lutym 2010 r. została przyjęta przez Komitet ds. Zmian Klimatu decyzja ws. dofinansowania projektów demonstracyjnych CCS i innowacyjnych OZE z puli 300 mln uprawnień do emisji gazów cieplarnianych z rezerwy dla nowych instalacji w systemie ETS. Nadal trwa proces uzgodnienia metodologii wyznaczenia wskaźników emisji dla ciepłownictwa w celu ustalenia stopnia darmowego przydziału uprawnień do emisji w latach 2013-2027. Proces ten potrwa do końca 2010 r. Wkrótce należy się spodziewać rozpoczęcia procedury w zakresie przyjęcia wytycznych KE dotyczących wdrożenia nowej dyrektywy ETS wz. okresu przejściowego dla sektora elektroenergetycznego wobec obowiązku zakupu wszystkich uprawnień do emisji na aukcjach. Tabela 54 Wielkości przydziałów i wykonania emisji CO2 w 2009 r. Branża Ciepłownie zawodowe Elektrociepłownie przemysłowe Elektrociepłownie zawodowe Elektrownie zawodowe Hutnictwo żelaza i stali Przemysł cementowy Przemysł ceramiczny Przemysł chemiczny Przemysł cukrowniczy Przemysł drewnopochodny Przemysł koksowniczy Przemysł papierniczy Przemysł pozostały Przemysł rafineryjny Przemysł szklarski Przemysł wapienniczy RAZEM Źródło: KASHUE-KOBIZE. 2005 10.012 6.264 28.860 118.470 7.536 8.086 1.303 5.012 1.547 621 2.289 1.504 2.168 6.757 1.455 1.435 203.318 Zweryfikowana emisja [tys. ton] 2006 2007 2008 9.679 9.173 8.599 6.045 6.374 5.801 27.991 27.602 26.179 123.054 121.956 118.302 8.812 9.170 10.281 9.638 11.424 10.466 1.330 700 659 4.953 4.757 4.370 1.334 1.451 1.207 607 612 702 2.722 2.964 2.668 1.453 1.416 1.210 2.111 2.130 2.787 6.984 6.552 7.520 1.447 1.481 1.705 1.642 1.857 1.652 209.806 209.618 204.107 2009 8.550 5.290 25.271 113.790 6.807 8.796 519 4.245 1.153 588 1.956 1.342 2.501 7.407 1.400 1.561 191.174 Przydział % 2009 nadwyżki 9.637 11,3 6.069 12,8 25.613 1,3 110.791 (-) 2,7 11.008 38,2 10.849 18,9 725 28,4 5.068 16,3 1.373 16,0 1.079 45,5 3.149 37,9 1.680 20,1 3.180 21,3 8.062 8,1 1.864 24,9 1.810 13,8 201.958 5,3 Ramka 13 Identyfikacja potencjału redukcji emisji CO2 Obecnie trwają prace nad Narodowym programem redukcji emisji gazów cieplarnianych. Przygotowywany program pozwoli na identyfikację i ujęcie w szerokim horyzoncie czasowym działań ukierunkowanych na redukcję emisji gazów cieplarnianych ze wszystkich obszarów działalności państwa w sposób najbardziej efektywny kosztowo. W programie wykorzystane zostaną wnioski z analiz McKinsey & Company oraz Międzynarodowej Agencja Energii. − W roku 2009 firma McKinsey & Company, działając pod patronatem Ministra Gospodarki i we współpracy z Europejską Fundacją na rzecz Klimatu (European Climate Foundation) oraz Bankiem Światowym (World Bank), opracowała raport pt. Ocena potencjału do redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2030. Istotą raportu jest identyfikacja działań ukierunkowanych na redukcję emisji gazów cieplarnianych pochodzących z najważniejszych obszarów gospodarczej działalności państwa: sektora elektroenergetycznego, budownictwa, transportu, rolnictwa oraz sektorów przemysłowych. − W maju 2010 roku Międzynarodowa Agencja Energii zaprezentowała analizę Energy and CO2 emissions for Poland, której celem jest wskazanie przyszłych trendów na rynkach energii oraz kosztowa analiza instrumentów ograniczenia zmian klimatu. Istotą badania jest identyfikacja potencjału dostępnych technicznie sposobów redukcji emisji CO2 pochodzącego ze spalania paliw w sektorze energetycznym, ale także innych sektorach przemysłowych oraz transporcie. 159 MINISTERSTWO GOSPODARKI 10.1.6. Energetyka jądrowa Rada Ministrów przyjęła 13 stycznia 2009 r. uchwałę Nr 4 w sprawie działań podejmowanych w zakresie rozwoju energetyki jądrowej. Zgodnie z nią, zostaną w Polsce wybudowane co najmniej dwie elektrownie jądrowe, a przynajmniej jedna z nich powinna rozpocząć pracę do 2020 r. Za ich budowę odpowiedzialny będzie inwestor – Polska Grupa Energetyczna S.A. Podejmując decyzję o rozwoju energetyki jądrowej w Polsce brano pod uwagę następujące przesłanki: − dywersyfikacja źródeł i konieczność zastąpienia zdekapitalizowanych elektrowni systemowych; − praktyczny brak szkodliwych dla środowiska emisji CO2, NOx, SxOy, pyłów i metali ciężkich, − możliwość ograniczenia importu węgla i gazu ziemnego, − stabilność i przewidywalność w długim horyzoncie czasowym kosztów wytwarzania energii elektrycznej, − niższe jednostkowe koszty wytwarzania w porównaniu do innych technologii energetycznych, − stabilność i pewność zwrotu na zainwestowanym kapitale przy obecnie zakładanym 60-letnim okresie eksploatacji elektrowni jądrowych, − możliwość tworzenia wieloletnich zapasów paliwa jądrowego, − bezpieczeństwo dostaw paliwa jądrowego poprzez możliwość wyboru dostawców uranu z różnych regionów świata, z państw stabilnych politycznie, − lepsze od innych technologii energetycznych podejście do odpadów (nie rozpraszanie, staranne zbieranie, zagospodarowywanie i składowanie pod nadzorem), − internalizacja kosztów zewnętrznych (uprawnień do emisji CO2, zdrowotnych itp.), − zaoszczędzenie dla przyszłych pokoleń zasobów organicznych paliw kopalnych, w tym zachowanie zasobów węgla jako cennego surowca dla przemysłu chemicznego i farmaceutycznego, − ożywienie gospodarcze regionów i możliwość zdynamizowania krajowego przemysłu, − rozwój zaplecza naukowo-badawczego energetyki jądrowej, − rozwój atomowych kierunków kształcenia na wyższych uczelniach, − wzrost innowacyjności gospodarki. − rosnące poparcie społeczne dla energetyki jądrowej. Działania dotyczące energetyki jądrowej są wskazanym w przyjętym przez Radę Ministrów 11 sierpnia 2009 r. Ramowym harmonogramie działań dla energetyki jądrowej: Przewiduje on następujące etapy działań: Etap I do 31.12.2010: opracowanie i przyjęcie przez Radę Ministrów Programu polskiej energetyki jądrowej, Etap II 2011 – 2013: ustalenie lokalizacji i zawarcie kontraktu na budowę pierwszej elektrowni jądrowej, Etap III 2014 – 2015: wykonanie projektu technicznego i uzyskanie wszystkich wymaganych prawem uzgodnień i zezwoleń, Etap IV 2016 – 2020: budowa pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce. Szczegółowe działania związane z wprowadzaniem energetyki jądrowej zawarte są w Ramowym harmonogramie działań dla energetyki jądrowej oraz stanowiącym załącznik do Polityki energetycznej, Programie działań wykonawczych na lata 2009-2012. W 2009 roku podjęto następujące działania: − stworzenie podstaw instytucjonalnych do przygotowania i wdrożenia programu polskiej energetyki jądrowej, − określenie niezbędnych zmian ram prawnych dla wdrożenia programu polskiej energetyki jądrowej oraz przygotowanie i koordynacja wdrażania tych zmian, 160 61 mln ton). − przygotowanie Państwowej Agencji Atomistyki (PAA) do pełnienia roli dozoru jądrowego i radiologicznego dla potrzeb energetyki jądrowej. – 1.06 mln ton). z czego na rafinerię PKN ORLEN S. 5. Zważywszy na położenie geograficzne oraz infrastrukturę przesyłową Polski. 10. przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Międzynarodowej Agencji Energetycznej (agenda OECD). Przepustowość przesyłowa rurociągu na odcinku od granicy białoruskiej do Płocka wynosi 50 mln ton ropy naftowej rocznie (kierunek wschodni zabezpiecza budowa III nitki Odcinka Wschodniego).1. Import ropy naftowej w roku 2009 wyniósł 20. − rozpoznawanie zasobów uranu na terytorium Polski. na lata 2010-2015.2%. w szczególności ropy naftowej. 5. − przygotowanie i przeprowadzenie kampanii informacyjnej i edukacyjnej.19 mln ton). W ramach strategii PERN Przyjaźń S. 0.05 mln ton). a następnie przedstawienie go do zatwierdzenia Radzie Ministrów.46 mln ton (I kwartał br. Bezpieczeństwo sektora naftowego W ciągu minionych 20 lat poziom bezpieczeństwa sektora naftowego w Polsce wzmocnił się. − analizy lokalizacyjne dla składowiska odpadów promieniotwórczych wraz z projektem składowiska i przygotowaniem jego budowy.49 mln ton). Jednym z największych sukcesów w minionych 20 latach było uzyskanie w dniu 25 września 2008 r.A. I kwartał br. 6000 MW mocy wytwórczych.3 mln ton (I kwartał br. − realizacja programu kształcenia kadr dla instytucji związanych z energetyką jądrową. oraz zapewnienia bezpieczeństwa paliwowego.w 2030 roku w elektrowniach jądrowych w Polsce powinno być zainstalowane ok. przewidziano dokończenie tej inwestycji bez budowy dodatkowych pompowni.A. 96. zapewniający ciągłość zaopatrzenia rynku w paliwa oraz tworzenie zapasów ropy naftowej i paliw ciekłych. Rozwój gospodarczy kraju wymagał zapewnienia potrzeb energetycznych uwzględniających zagwarantowania dostępu do surowców energetycznych.7.93 mln ton.A.22 mln ton (I kwartał br. − budowa zaplecza naukowo-badawczego oraz wspieranie prac nad nowymi technologiami reaktorów i synergią węglowo-jądrową.A.52 mln ton (I kwartał br. − analizy lokalizacyjne dla elektrowni jądrowych. Dostawy surowca z tego kierunku zapewnia rurociąg Przyjaźń . w Płocku przypadało 14. którego właścicielem i operatorem jest spółka Skarbu Państwa – Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych Przyjaźń S. wyniosło 20. 94. – 4. z kolei eksport ropy naftowej wyniósł 0.89 mln ton. Przygotowanie programu udziału Polski we wszystkich fazach cyklu paliwowego. Zużycie ropy naftowej (przerób w rafineriach) w 2009 r. co gwarantuje przepustowość na tym odcinku wystarczającą dla zrealizowania przez spółkę pełnych dostaw dla swoich klientów).09 mln ton (I kwartał br. głównym źródłem dostaw ropy naftowej do Polski jest Rosja (18. − przygotowanie udziału polskiego przemysłu w programie energetyki jądrowej. a na rafinerię Grupy LOTOS S. dotyczącej programu polskiej energetyki jądrowej.7%). przypadało 5. – 3. − przygotowanie planów dostosowania sieci przesyłowej dla elektrowni jądrowych. 161 . zapasy ropy naftowej i paliw ciekłych tworzone są w Polsce od 1998 r.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI − przygotowanie projektu programu polskiej energetyki jądrowej będącego podstawą konsultacji społecznych oraz przeprowadzenie tych konsultacji. Podstawę bezpieczeństwa sektora gwarantują stabilne źródła surowca (ropy naftowej) oraz odpowiedni poziom rozwoju spółek naftowych. Zgodnie z Polityką energetyczną Polski do roku 2030 . W celu zapewnienia ciągłości zaopatrzenia rynku w paliwa. Celem przeniesienia udziałów Skarbu Państwa w OLPP do PERN. są objęte obowiązkiem tworzenia i utrzymywania zapasów obowiązkowych.in. została zawarta umowa przeniesienia udziałów Skarbu Państwa w spółce Operator Logistyczny Paliw Płynnych Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Płocku (OLPP) do PERN Przyjaźń S. jest drugim co do wielkości podmiotem działającym w sektorze naftowym. Ustawa wraz z aktami wykonawczymi określa środki przeciwdziałania zakłóceniom w dostawach ropy i paliw precyzując procedury ich uruchamiania i mechanizmy wdrażania. Połączenie obu przedsiębiorstw w grupie kapitałowej jest też korzystne dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju (OLPP powołany został w 2006 r.. rurociągi produktowe. Bezpieczeństwo zaopatrzenia rynku w paliwa jest regulowane ustawą z dnia 16 lutego 2007 r. Wchodząca w skład Grupy Rafineria Gdańska posiada zdolności przerobowe wynoszące ok. 6 mln ton rocznie a do roku 2012 planowany jest wzrost mocy przerobowych do ok.in.A. Zgodnie z danymi za kwiecień 2010 r. 162 . w tym LPG lub ich produkcją. produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym. pomiędzy Skarbem Państwa a Przedsiębiorstwem Eksploatacji Rurociągów Naftowych Przyjaźń S. można przyjąć. W grudniu 2009 r. była konsolidacja kluczowych przedsiębiorstw logistycznych w branży paliw płynnych..6 mln ton – ilość ta w pełni zabezpiecza wymagania Unii Europejskiej i MAE w zakresie wielkości zapasów. bazy paliw oraz terminale paliwowe.A. właścicielem ORLEN Deutschland. infrastrukturę logistyczną paliw tworzą m. 10 listopada 2009 roku. Największą krajową firmą działającą w sektorze naftowym jest Polski Koncern Naftowy ORLEN S. W odniesieniu do produktów gotowych. Na mocy tej ustawy firmy zajmujące się handlem ropą naftową i paliwami.: rafinerie w Kralupach i Litwinowie oraz przedsiębiorstwo dystrybucyjne Benzina). Grupa LOTOS S. silnej grupy kapitałowej. w ramach realizacji Programu 10+. większościowym właścicielem Inowrocławskich Kopalni Solino oraz czeskiego Unipetrolu. transport kolejowy oraz transport autocysternowy. W skład Grupy LOTOS wchodzi także spółka wydobywcza LOTOS Petrobaltic oraz LOTOS Exploration and Production Norge AS. której uruchomienie pozwoli na zwiększenie przerobu ropy naftowej do 7-8 mln ton w 2010 r. 10. co w pełni zabezpiecza zapotrzebowanie krajowe na surowiec drogą dostaw morskich. w celu zapewnienia wszystkim uczestnikom rynku naftowego dostępu do infrastruktury logistycznej paliw płynnych oraz warunków dla rozwoju systemu logistycznego paliw płynnych). lekkie i ciężkie oleje opałowe oraz w ok.in. że obecne zdolności produkcyjne polskich rafinerii są wystarczające dla pokrycia zapotrzebowania na benzyny silnikowe. Jego możliwości przeładunkowe wynoszą 34 mln ton ropy naftowej rocznie. Uwzględniając poziom zużycia produktów rafinacji ropy naftowej w Polsce w roku 2009. o zapasach ropy naftowej. posiadający jeden z najnowszych i najnowocześniejszych kompleksów rafineryjno-petrochemicznych w Europie (będący m.MINISTERSTWO GOSPODARKI Alternatywną infrastrukturę dostaw dla ropy naftowej zapewnia port w Gdańsku. zakończono budowę zintegrowanej instalacji destylacji atmosferyczno próżniowej (CDU/VDU).A. która przyczyni się do zwiększenia wiarygodności spółek na rynku oraz do obniżenia kosztów ich funkcjonowania. 80% zapotrzebowania na oleje napędowe.A.5 mln ton rocznie. w skład którego wchodzą m. rafinerii w Możejkach na Litwie – AB Mazeikiu Nafta. Oznacza to utworzenie Grupy Kapitałowej PERN Przyjaźń SA. poziom zapasów ropy naftowej i produktów naftowych w przeliczeniu na końcowe produkty ogółem wyniósł 5. 57 mln m3 oraz wydobycie gazu z odmetanowania kopalń – 191.).70 mlm m3.270.0 65. przedstawiała się następująco: − wydobycie krajowe – 4.645. który spoczywałby na wyznaczonym podmiocie. jest także liderem rynku w zakresie obrotu gazem ziemnym i głównym importerem tego gazu do Polski.2 1.A.433.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Ramka 14 Ustawa o finansowaniu interwencyjnych zapasów ropy naftowej i paliw płynnych – plany Ministerstwo Gospodarki kontynuuje prace nad nową ustawą o finansowaniu interwencyjnych zapasów ropy naftowej i paliw płynnych.1.149.A. Planowane zmiany wpisują się w kierunki zmodyfikowanych przepisów unijnych.02 mln m3. od finansowego obowiązku tworzenia zapasów. Skarb Państwa posiada po wydaniu tych walorów akcje stanowiące 72.29 mln m3 (w przeliczeniu na gaz ziemny wysokometanowy) w tym wydobycie gazu wysokometanowego – 1. nakładającej na państwa członkowskie obowiązek utrzymywania minimalnych zapasów ropy naftowej lub produktów ropopochodnych (ostateczny termin implementacji dyrektywy przypada na dzień 31 grudnia 2012 r.8.6 302. W czerwcu 2010 r.4 71.0 370. Według stanu na koniec 2009 r.) Nazwa magazynu Rodzaj Pojemność czynna [w mln m3] 575. Na 31 grudnia 2009 r.0 1. 10.A. projekt założeń do ustawy o zapasach ropy naftowej i paliw ciekłych został skierowany do konsultacji międzyresortowych i społecznych.A.2 350. uprawnieni pracownicy oraz pozostali akcjonariusze. wydobycie krajowe gazu ziemnego wyniosło 4.7 77. 38.07 mln m3. Spółka posiada również koncesję na magazynowanie paliw gazowych i jest właścicielem wszystkich podziemnych magazynów gazu ziemnego w Polsce. Eksport gazu ziemnego z Polski wyniósł w 2009 r.600. jest największym polskim przedsiębiorstwem w sektorze poszukiwania i wydobycia gazu ziemnego.407. PGNiG S.1 % napełnienia pojemności czynnej 67. Bezpieczeństwo sektora gazowego W Polsce w 2009 r.2 81. Planowane jest ograniczenie obowiązku fizycznego utrzymywania zapasów przez przedsiębiorców w zamian za opłatę celową na utrzymywanie rezerw przez powołaną do tego instytucję. wyniosło ok.3 270.270. stan zasobów wydobywalnych gazu ziemnego ze złóż krajowych wynosił ok. uprawnieni pracownicy otrzymali 13. 163 .0 150.29 mln m3 (w przeliczeniu na gaz ziemny wysokomentanowy). Akcjonariuszami PGNiG S.4 99. Tabela 55 Poziom zapasów handlowych i obowiązkowych w podziemnych magazynach gazu ziemnego wysokometanowego (stan na dzień 31 grudnia 2009 r. 98 mld m3 (w przeliczeniu na gaz wysokomentanowy). Czechy) – 1. Oznacza to rozdzielenie fizycznego obowiązku utrzymywania zapasów interwencyjnych.0 49. są: Skarb Państwa. rozpoczął się proces bezpłatnego wydawania akcji uprawnionym pracownikom. który realizowałyby podmioty obecnie odpowiedzialne za tworzenie i utrzymywanie zapasów obowiązkowych ropy naftowej i paliw. 6 czerwca 2009 r. Dyrektywy Rady 2009/119/WE z dnia 14 września 2009 r. 13. Struktura dostaw gazu ziemnego na rynek Polski w 2009 r. tj.6 41.42 mln m3.0 Stan napełnienia [w mln m 3] 386.1 63.2% pierwotnego kapitału (przed podwyższeniem). Zużycie krajowe gazu ziemnego w 2009 r.3 66.9% spółki PGNiG S.8 Wierzchowice złoże wyeksploatowane Mogilno kawerny Husów złoże wyeksploatowane Strachocina złoże wyeksploatowane Swarzów złoże wyeksploatowane Brzeźnica złoże wyeksploatowane Razem Źródło: OGP GAZ-SYSTEM S. − pozostały import (Niemcy.0 90.028. gazu naazotowanego – 2.A PGNiG S.0 55.28 mld m3. − import z kierunku wschodniego – 8.93 mln m3 (Niemcy). którzy otrzymają łącznie 750 mln akcji (15% kapitału zakładowego). 75 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. poz.MINISTERSTWO GOSPODARKI Według stanu na koniec 2009 r. Operator systemu magazynowego 31 grudnia 2008 r. 6 lipca 2005 r. Łączny koszt prowadzonych w PGNiG S. W celu zapewnienia wyodrębnienia organizacyjnego i księgowego PGNiG S.A.. 800 mln zł.03 mld m3. − Budowa KPMG Kosakowo o pojemności 100 mln m3. do 31 grudnia 2025 r.709 km z czego 8.A. który pełni funkcje OSM pod nazwą Polskie Górnictwo Naftowe Spółka Akcyjna w Warszawie – Oddział Operator Systemu Magazynowania w Warszawie. 9.60 mld m3 oraz 0. 2 mld m3 do wielkości rzędu ok. U. 413 mln m3 gazu ziemnego. jest jednoosobową spółką Skarbu Państwa wpisaną na listę przedsiębiorstw o znaczeniu strategicznym dla polskiej gospodarki75.A. 3. W sezonie 2009/2010 wielkość zapasów obowiązkowych utrzymywanych przez PGNiG S. Według Programu rozwoju pojemności magazynowej PMG realizowanego przez PGNiG S. Prezes URE wyznaczył PGNiG S. podjęto decyzję o przystąpieniu do Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2008-2013 w celu pozyskania środków na dofinansowanie.A.A. pojemność czynna podziemnych magazynów gazu ziemnego wysokometanowego wyniosła 1.6 mld m3. 123). 1184). PGNiG S.8 mld zł.8 mld m3. W związku z powyższym w PGNiG S. Spółka eksploatowała sieć gazociągów przesyłowych o długości ok. w sprawie listy spółek o istotnym znaczeniu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego (Dz. w Egipcie. a pozostałe 1. z czego w roku 2009 inwestycje były na poziomie ok. Nr 15. nastąpiło przydzielenie usług magazynowania paliwa gazowego. Do POIiŚ zostały zgłoszone cztery projekty inwestycyjne spełniające kryteria programu: − Rozbudowa PMG Wierzchowice do pojemności czynnej 1.03 mld m3 w magazynie gazu zaazotowanego (PMG Daszewo)74. utworzyło oddział spółki. 3. poz. posiada 81 koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż ropy naftowej i gazu. Pojemność czynna magazynu wynosi 0. wyniesie ok. 164 .A. Spółka posiada również 100% udziałów w spółce Polskie LNG S.A. W wyniku przeprowadzonego postępowania udostępniono łącznie 627 pakietów usługi magazynowej. mając na celu dywersyfikację dostaw gazu ziemnego do kraju prowadzi również działalność poszukiwawczą poza granicami kraju w szczególności na Morzu Północnym. inwestycji w podziemne magazyny gazu wyniesie 3. wyniosła ok. − Rozbudowa KPMG Mogilno o pojemność 100 mln m3 (dwie kawerny). Nr 192.A. odpowiadającą za bezpieczeństwo dostarczania gazu ziemnego sieciami przesyłowymi. odpowiedzialnej za budowę terminalu skroplonego gazu ziemnego LNG w Świnoujściu. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 września 2008 r. i oddano do eksploatacji. Na koniec 2009 r. W 2009 r.A.072 km zarządzane jest przez Spółkę na podstawie umowy leasingu operacyjneg zawartej z PGNiG S. Łączna pojemność magazynów.A.A. U. W sierpniu 2009 r. operatorem systemu magazynowania paliw gazowych (OSM) na okres od 1 stycznia 2009 r. w sprawie określenia przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz.A. − Rozbudowa PMG Strachocina do pojemności 330 mln m3. wraz z magazynami na gaz zaazotowany. do roku 2015 pojemność czynna magazynowa w zakresie gazu wysokometanowego wzrośnie o ok.637 km sieci jest własnością OGP Gaz – System S. 74 Budowę PMG Daszewo zakończono w listopadzie 2009 r. PGNiG S. Operator systemu przesyłowego OGP GAZ-SYSTEM S. zgodnie z ustawą o zapasach.2 mld m3. w Libii oraz w Danii. są: OAO Gazprom eksport (48%). W 2009 r. Za główne i co warto podkreślić nie zmieniające się od lat zagrożenia w funkcjonowaniu podsektorów uważa się: Podsektor wytwarzania − spełnienie wymagań UE.2. − perspektywiczne problemy zaspokojenia popytu na energię elektryczną przy malejącym potencjale wytwórczym. SO2. PGNiG S. oszczędności zużycia ciepła. − tryb przyznawania uprawnień do emisji CO2 nie pozwalający na wywiązywanie się z przyjętych zobowiązań w danym okresie. w przypadku niewystarczających inwestycji w nowe moce wytwórcze. 10. (4%). − poniesienie olbrzymich wydatków na budowę nowych mocy wytwórczych energii elektrycznej. System Gazociągów Tranzytowych EuRoPol GAZ S. − istotne zaostrzenie warunków konkurencji na rynku ciepła wobec: liberalizacji rynku. 27.6 mln odbiorców.15 mld m3 gazu ziemnego dla OAO Gazprom eksport i ok. Podsektor przesyłu − konieczność poniesienia dużych nakładów finansowych na realizację inwestycji w sieci przesyłowej.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Operatorzy systemów dystrybucyjnych Działalnością dystrybucyjną w ramach Grupy Kapitałowej PGNiG (zwanej dalej GK PGNiG) zajmuje się sześć Regionalnych Spółek Gazownictwa odpowiedzialnych za dostarczanie paliwa gazowego do odbiorców domowych.A. W 2009 r.2. Podsektor obrotu energią elektryczną − wysokie koszty wynikające z potrzeby wypełnienia obowiązków w zakresie nabycia świadectw pochodzenia energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii oraz kogeneracji (zielone i czerwone). (48%) oraz Gas-Trading S. a gaz ziemny dostarczany był do ok. 6. jest właścicielem polskiego odcinka gazociągu Jamał-Europa. teleinformatycznej oraz organizacyjnej. km. likwidacji firm oraz rozwoju kogeneracji rozproszonej. SGT EuRoPol GAZ S. co do poziomu emisji NOx. długość sieci dystrybucyjnej zarządzanej przez Spółki Gazownictwa wynosiła ogółem 115. Każdy z nich charakteryzuje się specyfiką szans i zagrożeń działalności. Podsektor dystrybucji − generowanie dodatkowych kosztów prowadzących do wzrostu cen i spadku konkurencyjności usług w wyniku dostosowania Prawa energetycznego do dyrektyw Unii Europejskiej i związaną z tym przebudową infrastruktury technicznej.8 tys. Akcjonariuszami SGT EuRoPol GAZ S.A.A. − długotrwałe procedury związane z realizacją inwestycji infrastrukturalnych. Identyfikacja zagrożeń Sytuacja sektora elektroenergetycznego stanowi wypadkową oceny kondycji poszczególnych podsektorów. 165 . remonty i rozbudowę gazociągów. − konieczność poniesienia znacznych nakładów na rozbudowę sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej.A.A. − bariery utrudniające realizację inwestycji liniowych.84 mld m3 dla PGNiG S. − trudności w spełnieniu wymagań dotyczących jakości energii i bezpieczeństwa dostaw związane z ekonomicznym i technicznym starzeniem się infrastruktury energetycznej na terenach wiejskich.. przemysłowych i hurtowych jak również za eksploatację. polskim odcinkiem tego gazociągu przesłano ok.A. System utrzymywania zapasów interwencyjnych ropy naftowej i paliw (ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. Potencjalne zagrożenie może stanowić zmiana tras transportu ropy naftowej największego dostawcy surowca Rosji. od różnych dostawców z wykorzystaniem alternatywnych szlaków transportu. Konieczne jest dążenie do zwiększenia możliwości dostaw ropy naftowej z różnych regionów świata. w razie kryzysu. Z kolei podstawowym zagrożeniem dla bezpieczeństwa energetycznego w sektorze naftowym w Polsce jest niewielki stopień dywersyfikacji źródeł dostaw ropy naftowej. ropy naftowej innymi rodzajami paliw (fuel switching). Ważną kwestią jest zagrożenie atakiem terrorystycznym na elementy infrastruktury przesyłowej. jak i przystąpienie Polski do Międzynarodowej Agencji Energetycznej (25 września 2008 r. oraz prace nad nową ustawą o finansowaniu interwencyjnych zapasów ropy naftowej i paliw płynnych).) przyczyniły się do znacznego zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego Polski. Czynnikiem ryzyka jest również niestabilność cen ropy naftowej. W Polsce nie istnieją także realne możliwości zastąpienia. przetwórczej i magazynowej (w kontekście uzależnienia dostaw ropy naftowej do Polski. każdy taki atak na terytorium państwa trzeciego może mieć bezpośrednie przełożenie na bezpieczeństwo energetyczne Polski). 166 . związana z budową rurociągu BTS-2 mająca na celu zwiększenie eksportu rosyjskiej ropy przez port w Primorsku. Elementem zapobiegania zagrożeniom są próby uzyskania przez polskie przedsiębiorstwa dostępu do własnych złóż ropy naftowej. co w konsekwencji może doprowadzić do ograniczenia transportu ropy rurociągiem Przyjaźń. co skutkować może zakłóceniami dostaw nośników energii tak do odbiorców indywidualnych jak i przedsiębiorstw. nie do końca powodowana względami czysto ekonomicznymi. poza granicami kraju oraz planowane zwiększenie wydobycia krajowego.MINISTERSTWO GOSPODARKI − rozwój rynku dostawcy przy dużej konkurencji wśród spółek obrotu może zmniejszyć marże tych spółek. Stałym i trudnym do przewidzenia zagrożeniem sektora energetycznego jest możliwość wystąpienia katastrofy technicznej lub naturalnej. 7 mld zł. Charakterystyczną cechą produkcji budownictwa w latach 2007-2009 było zróżnicowanie jej wielkości i dynamiki w poszczególnych kwartałach.6 4. jak i koniunkturalnych. pogorszenie ogólnych wskaźników makroekonomicznych wpłynęło na osłabienie tempa wzrostu produkcji budowlanej.1. iż wpływ zjawisk kryzysowych o charakterze globalnym na sytuację makroekonomiczną Polski był znacznie mniejszy niż w innych krajach europejskich. Jednocześnie pomimo że w roku 2009 nakłady brutto na środki trwałe były niższe niż przed rokiem o 0. a jego rozwój jest ściśle powiązany z rozwojem innych dziedzin gospodarki. Ożywiona aktywność inwestycyjna podmiotów gospodarczych jest głównym czynnikiem kreującym popyt na usługi budowlane. to wzrost wartości dodanej w budownictwie był nieznacznie wyższy (4. a także sytuacją ekonomiczną ludności.8%.8 17. co wynikało zarówno z czynników sezonowych.6 4.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 11.6%). Makroekonomiczne uwarunkowania dynamiki i wielkości produkcji budownictwa Budownictwo jest jedną z podstawowych sekcji gospodarki narodowej. 167 . Pomimo.8 wartość dodana 14.1% wartości dodanej brutto ogółem. ceny stałe) % 20 15 10 5 0 nakłady -5 2006 2007 2008 2009 -0. Wartość dodana brutto i produkcja sprzedana budownictwa 11. Wykres 46 Zmiany nakładów brutto na środki trwałe oraz wartości dodanej brutto budownictwa w latach 2006-2009 (w % w stosunku do roku poprzedniego. Do utrzymania pozytywnych tendencji w branży budowlanej niezbędna jest poprawa sytuacji w całej gospodarce.8 Źródło: GUS.8%) niż w roku poprzednim (4.9 11.6 9. Wartość dodana brutto wytworzona w budownictwie w roku 2009 wyniosła 84.6 10. BUDOWNICTWO 11. co stanowiło 7.1.1. 6 7.6 16.1% w roku 2008 oraz o 16.2 4.4 pkt proc. co oznacza wzrost o 3.5%. ceny stałe) % 35 30 25 20 15 10 5 0 -5 -10 2006 I kw. W dwóch pierwszych kwartałach roku 2008 ponownie zanotowano przyspieszenie tempa wzrostu wartości dodanej brutto. jednak w III kwartale dynamika powtórnie spowolniła.0 mld zł. a w IV – zanotowano jej bezwzględny spadek. 2007 II kw.1%).1 12. 168 . o 1.2 3. W IV kwartale dynamika wyraźnie spowolniła.1 -5. przy spadku w przedsiębiorstwach zajmujących się głównie robotami budowlanymi specjalistycznymi (o 5.3%) oraz budową budynków (o 1. kosztem pozostałych dwóch ww. sprzedaż produkcji budowlano-montażowej (w podmiotach o liczbie pracujących powyżej 9 osób) ukształtowała się na poziomie 80.1 11.8 2010 1.64. Zwiększył się udział przedsiębiorstw zajmujących się głównie robotami związanymi z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej. 11.7% w porównaniu z rokiem 2008. Było to spowodowane głównie niesprzyjającymi warunkami pogodowymi. Efektem zróżnicowanej dynamiki w poszczególnych działach były zmiany w strukturze sprzedaży. Szybszy wzrost dotyczył sprzedaży robót o charakterze remontowym (o 8.MINISTERSTWO GOSPODARKI W 2007 roku. – do 68.8 7.5 Źródło: GUS.9%. po bardzo wysokim wzroście w I kwartale.9%. w kolejnych kwartałach obserwowano stopniowe spowolnienie tempa wzrostu wartości dodanej. W 2009 r. Wzrost produkcji budowlano-montażowej był wynikiem zwiększenia sprzedaży w przedsiębiorstwach zajmujących się głównie robotami związanymi z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej – o 16. -1.8 9. niż inwestycyjnym (o 1. które skutecznie ograniczyły aktywność przedsiębiorstw z branży budowlanej. działów. Udział robót inwestycyjnych w produkcji budowlano-montażowej zmniejszył się w porównaniu z 2008 r.9 4.0 9.6%). wobec wzrostu o 12.1.4 34.5% w roku 2007.8 3.2.3 11.7%). W pierwszych trzech kwartałach odnotowano stopniowy wzrost dynamiki. Wahania dynamiki wartości dodanej brutto miały również miejsce w roku 2009. 2009 IV kw. 2008 III kw. I kwartał roku 2010 przyniósł spadek wartości dodanej brutto budownictwa. powracając do poziomu z I kwartału. Dynamika i struktura produkcji budowlano-montażowej W 2009 roku sprzedaż produkcji budowlano-montażowej zrealizowanej przez wszystkie przedsiębiorstwa budowlane była wyższa niż w roku poprzednim o 2. Wykres 47 Wzrost wartości dodanej brutto w budownictwie w latach 2006-2010 (w % do analogicznego kwartału roku poprzedniego. 2 22. społeczne i socjalne.7 108. zaciągając kredyty na kwotę 6. Zaledwie 10% z oddanych ogółem mieszkań stanowią łącznie mieszkania komunalne.1%. Problem braku mieszkań jest przede wszystkim związany z niedostateczną dostępnością rozumianą jako możliwość zaspokajania potrzeb mieszkaniowych.5 tysiąca rodzin. W rezultacie rok 2009 okazał się rekordowy pod względem przyznanych kredytów w ramach funkcjonującego od roku 2007 rządowego programu Rodzina na swoim.1 35.9 103. ceny mieszkań na rynku gwałtownie rosną. Ogólna sytuacja budownictwa mieszkaniowego Obecna sytuacja mieszkaniowa Polski jest wynikiem zjawisk. w tym w przedsiębiorstwach zajmujących się głównie budową budynków – o 6.7%. robotami budowlanymi specjalistycznymi – o 6.1%. kredytów z dopłatami Skarbu Państwa. W całym okresie obowiązywania programu Rodzina na swoim. Potrzeby mieszkaniowe polskiego społeczeństwa są duże. co z kolei wpłynęło na zmniejszenie dostępności kredytów oraz wzrost kosztów pozyskania pieniędzy na rynku kapitałowym zarówno dla firm jak i gospodarstw domowych. z kredytu preferencyjnego skorzystało ponad 38.7 Ogółem Z ogółem działy: − budowa budynków − budowa obiektów inżynierii lądowej i wodnej − roboty budowlane specjalistyczne Źródło: GUS. że kryzys w budownictwie mieszkaniowym pogłębia się. że jedynie część społeczeństwa może zaspokoić swoje potrzeby mieszkaniowe.2. Obecny model budownictwa mieszkaniowego również nie prezentuje się dobrze. Niskie dochody społeczeństwa i wysokie koszty budowy oraz cen nowych mieszkań powodują.0 46. Utrzymująca się coraz mniejsza liczba rozpoczynanych budów to zły znak dla wszystkich.1. które nawarstwiły się w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat.9 98. którzy w najbliższej przyszłości zamierzają kupić własne mieszkanie. Cechą charakterystyczną polskiego rynku mieszkaniowego jest duża nieelastyczność podaży.5 W I półroczu 2010 roku nastąpił spadek produkcji budowlano-montażowej o 6.0 100. globalny kryzys finansowy spowodował znaczne zaostrzenie kryteriów kredytowych. Jednocześnie jednak w okresach zwiększonego popytu. tj.4 20. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w Polsce nie wystarcza na nabycie nawet 1 m2 powierzchni mieszkania. Jednak od początku roku 2009 liczba przyznawanych kredytów systematycznie wzrastała. ale z ich zaspokajaniem od dawna jest problem.17 mld zł. Tam. Dane GUS dotyczące wyników budownictwa mieszkaniowego w 2009 roku tylko potwierdzają.0% oraz budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej – o 5.6 113. gdzie potrzeby są największe.3 31. 169 . buduje się najmniej. od stycznia 2007 r. 2008 2009 struktura w % 100.9 94.7 111. W początkowym okresie obowiązywania program nie cieszył się dużą popularnością kredytobiorców. zmniejszeniem oprocentowania kredytów hipotecznych lub poprawy sytuacji na rynku pracy.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Tabela 56 Dynamika oraz struktura sprzedaży produkcji budowlano-montażowej w przedsiębiorstwach budowlanych o liczbie pracujących powyżej 9 osób w latach 2008-2009 2008 2009 rok poprzedni = 100 110. Budownictwo mieszkaniowe 11. 11.5 44. W rezultacie w roku 2009 udzielono blisko 30 tys.9 116. Dodatkowo. spowodowanego np.2. spółdzielcze. W tym okresie odnotowano wzrost liczby mieszkań.210 86.2.703 8.019 96. W pozostałych formach budownictwa wystąpił wzrost liczby mieszkań. Więcej mieszkań rozpoczęto jedynie w budownictwie komunalnym. o 32 tys. o 5170 mieszkań (o 3. w roku 2009 w sektorze budownictwa tendencje nie były jednoznaczne. 170 .205 2. W roku 2007 odnotowano ponad 20% wzrost inwestycji.5 112.3 Zakładowe 429 178.9 60.6 72.6%). mieszkań. 2009 Liczba 2008=100 mieszkań 160. mieszkań. mieszkań w roku 2008. tj. W rezultacie wydano pozwolenia na budowę 168 tys.643 124. Ocena funkcjonowania sektora budownictwa Rok 2009 był trudny dla budownictwa.3% mniej niż w końcu grudnia 2008 r. Po kilku latach wysokiego wzrostu. w budowie było 670. że w końcu grudnia 2009 r. mieszkań.3 66.260 3.4 2008 Liczba 2007=100 mieszkań 165.1%) mniej niż w roku 2008 (wówczas wzrost wyniósł 23. o 16. społecznym czynszowym i zakładowym.5% więcej niż w analogicznym okresie 2009 r. o 19.0 Źródło: Budownictwo mieszkaniowe I-IV kwartał 2009 r. mieszkań. Rozpoczęto budowę 143 tys.2.3 154.0 112. Spadek liczby mieszkań.3. znacznie pogłębił się zapoczątkowany w roku poprzednim spadek wydanych pozwoleń na budowę mieszkań oraz rozpoczętych budów. natomiast w roku 2009 nastąpił bezwzględny spadek. wobec 220 tys. Tabela 57 Liczba mieszkań oddanych do użytku według form budownictwa w latach 2007-2009 Formy budownictwa 2007 Liczba 2006=100 mieszkań 133.1 104. mieszkań. Szacuje się. spółdzielczym. oddano do użytkowania 64 tys.9 71. których budowę rozpoczęto – do 81 tys.452 54. w roku 2008 – ponad 10%.3 wynajem Spółdzielcze 8. tj.4% w porównaniu z wysokim poziomem pierwszego półrocza roku poprzedniego. o 2. mieszkań w 96 tys.2%) niż w 2008 r. W strukturze mieszkań oddanych do użytkowania. produkcja budowlana była wyższa o 3. społecznym czynszowym oraz zakładowym. Zmniejszył się natomiast udział budownictwa indywidualnego i spółdzielczego. W I półroczu 2010 r.240 91. Budownictwo mieszkaniowe w 2009 roku W 2009 roku oddano do użytkowania nieco ponad 160 tys.1 84.0 134. W pierwszym półroczu 2009 r. komunalnym. Analizując wyniki budownictwa w 2009 należy również zwrócić uwagę na malejące inwestycje.7 111.653 120.2 Społeczne czynszowe 5. mieszkań. indywidualnym. tj. mieszkań mniej (18.MINISTERSTWO GOSPODARKI 11.338 116. produkcja budowlana była wyższa tylko o 1.0% mniej niż w I półroczu 2009 r..5 Ogółem Indywidualne Przeznaczone na sprzedaż lub 45. nowych budynkach mieszkalnych.698 115.600 4.722 577 146.098 7.202 649 108. tj. w porównaniu z rokiem 2008.7%.8 Komunalne 2. i wydano pozwolenia na budowę 82 tys. zwiększył się udział mieszkań realizowanych w budownictwie przeznaczonym na sprzedaż lub wynajem.9 72.3 tys. o 9% mniej.6 83.192 123. których budowę rozpoczęto odnotowano w budownictwie: przeznaczonym na sprzedaż lub wynajem.281 87. tj. w porównaniu z 2008 r. W 2009 r. 11.5 Mniej mieszkań oddano do użytkowania w budownictwie indywidualnym oraz spółdzielczym.647 3. Kolejne miesiące 2009 (przy dużych wahaniach) przynosiły nieco lepsze wyniki i w efekcie w całym 2009 r. Przemawia za tym głównie presja na realizację programów współfinansowanych z funduszy unijnych. na skutek malejących cen materiałów budowlanych i słabnącego wzrostu płac. przeciętne miesięczne wynagrodzenie w budownictwie wzrosło o 2. w grudniu wskaźnik ten osiągnął poziom najniższy od notowanego w ostatnich pięciu latach w tym okresie. Podczas gdy w roku poprzednim przedsiębiorstwa najczęściej wymieniały niedobór wykwalifikowanych pracowników. wysokie koszty pracy (51%) i niedostateczny popyt (48%). kształtowały się następująco: − zatrudnienie wzrosło o 5. Najniższe wskaźniki odnotowano w pierwszych miesiącach 2009 r. Stanowi on najważniejsze źródło finansowania inwestycji transportowych w Polsce. Przez cały 2009 rok ogólne oceny badania koniunktury były ujemne. − w grudniu 2009 ceny produkcji budowlanej były niższe o 0.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI W ocenach zmian w budownictwie duże znaczenie mają badania koniunktury. Jednakże jednostki małe i średnie cechował znacznie większy pesymizm niż przedstawicieli dużych firm. Po niewielkiej poprawie ogólnego klimatu koniunktury w połowie roku 2009. Główną przyczyną był znaczny spadek bieżącego i przyszłego portfela zamówień oraz produkcji budowlano-montażowej. na co w dużym stopniu miały wpływ czynniki psychologiczne i uleganie pesymistycznym opiniom medialnym. Ogólny klimat koniunktury był oceniony negatywnie we wszystkich klasach wielkości przedsiębiorstw. – o 12. Podstawowe relacje ekonomiczne w budownictwie w 2009 r. Największym z punktu widzenia dostępnych środków jest Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013.8%. Wyrażają one opinie przedsiębiorstw na temat ich aktualnego oraz przyszłego stanu sytuacji gospodarczej. − średni wzrost cen w budownictwie w skali całego roku 2009 wyniósł 0. portfela zamówień. Badania koniunktury wskazują również przyczyny utrudniające realizację kontraktów. to obecnie na pierwszych miejscach znajduje się: konkurencja ze strony innych firm (63% badanych przedsiębiorstw). wartości produkcji. przyjęty przez Komisję Europejską Decyzją z dnia 7 grudnia 2007 r. podczas gdy w 2008 r. Oddziaływanie takich barier ulega ciągłym zmianom. budownictwo osiągnęło wzrost głównie dzięki realizacji budownictwa infrastrukturalnego i również w najbliższych latach ten dział budownictwa będzie prawdopodobnie decydować o sytuacji całego sektora.9%. czy sytuacji finansowej. W 2009 r.2%.7% w porównaniu z grudniem roku poprzedniego. W 2009 r. − zmniejszyła się bardzo wysoka w ubiegłych latach dynamika płac.3% w porównaniu z rokiem ubiegłym.. 171 . . 5%. SEKTOR USŁUG 12. Zmiany struktury sektora usług w Polsce utrzymały w 2009 r. transport. pozostała. prawie 8 mln osób. gospodarka magazynowa i łączność (268 tys. działalność usługowa komunalna.0% w sektorze usług rynkowych.7% przedsiębiorstw zatrudniających od 10 do 49 osób oraz niecały 1% dużych przedsiębiorstw. a w I kw. Stanowią one 95. w tym ok.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 12. naprawa pojazdów samochodowych (niecałe 1. Małe firmy to 2. Odwrotne proporcje występują w przypadku większych przedsiębiorstw. obsługa nieruchomości i firm (599 tys. Ogólna charakterystyka sektora usług Sektor usług zatrudniał w Polsce 57.1%). 12. jak i w całej gospodarce liczba pracujących spadła (odpowiednio o 0. 77 W sekcjach: administracja publiczna i obrona narodowa.9% i 14.5%). a 22% w sektorze usług nierynkowych. hotele i restauracje. przy czym zarówno w sektorze usług.2. 2010 odpowiednio: 51. przedsiębiorstw) oraz transport. obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. 76 W sekcjach: handel i naprawy. ochrona zdrowia i pomoc społeczna. Przewaga udziału mikroprzedsiębiorstw występuje zarówno w sektorze usług rynkowych (prawie 97%). pośrednictwo finansowe. w głównej mierze z sekcji: handel.1. obsługa nieruchomości i firm. W cenach stałych wzrost wartości dodanej brutto w sektorze usług rynkowych wynosił w 2009 roku 2.7% i 17. 78. W sektorze usług78 dominują mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające do 9 osób. 50% wartości dodanej w gospodarce. Polska plasuje się jednak wciąż poniżej średniej dla krajów OECD. W sektorze działa również 3. a usługi nierynkowe77 w ok.1 mln przedsiębiorstw).6%. gdzie usługi rynkowe76 partycypują w ok.1%. edukacja. społeczna i indywidualna. Spośród nich ponad 99% to przedsiębiorstwa prywatne.5% w nierynkowych. natomiast usług nierynkowych 3.5%. 78 Wg klasyfikacji PKD 2004 173 . swój trend w kierunku struktury obserwowanej w krajach OECD. wynoszącej ponad 70%.5% pracujących. 20% (w Polsce w 2009 roku odpowiednio 51.1% i 3. W 2009 roku wartość dodana brutto w sektorze usług w cenach bieżących wynosiła 794 mld zł. gospodarka magazynowa i łączność.5%). W strukturze podmiotowej gospodarki w roku 2009 (wg liczby zarejestrowanych w systemie REGON) w sektorze usług działał dokładnie taki sam odsetek przedsiębiorstw. przedsiębiorstw). co w roku poprzednim: 76%.7% podmiotów w sektorze usług rynkowych oraz 12. jak i w ośmiokrotnie mniejszym sektorze usług nierynkowych (84%). Wartość dodana (usługi rynkowe i nierynkowe) Sektor usług ma w Polsce największy wkład w tworzenie wartości dodanej brutto i PKB (66. 213 ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne (sekcja L) Edukacja (sekcja M) 45. obowiązkowe zabezpieczenia społeczne Edukacja Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Źródło: GUS.4 mld zł (spadek o 0.274 Transport. Największy wzrost – o 5.8% .8 mld zł do 114 mld zł.416 55.7 97.362 585. Zarówno w eksporcie. 420 851 686 117 44.333 51.189 267.459 Pośrednictwo finansowe (sekcja J) 119 137. Zjawisko to można wiązać bezpośrednio z załamaniem koniunktury.819 117. 79 174 .6%).MINISTERSTWO GOSPODARKI Tabela 58 Podmioty gospodarcze sektora usług wg sektorów własności i sekcji PKD 2004 w latach 20082009* 2008 Sektor publiczny Sektor prywatny Sektor publiczny 2009 Sektor prywatny Sektor usług rynkowych Handel hurtowy i detaliczny. Tabela 59 Przeciętne zatrudnienie w sektorze usług (w tys.9 105.752 16.599 167.nastąpił w działalności profesjonalnej. publicznego.0 Poza jednostkami budżetowymi prowadzącymi działalność w zakresie obrony narodowej oraz bezpieczeństwa. Biuletyn statystyczny 6/2010.8 98.196 599.577 16. 6. Eksport sektora usług w 2009 roku zamknął się kwotą 57. społeczna i indywidualna.460 1.407 260.5 101.919 6. zarejestrowanych w systemie REGON.3 101.999 130. Źródło: GUS.135.848 Ochrona zdrowia i pomoc społeczna (sekcja N) 7. wynajem i usługi związane z 48.011 606 616 1027 624 105.6 586 1. użytku osobistego i domowego (sekcja G) Hotele i restauracje (sekcja H) 862 114.5 105. naprawa pojazdów 446 1. naukowej i technicznej.018 Obsługa nieruchomości.1 mld zł).702 prowadzeniem działalności gospodarczej (sekcja K) Działalność usługowa komunalna.2% do 172.063 474 105 158 258 114 196 272 2009 1. gospodarka magazynowa i łączność (sekcja I) 695 268.566 267. Ujemne saldo wymiany zmniejszyło się z 133. jak i imporcie zdecydowanie dominuje sekcja handlu i napraw z udziałem przekraczającym 90%.595 176. naprawa pojazdów samochodowych Transport i gospodarka magazynowa Zakwaterowanie i gastronomia Informacja i komunikacja Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Obsługa rynku nieruchomości Działalność profesjonalna.093 469 111 160 262 111 207 269 2008 = 100 102.8 98.667 44. Tempo spadku importu było znacznie wyższe (10. obsługi rynku nieruchomości oraz administrowania i działalności wspierającej).107 pozostała (sekcja O) Sektor usług nierynkowych Administracja publiczna i obrona narodowa.901 7. obowiązkowe 10.) 79 2008 Usługi rynkowe Handel. Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2009 r.059 *Dotyczy podmiotów gospodarczych. kiedy to coraz więcej osób czerpie dochody z samozatrudnienia.2 101.096. naukowa i techniczna Administrowanie i działalność wspierająca Usługi nierynkowe Administracja publiczna i obrona narodowa.963 samochodowych. motocykli oraz art.261 Przeciętne zatrudnienie w sektorze usług w porównaniu z rokiem 2008 wzrosło w większości sekcji (z wyjątkiem transportu i gospodarki magazynowej. 1.6 103.956 10. 288 145 39 2008=100 96. Pod względem własnościowym sekcja jest jednorodna – podmioty sektora prywatnego stanowią prawie 100% wszystkich jednostek i są to przede wszystkim osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.409 98.3% liczby jednostek całej gospodarki (rok wcześniej 30.4 w tym: 1000 i więcej 57 129.489 103. głównie w wyniku systematycznego zmniejszania się grupy detalicznych mikroprzedsiębiorstw handlowych.2% w skali całej gospodarki.2%). (o 1 pkt.2 do pojazdów samochód.831 32.444 3.3 114.697 12.8 250-999 138 86.1 105. motocykli oraz 10-49 31.4% mniej niż rok wcześniej).3 94.557 342 65 141.5 105. Podobnie jak rok wcześniej.6 102. przedsiębiorstw (o 3.627 102.2 0-9 131. Szósty rok z rzędu spadła liczba przedsiębiorstw sekcji.0 razem 271. Dotyczy podmiotów gospodarczych.097. do poziomu 18.5 50-249 1.284 254. Liczba pracowników 2008 2009 Liczba podmiotów 1.3% (w pierwszym kwartale bieżącego roku o 3.0 103. 175 .3..5 600.771 174 20 684. osób.487 98. o 4. W 2009 r.8% więcej niż w 2008 roku.239 1.5 103.8 0-9 714.).8 Handel hurtowy i detaliczny.9 106.425 102. W cenach stałych wzrost wartości dodanej brutto w handlu i naprawach wzrósł w 2009 r.6 96.099 103. obsługa i naprawa 10-49 4.1 *Nazwa skrócona. Zmiany strukturalne podmiotów gospodarczych w 2008 i w 2009 r.136.1 (Sekcja G) 250-999 341 102. Przeciętne zatrudnienie w sekcji (bez jednostek budżetowych z zakresu obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego) wyniosło 1.101.7%). Udział ten nawet nieznacznie wzrósł w porównaniu z 2008 r. z udziałem ok. Handel i naprawy Sektor handlu i napraw jest jedną z najważniejszych sekcji pod względem udziału w wytworzonej wartości dodanej.0 Handel detaliczny * 50-249 1.983 104.891 103.1 96. naprawa 0-9 1.916 103. dominującą grupę podmiotów sekcji stanowią mikroprzedsiębiorstwa. 97% w ogólnej liczbie jednostek sekcji.3 104.9 100.313 15.1 105.4 Pod względem liczby podmiotów.2 motocykli.7 99. 1000 i więcej 1 100.030 135.437 99.9 250-999 181 113. stanowiąc jednocześnie 35% wartości dodanej wytworzonej przez sektor usług rynkowych. podmioty o liczbie pracujących do 9 osób.245 94.0 99.5 0-9 255.537 97.925 670.756 1. co stanowiło 29.3 107.682 498 23 6 271.7 pojazdów samochód.134 97.821 4.3 103.7 10-49 11.3 1000 i więcej 37 132. użytku osobistego i domowego 50-249 3.5 pojazdów samochodowych i 50-249 463 106.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 12.0 103.proc.097 tys. działalność w tym obszarze prowadziło 1. Tabela 60 Podmioty gospodarcze sekcji handel i naprawy* według liczby pracujących i działów PKD w latach 2008-2009* Liczba 2007=100 podmiotów razem 1.1 Sprzedaż.981 99.6 103. o 2.2 art. zatrudnienia oraz wartości eksportu sekcja handel i naprawy to największa sekcja sektora usług w Polsce.3 Handel hurtowy i komisowy * 10-49 14.0 104.6 104. zarejestrowanych w systemie REGON.093 tys. sprzedaż detaliczna paliw 250-999 22 169.1 93.1 1000 i więcej 19 126.7 razem 727.717 106.006 1. Źródło: GUS.5 razem 136.060. RTV i AGD (o 1. wyrobów tytoniowych oraz kosmetyków i wyrobów farmaceutycznych (odpowiednio o 10. przewyższał wzrost przychodów. W odróżnieniu od poprzedniego roku w trzech kategoriach pojawił się 2009 r.3 97. Spadki w największym stopniu nastąpiły w dziale: handel detaliczny (z wyłączeniem sprzedaży pojazdów samochodowych. 13. towarów i materiałów spadł o ponad 18%. gdzie wynagrodzenia są tradycyjnie jednymi z najniższych w sektorze usług.MINISTERSTWO GOSPODARKI Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sekcji handel i naprawy wzrosło w 2009 r. Zadłużenie przedsiębiorstw handlu i napraw w tym czasie zmniejszyło się o 1.7%.6% do poziomu 171.7%) oraz mebli. o 22%. Największy wzrost zanotowano w pozostałej sprzedaży włókna. Natomiast dział sprzedaż.6% w porównaniu do 2008 roku.9% w 2008 roku.3%.9 103. 1.0 Sprzedaż detaliczna (w cenach stałych) zwiększyła się w 2009 roku o 2.124 92 457 575 31. Jedynie w trzech kategoriach zanotowano wzrost sprzedaży hurtowej: żywności. Tabela 61 Liczba pracujących w handlu i naprawach w sektorze przedsiębiorstw według działów PKD na koniec 2009 roku* Wyszczególnienie Handel i naprawy ogółem. obsługa i naprawa pojazdów samochodowych i motocykli oraz sprzedaż detaliczna paliw do pojazdów samochodowych zanotował w 2009 roku wzrost wyniku finansowego netto. to w sekcji handel i naprawy wzrost kosztów nadal o 0. o 2. motocykli) i naprawa artykułów użytku osobistego i domowego (o 29.3%). proc. motocykli i części (o 4.2%). podczas gdy w całej gospodarce wzrósł o 1.12.8% do poziomu 2.8 mld zł (głównie z powodu 4% spadku zadłużenia przedsiębiorstw w dziale: handel hurtowy i komisowy (z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi. Na niższe średnie wynagrodzenie w sekcji w porównaniu z całą gospodarką wpływ mają głównie zarobki pracowników mikroprzedsiębiorstw działających w handlu detalicznym. Sprzedaż hurtowa przedsiębiorstw handlowych (w cenach bieżących) w 2009 r. W 2009 r. zakończyła trend wzrostowy i spadła o 6.4 101. wobec 9. 176 . pojazdów samochodowych.3%). kiedy to wzrosła o 8. 2008 =100 w% 97. w których liczba pracujących przekracza 9 osób.5% i 6. ogólne zadłużenie podmiotów gospodarczych nie uległo zmianie. w tym: sprzedaż i naprawy pojazdów samochodowych i motocykli. kosmetyków i sprzętu ortopedycznego (14.5 pkt. W dwóch pozostałych działach zadłużenie lekko wzrosło. odzieży i obuwia (22. widoczna była już reakcja przedsiębiorstw usługowych na spadek koniunktury (z reguły redukowały koszty działalności). spadek sprzedaży: paliw (o 6.3%). 80% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto notowanego w całej gospodarce. motocyklami). Źródło: Biuletyn Statystyczny GUS nr 1 z 2010 roku.2%. naprawa artykułów użytku osobistego i domowego *Dotyczy przedsiębiorstw. Liczba pracujących w tys. motocyklami) – o 12. O ile 2009 r. sprzedaży detalicznej prowadzonej w niewyspecjalizowanych sklepach (18. Wynik netto sekcji zmniejszył się prawie o 12%.1%) oraz w dziale handel hurtowy i komisowy (z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi.503 zł i stanowiło ok. sprzedaż paliw do pojazdów samochodowych handel hurtowy i komisowy handel detaliczny.3% w stosunku do 2008 r.6%.1%). Największy spadek sprzedaży wystąpił w przypadku napojów – wyniósł on 27.2%.7%) oraz sprzedaży farmaceutyków. W związku z tym wynik finansowy ze sprzedaży produktów. Bezpieczeństwo w sieci staje się sprawą newralgiczną. Wśród przedsiębiorstw. Sprzedaż przez sieci komputerowe prowadziło 4% małych firm oraz 19% firm dużych. nauka i technika oraz handel i naprawy. Dokonywanie transakcji drogą elektroniczną nadal stanowi uzupełniającą formę składania bądź otrzymywania zamówień w stosunku do form tradycyjnych. Jednocześnie 9% dużych podmiotów wykorzystuje protokoły bezpieczeństwa do przyjmowania zamówień przez Internet. 80 Handel elektroniczny. ale płatność i dostawa zamówionego towaru lub usługi mogą być dokonane w dowolnej formie (także poza siecią). Handel elektroniczny Handel elektroniczny80 to zaledwie wycinek rynku detalicznego i hurtowego.1% przedsiębiorstw.4% przedsiębiorstw posiadających stronę internetową. chociaż odsetek firm dbających o bezpieczne transakcje stabilnie rośnie.dostęp posiada 90. obejmuje transakcje przeprowadzone przez sieci oparte na protokole IP oraz przez inne sieci komputerowe. W grupie 57. Towary i usługi są zamawiane elektronicznie. co należy wiązać z wysokim odsetkiem dostępu do Internetu (99. W styczniu 2009 r.3%.4 mld zł. Być może tutaj należy upatrywać głównej przyczyny wyjątkowo niskiego udziału (2.4% badanych podmiotów akceptowało płatności on-line. 1/3 przedsiębiorstw dużych składa zamówienia przez sieci komputerowe. 24. zaledwie co 5 przedsiębiorstwo oferuje możliwość składania przez nią zamówień. Ok. a także przy zastosowaniu standardu elektronicznej wymiany danych EDI.1% podmiotów. Im większe przedsiębiorstwo.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 12. GUS.5% przedsiębiorstw mogło pochwalić się udziałem zakupów internetowych do 10%. zgodnie z definicją GUS. Zaledwie 2% przedsiębiorstw w styczniu 2009 roku wykorzystywało protokół bezpieczeństwa (SSL lub TSL) do przyjmowania zamówień przez Internet. a 39. czemu będzie sprzyjała sytuacja pod względem wyposażenia w technologie informacyjno-telekomunikacyjne. co stanowiło 7.6%) oraz posiadaniem własnej strony internetowej (88. 11% przychodów. 177 . Przychody ze sprzedaży przez stronę internetową i automatyczną wymianę danych stanowią ok. Najczęściej transakcji elektronicznych dokonują przedsiębiorstwa działające w sekcji informacja i komunikacja.1%) przychodów ze sprzedaży internetowej przedsiębiorstw.6% przedsiębiorstw.3% podmiotów charakteryzował mniejsz niż 1% udział zakupów internetowych w zakupach ogółem. 32. wykorzystywało w swojej działalności komputery. przy czym w średnich i dużych podmiotach odsetek ten wynosił 98.1% przychodów ze sprzedaży81. które złożyły zamówienia przez sieci internetowe.4.5% większym niż 25% Świadomość przedsiębiorstw do efektywnego i skutecznego wykorzystania sieci komputerowych do prowadzenia handlu elektronicznego nie jest zadowalająca. 81 Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsiębiorstwach w 2008 roku. Łącze szerokopasmowe posiadało 58. Zaledwie 1. W 2008 roku co ósme badane przedsiębiorstwo dokonywało transakcji przez sieci komputerowe. Elektroniczne transakcje kupna-sprzedaży będą odgrywały coraz istotniejszą rolę w relacjach biznesowych. 92.2%). W 2008 roku wartość netto przychodów ze sprzedaży. Wysoki odsetek przedsiębiorstw korzysta również z Internetu . Przedsiębiorstwa małe częściej wybierają tradycyjne metody dokonywania transakcji handlowych. dokonanych poprzez stronę internetową lub automatyczną wymianę danych wyniosła 190. tym chętniej angażuje się w działalność związaną z handlem elektronicznym. ale procesy zachodzące na nim i jego rozwój zaskakują intensywnością. wyższy niż w poprzednim roku.4% wartości dodanej brutto w sektorze usług rynkowych i 7. płatności. oprogramowanie. 90% podmiotów stanowią zakłady osób fizycznych. niewielki udział handlu elektronicznego w obrotach handlowych ogółem. a ok. W I kwartale 2010 roku wartość dodana brutto wzrosła o 4. Wzrosła liczba podmiotów działających w sekcji (o 2. Zawiera on instrumenty mające poprawić niedostateczny poziom adaptacji technologii IT w polskich przedsiębiorstwach. słabo rozwinięty rynek treści cyfrowych. Chodzi o zwiększenie zastosowań elektronicznych w działalności gospodarczej oraz szersze wykorzystanie treści elektronicznych o walorach biznesowych. Przeciętne zatrudnienie w sekcji wyniosło w 2009 r. W efekcie powinien powstać dodatkowy impuls pozwalający przyspieszyć tempo wzrostu gospodarczego oraz zmienić strukturę rynku technologii informacyjnych (IT) w Polsce. W 2009 roku wzrost wartości dodanej brutto (w cenach stałych) w transporcie i łączności wynosił 2. Dominują mikroprzedsiębiorstwa. a w świetle cięcia wydatków inwestycyjnych przedsiębiorstw. Transport. Podkreśla wagę sieci szerokopasmowych dla konkurencyjności firm IT oraz konieczność inwestycji w rozwój umiejętności. jakie stoją przed upowszechnieniem handlu elektronicznego jest przyjęty 30 grudnia 2008 r. Taka działalność jest związana z dodatkowymi nakładami na infrastrukturę tj.5% w całej gospodarce (rok wcześniej było to odpowiednio 13. Międzynarodowe badanie oceniające konkurencyjność branży IT w 2009 roku Raport Economist Intelligence Unit wśród najważniejszych wniosków z badania wskazuje na negatywny wpływ protekcjonizmu i wsparcia dla krajowych liderów na długoterminową konkurencyjność sektora.2%).6% i 6. sprzęt. Wskazuje też. Odpowiedzią na wyzwania.9%). zintegrowanych systemów informatycznych oraz od strony regulacyjnej brak jednoznacznych przepisów prawnych dotyczących e-handlu m. który realizuje Plan Informatyzacji Państwa na lata 2007-2010. dotychczasowa dynamika ulega spowolnieniu. Nadal barierami rozwoju handlu elektronicznego są wysokie koszty profesjonalnego oprogramowania tj. o 05% mniej niż w 2008 roku (sektor przedsiębiorstw). że niezbędny jest większy postęp w systemach ochrony własności intelektualnej.in.5. 12. kwestii podatkowych. przez Radę Ministrów Program działań na rzecz wspierania elektronicznego handlu i usług na lata 2009-2010. gospodarka magazynowa i łączność Sekcja transport.MINISTERSTWO GOSPODARKI Niekorzystnie należy ocenić wpływ kryzysu gospodarczego na sytuację w handlu elektronicznym. odnoszących się do dostaw. Działania przewidziane w Programie mają przyczynić się do stworzenia odpowiedniego otoczenia dla handlu elektronicznego i e-biznesu.9% i był o ponad 2 pkt proc. gospodarce magazynowej i łączności jest zbliżona do tej obserwowanej w handlu i naprawach. osób. 82 Wg klasyfikacji PKD 2004 178 . 463 tys. gospodarka magazynowa i łączność82 wygenerowała w 2009 roku (w cenach bieżących) 14. niedostateczne bezpieczeństwo transakcji zawieranych elektronicznie oraz niewystarczającą interoperacyjność wykorzystywanych systemów informatycznych.4%. Struktura wg wielkości podmiotów działających w transporcie. Źródło: GUS.transport 215. naprawy pojazdów i artykułów użytku osobistego i domowego oraz pozostałej działalności usługowej wynik ten był niższy.2 53. Ogólne problemy sektora usług W związku z opóźnionym występowaniem niektórych zjawisk ekonomicznych w reakcji na zmiany koniunktury.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w transporcie.1 0.4 270. Biuletyny Statystyczne GUS oraz CISG MG.d.1 wspomagająca transport * wg REGON. Wynik finansowy dla większości sekcji usług w 2009 roku znacznie wzrósł..0 1. W reakcji na spowolnienie gospodarcze wszystkie sekcje (z wyjątkiem ochrony zdrowia i pomocy społecznej) ograniczyły wydatki inwestycyjne. 9 osób. lotniczy . lecz niższa niż rok wcześniej. Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2009 r. b. społeczna i indywidualna. Jedynie w przypadku handlu.d. b. gospodarka magazynowa i 258. gospodarka magazynowa i łączność według działów PKD w 2009 roku w sektorze przedsiębiorstw Liczba podmiotów na koniec roku * Liczba pracujących 31.0 270. dopiero w ubiegłym roku mogliśmy obserwować większość efektów kryzysu w gospodarce światowej.) Przychody z całokształtu działalności (mld zł) Koszty z całokształtu działalności (mld zł) Wynik netto (mld zł) Wynik brutto (mld zł) Transport.) Przeciętne zatrudnienie (tys.0 56.0 b.d.transport wodny 997.d.6 0. b.8 łączność (I). Przychody przedsiębiorstw tej sekcji utrzymały się na nominalnym poziomie z roku 2008. b.8% wyższe niż w 2008 r. W 2009 roku podmioty działające w transporcie i łączności zanotowały znacznie większy wzrost wyniku finansowego netto niż obserwowany w całej gospodarce.d. b.8 0. pozostała (o 13%).działalność 25. hotele i restauracje (o 16%) oraz działalność usługowa komunalna. 12. Dynamika kosztów i przychodów wszystkich sekcji w porównaniu z 2008 r. i osiągnęło poziom 2.9 18.0 57.d.2 54. 2009 (tys. Dane dot.d.252.9 1.d. na podstawie sprawozdań F-01 GUS dane dot. uległa zrównoważeniu. Jednak zeszłoroczne wskaźniki ekonomiczne polskiego sektora usług tylko w niewielkiej części wskazywały na pogorszenie koniunktury.transport lądowy 231. Tabela 62 Ważniejsze dane ekonomiczno-finansowe sekcji transport.0 2.294 466 463 87. Z liczby podmiotów wg tej klasyfikacji odjęto podmioty działu poczta i telekomunikacja.0 2.d.0 b. 179 .12.6. b.6 i transport rurociągowy .9 1.875 zł.830. jak i nierynkowych była wyższa niż dla całej gospodarki.d.7 85. Znaczący wzrost wyniku finansowego pośredników finansowych po części spowodowany był efektem niskiej bazy – w roku poprzedzającym odnotowali oni bowiem największy w sektorze usług spadek zysków. Dynamika wartości dodanej brutto zarówno dla usług rynkowych. b. b. W trzech sekcjach nastąpił wyraźny wzrost zadłużenia: ochrona zdrowia i pomoc społeczna (o 46%). w tym: . podmiotów o liczbie pracujących pow. . liczby podmiotów wg PKD 2004. gospodarce magazynowej i łączności było nominalnie o 1.0 19. 2%). Tylko 6. Jakkolwiek rynek e-handlu i e-usług charakteryzuje się w Polsce dużą dynamiką. które lokalizowane są najczęściej w specjalnych strefach ekonomicznych. Podobnie jak w latach ubiegłych polski sektor usług wykazuje niską innowacyjność zarówno w porównaniu z krajami UE. Dominującym sposobem zdobywania zagranicznych klientów przez polskich usługodawców jest wciąż konkurencja cenowa. W tym kontekście niepokojące wydają się informacje dot. jego dalszy rozwój wymaga nakładów w infrastrukturę techniczną. 249 osób (47. na rynku usług medycznych. Usługi. gwałtownym zmianom. dostarczając 66. o liczbie pracujących 10-49 osób.4% wydatków na inwestycje. są znacznie mniej innowacyjne (12. jednak w warunkach spowolnienia gospodarczego takie inwestycje są wyjątkowo cenne nie tylko w związku z transferem innowacji. innowacyjności przedsiębiorstw oraz wykorzystania technik i technologii informacyjno-komunikacyjnych w przedsiębiorstwach.3% firm tej sekcji wprowadziło w latach 2006-2008 innowacje). Ponadto wskazuje się na lukę między krajami UE a Japonią i USA. Niezadowalający poziom innowacyjności przedsiębiorstw usługowych negatywnie wpływa na ich pozycję konkurencyjną. Stanowią one bardzo wąski segment rynku usług. Według danych GUS w latach 2006-2008 tylko 15. Pewną szansą na zwiększenie poziomu innowacyjności jest wykorzystywanie nowoczesnych środków komunikacji w handlu i innych usługach.6% nakładów na działalność innowacyjną ponoszonych w przemyśle. 180 . jak i z polskim przemysłem. Gospodarka oparta na wiedzy wymaga konkurencyjnego sektora usług.6% przedsiębiorstw usługowych wprowadziło innowacje (w latach 2004-2006 było to 21. czy też duże o liczbie pracujących pow.7%). Polska w coraz większym stopniu przyciąga inwestorów tworzących w naszym kraju centra nowoczesnych usług wyspecjalizowanych dla biznesu (BPO – Business Process Outsourcing oraz Business Process Offshoring). działające w sektorze usług. co może świadczyć o wciąż niedostatecznych nakładach finansowych na innowacje w tradycyjnie uznawanych za innowacyjne gałęziach usług.6% aktywnych innowacyjnie przedsiębiorstw usługowych (a 8. stają się głównym nośnikiem innowacyjności w polskiej gospodarce.3% przemysłowych) współpracowało z innymi przedsiębiorstwami lub instytucjami w zakresie działalności innowacyjnej. lecz także z punktu widzenia tworzenia miejsc pracy. Podmioty małe. wciąż więc dominuje tu transfer technologii. Monitoring rynków prowadzony na zlecenie Komisji Europejskiej wskazuje na duży i stale zwiększający się deficyt innowacyjności Polski. co widać w szczególności np.stanowią one 49. był po części konsekwencją kryzysu gospodarczego (odnosi się to zwłaszcza do małych sklepów detalicznych).5%) niż podmioty średnie o liczbie pracujących 50-249 osób (25%). Na działalność badawczo-rozwojową sektor usług przeznacza tylko 7. Nakłady na działalność innowacyjną sektora usług są znacznie niższe niż w przemyśle .MINISTERSTWO GOSPODARKI Polski sektor handlu charakteryzuje się bardzo dużą liczbą placówek detalicznych w porównaniu do większości krajów Unii Europejskiej – jest ich w Polsce 150 tys. w tym silnego sektora IT.5% wartości dodanej brutto. Spadek liczby podmiotów w 2009 r. jednak struktura sektora nie ulegała w 2009 r. Innowacyjność w sektorze usług od kilku lat koncentruje się w Polsce w pośrednictwie finansowym (39. 2 76.3 x Eksport 83.7 82.8 77.2 97. PRZEDSIĘBIORSTWA 13. prywatnych podmiotów gospodarczych. Biuletyny Statystyczne GUS.6 1995 2008 Źródło: Roczniki Statystyczne GUS.8 87. Wykres 48 Udział sektora prywatnego w wartości dodanej brutto ogółem.0 65. ubiegłego wieku procesu transformacji gospodarczej było dostosowania gospodarki do warunków rynkowych.6 74.5 82. elastyczny i łatwiej mogący sprostać trudnym warunkom konkurencji.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 13.1.7 89.4 76. jako bardziej efektywny. 181 . w których dominującą rolę odgrywa sektor prywatny.6 84.3 77.5 68. Zmiany w strukturze gospodarki następowały poprzez prywatyzację przedsiębiorstw państwowych oraz tworzenie nowych.8 45.2 68.3 77.2 75.2 x Nakłady inwestycyjne 65.2 65.6 60.4* Majątek trwały brutto 48.2 76.8 87.7 73.2 37. Wzrostowi liczby podmiotów prywatnych w ogólnej liczbie przedsiębiorstw towarzyszył wzrost udziału sektora prywatnego w gospodarce narodowej.3 87.6 59.3 Import 84.6 58.4 86.2 99.1 80.2 90.1 * dotyczy podmiotów. w których liczba pracujących przekracza 9 osób Źródło: Roczniki Statystyczne GUS.1 66.3 60 40 20 0 Ogółem Przemysł Budownictwo Handel i naprawy Transport. obliczenia MG DAP Tabela 63 Udział sektora prywatnego w podstawowych kategoriach ekonomicznych (w %) 2000 2005 2006 2007 2008 2009 Wartość dodana brutto 71.1 x Pracujący (średniorocznie) 72.6 58.0 75.6 87.3 83. Struktura własnościowa i przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw państwowych Celem rozpoczętego na początku lat 90. obliczenia MG DAP. gospodarka magazynowa i łączność 97. w wybranych sekcjach gospodarki w 1995 i 2008 roku (w %) % 100 80 60. których właścicielem jest Skarb Państwa – realizowane są w sposób głębszy i bardziej kompleksowy. w okresie dekoniunktury gospodarczej. że prywatyzacja w czasie kryzysu jest możliwa i może przynosić obopólne korzyści stronom kontraktów prywatyzacyjnych.1. wyższe były parametry oceny bezpieczeństwa przedsięwzięć przez instytucje finansowe. 10 lutego 2009 roku przyjęta została aktualizacja Planu. lista spółek została rozszerzona do 802. 83 182 . 22 kwietnia 2008 roku Rada Ministrów przyjęła Plan prywatyzacji na lata 2008-2011. Gospodarka światowa i europejska. a w szczególności kraje strefy euro na początku roku 2009 pogrążone były w kryzysie. prywatyzacja może kreować nowe możliwości dla polskich przedsiębiorstw i korzystne warunki dla ich rozwoju. optymalizacji procesów wytwórczych i uzyskiwania trwałej zdolności do konkurowania na rynku globalnym. że procesy restrukturyzacji w podmiotach sprywatyzowanych – w porównaniu do spółek i przedsiębiorstw. Ponadto. także obecnie. W niniejszym rozdziale wykorzystano fragmenty opracowań Ministerstwa Skarbu Państwa pn. Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw państwowych83 Istotnym warunkiem szybszego i stabilnego wzrostu gospodarczego jest rozwój sektora prywatnego. 11 sierpnia 2009 roku Rada Ministrów przyjęła dokument Kluczowe spółki do prywatyzacji w latach 2009-2010 – Aktualizacja Planu prywatyzacji na lata 20082011. i 2010 r. z ukierunkowaniem na wzmocnienie pozycji rynkowej firmy i wzrost jej wartości dla właściciela. który obejmował realizację projektów dla 740 spółek. Działania prywatyzacyjne uwarunkowane są jednak sytuacją makroekonomiczną oraz koniunkturą na rynkach światowych i na rynku krajowym. najgłębszym od kilkudziesięciu lat. oraz Kierunki prywatyzacji majątku Skarbu Państwa w 2010 roku oraz opracowania GUS pn. które skutecznie przyczyniają się do wzrostu inwestycji. a następnie w trakcie akcesji do Unii Europejskiej. Stwarza szansę na praktyczną realizację zasad ładu korporacyjnego zgodnie z obowiązującymi dyrektywami UE. Recesja gospodarcza obniża możliwości skutecznej realizacji przekształceń własnościowych. wytycznymi OECD oraz kodeksami dobrych praktyk powszechnie akceptowanymi na rynkach finansowych i kapitałowych. Dokonuje się on w drodze konsekwentnej realizacji procesów prywatyzacyjnych. Ocena przebiegu prywatyzacji majątku Skarbu Państwa w 2009 roku. wyższy był też koszt pozyskania pieniądza. Efektywna restrukturyzacja właścicielska może być dla dużych przedsiębiorstw publicznych narzędziem optymalizacji zarządzania i nadzoru.1. w którym wskazano 54 wyselekcjonowane kluczowe podmioty do prywatyzacji w okresie 18 miesięcy tj. Globalna sytuacja gospodarcza na rynkach światowych oraz w państwach Unii Europejskiej spowodowała odkładanie przez międzynarodowe firmy i instytucje decyzji o inwestycjach w czasie oraz daleko idącą ostrożność w ocenie atrakcyjności poszczególnych przedsięwzięć. co w efekcie przełożyło się na zmniejszenie zainteresowania ofertą prywatyzacyjną Skarbu Państwa. Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych w 2009 roku. ale również wpływają na równowagę budżetu państwa. w II półroczu 2009 r. Z analizy porównawczej procesów restrukturyzacji przedsiębiorstw o różnych formach własności wynika.MINISTERSTWO GOSPODARKI 13. Utrudniony był także dostęp do źródeł finansowania procesów inwestycyjnych na międzynarodowych rynkach finansowych. poprawy kondycji finansowej podmiotów. Podobnie jak na początku transformacji systemowej. niemniej jednak udane transakcje (w tym także giełdowe) przeprowadzone w Polsce w latach 2008 i 2009 wskazują. mazowieckim (707).6%).1. Jest to pierwszy etap na drodze prywatyzacji.0%. w czerwcu 2009 roku i PGE Polska Grupa Energetyczna S. dolnośląskim (519) i wielkopolskim (503).402 w 1992 r. W wielu przypadkach sytuacja ekonomicznofinansowa spółek przewidzianych do prywatyzacji uległa pogorszeniu. postawione w stan likwidacji – 33. w których liczba pracujących przekracza z reguły 250 osób. w listopadzie 2009 roku Niewątpliwie przy korzystnej koniunkturze giełdowej istniałaby możliwość finalizacji większej liczby projektów związanych z rynkiem papierów wartościowych. a skomercjalizowane – 29. Najwięcej przedsiębiorstw objęto procesem przekształceń w początkowym okresie transformacji (1. Znacznie mniej liczebną grupą były przedsiębiorstwa zajmujące się budownictwem (17. Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw państwowych dokonywane są w trojaki sposób: − komercjalizacja.4%. Procesy prywatyzacji w roku 2009 prowadzone zatem były w złożonych warunkach ekonomicznych.A. Do końca 2009 roku wśród przedsiębiorstw objętych przekształceniami własnościowymi dominującą grupę stanowiły podmioty zajmujące się przetwórstwem przemysłowym (43. Najwięcej przedsiębiorstw objęto procesami przekształceń w województwie śląskim (822). Wybór metody przekształceń własnościowych zależy od wielkości przedsiębiorstwa.258 przedsiębiorstw w latach 1990-1991 i 1.A. Procesy prywatyzacyjne prowadzone są w Polsce od początku okresu transformacji.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Efektem kryzysu finansowego było ograniczenie możliwości finansowania inwestycji przez potencjalnych inwestorów strategicznych. Podmioty objęte prywatyzacją bezpośrednią stanowiły 37. Komercjalizacja i prywatyzacja pośrednia (kapitałowa) Komercjalizacja jest dominującą formą przekształceń dla przedsiębiorstw przemysłowych. przekształcenie przedsiębiorstwa w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. którzy w innych warunkach mogliby być zainteresowani ofertą prywatyzacyjną Skarbu Państwa. pomimo niezbyt korzystnej sytuacji panującej na rynkach finansowych sukcesem zakończyło się upublicznienie takich spółek jak: Lubelski Węgiel Bogdanka S. tj.1. W 2009 r. − likwidacja z przyczyn ekonomicznych.6%. Następnym etapem jest zbycie akcji lub udziałów będących w posiadaniu Skarbu 183 . Następnym etapem przekształceń jest prywatyzacja pośrednia (kapitałowa).). co miało wpływ na przesunięcie terminów realizacji poszczególnych projektów. sytuacji ekonomiczno-finansowej oraz od znaczenia przedsiębiorstwa dla gospodarki państwa. Do końca 2009 roku przekształceniom własnościowym poddano 5. W następnych latach ich liczba malała aż do 35 w 2006 r. procesem przekształceń objęto 53 przedsiębiorstwa.1. Liczba przedsiębiorstw objętych przekształceniami własnościowymi oraz liczba sprywatyzowanych podmiotów gospodarczych. Polega ona na przekształceniu przedsiębiorstwa w spółkę akcyjną lub spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.3 %) oraz handlem i naprawami (11.862 przedsiębiorstwa państwowe. − prywatyzacja bezpośrednia. Jednakże. 13. szczególnie miało to miejsce w pierwszej połowie roku. rodzaju prowadzonej działalności.7%). 3% prywatyzowanych tą drogą (w przypadku prywatyzacji pośredniej efektywność jest znacznie niższa i wynosi 23. Od chwili objęcia prywatyzacją do chwili wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego proces prywatyzacji trwał średnio ok. W okresie do końca 2009 roku 62.110 przedsiębiorstwach.od początku procesów prywatyzacji Prywatyzacja bezpośrednia Jest to główna metoda prywatyzacji w odniesieniu do przedsiębiorstw budowlanych oraz handlowych. Prywatyzacja ta ma charakter bezpośredni.738 przedsiębiorstw państwowych (w tym 37 w roku 2009). wzrasta udział sprzedaży kosztem leasingu pracowniczego.6 *bez państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej włączonych do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa Źródło: Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych w 2009 roku.110 1. czyli w 96. Zbywanie akcji lub udziałów następuje m.3 56. Efekty przekształceń własnościowych z tego sprywatyzowane Ogółem sprywatyzowane zlikwidowane pośrednio bezpośrednio (kapitałowo) a 41 16 5 20 Ogółem w liczbach bezwzględnych b 3. Tabela 64 Liczba przedsiębiorstw objętych przekształceniami własnościowymi* 1.). Do końca 2009 roku skomercjalizowano 1. W ostatnich latach proporcje te ulegają odwróceniu. b . 404 spośród nich sprywatyzowano metodą pośrednią (w tym 16 w roku 2009). Ten rodzaj prywatyzacji charakteryzuje się znacznie większą efektywnością niż prywatyzacja pośrednia.rok 2009. stosowana z reguły dla przedsiębiorstw małych i średnich.2 96.094 Efektywność w % (2b : 1b) 61.od początku procesów prywatyzacji Ogółem a b Ogółem z tego objęte prywatyzacją skomercjalizowane bezpośrednią 53 37 7 5.5% prywatyzowanych podmiotów oddano do odpłatnego korzystania (leasing pracowniczy).0% sprywatyzowano w formie sprzedaży mienia.rok 2009.933 2.5 23.862 1.MINISTERSTWO GOSPODARKI Państwa.738 2.191 przedsiębiorstw państwowych (w tym 7 w 2009 r. przetargu publicznego lub rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia.191 poddane likwidacji 9 1. b . a procesy prywatyzacyjne zakończono w 2. Przedsiębiorstwa państwowe poddane przekształceniom własnościowym a . 184 . a . GUS.2%). 5 miesięcy. W latach 1990-2009 prywatyzacją bezpośrednią objęto 2. Etap ten nazywany jest prywatyzacją pośrednią. in. a 24. Prywatyzacja bezpośrednia może następować w trzech formach: sprzedaży przedsiębiorstwa w drodze przetargu publicznego lub rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia. na podstawie oferty ogłoszonej publicznie.608 404 2. W 117 spółkach dokonano prywatyzacji z udziałem kapitału zagranicznego. lub oddaniu przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania (leasing). ponieważ realizowana jest bez przyjmowania przez przedsiębiorstwo państwowe formy organizacyjno-prawnej w postaci jednoosobowej spółki Skarbu Państwa. wniesieniu mienia przedsiębiorstwa do spółki w trybie rokowań podjętych w drodze publicznego zaproszenie. Mondi Packing Paper Świecie S. Gwarancjami i poręczeniami zostaną objęte zobowiązania finansujące: leasing pracowniczy. Bank Zachodni WBK S. Intencją Ministra Skarbu Państwa jest sprywatyzowanie wszystkich tzw. w tym.094 jednostkach (56.in.A. 185 .6%) proces ten zakończono.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Prywatyzacja pracownicza 20 października 2009 roku został przyjęty przez Radę Ministrów program rządowy Wspieranie prywatyzacji poprzez udzielanie poręczeń spółkom z udziałem pracowników i jednostek samorządu terytorialnego. Nadzór nad realizacją Programu sprawowany będzie przez Ministra Gospodarki. zrealizowane zostały transakcje sprzedaży akcji 16 spółek za kwotę 2. Jednocześnie realizacja programu zabezpieczy interesy Skarbu Państwa w odniesieniu do podmiotów. Konsekwentnie realizowany jest proces wyjścia ze spółek z resztówkowym udziałem Skarbu Państwa. Obok ułatwień w dostępie spółek z udziałem pracowników do poręczeń. w 1. do czasu zakończenia procesów prywatyzacyjnych w Polsce. Poręczenia w ramach Programu. a wspieranie rozwoju akcjonariatu pracowniczego zajmuje znaczące miejsce w polityce gospodarczej wielu krajów europejskich. których prywatyzacja mogłaby się opóźnić z uwagi na małe zainteresowanie inwestorów.A. nabycie od syndyka przedsiębiorstwa upadłego lub jego części wystawionej na sprzedaż w ramach postępowania upadłościowego oraz wzmocnienie kapitałowe spółek aktywności obywatelskiej. że prywatyzacja pracownicza jest powszechnie stosowana w wysoko rozwiniętych krajach świata. do wysokości 80 proc. które będą przyznawane na zasadach rynkowych przez Bank Gospodarstwa Krajowego.933 przedsiębiorstwa poddane procesowi likwidacji.założone przez pracowników. W tej grupie sprywatyzowane zostały 64 podmioty.A. dzięki wykorzystaniu tendencji wzrostowej na giełdzie. − zwiększenie zainteresowania samorządu terytorialnego udziałem w prywatyzacji oraz − upowszechnienie własności obywatelskiej. we współpracy z Ministrami Finansów i Skarbu Państwa. jednostek samorządu terytorialnego. Procedury likwidacyjne w przedsiębiorstwach. Obecnie w Ministerstwie Gospodarki trwają prace nad wdrożeniem Programu. Prace nad Programem zostały poprzedzone pogłębioną analizą krajowych i zagranicznych doświadczeń w zakresie upowszechniania własności pracowniczej. z udziałem m. W 2009 roku w stan likwidacji postawiono 9 przedsiębiorstw.77 mld zł co stanowi ponad 78% przychodów osiągniętych ze zbycia resztówek na giełdzie). program MG korzystnie wpłynie także na warunki prowadzenia projektów prywatyzacyjnych... Największe przychody uzyskane zostały ze sprzedaży akcji w takich podmiotach jak: Bank Pekao S. których likwidację zakończono w 2009 roku trwały średnio 7 lat. Likwidacja przedsiębiorstw z przyczyn ekonomicznych Jest to procedura stosowana w przypadku przedsiębiorstw znajdujących się w złej sytuacji ekonomicznej i nie rokujących szans na poprawę. pozostającego do spłaty zobowiązania objętego poręczeniem. W okresie 1990-2009 na 1. Pakiety resztówkowe z reguły zbywane są na rzecz większościowych akcjonariuszy bądź wspólników tych spółek i nie są przedmiotem zainteresowania innych inwestorów nie związanych kapitałowo ze spółką. resztówek. mogą być przyznawane przez Bank Gospodarstwa Krajowego do kwoty stanowiącej równowartość 30 mln EUR. Prywatyzacja pracownicza jest elementem prywatyzacji bezpośredniej. (ze sprzedaży tych spółek uzyskano przychody w kwocie 1. Pakiety mniejszościowe W roku 2009 prywatyzowane były także spółki z mniejszościowym udziałem Skarbu Państwa. Kredyty udzielane będą natomiast przez banki komercyjne.26 mld zł. Program został przygotowany przez Ministerstwo Gospodarki. Ramka 15 Program Wspieranie prywatyzacji poprzez udzielanie poręczeń spółkom z udziałem pracowników i jednostek samorządu terytorialnego Główne cele programu Wspieranie prywatyzacji poprzez udzielanie poręczeń spółkom z udziałem pracowników i jednostek samorządu terytorialnego to: − zaktywizowanie pracowników. Wynika z nich. Likwidacja jest procesem długotrwałym. Jego wdrożenie ułatwi spółkom pracowniczym dostęp do poręczeń kredytowych. Beneficjentami Programu będą przede wszystkim spółki aktywności obywatelskiej (SAO) . 1.2. zmieniającym rozporządzenie w sprawie szczegółowego trybu zbywania akcji Skarbu Państwa (Dz.in. Uzyskane przychody z prywatyzacji brutto (kapitałowej i bezpośredniej). które zostało wprowadzone rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28 lipca 2009 r.krotnie więcej niż w roku 2008 i ponad 3-krotnie więcej niż w roku 2007). o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz. Jednym z elementów przyspieszenia procesów prywatyzacyjnych jest uchwalona przez Sejm RP 19 grudnia 2008 r.1. zgodnie z obowiązującymi zasadami rozdysponowane następująco: − 569 mln zł przekazano do budżetu państwa. 25 mld zł.4% i wyniosły 7. w kwocie 4.3.086 mln zł – na Fundusz Rezerwy Demograficznej. Proces prywatyzacji w 2010 r. w ujęciu brutto i inne dochody wyniosły ogółem 6.1. z późn.6 mld zł (prawie 2.MINISTERSTWO GOSPODARKI 13. 4 mld zł.). Istotny nacisk położony zostanie także na zbywanie w pierwszej kolejności pakietów resztówkowych Skarbu Państwa.8 mld oraz 100 mln zł). W roku 2009 realizacja przychodów z prywatyzacji. realizowany będzie z większym wykorzystaniem giełdy i aukcji ogłoszonej publicznie.9 mld zł (odpowiednio 4. 1054). Przychody z prywatyzacji i dochody budżetowe z tytułu dywidend W Kierunkach prywatyzacji majątku Skarbu Państwa w 2009 r. zostały.8 mld zł. zaplanowano realizację przychodów z prywatyzacji w wysokości 12 mld zł. gospodarowania mieniem SP oraz inne zadania ustawowe nałożone na Ministra Skarbu Państwa. Wybór optymalnego trybu prywatyzacji będzie dokonywany indywidualnie dla każdego podmiotu. bądź dla grup podmiotów. Dochody z tytułu dywidend przekroczyły plan o 10. − 736 mln zł przekazano zostało na Fundusz Restrukturyzacji Przedsiębiorców.5 . poz. w których udział Skarbu Państwa w kapitale wynosi nawet 100%. nowelizacja ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. która dopuszcza prywatyzację w trybie aukcji także tych spółek. Nr 171. − 128 mln zł – na Fundusz Pracy. − 189 mln zł – na Fundusz Reprywatyzacji. 186 . W celu przyspieszenia prywatyzacji niezbędna będzie m.U. 25 mld zł oraz dochody z tytułu dywidend uzyskanych ze spółek nadzorowanych przez Ministra Skarbu Państwa ok. Ramka 16 Kierunki prywatyzacji w 2010 roku Zgodnie z ustaleniami Rady Ministrów z 7 lipca 2009 r. − 1.1. z 2002 r. 13. 1397. − 98 mln zł – na Fundusz Skarbu Państwa. Dalszym usprawnieniem tego trybu jest dopuszczenie możliwości prowadzenia aukcji elektronicznej. Minister Skarbu Państwa został zobowiązany do przyspieszenia prowadzonych procesów prywatyzacyjnych. nowelizacja niektórych zapisów w obowiązujących strategiach i programach branżowych oraz zmiany legislacyjne. Rok 2010 ma być przełomowy ze względu na zakładaną kulminację przychodów z prywatyzacji sięgającą kwoty ok. przy respektowaniu zasady równego traktowania podmiotów uczestniczących w tym procesie. w tym pracowniczo-menadżerskich. poz. Przekształcenia własnościowe w 2010 roku Na 2010 rok zaplanowano przychody z prywatyzacji w wysokości ok. Nr 127. na pokrycie kosztów prywatyzacji.U. − 98 mln zł – na Fundusz Nauki i Technologii Polskiej. zm. przy czym dynamika przychodów była wyższa niż wzrost liczby przedsiębiorstw. GUS dokonuje weryfikacji aktywnych podmiotów. Duża część podmiotów zarejestrowanych w systemie REGON faktycznie nie prowadzi działalności. z czego aż 96% stanowiły mikroprzedsiębiorstwa. Spośród sekcji gospodarki. wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną. Sytuacja mikroprzedsiębiorstw w 2008 roku Liczba aktywnych przedsiębiorstw wyniosła w 2008 roku 1. przetwórstwo przemysłowe. wielkopolskim oraz zachodniopomorskim. Po raz pierwszy od 1995 roku liczba podmiotów wyrejestrowanych był wyższa niż zarejestrowanych. podmiotów. że tak znacząca liczba podmiotów wyrejestrowanych wynikała z prac porządkujących system REGON84. Wyższy niż przeciętnie dla całego kraju wzrost liczby nowo zarejestrowanych podmiotów odnotowano w województwach podkarpackim. Przychody w mikroprzedsiębiorstwach wzrosły o ponad 70 mld zł. handel i naprawy.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI 13. w roku 2009 odnotowano spadek liczby nowo zarejestrowanych spółek. W porównaniu z rokiem 2008. więcej niż w roku 2008. GUS Warszawa. podmiotów. Należy jednak mieć na uwadze. 84 187 . oraz administracji publicznej. W porównaniu z rokiem 2007 nastąpił wzrost liczby przedsiębiorstw o 85 tys. W związku z wprowadzaniem nowej klasyfikacji PKD 2007. Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów najmniej wzrosła natomiast w województwach mazowieckim. wyższa była natomiast liczba nowo zarejestrowanych osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. o ponad 30 tys.1.). Niższą niż w roku 2008 liczbę nowo zarejestrowanych podmiotów odnotowano w budownictwie. 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Podmioty: nowo zarejestrowane wyrejestrowane Źródło: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2009 r. oraz hotele i restauracje.2. Rozwój małej przedsiębiorczości W 2009 roku w systemie REGON zarejestrowano 349 tys. pośrednictwie finansowym. (w tym mikroprzedsiębiorstw o 75 tys. W efekcie nastąpił wzrost wartości przychodów przypadających na jedno przedsiębiorstwo. Jednocześnie z rejestru wykreślono 357 tys.862 tys. Wykres 49 Nowo zarejestrowane i wyrejestrowane podmioty gospodarki narodowej w systemie REGON tys. pomorskim. w których wzrost liczby nowo zarejestrowanych podmiotów był najwyższy. śląskim oraz małopolskim. znalazły się: górnictwo. 2 1.214.342 2008 1. oraz przedsiębiorstwa przemysłowe (81%).0 Liczba pracujących (tys. Sytuacja małych przedsiębiorstw powstałych w 2008 roku85. Najlepiej radziły sobie przedsiębiorstwa zajmujące się ochroną zdrowia (86% aktywnych w rok po rozpoczęciu działalności).2 1.483 1.878 671.510 566. obsługą nieruchomości i firm (83%).653.403.4 zaś w wielkopolskim 53. Na drugim końcu znalazły się: lubelskie (31.2 3.726 20.7 2008 294. podkarpackie 34.259 62.592.555 18.383.842 14.5 mikroprzedsiębiorstw na tysiąc mieszkańców).332 70. oraz świętokrzyskie 37. Tabela 66 Nowo powstałe przedsiębiorstwa w Polsce w latach 2004-2008 Liczba aktywnych Wskaźnik przedsiębiorstw w kolejnym Przeżycia (%) roku 2004 186.0 firm.321 126. W 2008 roku powstało 294.398.836 67.3 tys. więcej niż w roku 2007.6 Przeciętna liczba zatrudnionych (tys.120 636.636 Przychody ogółem (mln zł) 541.364 11.078 115.142 142.270 108.2 1. 2007 1.474. to wciąż są one dwa razy niższe niż w firmach dużych.240.337.6 2006 241.497 645.5.1 3.690 Koszty ogółem (mln zł) 485. małych przedsiębiorstw (zatrudniających mniej niż 50 osób) i było to o 20 tys.653.9 3.) 1.4.684 116.5 3. Liczba pracujących w mikroprzedsiębiorstwach wyniosła w 2008 roku 3.615. które osiągnęły rekordową wartość 20 mld zł.063 585.9 mikroprzedsiębiorstw.579 193.9 1. GUS Warszawa.MINISTERSTWO GOSPODARKI Przychody rosły również szybciej niż koszty.3 firm.) 3. Poprawa ta pozwoliła najmniejszym firmom zwiększyć wielkość nakładów inwestycyjnych.315 224.2. W porównaniu z latami poprzednimi wskaźnik przeżywalności nowych przedsiębiorstw był dużo wyższy i wyniósł 76%.1 1.3 2005 211. GUS Warszawa.509 zatrudnionego (zł) Nakłady inwestycyjne (mln zł) 11. co oznaczało poprawę wyniku finansowego w mikroprzedsiębiorstwach.8 1. Warszawa GUS. Rok Liczba nowo powstałych przedsiębiorstw 85 Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw powstałych w latach 2004-2008. 188 . w pomorskim było to 56.9 1. więcej niż w roku 2007.713.825 76.2 1. Choć w porównaniu z rokiem poprzednim nastąpił znaczny wzrost płac (o ponad 10%).2 Przeciętne wynagrodzenie miesięczne na 1 1.356 141. opolskie 36.727.179 Wartość brutto środków trwałych (mln zł) 96.449 1.352 160.883 W 2008 roku w Polsce na tysiąc mieszkańców przypadało 46. W województwie zachodniopomorskim wskaźnik ten był najwyższy i wyniósł 61. w mazowieckim 54.158. Tabela 65 Najważniejsze charakterystyki sektora mikroprzedsiębiorstw 2004 2005 2006 Liczba przedsiębiorstw (tys.584 66.625 746. Najtrudniej pierwszy rok przetrwać było przedsiębiorstwom zajmującym się pośrednictwem finansowym (64% aktywnych w rok po rozpoczęciu działalności).726 zł.062 489.8.5 2007 273.336 Źródło: Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2008 r. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie przypadające na jednego zatrudnionego wynosiło 1.4 Źródło: Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw powstałych w latach 2004-2008.) 1.7 mln osób i było to o 134 tys. handlem (72%) oraz pozostałą działalnością usługową (74%).787.390 553. Koszty uzyskania przychodów 86 Informacje prezentowane w niniejszym rozdziale dotyczą podmiotów gospodarczych.3% 4.0% 16.2%.). GUS Warszawa. osób. kredyt bankowy 4.323 mld zł i były wyższe niż w 2008 roku o 1. Koszty uzyskania przychodów (2.2. Sytuacja finansowa przedsiębiorstw86 W latach 2008 i 2009 nastąpiło pogorszenie sytuacji gospodarczej Polski.224 mld zł i wzrosły o 0. 13. pożyczka od rodziny lub znajomych 2.8% Budownictwo Handel Hotele i restauracje Transport Pośrednictwo finansowe 5.5% 2.207 mld zł) wykazały wzrost o 0.0%.9% 8. obsłudze nieruchomości (92 tys. o 0. Poczynając od II półrocza 2009 roku notuje się przyspieszenie tempa wzrostu PKB. W 2009 roku wyniosły one 2. Przychody ze sprzedaży produktów.) oraz budownictwie (90 tys. o 17.2%.). 189 . Najwięcej osób zatrudnionych było w handlu (114 tys. Jednak w II półroczu 2008 roku oraz w I półroczu 2009 roku Polska odczuła skutki globalnego kryzysu ekonomicznego. Wyniki finansowe oraz wskaźniki ekonomiczno-finansowe podmiotów gospodarczych w 2008 i 2009 roku ulegały zmianie wraz ze zmianami PKB. niższy od przychodów.4% 19. towarów i materiałów są dominującym elementem przychodów ogółem. w których liczba pracujących przekracza 9 osób.1.2% powyżej uzyskanego w 2008 roku. Dla zdecydowanej większości przedsiębiorców źródłem finansowania podejmowanej działalności gospodarczej są środki własne (w 2008 roku rozpoczęcie działalności sfinansowało w ten sposób 80%). Wykres 50 Struktura nowo powstałych przedsiębiorstw w 2008 roku. koszty i wyniki z poszczególnych rodzajów działalności Przychody z całokształtu działalności wyniosły 2.2.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI W nowo powstałych przedsiębiorstwach zatrudnienie znalazło nieco ponad 500 tys. Z innych form finansowania założenia firmy skorzystało znacznie mniej przedsiębiorców niż w roku 2007 (były to : inne źródła 12.5% Obsługa nieruchomości i firm Edukacja Ochrona zdrowia Pozostała działalność usługowa Źródło: Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw powstałych w latach 2004-2008.7% 3. Nastąpiło spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego.6% 28.9%). 13. Przychody.5%. Wynik finansowy na działalności gospodarczej ukształtował się w wysokości 116.1 mld zł.2%. proc. Przemysł 4.1% 6. Wyniki makroekonomiczne I półrocza 2008 roku nie wskazywały na spowolnienie wzrostu gospodarczego.8 pkt. MINISTERSTWO GOSPODARKI zwiększyły się o 0. 190 . wraz z dotarciem kryzysu do naszego kraju. Bezwzględny przyrost wyniku na działalności gospodarczej wyniósł 17. a koszty ich uzyskania wzrosły w szybszym tempie (o 16. Odwrotna sytuacja ma miejsce w przypadku porównywania wyników II półrocza 2009 do II półrocza 2008. Kierownicy firm (często za namową przedstawicieli banków) zawarli wiele umów na opcje walutowe. W II półroczu 2008 roku. Strata na tej działalności zmniejszyła się z 22. Charakterystyczną cechą kształtowania się wyników finansowych w latach 2008 i 2009 było ich istotne zróżnicowanie w poszczególnych półroczach.2%).3 mld zł (o 16.5 mld zł w I półroczu 2009 roku).4%. Na działalności finansowej wystąpiły wielomiliardowe straty (ponad 23 mld zł w II półroczu 2008 roku i ponad 5. Przychody z pozostałej działalności operacyjnej (51. Wyniki finansowe. w którym nasza gospodarka nie odczuwała jeszcze negatywnych skutków światowego kryzysu ekonomicznego. a na działalności finansowej wystąpił niewielki zysk. I półrocze 2008 roku to okres. Przychody z działalności finansowej (47. Na wszystkich rodzajach działalności osiągnięto dodatnie i relatywnie wysokie wyniki finansowe.9 mld zł przypada na poprawę wyniku (zmniejszenie straty) na działalności finansowej. Wynik ze sprzedaży (114.1 mld zł. Wykres 51 Wyniki finansowe na poszczególnych rodzajach działalności w 2008 i 2009 roku (w mld zł) mld zł 120 100 80 60 40 20 0 -20 -40 sprzedaż poz. Umowy opcyjne okazały się nietrafione. z czego 16. Tak znaczące zmniejszenie straty na działalności finansowej zdecydowało o poprawie wyniku na działalności gospodarczej.2 mld zł) wzrosły o 13.2%. Porównując zatem wyniki I półrocza 2009 roku z wynikami I półrocza 2008 należy mieć na względzie okoliczność.0%).5 mld zł) zwiększyły się o 11. W tym przypadku porównanie następuje do relatywnie niskiej bazy.9 mld zł) wykazał wzrost o 1. 87 W I półroczu 2008 roku wysokiemu tempu wzrostu gospodarczego towarzyszyła silna tendencja aprecjacyjna złotego.1 mld zł. co powoduje niekorzystną dynamikę.3 mld zł) zmniejszyły się o 17. W II półroczu 2009 roku gospodarka zaczęła powoli wychodzić z kryzysu. W II półroczu 2009 roku umowy opcyjnie wygasły. w tym na działalności finansowej wzrosły. co skutkuje wysoką dynamiką. zakładających dalsze umacnianie się złotego.5 mld zł do 6. co skutkowało obniżeniem wyniku z 7. Wyniki finansowe w tym czasie kształtowały się mniej korzystnie.0 mld zł do 5. waluta krajowa gwałtownie się osłabiła. iż porównanie następuje do wysokiej bazy.7%. nieco wolniej od przychodów. W II półroczu 2008 i I półroczu 2009 nastąpiło spowolnienie wzrostu gospodarczego. a koszty (52.5%. operacyjna finansowa gospodarcza 2008 2009 Źródło: CISG MG na podstawie danych GUS.0%. W szczególności dotyczy to wyników na działalności finansowej87. Łączne zmniejszenie wyniku na działalności gospodarczej wyniosło 12. Wykres 52 Wyniki finansowe na poszczególnych rodzajach działalności (w mld zł) mld zł 80 60 40 20 0 -20 -40 I półr. koszty i wyniki na poszczególnych rodzajach działalności (w mld zł) Przychody I półrocze Sprzedaż produktów towarów i materiałów 1.7%. a w szczególności likwidacja w tym okresie ogromnej straty na działalności finansowej.095.101.8 3.223.220.0%.6 27.2 55.036.5 7.0 2.4 18. z czego na działalność podstawową przypada 23. Na poprawę wyników w roku 2009 decydujący wpływ miała sytuacja w II półroczu.6 52.2 Działalność finansowa 21.6 -23.169.5 Wynik 55.2 33. a na działalność finansową 52. 191 .0 Źródło: CISG MG na podstawie danych GUS. 09 Źródło: CISG MG na podstawie danych GUS.3 2.5 21.9 mld zł. 2008 Koszty 1.2 65.9 II półrocze Sprzedaż produktów towarów i materiałów 1.5 1.2 31.7 Pozostała działalność operacyjna 27.109.004. 08 II półr.0 26.049.5 63.199.5 RAZEM DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA 2.1 5.1 mld zł (wzrost o 17.4 Pozostała działalność operacyjna 19.3%.9 1.322.5 0.8 1.9 1.213.4 1.1 Pozostała działalność operacyjna 46. na pozostałą działalność operacyjną 24.2 RAZEM DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA 1. obliczenia DAP MG.5 -22. W kwocie tej działalność podstawowa partycypowała w 14.099.0 99.5 47.4 Działalność finansowa 41.0%.1 Rok Sprzedaż produktów towarów i materiałów 2.3 1.0 Przychody 1. obliczenia DAP MG.3 19.5 20.150.206.9 51.1 2.8 2.1 1. Także w przypadku tych wyników miało miejsce istotne ich zróżnicowanie w obu półroczach.6 2009 Koszty 999. a wynik finansowy netto 95.8 113. operacyjna finansowa gospodarcza II półr.8 mld zł (wzrost o 22.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Tabela 67 Przychody.3 59.6 44.4 30.0 Wynik 58.1 116.3 13.2 2.054. pozostała działalność operacyjna w 6.165.3%.3 2.7%. a działalność finansowa w 79.062.202.0 20.8 114.9 1. Łączny przyrost wyniku na działalności gospodarczej wyniósł 30.8 -5.9 63.4 1.1%). Na zmiany wyniku z działalności gospodarczej decydujący wpływ miała działalność finansowa.0 45. Wynik finansowy brutto wyniósł 116.6 38.109. 09 sprzedaż poz.301.0%). Zgoła odmienna sytuacja miała miejsce w II półroczu.5 2. Wyniki na wszystkich rodzajach działalności uległy poprawie.101.157.2 52.1 W I półroczu 2009 roku wyniki na wszystkich rodzajach działalności obniżyły się.3 25.9 6.7 1.3 -5.4 1.2 Działalność finansowa 20.0 mld zł.3 RAZEM DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA 1. 08 I półr. 5 Finansowa 1.8 63.3 -12. rentowność brutto do 5.9 17.MINISTERSTWO GOSPODARKI Tabela 68 Wyniki finansowe na poszczególnych rodzajach działalności (w mld zł) Rodzaj działalności 1 2008 2 I półrocze 2009 3-2 3 4 2008 5 II półrocze 2009 6-5 6 7 2008 8 Rok 2009 9 9-8 10 Sprzedaż 58.9 23.1 55. który jest najbardziej wrażliwy na zmiany koniunktury.9 6.1 1. Udział nakładów z importu w nakładach ogółem zwiększył się z 11.3 -5.1 Wykres 53 Wskaźniki rentowności w latach 2008 i 2009 (w %) % 6 5 4 3 2 1 0 ze sprzedaży brutto netto 2008 2009 Źródło: CISG MG na podstawie danych GUS.5 -22. Nakłady inwestycyjne88 i możliwości ich samofinansowania Inwestycje są tym segmentem gospodarki.5 RAZEM 65. w którym nasza gospodarka zaczęła odczuwać negatywny wpływ kryzysu.9 2.9 33. łącznie z wydatkami na zakup używanych środków trwałych 88 192 .1 116.0 113.4 59. Efektem światowego kryzysu ekonomicznego i jego wpływu na gospodarkę polską było istotne ograniczenie działalności inwestycyjnej. 13. Nakłady z importu (15.7 30.2 0.2 16.2. obliczenia DAP MG.8 Źródło: CISG MG na podstawie danych GUS.0%.8 -23. 4. Wskaźniki rentowności wzrosły: rentowność ze sprzedaży do 5. a rentowność netto do 4.3%.4 1.5 7. a więc w roku. W latach poprzedzających kryzys gospodarczy nakłady inwestycyjne wzrastały w ponad 20procentowym tempie.1 -3.8 Pozostała operacyjna 5.0 55.0 99.0 114.7 mld zł.1%. Natomiast w roku 2009 odnotowano spadek inwestycji o 10. wobec 133.8 -3.2.6 -6.2%.4 -1.8%. tempo wzrostu inwestycji spowolniło do 5. W roku 2008. obliczenia DAP MG.2 -5.2 52.1 mld rok wcześniej. Nakłady inwestycyjne w 2009 roku wyniosły 118.9%.2%. W niniejszym rozdziale nakłady inwestycyjne prezentowane są w cenach bieżących.6 3.1 1.7 mld zł) zmniejszyły się o 0.9% do 13. Wzrosły potencjalne możliwości samofinansowania nakładów inwestycyjnych.9% przed rokiem. ceł i ubezpieczeń wyniosły 41. Ich udział w ogólnej kwocie należności krótkoterminowych nie zmienił się i pozostał na poziomie 83. a nie wyniku) oraz amortyzacji.0% niż w poprzednim roku. Zadłużenie. 13.4 dni. o czym zdecydował z jednej strony spadek nakładów.8 mld zł i pozostawało w takiej samej wysokości jak przed rokiem.1%). Zadłużenie długoterminowe wyniosło 248.2% kosztem zobowiązań krótkoterminowych. W 2009 roku na spłatę zadłużenia należałoby przeznaczyć przychody ze sprzedaży zrealizowane w ciągu 124.4 mld zł (o 5.4 mld zł) zmniejszyło się o 2.8 dni. płynność finansowa Zadłużenie na koniec 2009 roku wyniosło 770.8%. W zadłużeniu dominowały zobowiązania z tytułu dostaw i usług (268. W zadłużeniu tym dominowały zobowiązania z tytułu kredytów i pożyczek (131. wzrósł udział zadłużenia długoterminowego z 30.9%.0%.7%.8%.5%).5%) i jednoczesnej stabilizacji poziomu zadłużenia był niewielki wzrost potencjalnych możliwości spłaty zadłużenia.3.7% ogółu zadłużenia długoterminowego (przed rokiem udział wyniósł 56.7%) Zadłużenie krótkoterminowe (522.4 mld zł wykazując wzrost o 4. W 2008 roku czasokres ten wynosił 125. Należności krótkoterminowe z tytułu dostaw i usług (282. należności. wobec 33.6%.6 mld zł) stanowiące 51.2.8% do 32. 89 193 .7 mld zł (o 11.9%.7 mld zł) także wzrosły o 0. W 2009 roku nadwyżka przekraczała poniesione nakłady o 62. Poprawiła się struktura zadłużenia. Zobowiązania z tytułu podatków. Nadwyżkę inwestycyjną w niniejszym opracowaniu definiuje się jako sumę zysku netto (zysku. Efektem niewielkiego przyrostu przychodów ze sprzedaży (o 0.1 mld zł wykazując wzrost o 8.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Wykres 54 Zmiany nakładów inwestycyjnych w latach 2005-2009 (w %.0 mld zł) stanowiące 52. Należności krótkoterminowe na koniec 2009 roku wyniosły 339.4% wobec 49.2% rok wcześniej. ceny bieżące) % 30 25 20 15 10 5 0 -5 -10 -15 2005 2006 2007 2008 2009 Źródło: CISG MG na podstawie danych GUS. Zysk netto (na skutek omówionej wyżej poprawy sytuacji przedsiębiorstw) zwiększył się do 119.4 mld zł i były niższe o 17. a z drugiej – wzrost nadwyżki inwestycyjnej89. Wzrosły także odpisy amortyzacyjne do 73. Nadwyżka inwestycyjna wyniosła 193.8 mld zł wykazując wzrost o 0. 8 mld zł).4. Wskaźniki płynności finansowej przekraczały dolną granicę przedziału uznawanego za rekomendowany90.7 mld zł) oraz z działalności finansowej 64.5%). gaz.3%. dla wskaźnika II stopnia – przedział 100% .6 mld zł) obniżyły się o 0.2%.5%.MINISTERSTWO GOSPODARKI Wzrosły wskaźniki płynności finansowej: I stopnia z 35% do 40%. a koszty ich uzyskania o 1. zadłużenia i należności podaje się w mld zł. parę wodną i gorącą wodę oraz dostawa wody.3 mld zł wzrosły inwestycje krótkoterminowe.2%.5% do 4. Koszty uzyskania tych przychodów obniżyły się o 1.004.przedział 120% . Sytuacja finansowa w sekcjach gospodarki 91 Przemysł ogółem W skład przemysłu wchodzą cztery sekcje: górnictwo i wydobywanie.049.4% do 5. wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną. a wynik netto (49.8 mld zł). Należności krótkoterminowe (157. Sumaryczne wyniki dla tej agregacji kształtują się. Wynik ze sprzedaży zwiększył się do 62. Wzrosły wskaźniki rentowności: rentowność ze sprzedaży z 5.9%.7%.3% do 155.8 mld zł (o 7. natomiast nadwyżka inwestycyjna wzrosła do 100. do 85. 13. a także wyników brutto i netto było znaczące zmniejszenie straty na działalności finansowej. nastąpiła zdecydowana poprawa.1 mld zł). Wynik finansowy brutto (60.2%.7 mld zł) lecz w stosunku do roku 2008.8% do 6.2%).1 mld zł (przed rokiem również wystąpiła strata 0.1% (0. gospodarowanie ściekami i odpadami.0 mld zł i wzrósł o 29.5%.9 mld zł) o 35. z tego przypada na przyrost wyników: ze sprzedaży 30.8% (8.5 mld zł. Przychody ze sprzedaży produktów.4% oraz spadek realnych rozmiarów produkcji o 3.8% do 28.0 mld zł) zwiększył się o 29. z pozostałej działalności operacyjnej 5. Jednocześnie poprawiła się jego struktura: udział zobowiązań krótkoterminowych wzrósł z 26.1 dni.8%.6 mld zł) zmniejszyły się o 7.7 mld zł) wzrosły o 3.8%. Wynik finansowy na pozostałej działalności operacyjnej był ujemny i wyniósł 0.7 mld zł (o 0.8%). W zależności od specyfiki branży wskaźniki mogą kształtować się odmiennie od ogólnych reguł. W znacznie szybszym tempie (o 10. Zwiększyły się możliwości samofinansowania inwestycji: relacja nadwyżki do nakładów wzrosła z 129.7 dni do 117.0%).6 mld zł.200%.6%.6 mld zł (o 11. gdy odnotowano stratę w wysokości 11. Natomiast wskaźniki dynamiki obliczono z wielkości w mln zł. Łączna bezwzględna poprawa wyniku na działalności gospodarczej wyniosła 13. Wynik na działalności gospodarczej wyniósł 60. 194 . Wydłużył się okres możliwości spłaty zadłużenia przychodami ze sprzedaży z 116. Wynik na działalności finansowej był także ujemny (2. 91 W niniejszym rozdziale wielkości dotyczące przychodów. Głównym czynnikiem wzrostu wyniku na działalności gospodarczej. towarów i materiałów (1. rentowność brutto z 4.0%. 90 Za wielkości referencyjne dla wskaźnika płynności I stopnia uznawana jest wielkość przekraczająca 20%.0%. Nakłady inwestycyjne (64.7%. kosztów. II stopnia z 98% do 105% oraz III stopnia z 140% do 147%. a dla wskaźnika III stopnia . Zadłużenie spadło do 326. Przychody z całokształtu działalności w 2009 roku wyniosły 1. jak niżej.1% (4.3 mld zł pozostając na poziomie zbliżonym do uboiegłorocznego.120%.2. wyników finansowych. Na dynamikę przychodów wpływ miały: wzrost cen produkcji sprzedanej przemysłu o 3. a rentowność netto z 3. przetwórstwo przemysłowe. Jedynie w górnictwie i kopalnictwie wynik finansowy brutto obniżył się o 37. wobec 12.3%. Pozostałe sekcje poprawiły wyniki na tym poziomie. Na pozostałej działalności operacyjnej – w górnictwie i kopalnictwie oraz energetyce odnotowano stratę.2% w porównaniu do 2008 roku. że odmiennie niż w górnictwie. przy rosnących kosztach.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Sekcje przemysłu W 2009 roku sytuacja finansowa sekcji przemysłu kształtowała się wyraźnie odmiennie. Również ta sfera działalności (ale tym razem in plus) determinowała wyniki w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię 195 . Stratę na działalności finansowej odnotowało wyłącznie przetwórstwo przemysłowe. Pomimo niejednolitych zmian w kształtowaniu się przychodów z całokształtu działalności i kosztów ich uzyskania – wszystkie sekcje przemysłu. gaz i wodę oraz dostawie wody. W przypadku wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną.9%). Główną przyczyną był spadek wyniku na działalności podstawowej sekcji. Pozytywna tendencja wolniejszego wzrostu kosztów uzyskania przychodów z całokształtu działalności niż przychodów miała miejsce również w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną. produkcja sekcji zmniejszyła się realnie w takim samym tempie. a w przetwórstwie przemysłowym wzrost wyniósł prawie 40%. Z kolei w górnictwie i kopalnictwie doszło do 38-proc. gaz i wodę doszło niemal do jego podwojenia.6% oraz 2.0 mld zł) W rezultacie 3 z 4 sekcji przemysłu zamknęły rok 2009 z lepszymi niż rok wcześniej wynikami brutto i netto. gaz i wodę. Pogorszenie koniunktury gospodarczej w największym stopniu odczuły górnictwo i kopalnictwo oraz przetwórstwo przemysłowe. który wynikał wyłącznie ze wzrostu cen (o 15.5-krotnie. Podobnie górnictwo i wydobywanie zawdzięcza relatywnie niewielki spadek przychodów wzrostowi cen (o 13.2%) obserwowany w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną. Jednocześnie warto zwrócić uwagę. W górnictwie i kopalnictwie odnotowano spadek przychodów. miały miejsce w poszczególnych sekcjach w zakresie działalności podstawowej. choć i w tym przypadku saldo było lepsze niż przed rokiem (5. o 13. W wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną.9%. uzyskały lepszy wynik na działalności gospodarczej niż rok wcześniej. gdzie doszło do wzrostu kosztów o 0. w dostawie wody. przy czym w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną. W rezultacie utrzymanie przychodów przemysłu na poziomie z 2008 roku było możliwe wyłącznie poprzez wysoki wzrost wartości obrotów w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną. W pozostałych sekcjach ceny i produkcja jednokierunkowo kształtowały przychody: w przetwórstwie przemysłowym in minus.7%). a wynik netto o 39. gdzie przychody z całokształtu działalności zmniejszyły się o 4.0%). jak w przypadku przychodów i kosztów na poziomie całokształtu działalności.0%).5-krotnego zwiększenia. gaz i wodę – wzrost przychodów wyprzedał wzrost kosztów. w przetwórstwie przemysłowym – koszty podążały za spadkiem przychodów i zostały zredukowane o 3. w przetwórstwie przemysłowym – wyższy spadek dotyczył kosztów. bowiem produkcja obniżyła się realnie o 4. a w przypadku przetwórstwa przemysłowego doszło do jego 2. Z tej perspektywy inaczej wygląda wysoki wzrost przychodów ze sprzedaży (o 10.0 mld zł. Poziom przychodów w poszczególnych rodzajach działalności determinują zmiany w zakresie wielkości produkcji oraz cen. gospodarowaniu ściekami i odpadami in plus. oprócz górnictwa i kopalnictwa. Analogiczne zmiany. w jakim wzrosły ceny jej sprzedaży (tzn.9% oraz 7. gaz i wodę.0%.8%.8%. W 2009 roku generalnie lepsze wyniki na działalności finansowej wynikały z niekorzystnego poziomu odniesienia z 2008 roku. gaz i wodę zysk w tym obszarze zwiększył się prawie 2. gospodarowaniu ściekami i odpadami (wzrosty przychodów z całokształtu działalności o 10. obniżenia wyniku na działalności gospodarczej. w pozostałych sekcjach obie kategorie rosły. Wynik z pozostałej działalności operacyjnej wzrósł o 5. ale również w pozostałych sekcjach pozaprodukcyjnych. Poprawa wyników na poszczególnych poziomach działalności zagwarantowała wzrost wskaźników rentowności w przetwórstwie przemysłowym oraz w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną. a wynik netto o 2. Obie rozpatrywane sekcje z sektora usług – handel i naprawy oraz transport i gospodarka magazynowa – odnotowały spadki przychodów z całokształtu działalności oraz kosztów ich uzyskania. Handel i usługi zarejestrowały pogorszenie się wyników finansowych brutto i netto oraz wskaźników rentowności. pomimo wzrostu potencjalnych możliwości samofinansowania inwestycji. Z kolei o poprawie wyniku transportu i gospodarki magazynowej zadecydowały zmniejszenie straty na działalności finansowej oraz wzrost zysku na działalności podstawowej.obniżyły się wskaźniki rentowności. jak i finansowa wpłynęła negatywnie na wyniki działalności.7%. W 2009 r.4%).1 dni).3% do 187. a na działalności finansowej co prawda wystąpiła strata. W dostawie wody. W przypadku handlu i usług podstawową przyczyną zmniejszenia wyniku na działalności gospodarczej oraz wyników brutto i netto była obniżka wyniku właśnie na działalności podstawowej.7%.3%) było zmniejszenie straty na działalności finansowej. wynik z działalności gospodarczej obniżył się o 5. Pozostała działalność. W konsekwencji . Jedynie w dostawie wody.6 dni do 88. Z kolei dobre wyniki sekcji dostawa wody.6%. przy relatywnie szybciej rosnących przychodach oraz niekorzystnym kształtowaniu się relacji przychody-koszty – nie przełożyły się na poprawę rentowności. prawie o ½ więcej niż w 2008 roku. Dodatkowo w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną. jednak w przypadku transportu szybsza redukcja kosztów umożliwiła uzyskanie znacznie lepszego niż rok wcześniej wyniku na działalności gospodarczej (4. zadłużenie całkowite wzrosło nie tylko w dostawie wody. gospodarowaniu ściekami i odpadami tylko nieznacznie lepsze wyniki niż w 2008 roku. nie doszło do realizacji nowych projektów. Budownictwo jest jedyną sekcją. Wynik finansowy brutto zmniejszył się o 5. gaz i wodę.MINISTERSTWO GOSPODARKI elektryczną. 196 . W przetwórstwie przemysłowym czynnikiem decydującym o poprawie wyniku końcowego (wynik finansowy brutto zwiększył się o 26.5%.4%. w której nastąpiło pogorszenie wyniku na działalności finansowej.5%. relacja nadwyżki do nakładów spadła z 203.9%. W handlu i usługach oraz w transporcie i gospodarce magazynowej. Spośród omawianych sekcji pozaprzemysłowych nakłady inwestycyjne w 2009 roku wzrosły jedynie w budownictwie (o 8. ale o 1/3 niższa od ubiegłorocznej. Sekcje pozaprzemysłowe W budownictwie przychody z całokształtu działalności wzrosły o 1.0%). w przypadku transportu – wyniki były korzystniejsze. Wynik finansowy brutto został niemal podwojony. Wynik ze sprzedaży był wyższy niż rok wcześniej (o 2. a wynik netto – wykazał ponad dwukrotny wzrost. spośród rozpatrywanych. Nakłady inwestycyjne 3 sekcji przemysłowych były niższe niż przed rokiem. co skutkowało wzrostem zadłużenia długoterminowego (o 72.4%). gospodarowaniu ściekami i odpadami.0%). Zmniejszyły się potencjalne możliwości samofinansowania inwestycji. Nadwyżka inwestycyjna utrzymała się w wysokości 2008 roku (12. gaz i wodę skróceniu uległ okres możliwości spłaty zadłużenia przychodami ze sprzedaży (z 96. ale ze względu na szybszy wzrost kosztów (2. Jednocześnie w tym przypadku inwestycje były wyższe od możliwości ich samofinansowania.2 mld zł). gaz i wodę. gospodarowaniu ściekami i odpadami były efektem poprawy wyniku na pozostałej działalności operacyjnej.1%). a wynik netto o 36. gospodarowaniu ściekami i odpadami – na przedsięwzięcia inwestycyjne wydano w 2009 r. Przychody ze sprzedaży oraz koszty im odpowiadające rosły w podobnym tempie (o 3.5-krotny wzrost). Również w górnictwie i kopalnictwie wskaźniki rentowności obniżyły się. zarówno pozaoperacyjna. 2 15.2 5.0 18.3 3. firmy budowlane oraz transportowe zwiększyły swoje zadłużenie.1%).7 83.8 2.5 23.sprze.8 magazynowa b 87.7 a 133.6%).dział.14 odpadami Sekcje pozaprzemysłowe .0 4.8 -0.7 24.9 6. wyniki. gaz.8 7.1 9.8 82.2.8 10.2009 rok Przychody w mld zł Wynik finansowy w mld zł Rentowność w % z ze ze poz.0 41.8 12.3 52.5 18.7% do 2.8 8.5.7 Handel i naprawy b 776.95 0.9 2.0 99. pozostałe zaś obniżyły się.0 5. Udział przychodów sektora prywatnego w przychodach ogółem zwiększył się z 86.0 4. Redukcja kosztów wyniosła 5. w sektorze publicznym – uzyskanie zysku).3 -5.1 11.sekcje gospodarki w latach 2008 i 2009 a .0 6.4 1.2 0.4 14. a w przypadku transportu wskaźnik płynności finansowej I stopnia pozostał na poziomie roku poprzedniego.223.6 1.2 tym: b 1.8 -11.2 0.0 2.322.9 9. ze działalogółem sprze. daży fin.0 20.4 4.7 808. OGÓŁEM 0.9 175. W handlu i naprawach zadłużenie zmniejszyło się (o 1.9 2.9 41.3 0.04 1.5 36.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI W 2009 r.5 2.2 1.300.04 1.6 Budownictwo b 131.1 b .4 12.brutto netto ności daży daży operac. Koszty wzrosły w tempie wolniejszym.9 8.2 7.2%.9 8.5 152.4 3.012.026.6 3.004.6 9.050.049.1 4.2 mld zł.1 0.8 -0.7 -0.5 7.7 60.1 116.88 0.1 775.9 114.1 0.5 0.4 mld zł (wzrost o 16.1%.5 3.3 -2.7 42.200. z kolei wkład działalności podstawowej w poprawę ogólnych wyników był ujemny.7 dni do 82.4 4.5 52.4%.3 1.7%.6 2.5 45.9 32.5 -22.8 5.2%.96 0.14 0.1 14.5 19.7 -0.8 4.3 -10.6 45.7 3.7 4.0 38.4 10.6 1.0 42.8 0.7 0. b 158.2 5.0 0.7 2.8 8.7 4.4 56.4 -4. 2.2008 rok a b a Przemysł.4 mld zł.7 3.6 5. Czasokres możliwości spłaty zadłużenia przychodami ze sprzedaży zmniejszył się z 82.9 19.2 78.9%. Wynik na działalności gospodarczej wzrósł o 25.6 62.213.1 dni.8 7.0 parę wodną i gorącą wodę a 20.1 43.0 826.4% do 50.9 6. Sektor publiczny odnotował spadek przychodów z całokształtu działalności o 4.3 3.7% do 13. W sektorze prywatnym na wyniki pozytywnie działała również poprawa sytuacji w pozostałej działalności operacyjnej (wzrost wyniku o 14. rentowność .4 6.3 1.3 4. Sytuacja finansowa w sektorach własnościowych Przychody z całokształtu działalności w sektorze prywatnym wzrosły o 1.8 753.9 5.7 mld zł.87 4.6% do 87.2 2.9 -0. Wynik na działalności gospodarczej osiągnął poziom 102.4 -2.4 54.7 3. Tabela 69 Przychody.0 30.2 16.7 5.1 3.0 4. o 1.4 -0.8 4.7 5.4 6.15 − dostawa wody.0 7.5 46. Za główną przyczynę poprawy wyniku na działalności gospodarczej oraz wyników brutto i netto w obu sektorach należy uznać poprawę wyniku na działalności finansowej (w sektorze prywatnym zmniejszenie straty o 62.273.3 1.1 4.1 3.3 5.2% do 296.8 5.4 5.7 168.7 0.6 -12.5 1.0 798. Wskaźniki płynności finansowej wzrosły w budownictwie oraz w handlu i usługach.1 113. w a 1.7 125.7 128.18 0.5 759. brutto netto sprze.0 7.1 -2.6 7.1 5.2 -1.5 Transport i gospodarka a 87. Większość wskaźników przekraczała wielkości referencyjne (oprócz płynności II stopnia w handlu i usługach).1 0.250.6 -3.6 6.0 8.1 4.6 9.2 7.1 95.7 20.7 -5.2 6.2% do 32.7 58.2%).8 -0.4 0.7 24.2 7.4 Źródło: Sprawozdania finansowe F-01 z bazy danych CISG MG oraz obliczenia DAP MG.2 a 772.7 5.3 6.0 0. z tego: b a − górnictwo b a − przetwórstwo przemysłowe b − wytwarzanie i zaopatrywanie a w energię elektryczną.7 2.8 1.2 2.4 1. 197 .8 -0.0 49. a w transporcie spadł z 52.1 0.4 -0. W budownictwie udział zobowiązań długoterminowych w zadłużeniu wzrósł z 29.0 13.3 4.219. gospodarowanie ściekami i b 19.3 2.1 2.5 47.2 1. Wzrosła również większość wskaźników rentowności.MINISTERSTWO GOSPODARKI Przychody ze sprzedaży w sektorze prywatnym zwiększyły się o 1. Przedsiębiorstwa średnie zanotowały wzrost odpowiednio o 11. W sektorze publicznym to podstawowa działalność przyczyniała się do poprawy wskaźników finansowych (mniejszy spadek przychodów ze sprzedaży niż kosztów ich uzyskania skutkował poprawą wyniku na tym poziomie o 14. wciąż notowano stratę.1 mld zł). Jednocześnie nakłady były wyższe od nadwyżki.1%. Lepsze były też wskaźniki określające ich rentowność.7% i 30.0 mld zł (o 9. Odmiennie od małych podmiotów.0%.1%. wzrost osiągnięto na działalności podstawowej.4%). W sektorze prywatnym wynik brutto wzrósł do o 16. w sektorze publicznym odpowiednio o 25.6. Nadwyżka inwestycyjna (162.2%. Wskaźniki charakteryzujące płynność finansową obu sektorów wzrosły i przekroczyły wielkości referencyjne. Zwiększyły się potencjalne możliwości samofinansowania inwestycji.2%. Obniżyły się też wskaźniki rentowności. choć mniejszą niż przed rokiem. Obniżył się również wynik na pozostałej działalności operacyjnej.0%. Na pozostałej działalności operacyjnej poniesiono stratę w wysokości 1.2. pozostałe grupy zakończyły rok 2009 z lepszymi wynikami brutto i netto.3% do 189.2% oraz o 13. wobec zysku przed rokiem (1.1% i 1. ale to radykalne zmniejszenie straty na działalności finansowej (o 12. duże o 26. W tym sektorze wzrosło też zadłużenie całkowite. pozostała działalność operacyjna w 28.6 mld zł do 40.4%. W rezultacie wyniki brutto i netto zmniejszyły się odpowiednio o 3.8%.3%.4%).9%).7% i o 34.2%.6 mld zł) było głównym czynnikiem wzrostu wyniku na działalności gospodarczej oraz wyników brutto i netto.6%) doprowadziła do pogorszenia wyniku na tym poziomie (11. Sektor publiczny zrealizował inwestycje o wartości wyższej niż przed rokiem (o 9.7%). 13.1%. duże o 27%. W przedsiębiorstwach dużych ponad 5-proc.8%. W poprawie poszczególne działalności partycypowały następująco: działalność podstawowa w 7.0%. a w zakresie działalności finansowej.3%. Przedsiębiorstwa średnie uzyskały poprawę wyników na wszystkich rodzajach działalności. W obszarze działalności inwestycyjnej zachowanie podmiotów z obu sektorów własnościowyh było odmienne. Pomimo odmiennych czynników determinujących całokształt działalności – oba sektory zarejestrowały poprawę wyników brutto i netto. Koszty ich uzyskania spadły w tempie wolniejszym (o 1. 198 . W pozostałych grupach podmiotów przychody z całokształtu działalności wzrosły w niewielkim stopniu.5%). a nadwyżka inwestycyjna wzrosła o 7. ale nieco szybciej niż koszty ich uzyskania. To pozwoliło na uzyskanie lepszych wyników na działalności gospodarczej – firmy średnie o 11%.0 mld zł. a koszty ich uzyskania o 1. a mniejsza skala dostosowania w zakresie kosztów ich uzyskania (spadek o 1.0%. Wynik z działalności gospodarczej obniżył się o 3.6 mld zł) wzrosła o 9. Sytuacja finansowa w przedsiębiorstwach wg wielkości Pogorszenie ogólnej koniunktury gosodarczej w odmienny sposób przełożyło się na kondycję finansową przedsiębiorstw w zależności od ich wielkości.3%.6% oraz działalność finansowa w 64. Przychody ze sprzedaży obniżyły się o 2.3%. relacja nadwyżki do nakładów wzrosła z 144. W sektorze prywatnym nakłady inwestycyjne spadły o 16. Ich przychody z całokształtu działalności zmniejszyły się o 1. Spowolnienie gospodarcze w największym stopniu odczuły małe podmioty. co skutkowało wzrostem zadłużenia długoterminowego z 36. a wynik netto o 21. 281.0 -3.4 .924.322.6 3.9 5.2 4.1 4.290 4 Telekomunikacja Polska SA 1.8 2.4 13.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Tabela 70 Przychody.6 4. ogółem przypada na: − sektor prywatny − sektor publiczny Z poz.4 3.4 4.204 6 Grupa Metro w Polsce 16.8 5.9 6.0 99.213.0 b 366.5 102. W powyższej tabeli uwzględniono dziesięć największych firm spośród tych.1 4.113 10 Kompania Piwowarska SA 756 Razem (1 do 10) 218.3 3.3 18.4 57. daży fin.1 4.3 70.282 5 Jeronimo Martins Dystrybucja SA 16.5 2.300 4 PGNiG SA 19.4 -22.4 1.1 116. p.321 8 Grupa Lotos SA 894 9 Tauron Polska Energia SA 13.dział.9 114.8 5.2 5.300.9 352.092 Razem (1 do 10) 14.623 2 KGHM Polska Miedź SA 2.0 88.0 4.928 1 Nazwa PGE Polska Grupa Energetyczna SA Wynik netto 4.107 7 Telekomunikacja Polska SA 16.6 a 1.5 309.6 15.3 -1.4 3.2 275.4 b .0 -13. wyniki. brutto netto sprze.3 5.1 16.6 9.3 -5.3 3.958 * Nie wszystkie firmy podały wyniki finansowe netto.4 4.223. Rzeczpospolita z 29 kwietnia 2010 roku.1 2.2 1.0 Źródło: Sprawozdania finansowe F-01 z bazy danych CISG MG oraz obliczenia DAP MG.3 1.brutto netto ności daży operac.5 3.4 28.0 637.1 4.5 1.5 − przedsiębiorstwa średnie b 652. ogółem przypada na: − przedsiębiorstwa małe a 360. które wygenerowały najwyższe zyski netto w ogólnym zysku netto wyniósł 15. rentowność .5 5. .1 4.2 26.300. Natomiast udział dziesięciu firm.0 71.3 345.337 PGE Polska Grupa Energetyczna 21.5 -22.4 103.1 67.4 5.6 296.2 -0.1 113.8 1.0 5.6 2.800 6 Polkomtel SA 1.228.7%.3 -8.2 5.0 10.7 10.241.802 5 PGNiG SA 1.9 8.026.1 0. Tabela 71 Dziesięć największych firm pod względem przychodów ze sprzedaży oraz osiągniętego zysku netto w 2009 roku (mln zł)* L.7 1.1 15.7 6.8 26.9 5.2 78.1 3.sektory własności i przedsiębiorstwa wg wielkości w latach 2008 i 2009 a .560 7 Tauron Polska Energia SA 899 8 Grupa Lotos SA 14.2008 rok a b a b a b OGÓŁEM Z poz.5 7.3 -3.4 85.0 4.6 − przedsiębiorstwa duże b 1.221 9 Fiat Auto Poland SA 820 10 KGHM Polska Miedź SA 12.3 4.6 5.5 103. które podały tę informację.2 23.991.2 -5.2 288.8 0. od wielu lat dominuje Polski Koncern Naftowy ORLEN SA.434 3 Polski Koncern Naftowy ORLEN SA 1.5 11. 67.4 69. p. Udział dziesięciu największych firm w przychodach ze sprzedaży ogółu przedsiębiorstw wyniósł w 2009 roku 9.2 25.0 3. 2.8 5.9 2.3 20.4 43. Źródło: Lista 500 .0 3.3 -1. 2.6 7.4 3.359 SA 3 Fiat Auto Poland SA 19.2 4.8%.6 5.6 a 662.2009 rok Przychody w mld zł Wynik finansowy w mld zł Rentowność w % z ze poz.1 3.5 -1.4 4. ze działalogółem sprzedaż sprze.5 632.8 18.948. 199 .4 4. 1 2 Nazwa Polski Koncern Naftowy ORLEN SA Przychody L. Wśród firm niefinansowych funkcjonujących na polskim rynku zdecydowanie.0 55. pod względem wielkości przychodów.1 95.8 19. 1 50.7 112.1 − dostawa wody.7 7.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Tabela 72 Inwestycje i potencjalne możliwości ich finansowania nadwyżką inwestycyjną.5 154.2 30.0 40 35 x x 49 65 30 26 66 58 74 78 x x 55 42 23 20 53 53 15 Nadwyżka (2+3) w mld zł Nakłady inwest.6 46.2009 rok b .6 27. w mld zł % 16 1 a 119.2 120.8 19.5 70.5 522.4 7.9 12.9 184.7 4.6 26.4 10.3 29.5 126.4 69.0 52.2 206.3 139.0 a 3.2 7.6 10.4 5.6 14.1 183.4 105 98 x x 94 112 98 89 143 128 136 141 x x 122 110 81 78 117 121 162.3 5.6 177.5 Źródło: Sprawozdania finansowe F-01 z bazy danych CISG MG oraz obliczenia DAP MG.3 20.4 26.0 248.4 Należ.3 131.8 15. z tego Zadłudługo.3 77.5 171.0 20.2 3.6 107.3 9.3 16.4 2.2 6.7 29.1 5.9 267. z tego: b 51.6 4.3 166.0 12. zadłużenie i potencjalny czas jego spłaty.7 2.3 63.1 121.8 125.3 6.1 11.1 8.7 8.5 12.1 4.0 8.2 28.8 326.9 52.7 153.8 174.6 210.9 8.2 56.6 64.3 13.0 157.3 34.6 44.3 232.3 90.6 92.0 149.2 155.7 125.2 6.7 203.6 5.1 56.4 4.8 15.7 29.8 100.0 a 22.1 116.1 a 60.3 2.4 197.2 17.9 30.1 19.2 162.9 2.1 − górnictwo b 5.2 Transport i gospodarka magazynowa b 3.8 − przetwórstwo przemysłowe b 38.2 159.0 21.2008 rok % 5 6 7 8 9 2 3 4 Amortyzacja Ilość dni 124.5 156.6 Przemysł. należności oraz płynność finansowa w sekcjach gospodarki w latach 2008 i 2009 Zysk netto 4:5 8:7 % 10 11 12 13 14 a .7 177.5 a 9.5 32.8 64.7 73.4 533.7 69.Płynność finansowa ności tycje I II III krótk.1 46.3 196.0 3.5 187.6 260. 147 140 x x 138 148 146 139 169 151 151 157 x x 180 168 132 131 132 136 .2 3.5 Budownictwo b 9.0 11.5 94.3 2.8 odpadami a 58.1 292.5 87.3 25.4 148.8 40. w mld zł 770.8 33.0 5. termin. w tym: b 56.0 97.6 8.0 74.7 165.4 85.7 33.7 133.7 129.1 442.9 3.8 28.8 41.6 82.8 16.0 137.3 12.6 186.3 133.5 10.1 118.7 114.9 444.2 19.1 41.8 9.5 51.1 108.7 88.0 3.7 OGÓŁEM b 107.5 171.krótkożenie termin.8 18.3 173.2 21.6 23.1 96. gospodarowanie ściekami i b 1.5 12. parę wodną i gorącą wodę a 1.4 290.5 59.1 Sekcje pozaprzemysłowe .7 30.8 770.4 86.4 237.6 85.9 137.2 11.8 182.8 337.2 41.8 39.7 Handel i naprawy b 22.8 26. krótk.4 179.6 41.7 5.0 31.2 162.1 82.6 19.9 39.3 6.1 132.9 21.5 121.3 87.5 16.9 26.7 2.6 a 3.4 193.2 39.1 13.7 28.0 146.Inwes.1 2.6 − wytwarzanie i zaopatrywanie w energię b 6.1 30.3 8.8 32.4 117.7 13.3 20.4 a 42.7 38.3 240.9 8.0 4.5 25.2 14.9 26.9 33.7 328.2 27.0 3.0 2.3 339.5 62.3 7.7 a 13. gaz.4 87.5 54.7 elektryczną.0 69. 7 162.6 148. − przedsiębiorstwa małe .6 54.3 103.7 128. zadłużenie i potencjalny czas jego spłaty.6 87.4 533.6 53.8 93.1 106.7 38.4 38.7 133.7 29.5 144.8 132.7 133.9 57.6 a 68.3 140.8 67.1 6.4 181.5 522.6 119.8 248.9 17.2 33.8 30.5 85.6 42.0 206.0 106.3 153.4 237.1 144.7 49.4 34.3 z tego Zadłużenie długo.2008 rok II w mld zł 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 8:7 % 32.0 26.3 32.4 34.7 119.4 463. termin.6 162.0 30.1 177.krótkotermin.2 438.5 26.4 36 31 65 56 40 35 36 34 41 35 102 96 121 111 110 102 106 103 103 94 146 140 155 143 156 148 152 149 142 134 Z poz.8 32.2 145.8 664.8 43.5 181.0 200.0 36.7 86.4 200.1 14.3 302.8 47.2 b 20.4 30.6 120.5 122.5 − przedsiębiorstwa duże b 58.4 148.3 163.9 125.0 663.3 139.8 30.3 77.9 184.5 28.2 37.2 770.4 298.3 a 31.2 47.6 131.7 30.9 6.2 179.8 43.1 433. należności oraz płynność finansowa w sektorach własnościowych i przedsiębiorstwach wg wielkości w latach 2008 i 2009 NadZysk AmortyNakłady wyżka netto zacja inwest.0 44.9 40.InwesIlość ności tycje dni krótk.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Tabela 73 Inwestycje i potencjalne możliwości ich finansowania nadwyżką inwestycyjną.8 337.6 141.0 29.1 208.5 31.2009 rok b .6 50.4 69.8 14.7 37.2 124.8 15. ogółem przypada na: a 20. krótk.6 58.6 193.6 a b a b 57.7 113. III Płynność finansowa % 118.6 124.5 63. w mld zł 105 98 1 OGÓŁEM a b 119.4 131.8 33.7 59.0 94.7 12.5 305. (2+3) 4:5 I % 14 15 16 a .5 291.6 40 35 w mld zł Należ.8 97.0 − przedsiębiorstwa średnie b 28.1 133.7 107.9 124.9 212.2 26.0 105.7 30. ogółem przypada na: − sektor prywatny − sektor publiczny 175.9 189.7 73.2 Źródło: Sprawozdania finansowe F-01 z bazy danych CISG MG oraz obliczenia DAP MG.0 69.0 107.0 95.4 339.0 16.0 30.0 155.7 107.6 455.0 134.8 770.9 125.3 147 140 Z poz.8 125.8 102.6 15.4 82.0 15. ceny stałe 202 . Inwestycje umożliwiają unowocześnienie gospodarki i właściwy jej rozwój. Rentowność ze sprzedaży obniżyła się do 4.3.0% niż przed rokiem92. W 2009 roku. Na działalności finansowej osiągnięto zysk (0. Wynik finansowy na działalności gospodarczej wzrósł o 71.8 mld zł i były wyższe o 1.6%.3.7mld zł.2%.7%). Nakłady inwestycyjne w 2009 roku wyniosły 220. W strukturze nakładów (w cenach bieżących) dominowały wydatki na budynki i budowle (59.1% wobec 55. Nakłady inwestycyjne i polskie inwestycje zagraniczne 13.3%.6% w 2008 roku). Rentowność brutto i netto wzrosła odpowiednio do 5.0%).3 mld zł) o 87.2 mld zł).0 mld zł (o 4. a na środki transportu 10.3% skutkując obniżeniem wyniku ze sprzedaży z 22.1%93).MINISTERSTWO GOSPODARKI * ** Przychody z całokształtu działalności podmiotów gospodarczych wyniosły w I kwartale 2010 roku 457. w kolejnych latach notowano systematyczny wzrost wydatków na inwestycje. doszło do zatrzymania tego trendu (inwestycje zmniejszyły się o 0. w których liczba pracujących przekracza 49 osób.4 mld zł). a także powodują poprawę jej efektywności i konkurencyjności. Ich efektem jest także wzrost produkcji nowoczesnych wyrobów.5 mld zł do 1.1.8%.4 mld zł (o 9.8 mld zł. 92 93 Dotyczy podmiotów gospodarczych. Udział nakładów na maszyny i urządzenia stanowił 29. towarów i materiałów ukształtowały się w wysokości 441. o 2.0% i 4.0% do 22. Wynik z pozostałej działalności operacyjnej obniżył się z 1.8%.Znaczący przyrost wyniku na działalności finansowej był jedynym czynnikiem powodującym poprawę wyniku finansowego na działalności gospodarczej oraz wyników brutto i netto Wynik finansowy brutto (22.6% a wynik netto (18.0%. wobec poniesionej rok wcześniej głębokiej straty (10. Przychody ze sprzedaży produktów. w związku z globalnym kryzysem ekonomicznym.1 mld zł do 21.7% wobec 32. 13. Po spadku nakładów inwestycyjnych w okresie 2001-2002 (efekt słabej koniunktury gospodarczej i pogorszenia kondycji finansowej firm).8 mld zł) wzrósł o 70.9%.3% wobec 10. Koszty uzyskania przychodów zmniejszyły się o 1. Wskaźniki rentowności wykazały zmiany różnokierunkowe. Nakłady inwestycyjne Poziom inwestycji jest bardzo ważnym elementem określającym stan gospodarki i jej perspektywy rozwojowe. Sytuacja taka trwała do 2008 roku włącznie. Koszty wzrosły szybciej.4 mld zł wykazując przyrost o 1. 6 2009 220.1 0.9 46.7 8.6 11.2 51.1 94.4 47.2 8.7 220.5 0.8 19.1 105. w których liczba pracujących przekracza 49 osób.8 2006 154.8 34.1 -10 -11. 49 osób 2005 67.8 2009 94.6 41. gospodarowaniu ściekami i odpadami.1 0.3 217. Tabela 74 Nakłady inwestycyjne w latach 2005-2009 w mld zł Nakłady na środki trwałe w tym Lata Ogółem Razem budynki i maszyny i środki budowle urządzenia transportu w pełnej zbiorowości podmiotów 2005 131.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Wykres 55 Zmiany nakładów inwestycyjnych w latach 2005-2009 w % w stosunku do roku poprzedniego (ceny stałe) % 30 20 10 0 -0.2 81.4 10. W strukturze nakładów dominowały wydatki na budynki i budowle (41. rekultywacji o 50. Zmniejszył się natomiast udział nakładów na środki transportu z 11. 203 .1 52.4% wobec 38.1 0.2 20.8 2008 217.0 40.2 pełna zbiorowość pow. Dane dla sekcji gospodarki i działów na podstawie klasyfikacji PKD 2007. Najgłębsze.3 11.8 w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących pow.2 0.3 7.9 2006 81. spadki miały miejsce w przemyśle przetwórczym.5%.7 191.5 67.1 130. 49 pracujących Źródło: Roczniki Statystyczne GUS.9 70.6%.2 0.2% do 8.7% oraz w budownictwie o 1. Nakłady inwestycyjne w cenach bieżących obniżyły się o 10. Udział nakładów na maszyny i urządzenia podobnie jak przed rokiem wyniósł 49.1%.1 0.9% niż w roku poprzednim (ceny stałe).2 36.2 0.9 154.9 70.1 94 Informacje zamieszczone w dalszej części niniejszego rozdziału dotyczą inwestycji przedsiębiorstw.7 13.1%.9 -20 2005 2006 2007 2008 2009 7. handlu i naprawach oraz transporcie i gospodarce magazynowej.7 45.8 23. około 15-proc.3 96.9 63.0 27.8 2007 96.6 103.9 17.4 83.8 11.6 16.8 22. Spośród analizowanych sekcji wzrost nakładów nastąpił w dwóch: dostawie wody.0 38.3 65.7 8.8 26. Pozostałe nakłady 0.5 2008 105.5 22.3% w 2008 roku).5 130.2 0.1 mld zł i były niższe o 11.6 2007 191.1 120.4 24. Biuletyny Statystyczne GUS.1 Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS. Nakłady inwestycyjne w podmiotach powyżej 49 pracujących94 wyniosły 94. 2 48.1 86. gaz i wodę .4 1. Funai.8 11.1 62.095 1.9 150.9 76. Orion.419 644 2. ceny bieżące Wyszczególnienie Gospodarka Przemysł w tym: .4 mln sztuk w 2009 roku.8 87.3 141.8 Największych inwestycji w przemyśle przetwórczym dokonał dział produkcji koksu oraz produktów rafinacji ropy naftowej. Prawie 40% nakładów dokonanych w przetwórstwie przemysłowym poniesiono w trzech działach: produkcji koksu i produktów rafinacji ropy naftowej.8 124.1 2. W tym ostatnim dziale spadek inwestycji 204 .4 3. przyczep.1 100. przyczep i naczep.8 12.203 1.194 1.3 1.031 1.8 66.5 66.702 2. gospodarowanie ściekami i odpadami.7 7.194 2.8% ogółu nakładów poniesionych w tej sekcji.7 57.9 12.0 85.1 58.Górnictwo i wydobywanie .4 71. W tym ostatnim dziale. 2008 41.0 78.3 4.5 0.8 97.2 0.501 560 248 167 62 1. poczynając od roku 2006 inwestuje wiele firm zagranicznych.997 2. korka i wikliny − papieru i wyrobów z papieru − poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji − koksu i produktów rafinacji ropy naftowej − chemikaliów i wyrobów chemicznych − wyrobów farmaceutycznych − wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych − wyrobów z surowców niemetalicznych − metali − wyrobów z metali − komputerów .5 86. jak np. Toshiba.5 90.4 5.5 97.8 5.1 114.804 4.755 4.7 mln sztuk w 2008 roku i 23. Efektem poczynionych inwestycji w tym obszarze jest dynamiczny wzrost produkcji odbiorników telewizyjnych z 6.065 2. w tym produkcja: − art.481 2.9 5.Dostawa wody.126 3.2 6.9 71. Sharp. produkcji koksu i produktów rafinacji ropy naftowej oraz w produkcji komputerów.7 3.3 12.2 2.2 4.904 426 4.2 mld zł i stanowiły 17. wyrobów elektronicznych i optycznych.829 957 1. poligrafii.6 1.2 3.124 732 642 164 163 54 531 1.1 2009 94. spożywczych − napojów − wyrobów tytoniowych − wyrobów tekstylnych − odzieży − skór i wyrobów skórzanych − wyrobów z drewna.3 4.9 48.433 532 1.2 5.5 1.722 457 6.1 6.477 2009 34.9 0.6 17. naczep − pozostałego sprzętu transportowego − mebli Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS. czy koreański LG.1 99.6 mln sztuk w 2005 roku do 16. Wyniosły one prawie 6. Tabela 76 Nakłady inwestycyjne w przemyśle przetwórczym wg działów PKD w mln zł Wyszczególnienie Przetwórstwo przemysłowe. 2008 105.0 107.129 417 976 Dynamika Struktura 2009/2008 2009 = 100 84.8 2.2 9.Przetwórstwo przemysłowe .1 Spośród 22 badanych działów przetwórstwa przemysłowego wzrost inwestycji odnotowano jedynie w czterech działach: produkcji wyrobów tytoniowych.1 41.1 91.0 Dynamika 2009/2008 89.2 1. wyrobów elektronicznych i optycznych − urządzeń elektrycznych − maszyn i urządzeń − pojazdów samochodowych.189 2.9 84.5 86.Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną.805 1.4 5.374 2.2 66.1 74.4 81.3 8.MINISTERSTWO GOSPODARKI Tabela 75 Nakłady inwestycyjne w poszczególnych sekcjach gospodarki w mld zł. produkcji artykułów spożywczych oraz produkcji pojazdów samochodowych.405 2. rekultywacja Budownictwo Handel i naprawy Transport i gospodarka magazynowa Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS.410 3.7 101.107 478 1.5 92.9 34.0 10.320 4.4 6. 726 mln zł (4. Spadek wartości kosztorysowej przekraczający 70% nastąpił w produkcji papieru i wyrobów z papieru.841 mln zł (2. wyrobów elektronicznych i optycznych (o 21.280 35.3 81.560 2.936 1.8 81.8% do 35. Spośród działów przemysłu przetwórczego zwiększenie wartości kosztorysowej odnotowano jedynie w produkcji komputerów.314 14.374 2.891 5.Górnictwo i kopalnictwo . Liczba nowych zadań inwestycyjnych (ponad 143 tys.041 44. Wzrost wartości nastąpił w górnictwie i kopalnictwie.2 87.7 a/ liczba nowych zadań inwestycyjnych. produkcji koksu i produktów rafinacji ropy naftowej oraz w produkcji metali.834 18. poniesione głównie przez inwestorów zagranicznych w latach wcześniejszych skutkowały modernizacją i istotnym zwiększeniem zdolności wytwórczych przemysłu motoryzacyjnego.062 134.9 79.347 935 500 5.301 632 259 6.659 31.594 784 558 4.429 88. gaz i wodę .7 55.1 80.3.124 mln zł w 2008 roku) − PKN Orlen .824 72.0 86.332 24.605 37.463 18.849 4.757 118.Dostawa wody.746 90.3.2 96.4 61.794 19.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI notuje się drugi rok z rzędu.6 138. − Grupa Lotos . Znalazło to odzwierciedlenie zarówno w spadku poniesionych nakładów inwestycyjnych. gospodarowanie ściekami i odpadami.912 1.7 85. Najwyższe nakłady inwestycyjne w 2009 roku poniosły następujące firmy95: − PGNiG SA .637 1.699 6.330 1.036 1.5 83.188 2.5 72.504 44.778 8.200 1.3.927 7.052 3.Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną.) zmniejszyła się o 6.021 3. Globalny kryzys ekonomiczny spowodował zmniejszenie skłonności do inwestowania. jak również spadku liczby rozpoczynanych inwestycji oraz ich wartości kosztorysowej.764 3.718 939 486 5.396 108. gaz i gorącą wodę.286 2. Rzeczpospolita z 29 kwietnia 2010 roku.147 17.7%).726 mln zł (3.880 2008 153.7 137.490 4.452 1.466 3.Przetwórstwo przemysłowe .415 Dynamika 2009/2008 93. W jeszcze większym stopniu zmniejszyła się wartość kosztorysowa tych zadań. Jednak nakłady.9 111. rekultywacja Budownictwo Handel i naprawy Transport i gospodarka magazynowa a b a b a b a b a b a b a b a b a b 2006 116. 205 .205 16.362 107.185 1. Natomiast w odniesieniu do wartości kosztorysowej sytuacja jest zróżnicowana.8 109.486 mln zł w 2008 roku). o 18. Natomiast spadki przekraczające 50% miały 95 Lista 500.819 - 2007 134. wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną.343 mln zł (2.3.741 1.262 25. budownictwie oraz transporcie i gospodarce magazynowej.742 2009 143.994 93. b/ wartość kosztorysowa w mln zł nowo rozpoczętych inwestycji w cenach bieżących Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS.937 mln zł w 2008 roku).5 77.581 4. − PGE Polska Grupa Energetyczna .508 9. Głęboki spadek wartości kosztorysowej (o 45%) nastąpił w przemyśle przetwórczym.567 mln zł w 2008 roku). Zmniejszenie liczby rozpoczynanych inwestycji dotyczy wszystkich sekcji gospodarki. Tabela 77 Inwestycje rozpoczęte w poszczególnych sekcjach gospodarki Wyszczególnienie Gospodarka Przemysł w tym: .7%.543 16.8 mld zł.874 2.051 3.223 24.262 3.889 8. Komisja Nadzoru Bankowego. ale znaczenie kredytów w finansowaniu inwestycji jest obecnie niższe niż w poprzednich latach.4 171. Na samofinansowanie inwestycji pozwala relatywnie dobra rentowność i rosnące depozyty na rachunkach bankowych. którzy posiadali inwestycje w fazie realizacji zapowiadają ich kontynuację.454 mln EUR (3.3. co do kształtowania się koniunktury zagranicznej. Pozytywnie natomiast należy ocenić fakt.3 34. traktując te działania jako uzupełnienie swojej aktywności na rynku krajowym.działalność bieżącą 74. Polskie inwestycje zagraniczne Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą. Mimo dalszej poprawy sytuacji ekonomicznej zainteresowanie inwestycjami jest nadal niewielkie.19% światowych przepływów kapitałowych z tytułu inwestycji dokonywanych za granicą. – NBP.4 100. maszyn i urządzeń oraz pozostałego sprzętu transportowego.8 64.6 212. Tabela 78 Kredyty i depozyty przedsiębiorstw w latach 2006-2009 w mld zł Wyszczególnienie 1 2006 2 2007 3 2008 4 2009 5 Dynamika w % 4:3 5:4 6 7 Kredyty dla firm w tym na : 138.3 47.1 137. W przedsiębiorstwach przetwórstwa przemysłowego od dwóch kwartałów obserwujemy wyhamowanie wzrostu zainteresowania nowymi inwestycjami.inwestycje 42. Większa ostrożność w planowaniu inwestycji przez eksporterów jest zjawiskiem nowym.6 111. oraz prognoz koniunktury na II kwartał 2010 r.0 103. 129.1 166. jak w poprzednich kwartałach. 206 . Nadal będzie zwiększać się aktywność inwestycyjna dużych przedsiębiorstw. 96 Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury w I kwartale 2010 r. 2008 rok) stanowią zaledwie 0. kwiecień 2010 rok 97 Według World Investment Report przygotowywanego przez UNCTAD. nie obserwowanym przed kryzysem.5 99. choć na tle innych państwa świata nie przedstawiają się imponująco97. Po głębokim załamaniu optymizmu inwestycyjnego w grupie eksporterów wywołanym spowolnieniem koniunktury w 2008 r. przedsiębiorstwa te wciąż rzadziej decydują się na rozpoczęcie nowych inwestycji niż firmy zaopatrujące wyłącznie rynek krajowy.9 102.4 90.582 mln USD. Podobnie. Kolejnym źródłem pozyskiwania środków finansowych są kredyty bankowe.7 222.8 149.7 46. polskie inwestycje bezpośrednie za granicą o wartości 2. 2010 r.7 .nieruchomości 21. że niemal wszyscy inwestorzy.0 48.6 123. Wg NBP96 nie należy szybko spodziewać się większych zmian aktywności inwestycyjnej w sektorze przedsiębiorstw. Rosnąca wartość inwestycji bezpośrednich za granicą wskazuje na dokonujący się wzrost potencjału polskich przedsiębiorstw. od kilku lat stanowią zauważalną pozycję bilansu płatniczego oraz stają się coraz bardziej istotne w praktyce życia gospodarczego.3 13.3 Depozyty przedsiębiorstw 125. Tak poważne zmniejszenie wartości kosztorysowej inwestycji w 2009 roku nie może napawać optymizmem odnośnie wielkości nakładów realizowanych w roku 2010.2.0 Źródło: Raport o sytuacji banków w 2009 roku.MINISTERSTWO GOSPODARKI miejsce w produkcji wyrobów farmaceutycznych.8 111.7 . i może być oznaką niepewności.0 95. które decydują się na podjęcie ekspansji kapitałowej także poza granicami kraju.7 . Mniej optymistycznie rysują się perspektywy w sektorze MSP.0 137.6 89.9 144.1 64. przedsiębiorstwa sfinansują nowo rozpoczynane inwestycje najczęściej z własnych środków finansowych. 6% całości należności. − dodatkowe możliwości eksportu na rynek inwestowania. a rok później.052 2007 3. 21.8 mld EUR) i Litwę (0. W podziale uwzględniającym poszczególne państwa najwięcej należności przypadało na: Szwajcarię (3. W 2007 roku odpływ kapitału netto z tytułu inwestycji bezpośrednich wyniósł 4. nie tylko w Polsce. Tak znaczne zmniejszenie wartości polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w ostatnich 2 latach było wynikiem zjawisk kryzysowych obserwowanych na całym świecie.730 2006 7. Znaczący wpływ miało także zmniejszenie się kategorii kapitał w tranzycie98.5 mld EUR. Kapitał w tranzycie definiuje się jako napływ zagranicznych środków powiększających kapitały własne krajowych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania. Utrudniony dostęp do źródeł finansowania spowodował ograniczenie w transferach kapitału w formie BIZ. 8. iż nieznacznie zostanie przekroczona wartość polskich BIZ notowana w bardzo niekorzystnym 2008 roku. według stanu na koniec 2008 roku. 2005 2. która w latach 2006-2007 stanowiła około 40% wartości polskich inwestycji bezpośrednich.7 mld EUR w roku 2005.0 mld EUR.1 mld EUR.0 mld EUR. Odpływ polskiego kapitału w postaci BIZ wyniósł 7. co było wynikiem dużej jednostkowej transakcji przejęcia spółki zagranicznej przez polski podmiot. Polscy przedsiębiorcy w 2009 roku ulokowali za granicą środki o wartości 2. W latach 1994-2000 wartość polskich inwestycji bezpośrednich za granicą pozostawała na niskim poziomie nie przekraczającym z reguły 50 mln EUR rocznie.4 mld EUR). − ochrona własnej pozycji konkurencyjnej. Wg stanu na koniec 2008 roku skumulowana wartość polskich inwestycji za granicą wynosiła 16. W kolejnych latach wynik ten był niższy. − konsolidacja w ramach branży. Niderlandy (1. Luksemburg (3.1 mld EUR. podczas gdy w roku 2008 zmniejszyła się do ok. ale także w skali całego globu. Następnie środki te są inwestowane przez spółki krajowe w tworzonych oddziałach lub spółkach mających siedzibę poza granicami Polski. Rok 2006 był pod tym względem rekordowy. co było spowodowane kryzysem finansowym. − możliwości szerszej ekspansji eksportowej na pobliskie rynki. aczkolwiek przewyższający bądź zbliżony do poziomu osiągniętego w 2005 roku.5%) oraz Republikę Czeską (1.074 Wstępne dane z roku 2009 wskazują.0 mld EUR). 9.992 2009* 2. Tabela 79 Polskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne w latach 2005-2009 (mln EUR) Rok Wartość * dane wstępne Źródło: NBP. − niższe jednostkowe koszty pracy. W kolejnych latach nastąpiło przyspieszenie w tym zakresie i wartość kapitału transferowana za granicę wzrosła z 0.0 mld EUR.4 mld EUR. 23%.8%).0%).POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Podstawowymi motywami decydującymi o podejmowaniu przez polskie przedsiębiorstwa inwestycji za granicą są przede wszystkim: − pojemne rynki lokalne. 98 207 .952 2008 1.2 mld EUR w 2002 roku do 2. według wstępnych danych Narodowego Banku Polskiego – 2.7 mld EUR). choć biorąc pod uwagę korektę danych – wynik ostateczny może być nieco wyższy. Relatywnie niska wartość inwestycji w 2009 roku wynikała przede wszystkim ze spowolnienia aktywności gospodarczej od IV kwartału 2008 roku. Biorąc pod uwagę kryterium geograficzne. najwięcej należności z tytułu polskich BIZ przypadało na państwa Unii Europejskiej (58. 21. Wielką Brytanię (0.4 mld EUR. tj. kiedy odnotowano najniższą ich wartość w ostatnim 5leciu. 13. jak też z tytułu uzyskiwanych i reinwestowanych przez nie zysków.6%) oraz w przetwórstwie przemysłowym (1. usługach ogółem (3.5 19 Dominujące branże Informatyka.3 mld. poszukujących możliwości działania na rynkach zagranicznych. nieruchomości bankowość. 99 Szacunki DAP MG. W najbliższych latach.1. handel detaliczny.4. Tylko jeden z nich był przedsięwzięciem od podstaw (podczas gdy rok wcześniej było 11 takich projektów). Rola i znaczenie zagranicznych firm w polskiej gospodarce systematycznie wzrasta. w związku z globalnym spowolnieniem gospodarczym. ale również przez bezpośrednie zaangażowanie kapitałowe. nieruchomości przemysł spożywczy. 208 . materiały wykończeniowe Można oczekiwać. spadek o 2. że w perspektywie długookresowej będzie następował wzrost aktywności inwestycyjnej polskich podmiotów na rynkach zagranicznych. Tym niemniej tendencja zostanie zachowana i obecność polskich inwestorów w innych krajach będzie coraz bardziej widoczna. wzrost o 33. Świadczy to o rozwoju gospodarki oraz rosnącej aktywności przedsiębiorstw.MINISTERSTWO GOSPODARKI W podziale na rodzaj działalności najwyższy stan należności z tytułu polskich inwestycji zagranicznych w 2008 roku był notowany w kategorii pozostałe nigdzie niesklasyfikowane (10. Główne miejsca lokowania polskich BIZ w 2009 roku. 30 dużych projektów inwestycyjnych (wobec ok. 70 w 2008 roku). intensywność tych działań może nieco osłabnąć.4. nie tylko poprzez formy tradycyjne. Wiązać się to będzie z rosnącym doświadczeniem w zakresie zasad funkcjonowania na tych rynkach oraz nabywaniem umiejętności w poszukiwaniu właściwych pozycji rynkowych. dystrybucja materiałów budowlanych informatyka.0%). materiały budowlane informatyka przemysł drzewny. jak handel czy przedstawicielstwa handlowe.5% w stosunku do 2007 roku). Kraj Hiszpania Rumunia Czechy Niemcy Rosja Ukraina Liczba projektów 3 3 2 2 2 2 Szacunkowa/ deklarowana wartość (mln EUR) 20 14 18 12 5. W szczególności dotyczy to takich sektorów jak przemysł samochodowy czy elektroniczny. Ramka 17 Polskie inwestycje zagraniczne w 2009 roku99 Aktywność polskich inwestorów bezpośrednich na rynkach zagranicznych była w 2009 roku nieco niższa od notowanej rok wcześniej. Ponadto wraz ze wzrostem ilości realizowanych projektów inwestycyjnych. odpływ kapitału z tego tytułu będzie zwiększał się poprzez rosnące obroty kredytowe z przedsiębiorstwami inwestowania zagranicznego. wzrost o 8.6 mld EUR.4 mld. Zrealizowano lub rozpoczęto realizację ok. Napływ BIZ do Polski 13. przy czym również zdecydowanie rzadziej inicjowali oni inwestycje typu greenfield. w których mogłyby działać polskie przedsiębiorstwa. W przekroju branżowym BIZ dominowały przejęcia zagranicznych firm z branży informatycznej oraz produkujących materiały budowlane i wykończeniowe. Rola i znaczenie firm z udziałem kapitału zagranicznego Trudno byłoby obecnie wyobrazić sobie funkcjonowanie polskiej gospodarki bez udziału w niej podmiotów zagranicznych. 8% oraz 10. W przetwórstwie przemysłowym import surowców i materiałów na cele produkcyjne stanowił 78.368 5. Odpowiednie wielkości dla całego naszego handlu zagranicznego wynoszą: 151. Wzrastał natomiast sukcesywnie ich udział w eksporcie. Na kolejnych miejscach uplasowały się podmioty zajmujące się obsługą nieruchomości i firm oraz transportem.090 299.0 257.397 379.4% wartości importu.328 930.569 131.9 1.747.486 429. Takie 100 101 Dane dotyczące 2009 roku zostaną zaprezentowane przez GUS na początku 2011 roku.074 99. b/ dane za 2007 r.6 5. a eksportu – 141. Najważniejszą pozycję w imporcie stanowią surowce. GUS. Na pozyskanie nowych aktywów trwałych firmy te w 2008 roku przeznaczyły kwotę 81.901 39. zagr.156 194.408 naprawy c 2. Najwięcej środków inwestowały firmy prowadzące działalność w zakresie przetwórstwa przemysłowego (36.068 37.524 20.4%.594 459.244. osób 4.962 b 7.346 1.028.711 219.770 23. Najwyższe przychody z całokształtu działalności uzyskały podmioty funkcjonujące w przetwórstwie przemysłowym .422 109.060 81. o 8.506 2.433 39.863. Firmy zagraniczne mają także znaczący udział w polskim imporcie.351 36. Źródło: Działalność gospodarcza spółek z udziałem kapitału zagranicznego w 2008 roku.963 77.4% w porównaniu z rokiem poprzednim.285.922 6.859 b 46.2.469 2.204 2.867 7. Liczba prac.525 187.433.922 podmioty gospodarcze. listopad 2009.958 5. i były o 9.417 1.9.111 217. Tym niemniej w porównaniu z 2005 rokiem dynamika importu zagranicznych firm działających w Polsce wyniosła 145.611 8. W perspektywie długookresowej obserwowana była tendencja zmniejszania się udziału spółek zagranicznych w imporcie.603 2.4 i 140.619 852.1% całego importu.041 a 1. Tabela 80 Podstawowe kategorie finansowe spółek z udziałem kapitału zagranicznego o liczbie pracujących powyżej 10 osób na tle podmiotów składających bilans w latach 2006-2008 (stan na koniec roku) w mln zł Wyszczególnienie Podmioty składające bilans w tym: spółki z udziałem kapit.6% przychodów wszystkich podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego oraz w handlu i naprawach – 314.0 mld zł.363 740. co było wynikiem globalnego kryzysu.141 95.301 1.299 1.498.002 2.283 a/ dane za 2006 r.980 1.779 13. wykazujących zysk brutto netto a 45.298 265.409 5. których udział stanowił odpowiednio 17.438 c 3.1 Firmy z udziałem kapitału zagranicznego odgrywają również bardzo istotną rolę w obrotach polskiego handlu zagranicznego.824 267. co stanowiło 44. Dotyczy całej zbiorowości.845 a 3.350 c 8.534 195.412 c 50.5 321.3% w porównaniu z rokiem poprzednim.276 56.7 279. gospodarką magazynową i łącznością. w tys. materiały i półfabrykaty na cele produkcyjne – 47. Wartość ich eksportu była wyższa o 2.808 10.520 5.785 230. Rok 2008 załamał oba te trendy.9% wydatków na aktywa trwałe wszystkich podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego).425.955 24.909 1.1 1. W 2008 roku działalność eksportową prowadziły 8. 209 .5 5.288 handel i b 1.6% wyższą w porównaniu z rokiem poprzednim.5%.213 36.264 303.388 2.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Przychody spółek z udziałem kapitału zagranicznego (dotyczy całej zbiorowości) w 2008 roku100 wyniosły 970.629 17.143 40.971 8.5 786.149 4.059 306. co stanowiło 42.143.1 mld zł.876 3. Liczba firm Przychody ogółem w tym z eksportu Wynik finansowy (saldo) brutto netto Liczba jedn. Firmy z udziałem kapitału zagranicznego pokaźne sumy przekazują na inwestycje i poszerzenie skali swojej działalności.965 2.476 46.638 169.344 27539 4.029 41.014 28.362 przemysł b 3.681 2.3 mld zł101.370 33.521 41.4 1.6 807.6 mld zł tj.919 4. c/ dane za 2008 r.758 1.034 4.2% wyższe niż w roku poprzednim.346.693 a 7.064 2. Wartość importu była wyższa o 5.3% wszystkich firm z udziałem kapitału zagranicznego.5 731. 4 55.452 1.5 279. GUS.225 Inwestycje zagraniczne wpływają pozytywnie na rynek pracy.860 1.703 2.565 45.010.6 89.857 3. Łódź 1. kiedy dokonywane są w formie inwestycji od podstaw (greenfield). Tabela 81 Wartość eksportu i importu oraz udział spółek zagranicznych w obrotach polskiego handlu zagranicznego (w mln zł) Wartość polskiego HZ 2005 2006 2007 2008 Źródło: GUS.030.268.167 2.083 19.203 5.1 65.926 x 31. których produkcja kierowana jest w zdecydowanej większości Działalność gospodarcza spółek z udziałem kapitału zagranicznego w 2008 roku.828.0 245. eksport 288.4 57.6 Indesit.4 88. osób.025 33. listopad 2009 r.459 3.192.322 2. w obrotach polskiego HZ (%) w eksporcie w imporcie 61.5 ring.780.056 2.947 7.0 95.671 3. osób102.6 import 191.6 58.877 1.633 67.4 97. Po rekordowym 2007 roku kiedy do Polski napłynęło ponad 17.027.3 Fiat Auto Poland Volkswagen Poznań Fiat-GM Powertrain 4.0 497.0 405.635 2.114.0 GlaxoSmithKline 2. Tabela 82 Przychody ze sprzedaży. Liczba pracujących w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego na koniec 2008 roku wynosiła 1.405 1.501 2. w roku 2008.216 73.165 34.854 15.4. wartość BIZ wyniosła 10.458 4.0 218.9 73.173.2 95.111 2. 3.1 Wiele dużych zagranicznych firm działających w Polsce należy równocześnie do największych eksporterów.616 2.194 1.0 394.750 2.3 64. 13.4 214.382 7.5 95.434 7.0 mld EUR i była niższa o 42% w porównaniu z rokiem poprzednim.623 3.532 tys.064 947 6.606 2.3 63.4 BSH.416 8.693 3. szczególnie wtedy. Wałbrzych Razem 41. Ponad 50.447 51. zwłaszcza w branżach.282 56. Warszawa 2.0 69. wg danych Narodowego Banku Polskiego.9 56.0 386.826. Zatrudnienie (etaty) 2007 2008 2009 4.0 456.516.761 4.826.625 75.9 76.0 94.889 6.8 264.9 61.150 88.2009 Nazwa firmy Przychody ze sprzedaży w mln zł 2007 2008 2009 11.8 343.MINISTERSTWO GOSPODARKI kształtowanie się relacji w zakresie eksportu i importu dowodzi.0 Bielsko-Biała Philips Lighting Poland.001 1.665 3.0 251.853 6. udział eksportu w sprzedaży i zatrudnienie w niektórych zagranicznych firmach w Polsce w latach 2007 .685 3.0 Electrolux 2. Spadek wartości inwestycji zagranicznych był wynikiem utrzymującej się ogólnej dekoniunktury w światowej gospodarce.919 7.028. Napływ BIZ do Polski Rok 2008 pod względem napływu BIZ do Polski odzwierciedlał kryzysowe tendencje obserwowane w tym zakresie w skali całego świata. A takie właśnie inwestycje stanowią w ostatnich latach coraz większy udział w ogólnej kwocie BIZ. 102 210 .3 Spółki z udziałem kap.2 85.429 2.647 96.207 57.9 62.133 6.1 import 328.0 tys.383.1 Udział spółek zagr.2 62. eksport 177. iż działalność gospodarcza spółek zagranicznych w Polsce nakierowana jest głównie na eksport.6 74.743 Udział eksportu w sprzedaży w % 2007 2008 2009 85. Dane dotyczą pełnej zbiorowości spółek. W porównaniu z rokiem poprzednim liczba pracujących zwiększyła się o 78.0 Toyota Motor Manufactu2.556.946 x x Źródło: Lista 500 największych firm w Polsce wg dziennika Rzeczpospolita.2 67.0 74.230 1.312 1.7 61.0% zatrudnionych pracowało w spółkach zajmujących się przetwórstwem przemysłowym.372 1.239 1.0 65.2.173 5. Obserwowane w ostatnim okresie trudności. zagr.889 2.779.2 mld EUR. Są to przede wszystkim firmy z branży motoryzacyjnej. W tym samym okresie wartość środków z tytułu kapitału w tranzycie wyniosła 429 mln EUR. a co za tym idzie na ich możliwości finansowania nowych inwestycji. Zgodnie z zasadami sporządzania bilansu płatniczego reinwestowane zyski są traktowane tak jakby zostały wypłacone inwestorowi zagranicznemu i dopiero potem ponownie przez niego zainwestowane. łączne straty inwestorów zagranicznych przewyższyły osiągnięte przez nich zyski) i wyniosła -438 mln EUR (wobec 6. co stanowiło 4.3% napływu BIZ do Polski. w tym w Polsce. 103 211 .3 8. odsetek tego typu inwestycji systematycznie się zmniejsza. Wynika to z tego. wpływały niekorzystnie na wyniki finansowe tych firm. ze inwestor bezpośredni poprzez fakt posiadania znacznej części przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania (co najmniej 10%) ma wpływ na decyzję o pozostawieniu w przedsiębiorstwie należącego do niego zysku.4 4. Wykorzystują w ten sposób ich potencjał i wiedzę dotyczącą prowadzenia działalności na innych rynkach. Porównując wielkość napływu BIZ do Polski w poszczególnych latach.3 15. W latach poprzednich znaczący udział miały duże prywatyzacje. a co za tym idzie .0 8.762 mln EUR odnotowanych w 2007 roku). Odmiennie niż w poprzednich latach – w 2008 roku wartość reinwestowanych zysków była ujemna (tj.3 10. rok 2009 – dane szacunkowe. ważne jest uwzględnienie ich struktury. iż inwestorzy zagraniczni coraz częściej i chętniej traktują należące do nich polskie firmy jako swoisty przyczółek do inwestowania w innych krajach.3 10. Reinwestowane zyski wlicza się wyłącznie w przypadku inwestycji bezpośrednich. Rośnie natomiast znaczenie innych pozycji BIZ.7 Źródło: NBP.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI na eksport.spadek zysków z prowadzonej działalności gospodarczej powodował zwiększenie awersji do ryzyka i redukcję nowych inwestycji w celu utrzymania ich bieżącej płynności. przede wszystkim w państwach Europy Wschodniej. Wykres 56 Napływ BIZ do Polski w latach 2001-2009 w mld EUR 18 16 14 mld EUR 12 10 8 6 4 2 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 6. Osłabienie koniunktury gospodarczej w Polsce i na świecie obserwowane od początku drugiej połowy 2008 roku.7 16. ale od 2004 r. w tym reinwestowanych zysków103 oraz kapitału w tranzycie104. Wzrost pierwszej z pozycji dowodzi dobrej kondycji finansowej inwestorów zagranicznych oraz potwierdza plany zagranicznych firm na dalsze inwestowanie i poszerzanie zakresu swojej działalności właśnie w Polsce. 104 Napływ zagranicznych środków powiększający kapitały własne przedsiębiorstw zagranicznych odnotowany w danym roku sprawozdawczym i w tym samym okresie sprawozdawczym inwestowane przez spółki krajowe w tworzonych oddziałach lub spółkach mających swoją siedzibę za granicą. Nie dotyczą one inwestycji portfelowych ani pozostałych inwestycji.4 4. Druga z kategorii wskazuje. styczeń 2010 r. Spadek inwestycji dotyczyć będzie tych sektorów polskiej gospodarki.972 Według wstępnych szacunkowych danych NBP w 2009 roku napłynęło do Polski w formie BIZ 8. Najwyższe kwoty zainwestowały w Polsce firmy pochodzące z: − Niderlandów 22. Ożywienie spodziewane jest także w handlu detalicznym i hurtowym.9% ogólnej kwoty napływu BIZ do Polski.1 mld EUR.4.576 17.6 mld EUR oraz 1. 212 .in.196 9. 105 Dane szczegółowe dotyczące napływu BIZ za 2009 rok NBP opublikuje w końcu 2010 roku. nie rezygnując jednak zupełnie z inwestycji w Polsce. Z ogólnej kwoty 115.021 448 556 15 456 -438 Źródło: Zagraniczne inwestycje bezpośrednie Polsce w 2008 roku. Kredyty inwesto rów 1. a jednocześnie stwarzają relatywnie dużą ilość miejsc pracy.3 mld EUR. w których należy się spodziewać zwiększonej aktywności inwestorów. − Niemiec 18.3.0 mld EUR. skąd napływa do Polski około 80% zagranicznych inwestycji z pewnością zdeterminuje wielkość napływu BIZ do Polski.318 4. w tym głównie z krajów Unii Europejskiej.800 372 63 15 337 2. najwięcej kapitału pochodziło z krajów Unii Europejskiej – 85. których produkcja nakierowana jest na eksport tj. energetyka i szeroko pojęta ochrona zdrowia. NBP. np. przede wszystkim w zakresie tworzenia ośrodków usług biznesowych (BPO) oraz centrów usług wspólnych (SSC). Do branż.510 2007 3. Kredytów Dywidend zobozyski na mości akcji oraz aportów wiązań na na udziały udziały rzeczowych udziały 2005 2. Słabe tempo wzrostu gospodarczego w krajach Unii Europejskiej.5 mld EUR.762 2008 5.MINISTERSTWO GOSPODARKI Tabela 83 Struktura napływu BIZ do Polski w latach 2005-2008 w mln EUR Kapitały własne Konwersje ReinweKapitał w formie Innych Rok Nierucho.6 mld EUR. Najwięcej kapitału napłynęło z Niemiec. Niderlandów i Francji odpowiednio 1. a więc w sferze szeroko rozumianych usług.stowane zakupów udziałów.7 mld EUR.514 540 611 19 908 6. Z drugiej strony właśnie kryzys zachęca do inwestowania w naszym kraju i do przenoszenia produkcji do Polski. Natomiast wzrostu należy oczekiwać w tych branżach. Okres gorszej koniunktury gospodarczej to również dobry moment na fuzje i przejęcia. należy m.917 Ogółem napływ kapitału 8. 13.6%.958 5.3 mld EUR105.842 3. Prognozy dotyczące wielkości napływu zagranicznych inwestycji w 2010 roku nie przewidują osiągnięcia przez nie wartości obserwowanej w rekordowym 2007 roku.260 15. Część inwestorów odkłada swoje projekty na później.382 392 62 5 907 4. Związane jest to z utrzymującą się jeszcze na świecie niepewnością związaną z kryzysem finansowym.715 2006 4. w których zagraniczne firmy poszukują możliwości obniżenia kosztów funkcjonowania. Inwestycje tego typu są zdecydowanie mniej kapitałochłonne. − Francji 12. BIZ wg krajów pochodzenia kapitału W Polsce najwięcej od lat inwestują firmy z krajów europejskich. 1. jaką zainwestowano w Polsce do końca 2008 roku. W 2008 roku inwestycje z państw UE stanowiły 96. motoryzacji i elektroniki. 6 1.2 Austria 574.2 328.2 693.9 Źródło: Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce.8 1.9 332.1 567.429.252.7 513.5 1.8 95.5 7.6 2.38.7 1. Kraje 2005 2006 2007 15.3 Irlandia 120.9 Ogółem 8.5 1.3 Belgia 71.362.118.3 2.048.276.2 25.5 209.6 846.9 1.029.6 103.8 22.3 1.1 Norwegia .414.116.3 18.8 647.5 3.3 -29.6 96.7 424.2 370.9 34.4 Francja .7 182.17 1.9 296.7 1.20 1.7 3.8 2.7 234.7 113.9 15.4 191.802.7 12.967.1 305.090.90.2 17.22 1.11 Niderlandy 413.145.4 4.7 1.5 1.4 3.5 1.21 Ukraina 193.7 317.0 947.810.8 113.678.6 871.5 3.19 Szwajcaria 243.8 -1.369.1 1.0 274.9 319.9 297.408.5 Finlandia 445.0 0.7 Rosja 28. 213 . 103.3 205.3 120 100 mld EUR 80 63.0 7.6 18.1 1.10 Luksemburg 1.5 394.4 9.168.259.2 13.6 20.0 92.9 539.1 Szwecja 456.8 707.4 1.3 95.708.0 Japonia 239.463. 3.8 470.2 10.18 Słowenia .783.604.250.3 236.0 352.15 Wielka Brytania 422.9 2.2 128.9 Czechy 12.0 2008 10.12 1.7 Grecja 7.638.9 1.5 .4 784.345.13 Portugalia 82.028.1 308.784.0 3.3 1.9 Wykres 57 Stan zobowiązań z tytułu BIZ na koniec lat 2003-2008 121.7 6.44.294.1 454.6 1 Europa w tym: 7.0 473.8 Hiszpania 189.18.2 30.339.290.7 22.0 3. Zobowiązania na koniec 2008 r.8 147.1 1.4 Niemcy 1.6 116.6 1.3 187.7 415. .6 .024.1 1.1 USA 643.887.24 2 Kraje AP w tym: 650.4 155.8 1.0 2. styczeń 2010 r.1 2.4 Korea Płd.8 Cypr 74.4 -32.6 -301.6 10.6 -5.1 92.9 797.0 4.6 1.971.5 115.0 364.5 .196.154.2 Singapur 2.6 60 45.091.3 27.3 253.8.8 563.1 -109.675.23 Węgry .8 1.4 2.142.1 UE-15 6.110.31.14 1.137.1 48.0 9.4 15.575.4 1.680.100.8 .9 1.8 Azji w tym: 310.4 50.0 1.3 1.2 -28.083.2 1.3 2.308.8 13. NBP.1 Chiny 36.7 .0 14.891.9 840.9 430.2 376.4 1.77.4 -218.3 1.810.6 Dania 491.618.0 261.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Tabela 84 Struktura geograficzna napływu BIZ do Polski wg kraju pochodzenia kapitału oraz stan zobowiązań na koniec 2008 roku w mln EUR Lp.9 1.4 847.3 3.9 194.516.019.0 Źródło: Zagraniczne inwestycje bezpośrednie Polsce w 2008 roku.9 5.8 566.234.2 149.8 325.0 69.1 127.9 40 20 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 76.2 1.5 -43. NBP.3 706.7 2.5 455.6 4.16 Włochy 171. W branży motoryzacyjnej głównym inwestorami pozostały duże międzynarodowe koncerny samochodowe takie jak: Fiat. zarządzania i doradztwa. Sharp. 214 . Pomimo spadku inwestycji w branży motoryzacyjnej. Świadczy to także o pewnych nowych trendach jakie zaczynają się pojawiać w zakresie BIZ. z których napływa do Polski kapitał zagraniczny. produkcję sprzętu transportowego. Wynika to z faktu.3 mld EUR. Bardzo duże inwestycje zrealizowały także firmy zajmujące się produkcją telewizorów.9 mld EUR. co zaspokoi trzy czwarte europejskiego zapotrzebowania na ten sprzęt. LG Funai. w zdecydowanej większości kontrolowani przez kapitał zagraniczny.8% ogólnej kwoty BIZ w Polsce. Orion i inne. szczególnie pod względem otwierania ośrodków usług biznesowych (BPO) oraz centrów usług wspólnych (SSC). Skala tych inwestycji dowodzi. a ponadto rozwój tego sektora w Polsce sprzyja także zwiększeniu produkcji u kooperantów. pozostaje ona niezwykle ważna z punktu widzenia całej gospodarki (drugie miejsce pod względem zaangażowanego kapitału zagranicznego). jak i w latach poprzednich napłynęła do Polski znacząca kwota do szeroko rozumianego sektora usług. Toyota. Firmy zagraniczne. Zarówno w 2008 roku. iż branże tradycyjne są bardziej odporne na kryzys. Dodatkowy wkład wnieśli także producenci wyrobów tytoniowych.5 mld EUR. Szczególnie duży wzrost BIZ odnotowano w obszarze usług księgowych. Dotyczy to takich firm jak Toshiba. Ponad 80% produkowanych w Polsce telewizorów kierowana jest na eksport. Szacuje się. Kolejnymi ważnymi obszarami inwestowania. General Motors. których sytuacja w 2008 roku uległa zdecydowanej poprawie. iż Polska stała się znaczącym centrum usług. Korei i Chin. iż zdecydowana większość jej produkcji jest kierowana na eksport. Man i inne. w tym najwięcej w przetwórstwie przemysłowym – 35. która to branża wyprzedziła dotychczasowego lidera tj. równie ważnym obszarem inwestowania w ostatnich latach pozostawała elektronika. Rośnie znaczenie krajów azjatyckich.4. Struktura sektorowa napływu BIZ Do końca 2008 roku najwięcej środków finansowych zagraniczne firmy zainwestowały w przemyśle – 40. Volkswagen. Zmiany spowodowane spowolnieniem gospodarczym na świecie potwierdziły.4. kiedy fabryki osiągną pełną zdolność produkcyjną. iż do końca 2010 roku. Największą inwestycją w tym zakresie była uruchomiła w 2007 roku w Łodzi fabryka amerykańskiej firma Dell (zakłady w 2010 roku zostały odsprzedane tajwańskiej firmie Foxconn).MINISTERSTWO GOSPODARKI 13. Wartość BIZ w tym obszarze tylko w 2008 roku wyniosła 1. W sferze produkcyjnej największe środki ulokowano w produkcji artykułów spożywczych. pośrednictwo finansowe oraz handel i naprawy. napojów i wyrobów tytoniowych. co stanowiło 34. Zmianie ulegają także kierunki. głównie Japonii. oprócz przetwórstwa przemysłowego były: obsługa nieruchomości. iż trzecia część centrów outsourcingowych w Europie Środkowej i Wschodniej zlokalizowana jest w Polsce. Innym. Dzięki inwestycjom tych firm Polska stała się potentatem w produkcji nowoczesnych telewizorów (planowane jest także uruchomienie produkcji odbiorników TV wykorzystujących najnowsze technologie takie jak 3D oraz LED). Zmniejsza się ilość inwestycji lokowanych w przetwórstwie przemysłowym. Rosną natomiast inwestycje lokowane w sektorze usług. Volvo. Isuzu. należą do ścisłej czołówki największych eksporterów. Już obecnie szacuje się. w tym zajmujące się produkcją środków transportu. Polska produkować będzie nawet 40 mln sztuk telewizorów. 652. spożyw.612.7 2.2 73. i poligraf.1 0.483.259.6 453.9 2.9 Usługi ogółem 10.9 Struktura w% 34. radiowych i tv optycznych 226. że Polska nadal jest postrzegana jest jako interesujący i ważny kraj dla zagranicznych inwestorów.153.2 3.5 6.3 325.6 84.4 50.2 0.9 345.4 1.5 Rolnictwo i rybołówstwo 45.918.4 4.083.7 -Telekomunikacja 732.0 91.2 1.585.1 Obsługa nieruchom.1 eksport 6.377.5 4.2 2.1 4. i odzieży 3.666.6 Źródło: Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce.8 4.maszyn biurowych i komputerów 18.929.7 saldo 3. publik.9 0. tytoniu 394.054.076.2 9. przyczep i naczep 466.8 1.506.9 17.824.715.9 17.010.2 209.6 100.2 -113.6 115.9 .6 .2 1.0 . to efekt przede wszystkim globalnego spowolnienia gospodarczego.3 3.4 554.4 .962.4 Transport gosp.5 1.1 .9 -500.735.7 4.0 .500.7 2.5 0.1 140.3 344. i łączność w tym: 916.074.3 1.8 0.0 67.2 179.7 1.9 3.urządzeń elektr. w tym produkcja: 3.6 5.738.0 .119.1 4.6 .5 3.pozostałego sprzętu transportowego 191.2 1.metali i wyrobów z metali 740..4 574.9 270.0 Mniejsza wartość inwestycji zagranicznych.6 1.3 113.6 680.usługi księgowe.315.758.art.1 455.6 Górnictwo i kopalnictwo 12.3 264.5 2.469.. 366.4 2.2 841.291.8 277.6 1.227.9 5.5 16.575.1 Zakupy i sprzedaż nieruchomości 909.027.6 2. gaz i wodę 77.9 1.279. Kolejne publikowane przez różne międzynarodowe ośrodki badawcze rankingi dotyczące atrakcyjności inwestycyjnej wskazują na to.776.obsługa nieruchomości 3. informatyka.504.4 3.3 Łącznie 15.312.2 8. magazyn.5 2008 saldo 1.8 320.8 2.7 3.3 4.8 15.9 5.012.4 Przetwórstwo przem.3 19.5 4. 2009 r.7 2.041.8 2. Tabela 86 Najważniejsze pozycje w polskim eksporcie w mln EUR 2007 Wyszczególnienie Pojazdy samochodowe Części i akcesoria do pojazdów samoch. dział.654.6 423.5 433.953.2 535.3 19.3 Budownictwo 415.1 -11.845.913.9 4.4 10.550.9 2.6 .3 621.581. papieru. Sekcje i działy PKD na koniec 2008 40.7 .7 22.046.9 3.0 3.631.971.828.8 -24.1 2.7 5.działalność ubezpieczeniowa 573.637.5 100. NBP.4 2009* saldo 1. Nie oznacza to pogorszenia pozycji naszego kraju jako potencjalnego odbiorcy inwestycji.455.maszyn.4 2.wyrobów chemicznych 534.2 4.412.196.5 89. zarządzanie.708.1 .5 91.695.0 -290.8 .9 343.1 eksport 6.1 4.203.1 3.9 69.6 2.6 .7 Handel i naprawy 2.6 5.0 9.drewna.6 0.3 . Silniki spalinowe i tłokowe z zapłonem samoczynnym Aparatura odbiorcza dla TV i radia Meble * dane szacunkowe Źródło: GUS.3 3.6 15.9 893.2 2.605.3 2.626.3 0.530.6 -128.8 -324.4 Zaopatrywanie w energię elektr.4 7.679.767.343.541.1 Dynamika eksportu 2009/2008 (w %) 102.157.7 274.8 407.3 4.3 1.5 3.3 2.0 7.7 7.379.3 Pośrednictwo finansowe w tym: 1.272.540.2 31.wyr.287.425.993.koksu i produktów ropy naftowej 26.464.1 5.pojazdów mechanicz.tkanin i wyrobów włókien.8 -101.8 3.1 215 .6 2.609. eksport 5.3 907.494.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Tabela 85 Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce wg sekcji i działów PKD w latach 2006-2008 oraz wartość zobowiązań z tytułu BIZ na koniec 2008 roku w podziale na rodzaje działalności (w mln EUR) Kapitał zainwestowany 2006 2007 2008 Przemysł w tym: 3.614.945.2 0.363.2 487. jakie napłynęły do Polski w 2009 roku.442. napojów.4 35.0 326.644.6 533.2 60.9 0.153.0 1.3 648.8 3.5 20. w tym: 5.737.8 2.1 181.996.5 .2 1.1 6.182. gdzie indziej nie sklasyfikowana 168.6 2. doradztwo Hotele i restauracje 36.3 188.8 109. z gumy i tworzyw sztucznych 535.567. Polska charakteryzuje się niższym niż przeciętna dla wszystkich państw Unii Europejskiej poziomem Sumarycznego Wskaźnika Innowacyjności (Sumary Innovation Index – SII). 216 . Warszawa 2009. European Innovation Scoreboard jest corocznym zestawieniem podstawowych wskaźników innowacyjnych poszczególnych krajów członkowskich UE. Innowacyjność polskich przedsiębiorstw i ich otoczenia 13. Rosja i Turcja. Hiszpanią. natomiast trzeci składa się z innowatorów i efektów ekonomicznych. Norwegią. Według prognoz autorów raportu w najbliższych trzech latach nastąpi wzrost popularności regionu Europy Środkowo-Wschodniej. raporcie Ernst & Young Atrakcyjność inwestycyjna Europy 2010 Polska zajęła ósme miejsce w Europie oraz pierwsze w Europie Środkowo-Wschodniej pod względem nowych inwestycji zagranicznych w 2009 roku oraz piąte na kontynencie pod względem nowych miejsc pracy utworzonych dzięki napływowi bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ).5 tysiącami nowych etatów. tempo wzrostu tego wskaźnika jest wyższe niż średnia dla Unii Europejskiej. Według raportu w 2009 roku w Polsce ulokowano 102 nowe inwestycje zagraniczne. z których jednym z najistotniejszych jest raport pt. innowacyjność polskiej gospodarki jest niska. EIS stanowi syntetyczny instrument oceny skuteczności realizacji polityk innowacyjnych i monitoringu zmian wskaźników innowacyjności w poszczególnych krajach członkowskich oraz Unii Europejskiej jako całości.5. podzielonych na wskaźniki wejścia (Enablers). W tej kategorii spośród państw europejskich wyprzedzają nas tylko Wielka Brytania. Portugalią. Grecją. Polska zajęła przedostatnią pozycję za Czechami. Francja. powiązania i przedsiębiorczość oraz wydajność. Raport bierze pod uwagę ich opinie oraz dane liczbowe na temat inwestycji zagranicznych w roku poprzedzającym ogłoszenie raportu.. Innowacyjność polskich przedsiębiorstw107 W międzynarodowym ujęciu porównawczym. Mimo to w regionie Europy Środkowo-Wschodniej Polska nadal pozostaje liderem w tej kategorii. Pod względem miejsc pracy utworzonych dzięki inwestycjom zagranicznym nasz kraj zajmuje piątą pozycję z 7.przedstawicieli inwestorów z 42 krajów. Włochami. co stanowi spadek o 42% w stosunku do roku ubiegłego. Słowacją i Węgrami. Drugi zawiera inwestycje firm. Pierwszy jest złożony z zasobów ludzkich. finansów i wsparcia finansowego. Wg najnowszej edycji raportu (styczeń 2010 r. ale również ze względu na jakość kadry i duży rynek wewnętrzny 106. Na tej podstawie dokonywane są analizy poziomu innowacyjności poszczególnych krajów. a przed Litwą. W grupie tej. 13. 106 Raport Ernst&Young Atrakcyjność inwestycyjna Europy jest cyklicznym badaniem przeprowadzanym od 2004 roku. W tegorocznej edycji udział wzięło ponad 800 menadżerów . Maltą. Potwierdzają to różne badania i raporty. Inwestycje będą tutaj lokowane nie tylko ze względu na atrakcyjne koszty pracy i warunki do prowadzenia działalności biznesowej. aktywności firm (Firm activities) i wyjścia (Outputs). który ma szanse stać się regionem najbardziej atrakcyjnym dla inwestycji na świecie.) Polska awansowała z grupy krajów doganiających (catching up countries) do grupy umiarkowanych innowatorów (moderate innovators). Metodologia opiera się na dwudziestu dziewięciu wskaźnikach cząstkowych. Zgodnie z wynikami badania. Europejska Tablica Wyników w zakresie Innowacji (European Innovation Scoreboard – EIS). skuteczności prowadzonej polityki innowacyjnej i analizy ich silnych i słabych stron.MINISTERSTWO GOSPODARKI W przedstawionym w czerwcu br.1. Pomimo niskiego poziomu Sumarycznego Wskaźnika Innowacyjności (SII) w Polsce. ale wyższym niż średnia dla UE tempem wzrostu tego wskaźnika. 107 Źródłem danych w tym podrozdziale jest Główny Urząd Statystyczny. Nauka i Technika w 2007 r.5. 1 0. Comparative analysis of innovation performance.8.1.7 do 19.5 do 49. European Innovation Scoreboard 2008.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Wykres 58 Wartości Sumarycznego Wskaźnika Innowacyjności (Summary Innovation Index – SII) dla poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej 0.7 0.5 0.3 0. 217 .6. − wzrost wskaźnika Dostęp przedsiębiorstw do stałych łączy internetowych (z przepustowością co najmniej 144 Kbit/s) (% firm) z 53. Inno-Metrics.0.4 0. − wzrost wskaźnika Udział (%) eksportu wyrobów średnio-wysokiej i wysokiej techniki w eksporcie ogółem z 48.6 0. należy podkreślić poprawę następujących wskaźników dla Polski: − wzrost wskaźnika Udział (%) osób z wykształceniem wyższym w grupie wiekowej 25-64 z 18.0 do 59. January 2010. − wzrost wskaźnika Liczba nowych wspólnotowych wzorów przemysłowych na milion mieszkańców z 45. W porównaniu z poprzednim raportem EIS 2008. January 2010.2 0.0 Turcja Serbia Bułgaria Łotwa Chorwacja Rumunia Litwa Polska Węgry Słowacja Malta Włochy Grecja Hiszpania Norwegia Portugalia Czechy Słowenia UE 27 Cypr Estonia Islandia Niderlandy Francja Irlandia Belgia Luksemburg Austria Dania Wlk Niemcy Finlandia Szwecja Szwajcaria Źródło: Pro Inno Europe. Inno-Metrics. Comparative analysis of innovation performance. Wykres 59 Konwergencja poziomu innowacyjności pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej według EIS 2009 Źródło: Pro Inno Europe. European Innovation Scoreboard 2009.9 do 51. 03 1.6 Udział (%) sprzedaży nowych lub zmodernizowanych wyrobów dla przedsiębiorstw (new5.2 Udział (%) MSP kooperujących w zakresie innowacji w ogólnej liczbie MSP 9.3 9.2 Liczba nowych wspólnotowych znaków towarowych na milion mieszkańców 41.1 Udział wydatków publicznych na B+R w PKB (w %) 0.2.0 77.03 Powiązania i przedsiębiorczość (Linkages & entrepreneurship) 2.3 Wskaźnik dotyczący odnawiania firm (liczba zakładanych i zamykanych MSP w ogólnej 4.1 Przedsiębiorstwa wprowadzające innowacje produktowe i usługowe jako % ogólnej liczby 20.2 Przedsiębiorstwa wprowadzające innowacje marketingowe i organizacyjne jako % 29.6 9.19 1.2.6 36.3 Liczba nowych wspólnotowych wzorów przemysłowych na milion mieszkańców 49.2.1.2.1. January 2010.56 8.5 Udział (%) sprzedaży nowych lub zmodernizowanych wyrobów dla rynku (new-to-market) 4.7 MSP 3.5 1.3 Kredyty prywatne jako % PKB 0.2 30.35 1. średnia z 2 wskaźników 13.6 − zmniejszenie zużycia materiałów i energii (% przedsiębiorstw) Efekty ekonomiczne (Economic effects) 3.6 2.19 2.5 humanistycznych na 1000 mieszkańców w grupie wiekowej 20-29 1.9 liczbie MSP) 2.4 Udział (%) eksportu wyrobów z wiedzochłonnych sektorów usługowych wiedzy w 27.1 40.3.22 1.70 1.64 1.2.2 2.4 Bilans płatniczy w zakresie technologii jako % PKB 0.2 Udział inwestycji venture capital w przedsięwzięcia jako % PKB 0.3.5 2.1.MINISTERSTWO GOSPODARKI Tabela 87 Porównanie wskaźników innowacyjności dla Polski oraz UE w oparciu o badanie EIS 2009 Wymiary i wskaźniki w EIS Wartość Wartość wskaźnika wskaźnika dla Polski dla UE-27 SIŁY SPRAWCZE INNOWACJI (ENABLERS) Zasoby ludzkie (Human resources) 1.2 Udział (%) zatrudnionych osób w sektorach wiedzochłonnych w liczbie osób 10.4 Udział (%) osób w kształceniu ustawicznym w przedziale wiekowym 25-64 4. 218 .69 techniki w liczbie osób zatrudnionych w przemyśle i usługach 3.5 2.1 Udział (%) zatrudnionych osób w sektorach przemysłu średnio-wysokiej i wysokiej 5.0 144 Kbit/s) (% firm) DZIAŁALNOSĆ PRZEDSIĘBIORSTW (FIRM ACTIVITIES) Inwestycje przedsiebiorstw (Firm investments) 2.7 2.1.0 2.41 0.3 Udział (%) eksportu wyrobów średnio-wysokiej i wysokiej techniki w eksporcie ogółem 51.3 Wydatki na innowacje nie związane z pracami B+R (% obrotów) 1.33 14.107 1. Comparative analysis of innovation performance.8 121.045 0.8 eksporcie ogółem 3.2.3 Innowatorzy zwiększający efektywność wykorzystania zasobów.2 Liczba osób posiadających stopień doktora w naukach ścisłych i technicznych oraz 0.2.1.3 Udział (%) osób z wykształceniem wyższym w grupie wiekowej 25-64 19.9 124.1 Liczba wynalazków zgłoszonych do ochrony do EPO na milion mieszkańców 3.2 48.1 poziomie szkoły średniej Finansowanie i wsparcie (Finance and support) 1.0 ogólnej liczby MSP 3. Inno-Metrics.50 1.8 18.53 zatrudnionych w przemyśle i usługach 3.1 48. European Innovation Scoreboard 2009.1 Udział (%) MSP wprowadzających własne innowacje w ogólnej liczbie MSP 17.28 to-firm) w sprzedaży przedsiębiorstw ogółem Źródło: Pro Inno Europe.1 Przepustowość – Wskaźniki związane z ochroną własności intelektualnej (Throughputs) 2.5 40.1.1.5 1.2.50 6.2.2 3.3.2.4 114.1 Liczba absolwentów kierunków ścisłych i technicznych oraz społecznych i 56.00 WYNIKI (OUTPUTS) Innowatorzy (Innovators) 3.2.1.6 23.3.0 − zmniejszone koszty pracy (% przedsiębiorstw) 11.03 społecznych i humanistycznych na 1000 mieszkańców w wieku 25-34 lat) 1.2.4 33.1.5 Udział (%) osób w grupie wiekowej 20-24.7 9.1.1 Udział wydatków przedsiębiorstw na B+R w PKB (w %) 0.2. które ukończyły edukację co najmniej na 91.3 78.9 2.4 Dostęp przedsiębiorstw do stałych łączy internetowych (z przepustowością co najmniej 59.1.55 6.2.2 Wydatki na technologie informacyjne (% PKB) 2.4 Publikacje w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego na million mieszkańców 1.60 w sprzedaży przedsiębiorstw ogółem 3. proc.).5%. 58. rezydentów wyniosła w 2008 r. a więc w porównaniu z latami 2005–2007 spadł o 1. w 2005 r. 61.33 0. 2.16 nakłady przedsiębiorców (BERD/PKB) nakłady szkolnictwa wyższego (HERD/PKB) Źródło: Nauka i Technika w 2007 roku.13 2004 0. 49. Udział przedsiębiorstw innowacyjnych w przemyśle. w 2003 r.4 pkt. nie nastąpiły istotniejsze zmiany w strukturze produkcji sprzedanej przedsiębiorstw według poziomów techniki.41 0.19 2008 0.. Odnotować jednak należy spadek łącznego udziału wyrobów wysokiej i średniowysokiej techniki z 31.18 0. Z kolei za niepokojące.7%. D i E według PKD 2004). 57..6% PKB).19 0. tych. 0. 57.66 nakłady budżetowe (GOVERD/PKB) 0. Udział przedsiębiorstw (zatrudniających powyżej 49 pracujących). nakłady na działalność innowacyjną przedsiębiorstw przemysłowych wyniosły 25. 31. w 2004 r. W 2008 r.9%).7%.64 0.1% (w 2007 r.7% w relacji do roku poprzedniego (ujęcie nominalne). proc.17 0.udział sektora prywatnego jest wciąż niewystarczający .58 0.5% w roku 2007 do 31. 29.7%. Dane uzyskane z Głównego Urzędu Statystycznego 219 . co oznaczało wzrost o 25. Wzrost nakładów ogółem na działalność innowacyjną odbywa się przy zwiększeniu udziału podmiotów angażujących się w tę działalność. Tabela 88 Relacja nakładów na działalność B+R (GERD) do PKB według sektorów instytucjonalnych w latach 2000-2008 2000 nakłady ogółem (GERD/PKB) 0.56 0. Ich zmiany nie są jednokierunkowe. Dodatkowo w Polsce mamy do czynienia ze stosunkowo niskim udziałem środków podmiotów gospodarczych i relatywnie wyższymi nakładami publicznymi. przy jednoczesnym wzroście udziału wyrobów średnio-niskiej i niskiej techniki. Do tych sugerujących pozytywne tendencje w gospodarce można zaliczyć dynamikę nakładów na innowacje.21 0.4 mld zł108. w świetle postulatów zacieśniania współpracy między sektorem nauki a przedsiębiorstwami.21 0.7%).w 2008 r. 62. 108 109 W przemyśle (sekcje C.17 2007 0.21 0.41 0. 2.13 2003 0. I co prawda stopniowo się zmniejszał.1% w 2008 r.7% ogółu przedsiębiorstw109 i był o 1 pkt. to jednak był on zdecydowanie wyższy niż przeciętnie w krajach OECD. Wśród wyraźnie charakterystyk naszej gospodarki zwraca uwagę niski udział nakładów na B+R (ok. podmioty o liczbie pracujących pow.34 0.3%. 61. W latach 2006–2008 wyniósł on 19.20 Ważnymi miarami procesów innowacyjnych są też wskaźniki dotyczące ochrony własności przemysłowej. poniosły nakłady na tę działalność) wyniósł w 2008 r.20 0. tzn. W 2008 r.61 0. należy uznać zmniejszenie się odsetka przedsiębiorstw. gdzie udział tych środków wynosił w 2004 r. w 2002 r. Liczba wynalazków zgłaszanych do ochrony patentowej w Urzędzie Patentowym RP przez tzw.18 0.58 0.6%. 56.56 0.16 2002 0. w latach 2006–2008 wyniósł 37.57 0.028 w 2005 r. które wprowadziły nowe lub istotnie ulepszone produkty i/lub procesy.5% a w krajach UE-25 35.13 2005 0.57 0.8% i wzrósł w porównaniu do 2007 r. 2001 0. Udział środków budżetowych w nakładach ogółem przeznaczonych na działalność B+R wynosił w 2008 r.392 wynalazków w 2007 r. które współpracowały z innymi przedsiębiorstwami lub instytucjami w zakresie działalności innowacyjnej. w 2006 r. Podmioty działające w Polsce przeznaczają coraz więcej środków na innowacje. wyniósł 26. wyższy niż w latach 2005–2007. które prowadziły działalność innowacyjną (tzn.33 0.18 2006 0.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Monitoring wskaźników oceniających innowacyjność polskiej gospodarki nie dają jednoznacznej odpowiedzi na temat postępu w tym zakresie. GUS. (wówczas 31.5%. Odwrotnie .488 i wzrosła w porównaniu z poprzednimi latami (2.6%. seed i start up). Łódź 2001. E. 110 220 . do których należą różnego rodzaju instytucje. Ośrodki wspierające działalność innowacyjną przedsiębiorstw silnie wpisują się we współczesną logikę rozwoju ekonomiczno-społecznego. Matusiak. W nowoczesnych strategiach rozwoju odchodzi się od zhierarchizowanych struktur. Według danych SOOIPP. a przede wszystkim pomagając przedsiębiorcom w realizacji ich biznesowych planów111. do relacji sieciowych i inicjatyw ułatwiających przepływy wiedzy i wymianę informacji. transferując nowe doświadczenia i pomoc zewnętrzną. − tworzenie skupisk przedsiębiorstw (klastry) poprzez łączenie na określonym zagospodarowanym terenie usług biznesowych i różnych form pomocy firmom w ramach parków technologicznych. − pomoc finansowa w formie para-bankowych funduszy pożyczkowych i poręczeń kredytowych oferowana osobom podejmującym działalność gospodarczą oraz młodym firmom bez historii kredytowej (np. jak np. Otoczenie instytucjonalne polskich przedsiębiorstw Na innowacyjność gospodarki duży wpływ ma otoczenie instytucjonalne wspierające działalność innowacyjną przedsiębiorstw.B.B. funduszy pożyczkowe. transfer i komercjalizacja nowych technologii (centra transferu technologii). techniczna i lokalowa dla nowo powstałych przedsiębiorstw w inkubatorach przedsiębiorczości i centrach technologicznych. 27.). Jewtuchowicz. Matusiak. − rozwoju kompleksów przemysłowych wysokiej technologii i systemów inkubacji innowacji w aglomeracjach miejskich. Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce. Działania instytucji wspierających innowacyjność wywołują silne impulsy rozwojowe identyfikowane w zakresie: − wzmocnienia struktur rynkowych o nowe technologiczne firmy charakteryzujące się dużym potencjałem konkurencyjnym.5. s.B. Łódź/Warszawa 2009. centra transferu technologii. − tzw. K. A.MINISTERSTWO GOSPODARKI 13. badań można określić szacunkową liczbę działających w Polsce ośrodków innowacji i przedsiębiorczości na 717. parki technologiczne itd. w Polsce funkcjonowało 710 podmiotów. na podstawie przeprowadzonych w połowie 2009 r. Matusiak (red. Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości specjalizują się w następujących obszarach wspierania przedsiębiorczości i procesów innowacyjnych: − szerzenie wiedzy i umiejętności poprzez doradztwo i szkolenia (ośrodki szkoleniowo-doradcze).. dzięki umiejętnościom wdrażania innowacji umożliwiającym ciągłą adaptację nowych produktów i technologii. inkubatory technologiczne/przedsiębiorczości. Stawasz. s. Dotychczasowy rozwój ośrodków wspierających działalność innowacyjną przedsiębiorstw w Polsce należy uznać za sukces lokalnych społeczności i osób bezpośrednio związanych z analizowanymi inicjatywami. − pomoc doradcza. Raport 2009. stref biznesu. 111 K.: ośrodki szkoleniowo-doradcze. w tym: na początku 2008 r. Zewnętrzne determinanty rozwoju innowacyjnych firm.B. dyfuzji industrializacji w wyniku inkubacji nowych firm. − transfer i komercjalizacja nowych technologii (centra transferu technologii). Stan polskich ośrodków innowacji i przedsiębiorczości w 2009 r. parków przemysłowych. 254. bazujących na dużym zakresie interwencjonizmu państwowego. Katedra Ekonomii Uniwersytetu Łódzkiego.2. w: K. Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce. w: K. Wnoszą one nową jakość w swoje otocznie uaktywniając lokalną społeczność. Zasoby i kierunki rozwoju infrastruktury przedsiębiorczości i transferu technologii. dysponujących silnym zapleczem naukowym110. Matusiak. Umożliwiają one aktywizację endogenicznych zasobów regionów i pełniejsze wykorzystanie lokalnych czynników wzrostu. z czego: − 23 parki technologiczne i 23 inicjatywy parkowe. wykorzystujących umiejętności występujące w lokalnej kulturze. POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI − − − − − − − − − 17 inkubatorów technologicznych; 51 preinkubatorów (akademickich inkubatorów przedsiębiorczości); 46 inkubatorów przedsiębiorczości; 87 centrów transferu technologii; 9 funduszy kapitału zalążkowego; 7 sieci aniołów biznesu; 82 lokalne i regionalne fundusze pożyczkowe; 54 fundusze poręczeń kredytowych; 318 ośrodków szkoleniowo-doradczych i informacji. Wykres 60 Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce w latach 1991 i 2000-2009 800 667 600 507 446 400 263 200 43 0 1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 689 710 717 542 327 365 Źródło: Krzysztof B. Matusiak (red.), Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, Raport 2009, Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, Łódź/Warszawa 2009. W ostatnich kilkunastu latach zachodził dynamiczny wzrost liczby ośrodków innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. W układzie rodzajowym tradycyjnie dominują ośrodki szkoleniowodoradcze, stanowiące prawie 45% wszystkich aktywnych podmiotów. Ten typ jest najłatwiejszy do uruchomienia przy relatywnie niskich nakładach finansowych. Jednocześnie szeroki wachlarz możliwości świadczenia usług doradczych, szkoleniowych i informacyjnych umożliwia dużą swobodę organizacyjną. Na uwagę zasługuje jednak fakt, że w ostatnim roku w tej kategorii rozwinięte zostały dwie duże sieci: 1) Sieć Regionalnych Ośrodków Europejskiego Funduszu Społecznego, której celem jest kreowanie rozwoju lokalnego, budowanie partnerstw nastawionych na rozwój regionu, w szczególności w zakresie rozwoju kapitału społecznego. 2) Sieć Enterprise Europe Network, powołana w ramach Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjności i Innowacji (Competitiveness and Innovation Framework Programme CIP), oferująca małym i średnim przedsiębiorstwom kompleksowe usługi, które mają im pomóc w pełni rozwinąć ich potencjał i zdolności innowacyjne. Należy jednak zauważyć, że w przypadku instytucji wspierających działalność innowacyjną występuje jednak luka strukturalna w stosunku do krajów UE i innych krajów wysoko rozwiniętych, ponieważ brak jest podmiotów wspomagających realizatorów projektów innowacyjnych po zakończeniu prac badawczych i rozwojowych, a znajdujących się przed fazą wdrożeniową. 221 MINISTERSTWO GOSPODARKI W kontekście wspierania innowacyjności warto wspomnieć rozwój parków i inkubatorów technologicznych.112 W połowie 2009 r. zidentyfikowano w Polsce 46 inicjatyw w zakresie tworzenia parków technologicznych (23 parki zaawansowane organizacyjnie, 7 inicjatyw skoncentrowanych na pracach przygotowawczo-adaptacyjnych lub w trakcie transformacji z tradycyjnych parków przemysłowych, 16 przedsięwzięć w fazie projektowania i przygotowywania podstaw organizacyjnych). W ujęciu regionalnym inicjatywy parkowe są realizowane we wszystkich województwach. Najwięcej działających parków technologicznych znajduję się w województwie dolnośląskim (4) i małopolskim (3). Po dwa parki działają we Wrocławiu, Krakowie i Poznaniu. Na początku 2009 r. zrezygnowano z utworzenia Warszawskiego Parku Technologicznego. Największym polskim parkiem jest obecnie Krakowski Park Technologiczny (416 ha) działający jako specjalna strefa ekonomiczna. KPT zarządza terenami należącymi do udziałowców zlokalizowanymi w kilkunastu miejscach. Powierzchnią powyżej 100 ha zarządzają również trzy parki (zlokalizowane w Bełchatowie, Płocku i Rzeszowie). Co czwarty park technologiczny działający w Polsce dysponuje powierzchnią poniżej 1 ha. Przeciętny park technologiczny współpracuje w działalności merytorycznej i organizacyjnej z 26 instytucjami, wśród których dominują: instytucje naukowe (7), podmioty samorządu lokalnego i regionalnego (6), ministerstwa i agencje rządowe (4) oraz inne instytucje wsparcia (3). W istniejących parkach technologicznych warunki dla prowadzenia działalności gospodarczej znalazły w połowie 2009 r. 583 podmioty, które utworzyły ponad 17 tys. miejsc pracy. Najbardziej motywującym przedsiębiorstwa bodźcem przy podjęciu decyzji o ulokowaniu działalności w parku jest cena wynajmu działki bądź nieruchomości (wskazany przez 58% firm objętych badaniem). Kolejne czynniki to: korzystna lokalizacja parku (46% firm), usługi oferowane przez park (23% firm) oraz możliwość współpracy z innymi lokatorami parku (21% firm). Tabela 89 Przedsiębiorstwa zlokalizowane w parkach technologicznych w Polsce w 2008 r.113 Typ rezydenta Zajmowana powierzchnia (m2) Małe firmy technologiczne114 95 261 4.578,8 Pozostałe małe i średnie firmy 380 8.211 2.215.197,2 Firmy zagraniczne 63 5.468 2.109.424,8 Instytucje naukowo-badawcze 17 1.194 23.746,9 Inne instytucje 28 1.436 17.382,1 Łącznie 583 17.070 4.370.329,8 Podmioty, które opuściły Park 52 110 bd Źródło: Benchmarking parków technologicznych w Polsce - wyniki badania, Ecorys Polska Sp. z o.o. na zlecenie PARP. Liczba podmiotów Zatrudnienie 112 Opracowano na podstawie: Ośrodki Innowacji i przedsiębiorczości w Polsce - Raport 2009, pod. red. Krzysztof B. Matusiaka, PARP, Warszawa 2009. 113 Benchmarking parków technologicznych w Polsce - wyniki badania, Ecorys Polska Sp. z o.o. na zlecenie PARP; badanie objęło 260 firm zlokalizowanych w parkach technologicznych. Metody badawcze zastosowane do poznania opinii lokatorów o ofercie parków i stopniu jej dostosowania do potrzeb lokatorów były prowadzone w formie indywidualnych wywiadów bezpośrednich w dwóch wybranych firmach w parku oraz w formie wywiadów telefonicznych, prowadzonych na podstawie ustrukturyzowanego kwestionariusza (pozostałe firmy). Wyniki bazują na 105 wywiadach z firmami. 114 Innowacyjne firmy utworzone przez przedstawicieli lokalnego środowiska naukowego. 222 POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI W połowie 2009 r. istniało w Polsce 17 inkubatorów technologicznych115, a kolejnych 5 było w trakcie adaptacji116. Podstawą wyodrębnienia inkubatora technologicznego są podejmowane w jego ramach działania w zakresie wsparcia innowacyjności firm-lokatorów. Ponad połowa polskich inkubatorów technologicznych (56%) działa w ramach parków technologicznych. Inkubatory są tylko jednym z ich elementów. Przeciętny inkubator technologiczny zajmuje powierzchnię 3.093,7 m2 z czego 76,3% stanowi powierzchnia pod wynajem dla firm i innych użytkowników. Większość analizowanych inkubatorów, głównie w ośrodkach aglomeracyjnych, jest z reguły w pełni zagospodarowana, a na zwalniane miejsce przypada często więcej niż jeden chętny. We wszystkich inkubatorach technologicznych działa łącznie ponad 350 podmiotów tworzących prawie 2 tys. miejsc pracy. Ponad 36% lokatorów to firmy nowoutworzone, które w momencie wejścia do inkubatora działały krócej niż 1 rok. W większości inkubatorów maksymalny okres pobytu wynosi 3 lata, a w części z nich nie stosuje się żadnych ograniczeń. Tabela 90 Podmioty funkcjonujące w ramach inkubatorów technologicznych (2009 r.) Typ rezydenta Liczba podmiotów Zatrudnienie Firmy nowo utworzone117 127 355 Pozostałe firmy (objęte 183 1.004 preferencjami) Lokatorzy strategiczni 28 586 8.273,4 Inne instytucje 13 40 724,4 Łącznie 351 1.985 35.264,9 545 1.926 bd Podmioty, które opuściły inkubator Źródło: Ośrodki Innowacji i przedsiębiorczości w Polsce - Raport 2009, pod. red. Krzysztofa B. Matusiak, PARP, Warszawa 2009. Zajmowana powierzchnia (m2): 5.707,5 20.559,6 W 2009 r. inkubator technologiczny działający w ramach Poznańskiego Parku NaukowoTechnologicznego Fundacji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza InQbator został uhonorowany światową nagrodą Best Science Based Incubator 2009. Tytuł ten przyznawany jest od 2002 roku przez organizację Science Alliance, która według wytycznych Komisji Europejskiej analizuje dokonania inkubatorów technologicznych na całym świecie i buduje globalny ranking branży. 13.6. Przedsiębiorczość i bariery rozwoju przedsiębiorczości 13.6.1. Reforma regulacji gospodarczych Otoczenie regulacyjne wciąż pozostaje w katalogu czynników hamujących wzrost przedsiębiorczości w Polsce. Zbyt skomplikowane i niezrozumiałe prawo jest wymieniane w sondażach publicznych jako bariera do rozpoczynania działalności gospodarczej. Jeżeli już uda się przebrnąć przez labirynt formalności okazuje się, że często prawo nakłada na przedsiębiorców nadmierne obowiązki, powodując po ich stronie nieuzasadnione koszty – takie z reguły są doświadczenia przedsiębiorców. Przedsiębiorstwa ze swej natury nie są przygotowane na ryzyko regulacyjne, dlatego też częste zmiany prawa postrzegają jako działania wymierzone przeciwko nim. 115 Opracowano na podstawie: Ośrodki Innowacji i przedsiębiorczości w Polsce - Raport 2009, pod. red. Krzysztofa B. Matusiak, PARP, Warszawa 2009. 116 Warto zauważyć, że z początkiem 2009 r. zlikwidowano inkubator technologiczny w Warszawie. 117 W momencie wejścia do inkubatora nie starsze niż rok. 223 MINISTERSTWO GOSPODARKI Ministerstwo Gospodarki dostrzega problem wysokiej skali reglamentacji oraz dużej liczby obciążeń regulacyjnych, niewspółmiernej do potrzeb wynikających z bezpieczeństwa konsumenta, obrotu gospodarczego, bezpieczeństwa państwa i innych uwarunkowań społeczno-gospodarczych. Przeprowadzone analizy potwierdziły, że pole do redukcji reglamentacji jest bardzo duże, w związku z tym w 2009 roku kontynuowano działania, które w głównej mierze mają uprościć prawo. Realizacja powyższych celów prowadzana jest przede wszystkich w ramach Pakietu na rzecz przedsiębiorczości. Głównym celem Pakietu zawierającego ponad 20 nowelizacji ustaw, dotyczących przede wszystkim szeroko pojętego prawa gospodarczego oraz podatkowego jest ułatwienie podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Działania uproszczeniowe w stosunku do MŚP obejmują takie obszary jak: dostęp do kapitału, komercjalizacja technologii, prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej oraz tworzenie firm technologicznych. Likwidowanie zbędnych bądź dublujących się, nierzadko sprzecznych przepisów, zmniejszanie reglamentacji, zwiększanie swobody działalności gospodarczej oraz poprawa przejrzystości i jednoznaczności obowiązujących przepisów mają przyczynić się do stworzenia otoczenia regulacyjnego przyjaznego obywatelom i przedsiębiorcom. Do tej pory wprowadzono w życie szesnaście ustaw z Pakietu. Działania związane z realizacją tego zadania koncentrują się na dalszym przeglądzie i zmianach przepisów prawa gospodarczego poprzez: − eliminację przepisów przestarzałych lub zbędnych; − stosowanie horyzontalnych regulacji w miejsce sektorowych, poprawę ich spójności, wydłużenia okresu vacatio legis; − weryfikację możliwości i sposobu uporządkowania aktów prawnych z dziedziny prawa gospodarczego; − obniżenie poziomu reglamentacji działalności gospodarczej (liczby licencji, koncesji i zezwoleń, ich uproszczenia na poziomie krajowym, względnie propozycji uproszczeniowych na poziomie wspólnotowym); − wprowadzenie rozwiązań typu fast-track w celu zniesienia tzw. bubli prawnych . Zmiany uproszczeniowe i dereglamentacyjne w prawie gospodarczym będą sukcesywnie wprowadzane w ramach Pakietu na rzecz przedsiębiorczości, w tym poprzez wdrożenie w życie ustawy o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców Uwzględniając zalecenia Komisji Europejskiej oraz założenia Programu na rzecz zmniejszenia obciążeń administracyjnych w Unii Europejskiej, Rada Ministrów 11 marca 2008 r. wyznaczyła cel redukcji obciążeń administracyjnych na poziomie 25% do końca 2010 r. Ma to nastąpić w siedmiu priorytetowych obszarach prawa: − środowisku; − planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym; − prawie działalności gospodarczej; − zabezpieczeniu społecznym; − prawie probierczym; − usługach turystycznych; − prawie pracy. W 2007 r. zakończone zostały pomiary obciążeń administracyjnych dla wyznaczonych obszarów. Obecnie trwają prace nad uchwaleniem propozycji legislacyjnych, zmierzających do redukcji zidentyfikowanych obowiązków informacyjnych, a część z nich już uchwalono. Należy zaznaczyć, że pomiar (a zatem i redukcja) dotyczyły jedynie najważniejszych aktów prawnych w danym obszarze, czyli tych, które generują największe obciążenia. 224 POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Ministerstwo Gospodarki w I kwartale 2010 r. opracowało Raport na temat realizacji celu redukcji obciążeń administracyjnych w siedmiu priorytetowych obszarach prawa. Sporządzony dokument przedstawia dotychczasowe, jak i planowane działania poszczególnych resortów na rzecz zmniejszania obciążeń administracyjnych. Oprócz redukcji obciążeń administracyjnych w wymienionych siedmiu obszarach prawa, przygotowywane są plany redukcyjne dla pozostałych obszarów prawa gospodarczego. W związku z realizacją tego zadania, w 2009 r. dokonano identyfikacji obowiązków informacyjnych w aktach prawa gospodarczego. W 482 aktach prawnych zidentyfikowano prawie 6,2 tys. obowiązków informacyjnych. Opracowanie propozycji legislacyjnych, zmierzających do redukcji obciążeń administracyjnych ma nastąpić w latach 2010-2011. Przyjmowane rozwiązania legislacyjne lub pozalegislacyjne powinny realizować maksimum celów gospodarczych, środowiskowych i społecznych przy minimalnym możliwym obciążeniu podmiotów gospodarczych i społeczeństwa. Podejmowanie działania regulacyjnego jest uzasadnione w sytuacji, gdy przyjęcie aktu prawnego pozwala zapobiec niedoskonałości rynku, zostaje wybrana najmniej kosztowna forma regulacji oraz korzyści netto przewyższają koszty. W tym kontekście kluczowe znaczenie ma poprawne skonstruowanie polityki regulacji i skuteczne stosowanie w jej ramach instrumentów programowych i analitycznych, takich jak ocena skutków regulacji. Jednym z kluczowych aspektów poprawy otoczenia regulacyjnego jest stosowanie oceny skutków regulacji (OSR). Prawidłowo funkcjonujący system OSR pozwala na identyfikację najważniejszych szans i zagrożeń, jakie niesie ze sobą nowa regulacja. OSR dokonywana na odpowiednio wczesnym etapie prac legislacyjnych, wspomaga podejmowanie decyzji i zapewnia ocenę potencjalnych efektów działań administracji. Podstawowym założeniem jest przeprowadzanie OSR przed opracowaniem projektu aktu normatywnego. W Polsce system OSR został wprowadzony w 2001 r. zgodnie z Regulaminem pracy Rady Ministrów z 19 marca 2002 r. (M.P. NR 13, poz. 221) – wyniki OSR stanowią część uzasadnienia do aktów normatywnych. Jednocześnie nadal podejmowane są działania mające na celu usprawnienie systemu. Do takich należy zaliczyć zrealizowane w 2009 roku: − zapewnienie efektywnego systemu szkoleń, który zapewni wzrost świadomości oraz kompetencji pracowników administracji rządowej w zakresie tworzenia prawa opartego na dowodach; − opracowanie platformy elektronicznej ułatwiającej sporządzanie OSR poprzez powszechne udostępnienie narzędzi analitycznych oraz dobrych praktyk; − wprowadzenie mechanizmu weryfikującego jakość sporządzanych OSR (audyt OSR, OSR expost). 13.6.2. Bariery rozwoju przedsiębiorczości Badania ankietowe prowadzone w Ministerstwie Gospodarki118 pokazują, że w 2009 roku przedsiębiorcy odczuli skutki spowolnienia gospodarczego. Miało to wpływ na zgłaszane przez nich bariery rozwoju przedsiębiorczości, jak również ocenę prowadzonej polityki gospodarczej. 118 Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsiębiorców w drugiej połowie 2009 roku (numer 1/2010), Ministerstwo Gospodarki, marzec 2010. 225 W przypadku prawa pracy mikroprzedsiębiorcy wypowiadają się bardziej pozytywnie niż właściciele firm małych i średnich. Opinie pozytywne wyraża co dziesiąty ankietowany i udział ten od kilku lat się nie zmienia. Powoli spada udział przedsiębiorców wskazujących na skomplikowanie przepisów prawnych. jak również na odpowiednie kwalifikacje siły roboczej są jednymi z najniższych w historii badania. w ankiecie prowadzonej przez Ministerstwo Gospodarki. były rozliczenia z kontrahentami. Udział opinii pozytywnych o funkcjonowaniu prawa pracy wyniósł w drugiej połowie 2009 roku 20% . Na małe obroty wskazał co czwarty przedsiębiorca. W drugiej połowie 2009 roku wskazał na nią co dziesiąty ankietowany i było to najwięcej w historii badania. Najgorzej przepisy oceniają przedsiębiorcy z aglomeracji (40% opinii negatywnych. praktycznie brak ocen bardzo źle). ale za to mniej niż w pierwszej połowie 2009 roku. 226 . w którym pozytywne opinie na temat funkcjonowania przepisów i procedur przeważają nad negatywnymi. jest znaczny wzrost wskazań przedsiębiorców na konkurencję innych małych przedsiębiorstw jako na najważniejszą barierę rozwoju przedsiębiorczości. Najwięcej pozytywnych (a jednocześnie najmniej negatywnych) opinii o prawie podatkowym wyrażają przedsiębiorcy prowadzący ewidencję przychodów (aż 20% opinii pozytywnych. z drugiej strony na rynku pracy jest więcej osób poszukujących zatrudnienia. W kilku ostatnich ankietyzacjach daje się zaobserwować powolny. Jednocześnie jednak spadł udział wskazań na konkurencję dużych firm. przedsiębiorcy oceniają również najważniejsze obszary regulujące prowadzenie działalności gospodarczej.MINISTERSTWO GOSPODARKI Najważniejszą barierą hamującą rozwój przedsiębiorczości jest według przedsiębiorców wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem. jak również zmiany jakie w tych obszarach zachodzą.najmniej w historii. W drugiej połowie 2009 roku liczba opinii pozytywnych była już prawie taka sama jak opinii negatywnych. Wśród tych ostatnich pozytywnych opinii było 13%. Ocen negatywnych było 28% .i był najwyższy od czasu gdy pytania dotyczące regulacji działalności gospodarczej pojawiły się w ankiecie. Jedynym obszarem prowadzenia działalności gospodarczej. 10% pozytywnych). Efektem osłabienia tempa wzrostu gospodarczego. zaś negatywnych 35%. Było to dwa razy więcej niż w latach dobrej koniunktury – 2006-2007. choć systematyczny spadek krytycznych ocen funkcjonowania procedur w zakresie kontroli działalności gospodarczej. Udziały przedsiębiorców wskazujących zarówno na koszt siły roboczej. Ocena funkcjonowania sądownictwa gospodarczego w porównaniu z ankietyzacją z pierwszej połowy 2009 roku nie uległa zmianie.o ile w rekordowym pierwszym półroczu 2003 roku była to prawie połowa przedsiębiorców – to w drugiej połowie 2009 roku wskazywał na nią co trzeci ankietowany. Przyczyny są dwie – z jednej strony mniej przedsiębiorców poszukuje pracowników. najlepiej zaś osoby prowadzące działalność na obszarach wiejskich (35% opinii negatywnych i 18% pozytywnych). Oprócz wskazań na bariery rozwoju przedsiębiorczości. Przepisy z zakresu prawa podatkowego są najgorzej ocenianym przez przedsiębiorców obszarem regulacji prowadzenia działalności gospodarczej. Obserwuje się jednakże spadek wskazań na tę barierę . W drugiej połowie 2009 roku udział negatywnych opinii wyniósł 44% (w tym 11% przedsiębiorców oceniło przepisy jako bardzo złe). 2 2007.1 2008.1 2008.2 2007. W prawie wszystkich przypadkach (za wyjątkiem ocen zmian w sądownictwie gospodarczym) liczba opinii pozytywnych była wyższa niż negatywnych.1 2009.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Wykres 61 Ocena przepisów regulujących działalność gospodarczą.2 2008. w drugiej połowie 2009 jedynie niewielki odsetek przedsiębiorców wskazywał na zmiany jakie zachodzą w otoczeniu przedsiębiorstw.2 2009.1 2009.1 2007.2 100% Ocena zmian jakie zaszły w drugiej połowie 2009 roku w obszarze: pogorszenie bez zmian popraw a 75% Bardzo zła Średnia 50% Doskonała Zła Dobra CAŁOKSZTAŁT PRAWA zakładania i zamykania firmy rozliczeń z kontrahentami kontroli działalności gospodarczej 25% Rozliczenia z kontrahentami sądownictwa gospodarczego prawa pracy prawa podatkowego 0% 2006.2 0% 2006.1 2007. 100% 100% 75% Bardzo zła Średnia Doskonała Zła Dobra 75% Bardzo zła Średnia 50% Doskonała Zła Dobra 50% Prawo podatkowe 25% 25% Prawo pracy 0% 2006.1 2008.2 2007. 227 .2 2008.1 2007.2 100% 100% 75% Bardzo zła 50% Średnia Doskonała Zła Dobra 75% Bardzo zła Średnia Zła Dobra 50% Doskonała 25% 25% Sądownictwo gospodarcze Kontrola działalności gospodarczej 0% 2006.1 2007.2 2009.1 2009.1 2009.1 2008.2 2009. styczeń 2010.1 2008.1 2009.2 2007.2 2008.2 2009.2 0% 2006.2 0% 25% 50% 75% 100% Źródło: Badanie ankietowe sektora MSP.2 2008. Ministerstwo Gospodarki.2 2009.1 2007.2 2008. Podobnie jak w ankietach poprzednich.2 2007. 20.2 0.7/17. 13.6/26.8 15. 2008 r.6 4. Wyniki badania ankietowego przedsiębiorstw prowadzonego w NBP wskazują.5 4. 2010 i prognoz koniunktury na II kw. 2008 r.9 4.6 5. Tabela 91 Bariery rozwoju (w tabeli wyróżniono momenty.4 7.3 II kw.4 9.7 14.9 4.9 5.0 11. 7.0 14.7 7.4 4.3/30 8.0 13.5 3.3/17.8 10.6 III kw.1 7.5 8.8 17.0 1.6 9. 2009 r. 7. rosnąca konkurencja Niski popyt Częstotliwość pojawiania się problemów zgłoszonych w kwartale: Wartości min i mak w całej 4.2 2. 2009 r. że wiele firm ma problemy z płynnością.8 4.8 16. 2010 r.4 5. 2008 r. Ministerstwo Gospodarki.9 6.8 IV kw.5 IV kw.3 11. Wciąż wysoki odsetek firm wymienia kursy walutowe (oraz ich wahania) jako ważny problem w prowadzeniu działalności.9 10.2 6. 19.9 6.6 4. 2009 r. 24. 20.0 7.3 Źródło: Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury w I kw. 30.1 16.3 1.2 9. 2010.5 2.6 I kw.5 7. zmiany prawa Kursy walutowe.8 6.5 5.9 6.6 6.1 III kw. Wykres 62 Najważniejsze bariery rozwoju przedsiębiorczości w drugiej połowie 2009 r.2 3.0 7.1 1. kryzys.7 4.7 10. 21.2 7.7 5.3 7.5 1.3 13.7 4.MINISTERSTWO GOSPODARKI Ocena przez przedsiębiorców przepisów i procedur dotyczących zakładania i zamykania firmy w drugiej połowie 2009 roku poprawia się w stosunku do ankiety z pierwszej połowy 2009 roku. wysokość podatków i opłat małe obroty konkurencja innych msp skomplikowanie przepisów prawnych konkurencja dużych przedsiębiorstw biurokracja czas oczekiwania na zapłatę od kontrehenta inny warunki lokalowe koszt siły roboczej brak odpowiednich kwalifikacji siły roboczej trudno powiedzieć problem korupcji 0% 10% 20% Firmy: średnie małe mikro 30% 40% Źródło: Badanie ankietowe sektora MSP. Kwiecień 2010. w którym wskaźniki przyjmują maksymalne wartości w okresie badania) Zatory płatnicze.0 4. kryzys Duża.4/21.7 1.2 5. 2008 r. 2009 r.6 8. 228 .5 5.3 9.6 historii badań I kw. Bariery w świetle badania ankietowego NBP.9/21. NBP.3 13.9/7.0 II kw. Z kolei o poprawie koniunktury świadczą malejący odsetek wskazań na bariery takie jak niski popyt czy zła koniunktura.4 I kw.3 10.2 12.1 6. problemy z płynnością Wzrost cen surowców i materiałów Trudności w otrzymaniu kredytu Niejasne przepisy. styczeń 2010.3 6. w tym wahania Zła koniunktura.7 17.1 5.9 4.5 4.0/21. że warunki w 2009 roku ulegną poprawie.7 35. Odpowiedzią rządu na pojawienie się zjawisk kryzysowych w gospodarce i realizacją rekomendacji Komisji Europejskiej był Plan Stabilności i Rozwoju – wzmocnienie gospodarki Polski wobec światowego kryzysu finansowego. polscy przedsiębiorcy wykazują umiarkowany optymizm – wskaźnik mierzący ocenę warunków prowadzenia działalności gospodarczej kształtował się nieco powyżej średniej europejskiej. że blisko co trzeci przedsiębiorca oczekiwał.6. Warszawa. skłonił kraje i rządzących do podejmowania działań zaradczych. Pozytywnym aspektem jest natomiast to. Zaledwie 8. Instrumenty wsparcia przedsiębiorczości 13.6 32. W wyniku tego.6.3. 229 . % 60 50 40 30 20 10 0 Wyniki w 2009 Oczekiwania na 2009 sprzed roku poprawa bez zmian Oczekiwania na 2010 8.1.5 17. Komisja Europejska postanowiła zjednoczyć siły wszystkich członków UE i przedstawić plan naprawy European Economic Recovery Plan (EERP).3. Takich przedsiębiorców było więcej niż tych którzy spodziewali się pogorszenia warunków.6 43. zawierający szereg inicjatyw i instrumentów mających na celu zwiększenie zaufania na rynku międzybankowym i 119 Badanie ankietowe przedsiębiorstw prowadzone przez KIG jest częścią europejskiego panelu przedsiębiorczości. Krajowa Izba Gospodarcza. w stosunku do innych krajów europejskich.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Wyniki badania EUROCHAMBRES Badanie prowadzone przez europejskie stowarzyszenie izb handlowych EUROCHAMBRES119 pokazuje. przyjęty przez Radę Ministrów 30 listopada 2008 r. 13. Wykres 63 Ocena i przewidywania dotyczące warunków prowadzenia biznesu w 2010 roku. Omawiane w tekście badanie zostało przeprowadzone w listopadzie 2009 roku. iż polskie firmy dosyć negatywnie oceniały warunki prowadzenia działalności gospodarczej w 2009 roku. Działania wspierające przedsiębiorstwa w czasie kryzysu Światowy kryzys finansowy.5% firm wskazało na poprawę tych warunków – podczas gdy w 2008 roku aż 38% ankietowanych oczekiwało.9 38. listopad 2009.7 45. że warunki prowadzenia działalności ulegną w 2010 roku poprawie.6 55. w listopadzie 2008 r. którego początek datowany jest na przełom lat 2007 i 2008.6 pogorszenie Źródło: Rezultaty badania European Economic Survey 2010. Na tle firm z innych krajów europejskich.7 21. stąd możliwe jest porównanie warunków prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Pytania zadane przedsiębiorcom w ramach panelu są takie same we wszystkich krajach. 48 mln zł dla 4958 osób). iż pracownicy firm znajdujących się w przejściowych trudnościach finansowych. Narodowy Bank Polski przyjął Pakiet Zaufania. 230 . Trudno jednak jednoznacznie oceniać czy i jak brak tych rozwiązań pogorszyłby ich sytuację. szczególnie dla przedsiębiorstw i ich pracowników były działania na rzecz utrzymania miejsc pracy w przedsiębiorstwach. Przewidywało ono. ustawa o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców. a 8 wniosków otrzymało odmowę. ukierunkowane nie tylko na wzmocnienie gospodarki w czasie kryzysu. choć dotychczas skala powrotów nie przyjęła charakteru masowego. Dodatkowe działania w obszarze systemu finansowego prowadził bank centralny. W trakcie realizacji jest 9 wniosków. Patrząc na obecną sytuację przedsiębiorstw i pracowników można oceniać wprowadzone rozwiązania jako sukces gdyż nie odnotowaliśmy znaczącego spadku zatrudnienia czy bezrobocia. Dążono do utrzymania zaufania i stabilności sektora oraz ograniczenia spadku akcji kredytowej. przyspieszenie inwestycji ze środków UE. W wyniku prac Komisji Trójstronnej. prowadzonych dla utrzymania stabilności finansowej. a także rozwój inicjatyw oraz wprowadzenie ułatwień w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego). jak również wprowadzenie mechanizmów służących zwiększeniu inwestycji finansowanych zarówno ze środków publicznych jak i prywatnych. Ponadto przyjęto ustawę o Komitecie Stabilności Finansowej. że w związku z kryzysem sytuacja na zagranicznym rynku pracy również uległa pogorszeniu. Do czerwca 2010 r. w części zaś ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych albo ze środków Funduszu Pracy. co do których wydano już zaświadczenia o znajdowaniu się w przejściowych trudnościach finansowych. pakiet antykryzysowy. Służyć miały temu m. ale i na stworzenie lepszych ramowych warunków prowadzenia działalności. Ważnym elementem do walki z efektami kryzysu. Z tego 91 wniosków.in.MINISTERSTWO GOSPODARKI obniżenie kosztu pozyskania pieniądza.jest w trakcie zawierania umowy. w ramach ustawy złożonych zostało 159 wniosków do FGŚP o wypłatę świadczeń dla 11248 osób. ułatwienia w wykorzystaniu środków unijnych. W ramach tego pakietu powstała m. W październiku 2008 r.4 tys zł. Ważniejszym z zaproponowanych przez rząd rozwiązań stało się wprowadzenie tzw. wprowadzenie operacji zasilających repo czy możliwość zawierania przez banki z NBP transakcji swapów walutowych. rozwój innowacyjności oraz uelastycznienie rynku pracy. który miał ograniczać ryzyko płynności banków i ryzyko walutowe. rząd wraz ze związkami zawodowymi i organizacjami pracodawców przygotował zestaw ustaw składających się na tzw. w części finansowanego ze środków pracodawcy. mogą otrzymywać pensję co najmniej na poziomie minimalnego wynagrodzenia za pracę.in. opiewających na kwotę 20. która bezpośrednio uderzała w rozwój realnego sektora gospodarki. którego działania miały na celu zwiększenie efektywności procesu koordynacji działań publicznych. W pierwszej kolejności antykryzysowe działania polskiego rządu objęły sektor finansowy.96 mln dla 6290 osób) i obniżonego czasu pracy (8.in. Plan wprowadzał także instrumenty służące pobudzaniu popytu konsumpcyjnego (poprzez ograniczenie podatków oraz obciążeń parapodatkowych) oraz popytu inwestycyjnego (poprzez ograniczenie barier administracyjnych. W tym kontekście należy mieć na uwadze. wzmocnienie systemu finansowania MSP. Do chwili obecnej z inicjatywy MG przeprowadzono zmiany. z czego najwięcej dotyczyło przestoju ekonomicznego (8. Wydzielone zostały na ten cel środki państwowe oraz wprowadzone zostały bardziej elastyczne rozwiązania w zakresie rozliczania czasu pracy. urlopów postojowych. zwiększanie popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego. Działania Ministerstwa Gospodarki na rzecz stabilności i rozwoju obejmowały m. Budżet programu to ponad 3. którego celem jest dalsza poprawa dostępu. Przedsiębiorcy mogą również skorzystać z kredytu technologicznego oraz instrumentów pilotażowych oferowanych przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości. W związku z tym Rząd rozwinął ramy wsparcia o instrumenty inżynierii finansowej. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego zmieniające rozporządzenie w sprawie wydatków związanych z realizacją programów operacyjnych (rozszerzenie katalogu beneficjentów. − Podejmowanych jest też wiele inicjatyw mających na celu ułatwienie przedsiębiorcom modernizacji i wprowadzanie innowacji. − Kluczowe dla ułatwienia dostępu do kredytów małym i średnim przedsiębiorstwom jest wprowadzenie pakietu wzmocnienia systemu poręczeń kredytowych.in. zwłaszcza mikro i małych przedsiębiorstw do zewnętrznych źródeł finansowania. Rada Ministrów przyjęła dokument: Kierunki rozwoju funduszy pożyczkowych i poręczeniowych dla małych i średnich przedsiębiorstw w latach 2009-2013 . ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o samorządzie powiatowym. 231 . – to jest uzyskały powyżej 75 pkt (wcześniej 81 pkt). Polscy przedsiębiorcy otrzymają ułatwiony dostęp do kredytów inwestycyjnych. Znowelizowano jednocześnie kilkadziesiąt innych ustaw poza SDG. Zadaniem Programu CIP jest zwiększanie konkurencyjności przedsiębiorstw. w szczególności małych i średnich firm. W pierwszym etapie wprowadzono możliwość zawieszenia działalności oraz rozszerzono przepisy dotyczące wiążącej interpretacji prawa. MS i RCL) poddaje analizie Prawo upadłościowe i naprawcze w Polsce. W tym zakresie Minister Gospodarki podjął decyzję o zwiększeniu puli środków na wsparcie inwestycji (o 1 mld zł) w ramach działania 4. W drugim etapie radykalnie ograniczono czas oraz uproszczono zasady kontroli przedsiębiorców (oraz wprowadzono tzw.6 mld EUR. Trwają prace nad projektem programu Przeciwdziałanie Upadłości Przedsiębiorstw oraz Polityka Drugiej Szansy. co pozwala na zawierania umów z przedsiębiorcami. tak. m. − Przeprowadzono dwuetapową nowelizację ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. przystępując do Programu CIP. których wnioski zostały ocenione pozytywnie w ramach naboru w 2008 r. Nowelizacja obniżyła ponadto opłatę za wydanie interpretacji z 75 zł do 40 zł. jedno okienko). którzy będą mogli otrzymywać zaliczki). przyspieszenie tworzenia społeczeństwa informacyjnego oraz promowanie rozwoju efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii. by prawo gospodarcze było bardziej przyjazne przedsiębiorcom. Wprowadzono również nakaz przyjmowania przez urzędników niekompletnych wniosków oraz zakaz żądania dokumentów nie przewidzianych prawem. − Realizowane są również działania wspierające innowacyjność. Bankructwa i Drugiej Szansy w strukturach MG. W ramach instrumentu SMEG – Systemu poręczeń dla MŚP przewidywany portfel kredytowy MŚP o łącznym wolumenie 709 mln PLN zostanie objęty unijną gwarancją EFI. Ministerstwo Gospodarki w tym zakresie przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce komunalnej. W ramach realizacji działania Bon na innowacje przyjęte zostało znowelizowane rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej niezwiązanej z programami operacyjnymi. Ponadto zespół ekspertów (przedstawiciele MG. Niestety dotacje nie pozwalają zaspokoić wszystkich oczekiwań. promowanie wszelkich form innowacji. 12 lutego 2009 r. W tym zakresie powołano Koordynatora ds.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI − W ramach wsparcia dla przedsiębiorstw realizowane jest działanie zmierzające do przeciwdziałania upadłości oraz prowadzenie polityki drugiej szansy .4 Nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym w ramach POIG. inicjatyw gospodarczych pobudzających polską gospodarkę. a projektowanie nowych produktów i technologii jest niezbędne do konkurowania na globalnym rynku. do przedsiębiorców.MINISTERSTWO GOSPODARKI − Zrealizowane zostały również działania w zakresie ułatwień dla eksporterów. co powinno przyczynić się do dalszego wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki oraz do obniżenia kosztów społecznych w czasie spowolnienia gospodarczego. znajdujących się na Mapie Lokalnych Zagrożeń Kryzysowych. Rada Ministrów przyjęła dokument Wspieranie przez Agencję Rozwoju Przemysłu S. instytucji wspierających powstawanie innowacyjnych przedsiębiorstw. a także skrócenie terminu wypłaty dotacji. ustawy o Banku Gospodarstwa Krajowego oraz niektórych innych ustaw.A. 2007–2013 (PO IG). transport kolejowy oraz przedsiębiorstwa z sektorów innowacyjnych (AGD i ICT motoryzacyjnego. W ramach PO IG wspierane są przede wszystkim inwestycje. U Nr 65. 13. 232 . Wśród sektorów objętych programem znajduje się sektor bezpieczeństwa i obronności państwa. wspiera realizację projektów i inicjatyw gospodarczych pobudzających popyt w gospodarce. w tym MSP.in. Przystosowano przepisy do aktualnych warunków gospodarczych oraz uproszczono zasady ubiegania się o dotację. w tym także refinansowanie. kredytów eksportowych w fazie przed. którego głównym celem jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa. Instrumenty wsparcia w ramach PO IG skierowano m. w tym także ubezpieczanie od ryzyka kursowego oraz od ryzyka związanego z podejmowaniem inwestycji za granicą.i powysyłkowej. a także instytucji otoczenia biznesu oraz ich sieci. poręczenia i gwarancje oraz dokapitalizowanie. W ramach wsparcia dla eksporterów przewidziano również finansowanie. lotniczego i chemicznego) oraz firmy prowadzące działalność produkcyjną w powiatach. Wsparcie udzielane jest głównie na inwestycje w zakresie innowacji produktowych oraz procesowych. W tym zakresie przyjęto nowelizację ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne. w wyniku których powstaną nowe lub znacząco ulepszone produkty. ustawy o Banku Gospodarstwa Krajowego oraz niektórych innych ustaw (Dz. Wprowadzone zostały również możliwości refundacji kosztów poniesionych przed dniem złożenia wniosku o dofinansowanie projektu.A. jak: pożyczki. Jest to realizacja ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. W życie weszły nowelizacje rozporządzeń Rady Ministrów w sprawie udzielania pomocy de minimis. poz. 26 maja 2009 r. BGK zapewnia również obsługę transakcji eksportowych z zastosowaniem instrumentów wspierania eksportu. zakup obligacji. jak i szeroko rozumiane ubezpieczenia i gwarancje związane z kredytowaniem działalności eksportowej. o zmianie ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne. W gospodarce opartej na wiedzy innowacyjność jest jednym z czynników przewagi konkurencyjnej.2. a także jej rozliczania. Na tej podstawie BGK może udzielać kredytów eksportowych zagranicznym nabywcom polskich towarów i usług. Instrumenty wspierające innowacyjność przedsiębiorstw Największy katalog instrumentów wsparcia działalności innowacyjnej znajduje się w Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka. − Agencja Rozwoju Przemysłu S. Celem jest wsparcie średnich i dużych przedsiębiorców poprzez zwiększenie możliwości wykorzystywania takich form finansowania działalności. maszynowego. rozszerzenie katalogu kosztów kwalifikowanych. 545).6.3. przemysł koksowniczy. zł. Programy realizowane z udziałem funduszy strukturalnych nie są jedynymi działaniami mającymi przyczynić się do rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw. Mogą z niego skorzystać mikro i mali przedsiębiorcy. jest zainicjowanie kontaktów przedsiębiorców ze sferą naukową.6 mln zł. W 2009 r.4 mld EUR (17. Umowy zostały zawarte z 461 beneficjentami na kwotę ok. w tym na poszczególne priorytety przeznaczono: − III priorytet Kapitał dla innowacji . Do końca kwietnia 2010 r.4 mld zł ze środków EFRR) co stanowi 43. 6. − IV priorytet Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia – alokacja: 3 430 mln EUR. na realizację programu zaplanowano środki w wysokości 3. w szczególności dofinansowujących współpracę jednostek badawczych i firm w zakresie badań i kreowania innowacyjnych rozwiązań. Na realizację programu w 2009 r.4 mld zł) pochodzi ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. cele jest dostępne w ramach działania 5. − VI priorytet Polska gospodarka na rynku międzynarodowym .POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Łączna alokacja Programu Operacyjnego to 9. W 2009 roku został rozszerzony katalog usług kwalifikowanych objętych wsparciem (nie tylko usługi badawczorozwojowe . 3. W 2009 roku rozpoczęto prace nad wprowadzeniem nowego instrumentu wsparcia dla przedsiębiorców składających wnioski projektowe w ramach międzynarodowych programów innowacyjnych. w tym ok. który będzie 120 Według kursu EBC z przedostatniego dnia roboczego kwietnia 2010 r. wypłacono ok. 6. Złożonych zostało 14 wniosków o udzielenie wsparcia przez 9 koordynatorów. Do 30 kwietnia 2010 r. − V priorytet Dyfuzja innowacji . Realizacja ww. zaplanowano środki w wysokości 7.1 mld zł ze środków wspólnotowych.25 mld EUR (32. 4.15 mln zł. co stanowi około 8% alokacji dla tych działań. beneficjentom wypłacono ok. Programu Ramowego UE.71 mld EUR (około 38.3 mld zł. 233 .65 mln zł. Celem programu pilotażowego Bon na innowacje .5 mld zł) czyli 45% całej alokacji Programu. w ramach wszystkich działań nadzorowanych przez MG podpisano 1.alokacja 340 mln EUR. Obecnie wsparcie na ww.8 mln zł. Program pilotażowy pod nazwą Innovation Express zapewniał wsparcie dla międzynarodowej współpracy klastrów z partnerem zagranicznym w zakresie badań. W 2009 r. Przedsiębiorca może uzyskać wsparcie w maksymalnej wysokości 15 tys. Wsparcie na uzyskanie grantu . Na 585 złożonych wniosków.alokacja: 399 mln EUR. Do wsparcia rekomendowano 7 wniosków i podpisano stosowane umowy na kwotę ok.ale generalnie usługi w zakresie innowacji . 1. małych i średnich przedsiębiorców w programach międzynarodowych.9153 zł/EUR.5 mld zł (w tym ok.tak jak to było w 2008 r.dotyczące wdrożenia lub rozwoju produktu lub technologii). 2.5% wykorzystania środków unijnych. którzy w roku złożenia wniosku oraz w ciągu 3 lat kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku.1 mld zł)120 z czego 8. Wnioski mogły być składane przez przedsiębiorców do 15 września 2009 r. Łączna alokacja dla działań podległych Ministerstwu Gospodarki stanowi ok. nie korzystali z usług żadnej jednostki naukowej w zakresie prac badawczorozwojowych. tj. 1. do wsparcia rekomendowano 512 wnioskodawców. Ministerstwo Gospodarki wraz z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości przygotowuje program pn.8 mln zł. rozwoju technologicznego lub innowacji. 2.577 umów o dofinansowanie na łączną kwotę dofinansowania ok. Program był realizowany wraz z partnerami zagranicznymi w ramach projektu INNET finansowanego z 6. Ze względu na nikłe uczestnictwo polskich mikroprzedsiębiorców. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) kontynuowała realizację programów pilotażowych finansowanych z budżetu państwa: program Bon na innowacje oraz Innovation Express . 7.1 PO IG. przy czym każdy z partnerów finansował klastry w swoim kraju/regionie. programu pilotażowego zakończyła się w 2009 r..alokacja: 273 mln EUR. realizowanego w latach 2008-2010. Opracowano i opublikowano 551 profili technologicznych. koordynator: Wrocławskie Centrum Transferu Technologii Politechniki Wrocławskiej. umów licencyjnych. Przedsiębiorca. zł. 234 . W 2009 roku przedsiębiorcy mogli korzystać z usług sieci europejskiej Enterprise Europe Network (EEN) częściowo finansowanej w ramach wspólnotowego Programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji (Program CIP). Klienci sieci EEN mogą liczyć na pomoc organizacyjną. Klienci sieci EEN znajdują partnerów do współpracy technicznej. Dzięki europejskiemu zasięgowi sieci i ścisłej współpracy poszczególnych ośrodków informacja o ofercie lub potrzebach technologicznych dociera do firm w każdej części Europy. Program ma zachęcać MSP do uczestnictwa w międzynarodowych programach innowacyjnych. lubelskie).9 ośrodków na terenie 4 województw (śląskie. 4) BSN South Poland . 134. w tym ponad 15.MINISTERSTWO GOSPODARKI wdrażany w latach 2010-2014 z planowanym budżetem w wysokości 8 mln zł. MSP. a także organizowane przy okazji targów i innych wydarzeń branżowych rozmowy brokerskie i misje firm. łódzkie. podmiotów. przeprowadzono 433 audyty technologiczne. Sieć EEN oferuje m. współpracy techniczno-handlowej lub wspólnych dalszych badań.5 tys. W Polsce działa 30 ośrodków sieci EEN zgrupowanych w czterech konsorcjach: 1) CP-BSN (Central Poland . dolnośląskie.6 ośrodków na terenie 3 województw (podlaskie. konkurs wnioski o wsparcie złożyło 9 szkół wyższych. koordynator: Uniwersytecki Ośrodek Transferu Technologii Uniwersytetu Warszawskiego). z usług 30 ośrodków działających w ramach 4 konsorcjów skorzystało prawie 20 tys. świętokrzyskie. 3) B2Europe West Poland . – 30 czerwca 2009 r.in. W 2009 roku kontynuowano wsparcie Ministerstwa Gospodarki dla Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości. wielkopolskie. zorganizowano 500 warsztatów.4 tys. Wnioski o dofinansowanie zadania polegającego na utworzeniu nowych lub wsparciu już istniejących AIP mogły składać uczelnie publiczne i niepubliczne. małopolskie. 3. Kojarzeniu partnerów służą intranetowa baza ofert i poszukiwań technologii. językową i doradczą w kontaktach z zainteresowanymi partnerami. W okresie 1 stycznia 2008 r.Business Support Network) .5 tys. lubuskie. szkoleń i seminariów w różnych obszarach tematycznych. które szukają za granicą odbiorców dla swoich technologii i know-how lub które poszukują innowacyjnych rozwiązań niedostępnych na lokalnych rynkach. koordynator: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Umowy zostały podpisane ze wszystkim wnioskodawcami na łączną kwotę ok. 2) BISNEP (Business and Innovation Support for North-East Poland) . skojarzono 344 podmioty zainteresowane kupnem i oferujących technologie. opolskie).9 ośrodków na terenie 5 województw (zachodniopomorskie.6 ośrodków na terenie 4 województw (mazowieckie. Wysokość dofinansowania na utworzenie nowego lub wsparcie już istniejącego AIP wynosiła maksymalnie 15 tys. kujawsko-pomorskie. który złożył wniosek projektowy (jako koordynator albo partner) w odpowiedzi na konkurs ogłoszony w ramach międzynarodowego programu innowacyjnego i otrzymał pozytywną ocenę formalną wniosku będzie mógł wystąpić do PARP o wsparcie na uzyskanie grantu w celu pokrycia wydatków związanych z przygotowaniem tego wniosku. spotkania grup tematycznych. umów produkcyjnych. umów joint-venture. zł. osób rozpoczynających działalność gospodarczą oraz 450 jednostek naukowych. W odpowiedzi na ogłoszony w czerwcu 2009 r. zamieszczono w bazie ofert Komisji Europejskiej prawie 500 profili i ofert polskich przedsiębiorców. profesjonalną pomoc firmom i instytucjom. pomorskie). koordynator: Centrum Transferu Technologii Politechniki Krakowskiej. podkarpackie). warmińsko-mazurskie. zaś z drugiej strony prowadzenia aktywnej polityki innowacyjności stymulującej tworzenie tego typu innowacji. Instrumenty wprowadzone ustawą to: kredyt technologiczny. czy social innovation. Przemysł kreatywny postrzegany jest jako prekursor nowych form gospodarczych: dynamiczne i mobilne przedsiębiorstwa organizują się w sieci. dla wspierania innowacji: − rozpoczęte zostały prace analityczne na temat nowych form innowacji. open innovation. 235 . Dzięki tej umowie. a także stara się monitorować najnowsze inicjatywy legislacyjne Rządu RP dotyczące poprawy klimatu dla rozwoju przedsiębiorczości. user-driven innovation. Ponadto w 2009 r. których koordynatorzy podpisali kontrakty z Europejską Agencją Kosmiczną.6. Skutkiem przedmiotowego podejścia jest lepsze dopasowanie produkcji/świadczenia usług do oczekiwań ostatecznego nabywcy oraz redukcja kosztów związanych z opracowaniem innowacji. Działalność Wydziałów Promocji Handlu i Inwestycji (WPHiI). Portal zawiera cenne informacje nt. Instrumenty wspierania eksportu Wsparcie eksportu ma miejsce w dwóch płaszczyznach: w węższym znaczeniu poprzez wdrażanie konkretnych instrumentów.3. Ministerstwo Gospodarki i ESA przeprowadziły wspólnie pierwszy przegląd realizacji projektów PECS. Ponadto w 2009 r.gov. zainteresowanych rozwijaniem działalności gospodarczej za granicą. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej.UDI). W listopadzie 2009 r. funkcjonujących poza granicami kraju. a także dla zagranicznych firm. Polska uzyskała status Europejskiego Państwa Współpracującego z ESA oraz prawo uczestnictwa w programach i działaniach Agencji. zasad prowadzenia handlu z krajami UE i resztą świata. 13. których centralnym punktem jest kreatywność. takich jak: innowacje nietechnologiczne. Porozumienia o Europejskim Państwie Współpracującym między Rządem RP a Europejską Agencją Kosmiczną (ESA) . obejmuje dwa obszary: promocję współpracy gospodarczej Polski z krajem urzędowania oraz wspieranie rozwoju współpracy (internacjonalizacji) przedsiębiorstw. Serwis stanowi kompendium wiedzy i obszerne źródło informacji dla polskich przedsiębiorców. aby przy wsparciu rozwiązań high-tech wytwarzać produkty.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Dużą zachętą dla przedsiębiorstw do prowadzenia działalności innowacyjnej są instrumenty zawarte w Ustawie z dnia 30 maja 2008 r. chcących inwestować w naszym kraju oraz nawiązywać kontakty handlowe z polskimi partnerami. technologiczny i przemysłowy. nadawanie statusu Centrum BadawczoRozwojowego (CBR) oraz ulga podatkowa na nowe technologie. wymagających z jednej strony od podmiotów gospodarczych nowych umiejętności.3. W świetle zachodzących procesów globalizacyjnych wzrasta rola konsumenta nie tylko jako nabywcy produktu.Programme for European Cooperating States-PECS. lecz również jego współtwórcy.pl. którego rezultaty wypadły pomyślnie. Obu celom służy istniejący od dwóch lat internetowy serwis informacyjny – www. Do zwiększenia innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw oraz całej gospodarki może przyczynić się rozwój sektora kosmicznego. − podjęte zostały kroki na rzecz rozpoznania potencjału oraz możliwości wsparcia przemysłów kreatywnych w Polsce. W ramach tego programu do obecnej chwili finansowanie otrzymało 20 projektów. Dlatego też Ministerstwo Gospodarki podejmuje również inicjatywy w tym obszarze. Ministerstwo Gospodarki kontynuowało prace nad przygotowaniem Programu rozwoju technologii kosmicznych i wykorzystywania systemów satelitarnych w Polsce.trade. − podjęte zostały działania zmierzające do zwiększenia świadomości przedsiębiorców z zakresu korzyści płynących konkretnie z popytowego podejścia do innowacji (user-driven innovation . na podstawie podpisanego 27 kwietnia 2007 r. a w szerszym znaczeniu – poprzez promocję polskiej gospodarki w skali makro. jako partner naukowy. przygotowało pakiet instrumentów oferujących możliwość uzyskania wsparcia w następującym zakresie: − dofinansowania do udziału w branżowych projektach promocyjnych121. są dostępne dla wszystkich zainteresowanych użytkowników. Celem portalu jest wsparcie polskiego eksportu poprzez integrację rozproszonych zasobów Internetu o tematyce gospodarczej. − 710 ofert polskich. Ponadto na stronach serwisu polscy przedsiębiorcy znajdą informacje o zasadach wsparcia działalności związanej z umiędzynarodowieniem firm wraz z prezentacją stosownych instrumentów finansowych.MINISTERSTWO GOSPODARKI Najważniejszym elementem serwisu z punktu widzenia rodzimych przedsiębiorców jest zakładka Przewodnik po rynku. − dofinansowania kosztów uzyskania certyfikatów eksportowych122. Głównymi użytkownikami Portalu są przede wszystkim małe i średnie przedsiębiorstwa polskie: eksporterzy i potencjalni eksporterzy oraz firmy zagraniczne zainteresowane importem towarów i usług z Polski. W 2009 roku na portalu promocji eksportu opublikowanych zostało: − 1243 informacji makroekonomicznych. form prowadzenia działalności gospodarczej oraz zasad nawiązywania współpracy z partnerami zagranicznymi w krajach urzędowania WPHiI. U. a informacje dotyczące poszczególnych rynków zagranicznych oraz zasad eksportu do nich. Znajdują się na nich obszerne informacje o krajach. Portal Promocji Eksportu umożliwia polskim eksporterom dostęp do aktualnych informacji o rynkach zagranicznych oraz instrumentach wspierania polskiego eksportu. 1552). umożliwienie polskim eksporterom oraz zagranicznym kontrahentom bezpłatnego dostępu do wiarygodnej. zamieszczonych w portalu. poz. jest rejestracja użytkownika on-line w systemie. z 2007 Nr 211. publiczna baza danych zawierająca informacje przydatne dla polskich przedsiębiorców planujących eksportować swoje towary/usługi na rynki zagraniczne. Ministerstwo Gospodarki. Kolejne narzędzie . 1542). − 2133 aktualnych zagranicznych zapytań ofertowych − oraz zarejestrowało się 674 nowych przedsiębiorców. ułatwienie polskim przedsiębiorcom nawiązywanie kontaktów handlowych z zagranicznymi importerami oraz promocję polskich ofert eksportowych. aktualnej i łatwo dostępnej informacji gospodarczej. 121 236 . w których działają polskie placówki handlowe. która zawiera informacje nt. wychodząc naprzeciw potrzebom i oczekiwaniom polskich przedsiębiorców w zakresie internacjonalizacji. istotnych dla polskiego eksportera. − 971 informacji o przetargach . 122 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 października 2007 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na uzyskanie certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych (Dz. Ważną część serwisu stanowi prezentacja przez WPHiI ofert polskich i zagranicznych przedsiębiorców. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 października 2007 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizację branżowych projektów promocyjnych w zakresie eksportu lub sprzedaży na Jednolitym Rynku Europejskim (Dz. Serwis odwołuje się także do centralnej bazy ofert i zapytań w ramach Portalu Promocji Eksportu.Portal Promocji Eksportu to internetowa. Nr 210. Korzystanie z informacji zawartych w portalu jest bezpłatne. U. z 2007r. zarówno o rynkach zagranicznych jak i o Polsce. nawiązywanie kontaktów handlowych z kontrahentami zagranicznymi oraz oferuje bezpłatną promocję przedsiębiorstwa i jego ofert eksportowych. poz. Niemniej jednak warunkiem korzystania przez polskie firmy w pełnym zakresie z zagranicznych zapytań ofertowych. które ze względu na potencjał krajowej produkcji. EUR. zwaną usługą probiz. Eksperci zatrudnieni w COIE. które ma na celu ułatwienie przedsiębiorcom dostępu do usługi informacyjnej w zakresie prowadzenia działalności eksportowej i inwestycyjnej poza granicę kraju. Zgodnie z zapisami aktów wykonawczych w ww. o którą się ubiega. 1543) 125 Przedsiębiorca w bieżącym roku kalendarzowym oraz dwóch poprzedzających go latach kalendarzowych nie może otrzymać pomocy de minimis.2.5 Promocja polskiej gospodarki PO IG – którego celem jest poprawa wizerunku Polski oraz wzrost znaczenia Polski i polskich przedsiębiorców w gospodarce międzynarodowej. str.5). w sprawie stosowania art. z 2007 r. poz. EUR. U. raporty. Zakłada się realizację ok. a w przypadku przedsiębiorców prowadzących działalność w sektorze transportu drogowego 100 tys. − Działanie 6. jak i możliwości kreowania pozytywnych skojarzeń z krajem pochodzenia produktu mogą stać się polskimi specjalnościami eksportowymi. poz. której wartość brutto. dotacje mogą być udzielane do końca 2013 roku i stanowią one pomoc w formule de minimis125. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 października 2007 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizację niektórych przedsięwzięć w zakresie promocji i wspierania eksportu lub sprzedaży na Jednolitym Rynku Europejskim (Dz. W ramach projektu planuje się dokonać wyboru branż. Wyłączenia dotyczące udzielania pomocy zawarte są w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. Priorytet 6 Polska gospodarka na rynku międzynarodowym obejmuje: − Poddziałanie 6. UE L 379 z 28. Na użytek COIE zostaną zakupione bazy danych firm B2B. Projekt przyczyni się do poprawy dostępu do informacji o Polsce i o możliwościach nawiązania kontaktów gospodarczych. Dokonana zostanie także standaryzacja oferowanych przez COIE usług. U. łącznie z pomocą.POLSKA 2010 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI − dofinansowania kosztów organizacji przedsięwzięć promocyjnych123. Wsparcie eksportu dla przedsiębiorców realizowane jest również w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Nr 211. Nr 211. 123 237 . zakresie. będą mieli możliwość korzystania z doświadczeń. badania rynkowe dotyczące poszczególnych rynków zagranicznych.2006. Dla zapewnienia właściwego funkcjonowania systemu COIE zostaną wyposażone w niezbędne opracowania. wzorców i know–how zagranicznych partnerów w obszarze systemu i obsługi przedsiębiorców. Usługa ta będzie świadczona docelowo przez 16 COIE. Urz. − dofinansowania do publikacji wydawnictw i materiałów promocyjnych124. 10 kompleksowych branżowych programów promocji polskich specjalności eksportowych na wybranych rynkach.12. które będą funkcjonowały w strukturach urzędów marszałkowskich bądź innych jednostek wybranych przez urzędy do realizacji zadania. przekroczyłaby równowartość 200 tys.1 Wsparcie dla sieci centrów obsługi inwestorów i eksporterów (COIE) POIG. z 2007r. 1544) 124 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 października 2007 roku w sprawie udzielenia pomocy de minimis na realizację przedsięwzięć wydawniczych promujących eksport lub sprzedaż na Jednolitym Rynku Europejskim (Dz. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis (Dz. zwanej usługą proeksport oraz w obszarze przyciągania do Polski inwestorów zagranicznych. zł.MINISTERSTWO GOSPODARKI Tabela 92 Wybrane instrumenty wsparcia eksportu Instrument Beneficjenci Przeznaczenie finansowanie kosztów realizacji przedsięwzięcia promującego produkty i grupy towarowe o wysokim potencjale eksportowym. mały lub średni przedsiębiorca wykonujący działalność na terytorium RP dofinansowania kosztów organizacji przedsięwzięć promocyjnych. refundacja części kosztów związanych z uzyskaniem przez przedsiębiorcę certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych wielkość pomocy nie może przekroczyć 50% kosztów netto kwalifikujących się do objęcia pomocą. zł. a także szkolenia i warsztaty lub badania rynku zagranicznego. demonstracje. degustacje. takich jak. wyłącznie mikro. i obejmującego co najmniej dwie formy działań promocyjnych. jednak nie więcej niż 8 tys.in. Na dofinansowanie 33 branżowych projektów promocyjnych przeznaczono 1. druku.134 tys. wielkość pomocy nie może przekroczyć 50% kosztów netto kwalifikujących się do objęcia pomocą wielkość pomocy nie może przekroczyć 50% kosztów netto kwalifikujących się do objęcia pomocą. zł. zł Warunki finansowe Budżet w 2009 r. dofinansowania do publikacji wydawnictw i materiałów promocyjnych przedsiębiorcy wykonujących działalność na terytorium RP. wyjątek stanowi promocja eksportu przemysłu obronnego pokrycie części kosztów związanych z organizacją seminariów. niemniej jednak nie może ona dotyczyć publikacji materiałów reklamowych indywidualnego przedsiębiorcy. poszczególni przedsiębiorcy uczestniczący w projekcie mogą otrzymać refundację 50% poniesionych i udokumentowanych kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą. które odbywają się za granicą. Pokrycie kosztów publikacji wydawnictw promocyjnych m.5 tys. jaka może być udzielona jednemu przedsiębiorcy wynosi 50 tys. dofinansowano 191 wniosków na łączną sumę 1. wystawy. przy czym roczny limit pomocy. wsparte mogą być głównie przedsięwzięcia o charakterze zbiorowym. spotkania branżowe. zbiorowych pokazów oraz prezentacji wyrobów przemysłu obronnego dofinansowano 23 wnioski na kwotę 438 tys. zł.143 tys. pokazy. zł maksymalna kwota dofinansowania określona dla jednego projektu wynosi 100 tys. dofinansowania do udziału w branżowych projektach promocyjnych grupa co najmniej 4 przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą na terytorium RP w ramach tej samej lub kilku pokrewnych branż lub grup towarowych dofinansowania kosztów uzyskania certyfikatów eksportowych. zakupu papieru. zł . składu. prezentacje. dofinansowano 36 wniosków o łącznej wartości 230. konferencji. łamania i naświetlania. tłoczenia płyt i oprawy. w tym dla polskiego złotego. 239 . pomocy wiązanej możliwe jest finansowanie kontraktów na dostawy z Rzeczypospolitej Polskiej do kraju biorcy maszyn. za pośrednictwem Banku Gospodarstwa Krajowego. Przedmiotem umowy eksportowej. W ramach stworzonego systemu. − kredytów rządowych przeznaczonych na finansowanie eksportu towarów i usług – w ramach kredytów w formie tzw. Finansowe wspieranie inwestycji Wsparcie finansowe z tytułu realizacji nowej inwestycji w formule programu wieloletniego udzielane jest w oparciu o przyjęty przez Radę Ministrów 23 września 2008 r.4. mogą być wyłącznie towary lub usługi krajowe w rozumieniu rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 6 sierpnia 2001 roku w sprawie maksymalnego procentowego udziału składników pochodzenia zagranicznego w eksportowanym w ramach kontraktu eksportowego produkcie finalnym. − dopłat do oprocentowania kredytów eksportowych – w dniu 8 czerwca 2001 roku została uchwalona ustawa o dopłatach do oprocentowania kredytów eksportowych o stałych stopach procentowych.A. zapewniające stabilizację oprocentowania kredytu eksportowego na poziomie stałych referencyjnych stop procentowych (Commercial Interest Reference Rate – CIRR). W Polsce oficjalne wsparcie kredytów eksportowych udzielane jest przez Ministerstwo Finansów i występuje w następujących formach: − poręczeń i gwarancji na przedsięwzięcia proeksportowe – udzielane na podstawie ustawy z dnia 8 maja 1997 roku o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne. − gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń eksportowych – zasady ubezpieczeń eksportowych zostały określone w ustawie z dnia 7 lipca 1994 roku o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych. inwestycji bezpośrednich za granicą. ubezpieczenia eksportowe mogą dotyczyć: kredytów eksportowych.POLSKA 2009 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Instrumenty finansowe wspierania eksportu mają bardzo istotne znaczenie w procesach wymiany handlowej.6. jak również kosztów poszukiwania zagranicznych rynków zbytu. System wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej. 13. włączając technologie. urządzeń i materiałów wyprodukowanych w Polsce. Inwestorzy uzyskują wsparcie w formie dotacji w drodze dwustronnej umowy zawieranej pomiędzy Ministrem Gospodarki a przedsiębiorcą na podstawie uchwały przyjętej przez Radę Ministrów. udzielane przez Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S. ogłaszanych dwa razy w miesiącu przez Sekretariat OECD dla walut wymienialnych. Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S. umożliwiającego uznanie tego produktu za krajowy. Mogą być realizowane w formie ubezpieczenia bezpośredniego lub pośredniego oraz udzielenia gwarancji ubezpieczeniowej.A. banki bezpośrednio udzielające kredytów eksportowych mogą uzyskać z budżetu państwa.3. jak również usług. Zgodnie z jej przepisami. objętej Programem Dopłat do Oprocentowania Kredytów Eksportowych (Programem DOKE). Maksymalne wsparcie dla projektów realizowanych na terenie specjalnych stref ekonomicznych nie może przekroczyć 15% kosztów kwalifikowanych inwestycji oraz 30% w przypadku projektów realizowanych poza ich granicami. Poszczególne dostawy dotyczą dziedzin uzgodnionych przez rządy obu stron i odpowiadają ustaleniom i ograniczeniom Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). dopłaty do oprocentowania kredytów eksportowych. kontraktów eksportowych. ubezpiecza gwarantowane przez Skarb Państwa należności eksportowe w ramach limitu środków finansowych określanych w ustawie budżetowej. uchwałami Rady Ministrów – 25. inwestor musi utworzyć co najmniej 500 nowych miejsc pracy. rezerwa celowa w wysokości 70 mln zł.82 mln zł). elektronicznym. firma musi podjąć się realizacji przedsięwzięć o kosztach kwalifikowanych inwestycji co najmniej 160 mln zł i tworzących minimum 50 nowych miejsc pracy. 82.25 mln zł. lotniczym. realizowanych było 40 programów wieloletnich. Urz. a minimalne koszty inwestycji nie mogą być niższe niż 1 mld zł. W ustawie budżetowej na 2009 r.03. (po zmianach) łączne wydatki określono na 135. O wsparcie zabiegać mogą także inwestycje badawczo-rozwojowe. Do końca 2009 r. tworzącej co najmniej 250 nowych miejsc pracy o minimalnych całkowitych kosztach inwestycji 40 mln zł. W 2009 r. udzielaną na podstawie Wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 20072013 (Dz.32 mln zł (w tym zobowiązania 2008 roku – 20. zapisane w ustawie budżetowej. programami przewidują utworzenie 2. w ramach tych programów wieloletnich zrealizowano inwestycje w wysokości co najmniej 8. o minimalnych całkowitych kosztach 3 mln zł. 13). nowych miejsc pracy. tworzące co najmniej 35 nowych miejsc pracy dla osób z wyższym wykształceniem.28 mln zł. w związku z ponoszeniem kosztów nowej inwestycji oraz z tworzeniem nowych miejsc pracy.MINISTERSTWO GOSPODARKI O dotacje mogą wnioskować przedsiębiorcy planujący inwestycje. miejsc pracy i poniesienie 1. Jednocześnie spowolnienie gospodarcze odnotowane w latach 2008 i 2009 spowodowało konieczność zmodyfikowania 14 funkcjonujących już programów wieloletnich. W 2009 r. Z rezerwy tej finansowane będą płatności przewidziane przyjętymi w 2009 r. Inwestycje objęte ww. BPO oraz telekomunikacji.2006.900 mln zł i utworzono 23.500 mln zł nakładów inwestycyjnych. w sektorach: motoryzacyjnym. System zachęt dotyczy również firm realizujących projekty badawczo-rozwojowe. przedsiębiorca musi podjąć się realizacji inwestycji o minimalnych kosztach kwalifikowanych 1 mld zł i tworzącej minimum 500 nowych miejsc pracy.6 tys. str. aby otrzymać wsparcie. łączna wielkość pomocy regionalnej nie może przekroczyć maksymalnej intensywności pomocy dla danego obszaru.5 mln zł oraz płatności przewidziane w ramach przygotowywanych projektów programów wieloletnich. Pomoc w formie programów wieloletnich wsparcia finansowego projektów inwestycyjnych jest pomocą regionalną. W przypadku. zamykają się kwotą ok.4 tys. w ramach realizacji powyższych programów wydatkowano środki w kwocie 118. Z kolei do ubiegania się o wsparcie z tytułu kosztów tworzenia nowych miejsc pracy uprawnia realizacja nowej inwestycji w sektorach priorytetowych. Pomoc publiczna w ramach Systemu przyznawana jest na realizację projektu inwestycji początkowej. O ile projekt nie zalicza się do żadnej z wymienionych w dokumencie branż. 152. W 2009 r. UE C 54 z 04. Jeżeli projekt nie zalicza się do żadnego z sektorów wymienionych w dokumencie. Na realizację programów wieloletnich przyznana została również Ministrowi Gospodarki na 2010 r. Aby ubiegać się o wsparcie z tytułu kosztów nowej inwestycji. biotechnologii i nowoczesnych usług – w szczególności z zakresu: IT. W roku 2010 łączne środki w budżecie państwa przewidziane na cele finansowego wsparcia projektów inwestycyjnych w ramach programów wieloletnich wynoszą ok. Płatności przewidziane uchwałami Rady Ministrów.28 mln zł. gdy pomoc regionalna na wspieranie nowych inwestycji jest udzielana wraz z pomocą regionalną na tworzenie nowych miejsc pracy związanych z nową inwestycją. 240 . Rada Ministrów przyjęła 9 uchwał ustanawiających nowe programy wieloletnie wsparcia inwestycji. Strefy zlokalizowane były na terenach 129 miast i 174 gmin.87 ha. przy czym wyjątkowo dla Warszawy maksymalną intensywność określono na poziomie 30%.9 mln zł.. tworzenia nowych miejsc pracy. W ramach negocjowanych projektów może zostać utworzonych ponad 9. Przedsiębiorca korzystający z pomocy z tego tytułu musi utrzymać nowo utworzone miejsca pracy przez okres 5 lat. Podstawą do korzystania z pomocy publicznej jest zezwolenie wydawane przez Zarządzającego strefą w drodze przetargu lub rokowań126.3.5 tys. a w przypadku małych i średnich firm – 3 lat. podlaskim.6. a w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw – 3 lat. 241 . W oparciu o tę ustawę w latach 1995-1997 Rada Ministrów ustanowiła 17 SSE. lubuskim. Możliwość podwyższenia intensywności pomocy nie dotyczy przedsiębiorców prowadzących działalność w sektorze transportu. podkarpackim. 13.632. 126 Na terenie stref można prowadzić działalność bez zezwolenia. o specjalnych strefach ekonomicznych sse (tekst jednolity: Dz. z tytułu kosztów inwestycji: 83. nowych miejsc pracy oraz zainwestowanych 1 900 mln zł. Nr 42. Wielkość pomocy z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy związanych z daną inwestycją oblicza się jako iloczyn maksymalnej intensywności pomocy i dwuletnich kosztów płacy brutto nowo zatrudnionych pracowników powiększonych o wszystkie obowiązkowe płatności związane z ich zatrudnieniem. warmińsko-mazurskim.2 mln zł). ale dochody z tej działalności nie podlegają zwolnieniu z podatku dochodowego. 2.1 mln zł (z czego z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy: 79. Według stanu na koniec 2009 r. Łączna wartość planowanego wsparcia z budżetu państwa to 163. W przypadku dużych przedsiębiorców do kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą mogą być zaliczane wyłącznie koszty nabycia nowych środków trwałych. opolskim.). zm. z tytułu: 1. Wielkość pomocy z tytułu kosztów nowej inwestycji oblicza się jako iloczyn maksymalnej intensywności pomocy określonej dla danego obszaru i kosztów inwestycji kwalifikujących się do objęcia pomocą. z którymi były związane wydatki inwestycyjne przez okres 5 lat (w przypadku MSP – 3 lat). świętokrzyskim. Specjalne strefy ekonomiczne Specjalne Strefy Ekonomiczne (SSE) są instrumentem wspierającym rozwój regionów poprzez przyciąganie nowych inwestycji i promocję tworzenia nowych miejsc pracy. Korzystanie z pomocy z tytułu kosztów inwestycji wymaga: − prowadzenia działalności gospodarczej przez okres nie krótszy niż 5 lat. Ramka 18 Zasady i warunki udzielania pomocy publicznej przedsiębiorcom działającym na terenie specjalnych stref ekonomicznych Przedsiębiorcy lokujący swą działalność w specjalnych strefach ekonomicznych mogą skorzystać z pomocy publicznej w formie zwolnień podatkowych.5. z 2007 r. łączny obszar SSE wynosił 12. Strefy będą funkcjonować do końca 2020 r. Dopuszczalna intensywności pomocy dla inwestycji realizowanych w województwach: lubelskim. łódzkim i kujawskopomorskim wynosi 50%. 274. − utrzymania własności składników majątku.proc. W pozostałych województwach wynosi 40%.POLSKA 2009 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Obecnie przygotowywanych jest 19 programów wieloletnich wsparcia nowych projektów inwestycyjnych. kosztów nowej inwestycji. Dla małych przedsiębiorców wskaźnik może być podwyższony o 20 pkt.U. małopolskim. poz. a dla średnich – o 10. z późn. W następstwie zmian (likwidacja dwóch stref i połączenie dwóch kolejnych) obecnie funkcjonuje 14 stref. Zasady i warunki inwestowania na terenie SSE oraz korzyści płynące z faktu prowadzenia tam działalności gospodarczej określa ustawa z dnia 20 października 1994 r. 7 Miejsca pracy nowe 3. Inwestycje z tego sektora stanowią ponad 26% łącznej wartości inwestycji w strefach.564.3.202 3.3 3. Nr 123. − wspieranie inwestycji o dużym znaczeniu dla gospodarki w ramach PO IG. Od 1 maja 2004 r. Tryb postępowania w sprawach związanych z pomocą publiczną reguluje ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r.6 mld zł. Największy udział w inwestycjach mają spółki z kapitałem niemieckim (17. Specjalna Strefa Ekonomiczna Liczba ważnych zezwoleń 41 192 106 54 53 121 128 68 47 73 53 115 141 61 1. W samym roku 2009 wydano 131 zezwoleń.910. minister kierujący działem gospodarka udzielił pomocy publicznej o wartości 840. z czego ponad 150 tys. 1291). Przedsiębiorcy ci zapewniają łącznie ponad 208.660 9.4 11.253 Poniesione nakłady inwestycyjne (w mln zł) 1.8 66 589. − programy wieloletnie. przedsiębiorcy działający w strefach zainwestowali prawie 66. Pomoc publiczna127 Pomoc publiczna dla przedsiębiorców jest instrumentem aktywnego oddziaływania państwa na gospodarkę. obowiązywały 1.587 1 Kamiennogórska 2 Katowicka 3 Kostrzyńsko-Słubicka 4 Krakowska 5 Legnicka 6 Łódzka 7 Mielecka 8 Pomorska 9 Słupska 10 Starachowicka 11 Suwalska 12 Tarnobrzeska 13 Wałbrzyska 14 Warmińsko .376.260.154 729 3.8 4.025.163. w szczególności określające warunki dopuszczalności pomocy oraz tryb postępowania przed Komisja Europejska.4%). Pomoc publiczna musi być udzielana według reguł dopuszczalności określonych przepisami prawa128.1 4. polskim (17.253 zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej w strefach. poz.138 7.980 150.642 11.675 18.819 57.812 14.683 10. Do końca 2009 r. co stanowi ponad 10% ogółu zezwoleń. Od dnia akcesji Polska zobowiązana jest stosować bezpośrednio przepisy wspólnotowe dotyczące pomocy publicznej.1 1.257.605 5.9%).816 31. U.6. − pomoc de minimis dla Zakładów Pracy Chronionej.285 2. − promocję eksportu.637. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publiczne (Dz.041 5.459. Pomoc przeznaczona była na następujące działania: − restrukturyzację górnictwa węglowego.2 1. Na dalszych pozycjach są producenci wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (9.929 4. Lp.177.7 1.1 769.MINISTERSTWO GOSPODARKI Na dzień 31 grudnia 2009 r.928 utrzymane 271 9.5 tys. włoskie i holenderskie. nastąpiły zasadnicze zmiany w regulacjach prawnych z zakresu pomocy publicznej. 128 127 242 .6% wartości inwestycji ) i producenci wyrobów z surowców niemetalicznych (9%).2%) i amerykańskim (prawie 13.5 5. Na kolejnych miejscach są inwestycje japońskie.2 mln zł.332.316 6.8 2.2 16. W strukturze branżowej dominuje sektor motoryzacyjny. (72%) to nowe miejsca pracy utworzone po uzyskaniu zezwoleń. miejsc pracy.436. Rozdział zawiera informacje na temat pomocy publicznej udzielanej przez ministra właściwego do spraw gospodarki.6.219.421 133 6.654 3.893 16.346 1.953 14. Tabela 93 Efekty działania stref na dzień 31 grudnia 2009 r.1 5.6 7.456 267 6.091 4.544 4.Mazurska Razem 13. W 2009 r. Pomoc państwa dla polskiego sektora węglowego w latach 2008-2010. którego celem było lepsze ukierunkowanie pomocy publicznej na działania o charakterze horyzontalnym. 129 Jest to pomoc udzielona przez Ministra Gospodarki. programie pomocowym. a także jej dostępności. i w I kwartale 2010 r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego w latach 2008-2015. w latach 2006-2008 wprowadzono szereg nowych regulacji prawnych zawierających istotne zmiany.2 530. o pomocy państwa w przemyśle węglowym. Tabela 94 Pomoc publiczna udzielona przez MG w 2009 r.POLSKA 2009 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Ramka 19 Przegląd przepisów wspólnotowych w zakresie pomocy publicznej W 2005 r. − Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych).0 44.1 - Górnictwo węgla kamiennego Zasady udzielania pomocy publicznej dla sektora węgla kamiennego reguluje Rozporządzenie Rady (WE) nr 1407/2002 z dnia 23 lipca 2002 r. włącznie z dofinansowaniem programów pomocowych ze środków wspólnotowych oraz pomocą de minimis.6 8. − Wytyczne dotyczące pomocy państwa na rzecz ochrony środowiska. pomoc publiczna dla finansowania działalności sektora będzie wygaszana. − Wspólnotowe zasady ramowe dotyczące pomocy państwa na działalność badawczą. − Wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy państwa i kapitału podwyższonego ryzyka dla małych i średnich przedsiębiorstw. inwestowaniu w kapitał ludzki i ochronę środowiska. Polska notyfikowała KE program pomocowy Pomoc państwa dla sektora węglowego w latach 2008-2015 . uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis. w sprawie stosowania art. wyniesie ok. − Rozporządzenie Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 rok.2 60.3 26. planowane do udzielenia w okresie objętym Strategią przeznaczone jest głównie na restrukturyzację terenów pogórniczych – likwidację szkód górniczych i odwadnianie kopalń. w tym przede wszystkim służące wspieraniu innowacyjności.5 52.3 mld zł.05 I kwartał 2010 roku 123. KE rozpoczęła przegląd przepisów wspólnotowych z zakresu pomocy publicznej.1 0. 3 października 2007 r. bez pomocy udzielonej przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP). Wielkość pomocy w latach 2008-2010 wskazana w ww. Wsparcie. Zgodnie z założeniami.) oraz ustawy z dnia 7 września 2007 r. rozwojową i innowacyjną. 1.N575/07 i otrzymała zgodę na podstawie decyzji (K(2008)864) w sprawie Pomoc państwa N575/2007 – Polska. Pomoc publiczna jest jednym z instrumentów Strategii działalności górnictwa węgla kamiennego w Polsce w latach 2007-2015 (przyjętej przez RM 31 lipca 2007 r. (w mln zł)129 Wyszczególnienie Pomoc publiczna ogółem w tym: górnictwo węglowe promocja eksportu programy wieloletnie PO IG Zakłady Pracy Chronionej Źródło: Sprawozdania z udzielonej pomocy publicznej. które powinny przyczynić się do poprawy przejrzystości oraz uproszczenia zasad udzielania pomocy publicznej. stymulowaniu przedsiębiorczości. Do najważniejszych aktów prawnych przyjętych w tym okresie należą: − Wytyczne w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007-2013. 2009 840.2 241. badań i rozwoju. 243 . W efekcie przeprowadzonej reformy.1 0. 8 Źródło: Sprawozdania z udzielonej pomocy publicznej. której adresatem są firmy zagraniczne realizujące duże projekty inwestycyjne w Polsce.5 mln zł.4 renty wyrównawcze 23.5% pomocy planowanej na ten rok. przy czym kwota ta uwzględnia również pomoc wypłacana przez ZUS w formie ekwiwalentów pieniężnych z tytułu prawa do bezpłatnego węgla. 2009 172.6 2. Wartość pomocy publicznej udzielonej przedsiębiorcom na promocję eksportu wyniosła w 2009 r. Pomoc ta jest udzielana w formie dotacji na podstawie dwustronnej umowy.130 Programy wieloletnie Pomoc publiczna w ramach programów wieloletnich.0. pomoc publiczna udzielona w ramach programów wieloletnich wyniosła 60.2.7 szkody górnicze 22. wykonywanych głównie przez placówki za granicą. natomiast w I kwartale 2010 r. 244 . udzielana jest na podstawie ustawy o finansach publicznych.6 7.3 24.6.5 37. rozwój współpracy gospodarczej z zagranicą i przede wszystkim wzrost polskiego eksportu.3 mln zł. lotniczy. W 2009 r. BPO oraz telekomunikacji. – 26. Pomoc w ramach programów wieloletnich stanowi pomoc indywidualną (ad hoc) w rozumieniu przepisów dotyczących udzielania pomocy publicznej i w związku z tym każdy projekt podlega indywidualnej notyfikacji do Komisji Europejskiej. W 2009 r. natomiast w I kwartale 2010 r. wielkość udzielonej pomocy publicznej dla górnictwa węgla kamiennego ukształtowała się na poziomie 98. Wsparcie finansowe z budżetu państwa może być udzielone z tytułu utworzenia nowych miejsc pracy lub/i poniesienia nakładów inwestycyjnych związanych z nową inwestycją realizowaną w takich sektorach jak: motoryzacyjny.3. elektroniczny. biotechnologii i nowoczesnych usług – w szczególności z zakresu IT.2 I kwartał 2010 36. .2 deputaty węglowe 30. wielkość udzielonej pomocy wyniosła 357. .8. przysługujących emerytom i rencistom z kopalń całkowicie likwidowanych w wysokości 115.2 mln zł. Odbywa się to poprzez wsparcie (w formie dotacji) działań promocyjnych podejmowanych głównie przez przedsiębiorców i organizacje samorządu gospodarczego.2 mln zł.6.1 1.2 mln zł. Tabela 95 Pomoc w formie dotacji budżetowej przedsiębiorcom górnictwa węgla kamiennego .wg tytułów dotowania (w mln zł) 2008 likwidacja kopalń 186.131 130 Szczegółowe informacje na temat pomocy publicznej udzielanej w ramach promocji eksportu zostały opisane w podrozdziale 13. 131 Szczegółowe informacje na temat pomocy publicznej udzielanej w ramach promocji eksportu zostały opisane w podrozdziale 13. w oparciu o uchwałę podjętą przez Radę Ministrów o ustanowieniu programu wieloletniego dla realizacji inwestycji. System zachęt dotyczy również firm realizujących projekty badawczo-rozwojowe.3.MINISTERSTWO GOSPODARKI W 2009 r.3.4 3. mających na celu kreowanie pozytywnego wizerunku polskiej gospodarki. a także realizację własnych przedsięwzięć promocyjnych.9 Promocja eksportu Ministerstwo Gospodarki realizowało w 2009 r. szereg działań promocyjnych.5 mln zł. Polski Komitet Normalizacyjny. i Synergia Sp. Pomoc de minimis dla Zakładów Pracy Chronionej Przedsiębiorstwa posiadające status zakładu pracy chronionej. naukowe).i mikrootoczenia przedsiębiorstwa. W 2009 r. Natomiast przedsiębiorcy rzadko wymieniają takie instytucje jak inkubatory (przedsiębiorczości. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz.o.7. U. Narodowy Bank Polski. Preferowane są inwestycje związane z rozpoczęciem lub rozwinięciem działalności badawczorozwojowej w przedsiębiorstwie. Ponad połowa małych i średnich firm prowadzi bieżącą działalność bez prób pozyskiwania informacji przynajmniej na temat makro. są zwolnione z wniesienia opłaty za koncesje na sprzedaż alkoholu wydawaną przez Ministra Gospodarki. poz. W rankingu najważniejszych instytucji dla przedsiębiorców. w ramach działania 4. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. 1810).5 POIG jest poprawa konkurencyjności i podniesienie poziomu innowacyjności gospodarki poprzez wsparcie przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych dokonujących inwestycji o wysokim potencjale innowacyjnym. PARP. a nie na makrootoczeniu przedsiębiorstw133. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości zajmuje siódme miejsce (na 12 mozliwych). – 52. Tymczasem dysponują one większymi zasobami ważnej dla przedsiębiorców informacji.3. Przedsiębiorcy najczęściej szukają informacji niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej w: instytucjach finansowych (bankach. z o.o oraz Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu zrealizowane przez Pentor Research International SA na zlecenie PARP w 2010 r. Instrumenty rozwoju sieci instytucji otoczenia biznesu Badania132 wskazują na niewielkie zainteresowanie małych i średnich przedsiębiorców instytucjami otoczenia biznesu w zakresie pozyskiwania informacji niezbędnych do podejmowania decyzji strategicznych. towarzystwach ubezpieczeniowych). Większość przedsiębiorców poszukujących informacji ważnych z punktu widzenia zarządzania strategicznego realizuje tę potrzebę wewnątrz firmy. 31 ust. agencjach rozwoju regionalnego. Na dalszych miejscach plasują się m. z pominięciem zewnętrznych instytucji. niż to jest w praktyce wykorzystywane134. 13. na mocy art. technologiczne. zrealizowane przez ARC Rynek i Opinia Sp. w kontekscie budowania i wdrażania strategii oraz prowadzenia działalności gospodarczej.1 mln zł. ZUS..: Strategiczne źródła informacji w działalności przedsiębiorstw.). poz. 133 Raport z badania Strategiczne źródła informacji w działalności przedsiębiorstw.POLSKA 2009 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Wspieranie inwestycji o dużym znaczeniu dla gospodarki w ramach PO IG Celem działania 4. 134 Ibidem 245 . 92). lub też Urząd Patentowy czy Urząd Zamówień Publicznych.in. w tym instytucji publicznych.6.1 mln zł. konkurenci itd. natomiast w I kwartale 2010 r. z o. Nr 245. z 2008 r. urzędy pracy.5 PO IG udzielona została pomoc na łączna kwotę 530. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz. wywiadownie gospodarcze. 2010. 132 Badania pt. o dużej wartości lub generujących znaczną liczbę miejsc pracy. dystrybutorzy. ustawę przekazać na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych – 10% oraz na zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych – 90%. że zostaną przeznaczone na sfinansowanie wydatków określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 19 grudnia 2007 r. Informacje strategiczne poszukiwane przez przedsiębiorców w większym stopniu koncentrują się na otoczeniu konkurencyjnym (klienci. U. nr 14. Środki uzyskane w wyniku zwolnienia zakład zobowiązany jest przez ww. Środki zgromadzone na zakładowym funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych stanowią pomoc de minimis pod warunkiem. samorządach oraz urzędach skarbowych. Krajowy System Usług dla MSP (KSU) to sieć 214 współpracujących ze sobą niekomercyjnych organizacji. − fundusze pożyczkowe i poręczeniowe. które specjalizują się w świadczeniu usług proinnowacyjnych. − ośrodki Krajowej Sieci Innowacji. − usługi doradcze o charakterze proinnowacyjnym. System wspierania małych i średnich przedsiębiorstw obejmuje w pierwszej kolejności działania mające na celu zapewnienie przedsiębiorcom oraz osobom planującym rozpoczęcie działalności gospodarczej kompletnej i jednolitej informacji w zakresie: − programów wsparcia wdrażanych na szczeblu krajowym i wojewódzkim. W związku z wdrażaniem Regionalnych Programów Operacyjnych w 2009 r. które umożliwiają przedsiębiorcom uzyskanie pożyczek lub zabezpieczenia kredytu. centra transferu technologii oraz klastry. Zadaniem KSU jest udzielanie kompleksowych usług informacyjnych dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej oraz możliwości korzystania z zewnętrznych źródeł na jej finansowanie. System wspierania przedsiębiorczości w Polsce obejmuje podmioty działające na trzech poziomach: krajowym (m. Działalność KSU koncentruje się na następujących obszarach: − usługi informacyjne w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej oraz możliwości uzyskania zewnętrznego finansowania. Ministerstwo Gospodarki. W ramach systemu KSU funkcjonują również: − Punkty Konsultacyjne.MINISTERSTWO GOSPODARKI Według przedsiębiorców najbardziej powszechnym motywem rozpoczęcia współpracy z instytucją wsparcia jest dostępność instytucji. w tym ze środków publicznych. Przedsiębiorcy chcą współpracować z instytucjami otoczenia biznesu z wielu powodów. Regionalne Instytucje Finansujące) i lokalnym. Fundusze Poręczeń Kredytowych. co dowodzi problemu ze zdefiniowaniem własnych potrzeb przez firmy. − podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Fundusze Pożyczkowe. ośrodki Enterprise Europe Network (dawne Euro Info Centres i Innovation Relay Centres). w tym m. Urzędy Marszałkowskie. szkoleniowym i finansowym. a nie konkretna potrzeba skorzystania z jej pomocy. parki technologiczne.in. − usługi finansowe. Punkty Konsultacyjne. najważniejsze z nich to: potrzeba uzyskania wsparcia finansowego. w istotny sposób zwiększył się zakres zadań i odpowiedzialności Urzędów Marszałkowskich w tym systemie. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości). świadczących usługi dla przedsiębiorców i osób. polegające na udzielaniu pożyczek i poręczeń kredytowych. − możliwości skorzystania z pomocy o charakterze doradczym. które planują założenie własnej działalności gospodarczej. 135 Ibidem 246 . − możliwości skorzystania z zewnętrznych źródeł finansowania. Misją KSU jest rozwój przedsiębiorczości poprzez zapewnienie najwyższej jakości usług w kluczowych obszarach wymagających wsparcia państwa. chęć rozwijania działalności oraz prostota i możliwość polegania na tego typu współpracy135.in. wojewódzkim (m.in. Przedsiębiorcy zwracają również uwagę na barierę w postaci dużych formalności i kosztów związanych ze współpracą z instytucjami otoczenia biznesu. Ostatni poziom obejmuje organizacje zarejestrowane w Krajowym Systemie Usług dla MSP. inkubatory przedsiębiorczości. obejmujące audyt technologiczny oraz transfer technologii. członków Krajowej Sieci Innowacji. Fundusze pożyczkowe i poręczeniowe Na koniec czerwca 2009 r. szkoleń.. Stanowią oni 85% klientów Punktów. W tej grupie dominują ludzie młodzi − 40% z nich nie przekroczyło 30 roku życia.994. Przeciętna wartość dla wszystkich pożyczek udzielonych do 30 czerwca 2009 r. o: − administracyjno-prawnych aspektach prowadzenia działalności gospodarczej (w tym jej podejmowania. przydatnych w rozwoju firmy. dominowały pożyczki: − przeznaczone na cele inwestycyjne – stanowiły około dwóch trzecich wszystkich pożyczek. W analizowanym okresie kapitał pożyczkowy wzrósł o 31. liczba pożyczek o 5.3%). doradztwa. jak i jak wartościowym. − danych teleadresowych instytucji. Działające w ramach sieci Punkty Konsultacyjne udzielają przedsiębiorcom oraz osobom planującym rozpoczęcie działalności gospodarczej informacji m. Wśród pożyczek udzielonych od początku działalności funduszy do 30 czerwca 2009 r. zarówno w ujęciu ilościowym jak i wartościowym. Tempo wzrostu liczby i wartości udzielanych pożyczek było niższe w porównaniu z latami 2007–2008.7% łącznej ich wartości. Osoby rozważające podjęcie działalności gospodarczej zainteresowane są również formalnymi aspektami podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej (jednakże i w tym przypadku jest to zazwyczaj łączone z poszukiwaniem wsparcia finansowego).2 tys. Osoby zainteresowane podjęciem działalności gospodarczej stanowią kolejny segment klientów PK.).in. Stanowiły one 8. − możliwościach i zasadach korzystania z usług specjalistycznych systemu. Zainteresowanie obu kategorii klientów sieci skupia się na pozyskiwaniu informacji o możliwościach uzyskania dotacji z programów wsparcia. zł – ponad dwie trzecie ogólnej liczby wypłaconych pożyczek i prawie jedna czwarta ich wartości. transferu technologii. − udzielane przedsiębiorstwom handlowym i usługowym – pożyczki na działalności handlową stanowiły mniej niż połowę ogólnej liczby udzielanych pożyczek.9 mln zł.POLSKA 2009 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI W oparciu o analizę potrzeb przedsiębiorców przewidywane jest rozszerzanie zakresu usług świadczonych przez siec KSU m.in. obserwuje się spowolnienie przyrostu kapitału pożyczkowego oraz udzielonych pożyczek zarówno w ujęciu ilościowym. − zasadach i warunkach korzystania z programów pomocy publicznej i innych zewnętrznych źródeł finansowania działalności gospodarczej. wyniosła 16. prowadzonych przez 96 organizacji oraz 22 ośrodki Krajowej Sieci Innowacji.9 tys. przy jednoczesnym wzroście pożyczek o wartości 50–120 tys. − w kwocie do 10 tys. pożyczek o wartości 2. które dysponowały kapitałem pożyczkowym o wartości 978 mln zł oraz udzieliły od początku działalności 180. zł. W porównaniu ze stanem na koniec 2008 r.2%. Z usług Punktów Konsultacyjnych korzystają głównie mikroprzedsiębiorcy. 137 136 247 .2 mln zł (o 6. zł oraz Fundusz Górnośląski SA – 104. funkcjonowało w Polsce 70 funduszy pożyczkowych136. rezygnacji).4 tys. Na podstawie danych zawartych w Raporcie o funduszach pożyczkowych w Polsce według stanu na 30 czerwca 2009 r.2 tys. o usługę doradztwa w zakresie optymalizacji kosztów prowadzenia działalności gospodarczej (uruchomiona w 2010 r. wykonywania.3%). np. uzyskania pożyczek i poręczeń itp.5 mln zł (o 3. a ich wartość o 178. Pożyczki o najwyższej średniej udzieliła Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego SA – 162. zł137.1% ogólnej liczby udzielonych pożyczek i 40. W systemie funkcjonuje aktualnie 111 Punktów Konsultacyjnych. zł. 6 miesięcy. W strukturze sektorowej dominuje handel (36 %) oraz usługi i transport (32 %). a w przypadku pożyczek na cele inwestycyjne 35.2008 r. a więc ponaddwukrotnie większym niż trzy lata wcześniej (wypłaty dotacji z SPO WKP oraz wnoszenie udziałów i obejmowanie akcji przez BGK są główną przyczyną wzrostu kapitałów funduszy).4 % poręczeń trafiło do przedsiębiorców zatrudniających do 9 osób.6% ich wartości. w 2008 r. Drugą grupę stanowią kredyty inwestycyjne (odpowiednio 20% i 13%).12. Udzieliły one od początku działalności do końca 2009 r.0 tys. a 28% beneficjentów stanowili przedsiębiorcy zatrudniający od 10 do 49 osób.2 mln zł umożliwiły utworzenie 2. współpracujące w ramach Krajowej Grupy Poręczeniowej (22 podmiotów). Blisko 67. najsilniejszą grupę stanowią regionalne i lokalne fundusze poręczeń kredytowych z udziałem kapitałowym BGK. Wśród wspomnianych wyżej funkcjonujących w Polsce funduszy poręczeniowych. 138 Na podstawie danych zawartych w Raporcie o Funduszach Poręczeń Kredytowych w Polsce – stan na 31. nowych miejsc pracy (6. a na cele inwestycyjne 47. Bezpośrednim efektem wsparcia finansowego małych i średnich przedsiębiorstw przez fundusze pożyczkowe są nowe miejsca pracy. 248 . Kolejne miejsce zajmuje produkcja (14 %).).9 mln zł umożliwiły utworzenie 59.. fundusze poręczeniowe udzieliły 5.3% ogólnej liczby udzielonych pożyczek i 85.9 tys. udzielone pożyczki w kwocie 178. funkcjonowało 49 funduszy poręczeń kredytowych138.994. 75% pod względem liczby poręczeń). Ich kapitał poręczeniowy na koniec 2009 r.MINISTERSTWO GOSPODARKI − udzielane przedsiębiorcom zatrudniającym do 9 osób – 96. W I półroczu 2009 r. Jeśli chodzi o liczbę i wartość aktywnych poręczeń to na koniec 2008 r. które w sumie dysponowały kapitałem prawie 606 mln zł.6 tys. wynosił 436 mln zł. nowych miejsc pracy. 19 677 poręczeń na kwotę 1. Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje się wydłużanie okresu. Przeciętny czas ich zapadalności wyniósł 33. W I półroczu 2009 r.8 miesięcy. Analiza struktury poręczeń za 2008 r.958 mln zł. W 2008 r. na który udzielane są pożyczki.831 poręczeń na kwotę 864 mln zł. Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczeniowych.1 miesięcy.684 poręczenia o wartości ponad 745 mln zł. Fundusze udzielając przedsiębiorcom pożyczek na kwotę 2. wg rodzaju poręczanego zobowiązania wskazuje na zdecydowaną dominację kredytów obrotowych (77% – w ujęciu wartościowym. przeciętny termin zapadalności pożyczek wyniósł 43.2 miesięcy. W 2008 r. aktywnych było 8. 290% zakładanej liczby beneficjentów). W okresie realizacji działania fundusze udzieliły wsparcia łącznie 26. Priorytet I dotyczy rozwoju przedsiębiorczości i wzrostu innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu. pozwalające konkurować z firmami zagranicznymi. Wsparcie uzyskane przez fundusze kapitału podwyższonego ryzyka zostanie przeznaczone na inwestycje i zarządzanie portfelem mikro.6 mln zł.2 Wspieranie funduszy kapitału podwyższonego ryzyka Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka.2 Poprawa dostępności do zewnętrznego finansowania inwestycji przedsiębiorstw Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw. beneficjentom funduszy mikropożyczkowych (ok.7 tys. Fundusze kapitału podwyższonego ryzyka zostaną wybrane w otwartym konkursie ofert.2 Dokapitalizowanie funduszy poręczeń kredytowych zrealizowano 39 projektów o łącznej wartości 366. poddziałań. Rozwój sieci otoczenia biznesu Podstawowy cel SPO-WKP to zwiększanie konkurencyjności produktowej i technologicznej polskich przedsiębiorstw. 570% zakładanej liczby beneficjentów) oraz 47 beneficjentom funduszy kapitału zalążkowego (ok. 12. lata 2004-2006. Na realizację projektu KFK przewidziano alokację w wysokości 180 mln EUR. 249 . 31 grudnia 2008 r. Aby to osiągnąć. lata 2004-2006. Beneficjentami Działania 1. małych i średnich przedsiębiorstw. Celem Priorytetu II jest bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw.3 Wspieranie powstawania funduszy zalążkowych typu seed capital zrealizowano 6 projektów o łącznej wartości 56.7 tys. Wsparcie udzielone przez KFK obejmuje również refundację części kosztów zarządzania funduszem kapitału podwyższonego ryzyka.9 mln zł.POLSKA 2009 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Fundusze zalążkowe typu seed capital Rozwój funduszy zalążkowych wspierany był w ramach działania 1. w tym 14 tys. Jego celem jest zwiększenie dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania MSP znajdujących się we wczesnych fazach wzrostu. − W ramach Poddziałania 1. w tym w szczególności w MSP znajdujących się na początkowych etapach rozwoju.2. powstałe w celu inwestowania w MSP. zakończyła się realizacja projektów w ramach ww. poręczeniowych i zalążkowych Fundusze pożyczkowe i poręczeniowe mogły uzyskać wsparcie z Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw. szczególnie o charakterze innowacyjnym znajdujących się na początkowych etapach rozwoju lub prowadzących działalność B+R.2. Fundusze kapitału podwyższonego ryzyka W ramach działania 3. Ramka 20 Wsparcie funduszy pożyczkowych. Dostępna alokacja została rozdzielona pomiędzy dwa priorytety. − W ramach Poddziałania 1. ze szczególnym uwzględnieniem MSP innowacyjnych lub prowadzących działalność B+R. ze szczególnym uwzględnieniem przedsiębiorstw innowacyjnych oraz prowadzących działalność B+R. 94 % zakładanej liczby beneficjentów).2. beneficjentom. ale także do instytucji otoczenia biznesu wspierających ich działanie na rynku. lata 2007-2013 realizowany jest projekt indywidualny Krajowego Funduszu Kapitałowego.2 SPO WKP były fundusze działające na terenie całego kraju. beneficjentom funduszy poręczeniowych (ok.5 mln zł. zdecydowano się skierować pomoc unijną nie tylko do przedsiębiorców. W ramach projektu KFK dokona inwestycji w instrumenty kapitałowe.1 Dokapitalizowanie funduszy mikropożyczkowych zrealizowano 53 projekty o wartości 343. zaś ostatecznymi beneficjentami były małe i średnie przedsiębiorstwa. którego celem było ułatwienie przedsiębiorcom dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania inwestycji ze względu na wysokie koszty i skomplikowane warunki pozyskania kredytu oraz mało rozwiniętą ofertę bankową dla MSP. quasi-kapitałowe i dłużne funduszy kapitału podwyższonego ryzyka. − W ramach Poddziałania 1. 47% tej kwoty przeznaczone jest na działania podległe Ministerstwu Gospodarki.46 mld EUR stanowią publiczne środki krajowe. Łączna alokacja PO IG to 9. funduszy poręczeń kredytowych oraz wsparcie powstawania funduszy kapitału zalążkowego. 0. z czego ok. Do końca maja 2010 r. 4. Wartość podpisanych umów (mld zł) 394.2 46.4 93.7 mld EUR.Celem działania jest poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwa w postaci stworzenia infrastruktury technicznej i doradztwo w zakresie zarządzania.MINISTERSTWO GOSPODARKI Łączna alokacja SPO-WKP to ponad 2.9 34.2 Poprawa dostępności do zewnętrznego finansowania inwestycji przedsiębiorstw . 250 .1 Wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw .4 23 Źródło: Departament Funduszy Europejskich MG. Łączna alokacja dla działań podległych Ministerstwu Gospodarki stanowi ok. W ramach działania wspierany jest rozwój parków przemysłowych. Działanie 1. 3. których beneficjentem jest Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP). a pozostała część. 4.3 Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju firm .6 mld zł. tj.6 mld zł ze środków EFRR). ok 1. Tabela 96 Stan wdrażania priorytetów III i V PO IG w kontekście wzmocnienia instytucji otoczenia biznesu Ilość podpisanych umów Priorytet III − działanie 3.5 139 Ok.9 mld zł (101% alokacji dla tych działań). umów na łączną kwotę dofinansowania ok.25 mld EUR (pochodzi ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR).4 11.2 mld EUR to prywatny wkład beneficjentów Programu. Działanie to obejmuje również wsparcie projektów instytucji otoczenia biznesu świadczących wyspecjalizowane usługi na rzecz przedsiębiorców.7 21. Beneficjentom działań SPO-WKP wypłacono ok. W ramach działań Priorytetu I podpisano 283 umowy na kwotę 1. w ramach wszystkich działań nadzorowanych przez MG podpisano 14. tj. Poziom kontraktacji wyniósł ponad 100% wartość dostępnych środków dla działań/poddziałań podległych MG. 13. parków naukowo–technologicznych oraz inkubatorów technologicznych (w tym akademickich). Działanie 1. Wypłaty dla beneficjentów zrealizowane zostały w 99%.3 5 − działanie 5. W jego ramach realizowane są dwa projekty.2 17 − działanie 5.1 mld EUR. a które dotyczą budowy sieci organizacji należących do Krajowego Systemu Usług dla małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) oraz budowy sieci Punktów Konsultacyjnych w ramach Krajowego Systemu Usług dla MSP. 4.9 Wartość zrealizowanych wypłat (mld zł) 36.9 mld zł (w tym ok.5 20.0 mln zł według kursu EBC z 28 maja 2009 r.1 26 − działanie 3.Celem działania jest ułatwienie przedsiębiorcom dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania inwestycji poprzez dokapitalizowanie funduszy mikropożyczkowych. Ramka 21 Działania Priorytetu I Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu Działanie 1. 75% alokacji dla całego Programu i wynosi ponad 2.4 tys. Wsparcie przedsiębiorców i instytucji otoczenia biznesu ma miejsce również w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka.8 9.9 mld EUR139.Celem działania jest poprawa dostępu przedsiębiorstw do wysokiej jakości usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu. 1.9 395.4910 PLN/EUR.9 133.3 57 Priorytet V − działanie 5.7 36.1 3 − działanie 5. lata 2007-2013. inkubatorami technologii. praw i możliwości ochrony własności przemysłowej oraz korzyści płynących z objęcia rozwiązań ochroną. 251 .3 Wspieranie ośrodków innowacyjności – Celem działania jest wsparcie tworzenia i rozwoju ośrodków zlokalizowanych na obszarach o wysokim potencjale rozwoju. z przeznaczeniem na realizacje innowacyjnych przedsięwzięć. w tym jednostkami naukowymi. Realizacja działania pozwoli na wsparcie przedsiębiorców z sektora MSP w przygotowaniu ich do pozyskania zewnętrznego źródła finansowania o charakterze udziałowym. poprzez dofinansowanie kosztów usług doradczych w zakresie przygotowania dokumentów i analiz niezbędnych do pozyskania tego finansowania. Działanie 5. udostępnienie infrastruktury i usług niezbędnych dla nowo powstałych przedsiębiorstw oraz zasilenia finansowego nowo powstałego przedsiębiorcy. natomiast grupę docelową stanowią przedsiębiorcy.Celem działania jest poprawa efektywności funkcjonowania rynku innowacji i przepływu rozwiązań innowacyjnych poprzez upowszechnianie stosowania prawa własności intelektualnej. Działanie 5.1 Wspieranie rozwoju powiązań kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym .1 Inicjowanie działalności innowacyjnej . w szczególności MSP.POLSKA 2009 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Ramka 22 Działania priorytetów III i V PO IG w kontekście wzmocnienia instytucji otoczenia biznesu Priorytet III PO IG . W ramach działania planowane jest wzmocnienie sieci IOB poprzez promowanie współpracy w ramach sieci. W ramach poddziałania 5. w tym spin off’ów poprzez doradztwo w zakresie tworzenia przedsiębiorstw. wspólnej obsługi klientów oraz rozwój oferty usług o charakterze proinnowacyjnym.2.2 Wspieranie instytucji otoczenia biznesu świadczących usługi proinnowacyjne oraz ich sieci o znaczeniu ponadregionalnym . dofinansowane będą projekty zwiększające świadomość przedsiębiorców nt. W ramach działania wsparciem zostaną objęte wspólne przedsięwzięcia grup podmiotów mających na celu przygotowanie wspólnego produktu i/lub usługi o charakterze innowacyjnym i ich wprowadzenie na rynek. wysokiej jakości usług biznesowych niezbędnych z punktu widzenia prowadzenia działalności innowacyjnej. centrami zaawansowanych technologii.4 Zarządzanie własnością intelektualną . innymi ośrodkami specjalistycznych usług dla przedsiębiorców. skierowanego do instytucji otoczenia biznesu. Działanie ma również na celu wsparcie sieci inwestorów i zwiększenie świadomości przedsiębiorców o korzyściach i usługach oferowanych przez takie sieci. Działanie 5.Celem działania jest aktywizacja rynku inwestorów prywatnych poprzez tworzenie dogodnych warunków inicjowania współpracy inwestorów z przedsiębiorcami poszukującymi środków finansowych na realizację innowacyjnych przedsięwzięć. Działanie 3.Celem działania jest ułatwienie przedsiębiorcom na terenie całego kraju dostępu do kompleksowych. Działanie obejmuje wsparcie w zakresie tworzenia na bazie innowacyjnych pomysłów nowych przedsiębiorstw.3 Tworzenie systemu ułatwiającego inwestowanie w MSP .Kapitał dla innowacji Działanie 3.Celem działania jest wzmocnienie pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw poprzez wsparcie rozwoju powiązań pomiędzy przedsiębiorstwami oraz pomiędzy przedsiębiorstwami a instytucjami otoczenia biznesu. w tym podmioty zarządzające parkami naukowo-technologicznymi. Priorytet V PO IG . Beneficjentami są wyspecjalizowane instytucje otoczenia biznesu świadczące usługi o wysokim potencjale rynkowo-technologicznym. wymiany doświadczeń.Celem działania jest zwiększenie liczby przedsiębiorstw działających w oparciu o innowacyjne rozwiązania.4. centrami produktywności.Dyfuzja innowacji Działanie 5. w szczególności poprzez uzyskiwanie ochrony własności przemysłowej. ____________________ 90 Tabela 34 Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw (w tys.) _______________________________ 91 Tabela 35 Główne kierunki migracji zarobkowej Polaków w Europie (w tys. ceny stałe z 2005 roku) _______________________________________________ 28 Tabela 9 Obroty towarowe w handlu światowym w 2009 roku ______________________________________ 33 Tabela 10 Prognoza zmian obrotów handlowych w latach 2009-2011 ________________________________ 34 Tabela 11 Wynik sektora finansów publicznych UE. osób)_______________________ 97 Tabela 36 Obroty towarowe Polski w okresie 01.) ___________________________ 77 Tabela 23 Stopa zatrudnienia w Polsce dla osób w wieku 15-65 lat na tle UE (w %) _____________________ 78 Tabela 24 Przeciętna liczba godzin pracy w tygodniu na zatrudnionego w Polsce na tle krajów UE _________ 78 Tabela 25 Czynniki wzrostu gospodarczego w Polsce w latach 2001-2009 (wkład w pkt.2009 – 06. proc.) ____________ 78 Tabela 26 Stopy akumulacji i inwestycji na tle wzrostu PKB i nakładów na środki trwałe (%)_______________ 81 Tabela 27 Nakłady brutto sektora prywatnego w latach 2005-2009 (% PKB) ___________________________ 81 Tabela 28 Zmiana realnych jednostkowych kosztów pracy w Polsce na tle Unii Europejskiej ______________ 84 Tabela 29 Tempo wzrostu PKB i wartości dodanej brutto w latach 2005-2009 (%) ______________________ 84 Tabela 30 Zmiany w strukturze tworzenia wartości dodanej w okresie 2005-2009 w cenach bieżących ______ 84 Tabela 31 PKB per capita wybranych krajów UE (wg parytetu siły nabywczej) w latach 2005-2009 _________ 87 Tabela 32 Pracujący w wieku powyżej 15 lat według sektorów ekonomicznych w latach 2005-2009. rok poprzedni = 100) ________________________________________________________________ 18 Tabela 2 Tempo wzrostu PKB w odniesieniu do roku poprzedniego w cenach stałych ___________________ 21 Tabela 3 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki USA (w relacji do roku poprzedniego) w % ___________ 23 Tabela 4 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki japońskiej (w relacji do roku poprzedniego) w % ______ 24 Tabela 5 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki strefy euro (w relacji do roku poprzedniego) w % ______ 25 Tabela 6 Tempo wzrostu PKB oraz cen konsumpcyjnych w % (w relacji do roku poprzedniego)____________ 27 Tabela 7 Tempo wzrostu PKB oraz cen konsumpcyjnych w % (w relacji do roku poprzedniego)____________ 28 Tabela 8 Tempo zmian światowego wolumenu wymiany handlowej w latach 2007-2009 (zmiana do roku poprzedniego. USA i Japonii w latach 2005-11______________________ 37 Tabela 13 Wartość eksportu towarów i usług Polski. proc.2010____________________________________ 99 Tabela 37 Zmiany struktury geograficznej obrotów towarowych Polski w 2009 roku (mln EUR) ___________ 104 Tabela 38 Zmiany struktury przedmiotowej polskiego handlu zagranicznego w 2009 roku w mln EUR ______ 106 Tabela 39 Zmiany struktury przedmiotowej polskiego handlu zagranicznego po 6 miesiącach 2010 roku w mln EUR _____________________________________________________________________ 110 Tabela 40 Wskaźnik CPI oraz inflacji bazowej w 2009 i 2010 roku__________________________________ 115 Tabela 41 Dochody i wydatki budżetowe w latach 2008-2009 * ____________________________________ 122 Tabela 42 Struktura wydatków budżetu państwa (%) ____________________________________________ 123 Tabela 43 Dług Skarbu Państwa i zadłużenie sektora finansów publicznych* (mld zł i % PKB) ____________ 125 Tabela 44 Spełnianie kryteriów z Maastricht przez Polskę ________________________________________ 127 Tabela 45 Dynamika produkcji w wybranych działach przemysłu przetwórczego_______________________ 132 Tabela 46 Zmiany struktury produkcji przemysłowej w cenach bieżących i stałych _____________________ 134 252 . ________ 89 Tabela 33 Sytuacja na rynku pracy w latach 1995–2009 w grupie wiekowej 15+ (%). USA i Japonii w latach 2005-11_____________________ 36 Tabela 12 Dług sektora finansów publicznych UE.MINISTERSTWO GOSPODARKI Spis tabel Tabela 1 Podstawowe wskaźniki sytuacji gospodarczej w latach 2001-2009 (układ dynamiczny. wyrażonego w %PKB. na tle wybranych krajów UE w latach 2005-2009________________________________________________________________ 40 Tabela 14 Wykorzystanie funduszy w ramach NPR ______________________________________________ 63 Tabela 15 Wykorzystanie funduszy w ramach NSRO _____________________________________________ 67 Tabela 16 Ranking wg indeksu globalnej konkurencyjności (GCI) ___________________________________ 70 Tabela 17 Ranking wolności gospodarczej _____________________________________________________ 70 Tabela 18 Ranking IMD____________________________________________________________________ 70 Tabela 19 Ranking swobody prowadzenia działalności gospodarczej ________________________________ 72 Tabela 20 Wskaźniki strukturalne Unii Europejskiej – Polska na tle Unii Europejskiej ____________________ 74 Tabela 21 Tempo wzrostu PKB i popytu krajowego w latach 2005-2009 (ceny stałe) ____________________ 76 Tabela 22 Dekompozycja popytowa PKB w latach 2005-2009 (w pkt. koszty i wyniki na poszczególnych rodzajach działalności (w mld zł) ______________ 191 Tabela 68 Wyniki finansowe na poszczególnych rodzajach działalności (w mld zł) _____________________ 192 Tabela 69 Przychody.POLSKA 2009 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Tabela 47 Wielkość produkcji sprzedanej. rentowność . zadłużenie i potencjalny czas jego spłaty. ceny bieżące__________ 204 Tabela 76 Nakłady inwestycyjne w przemyśle przetwórczym wg działów PKD w mln zł__________________ 204 Tabela 77 Inwestycje rozpoczęte w poszczególnych sekcjach gospodarki____________________________ 205 Tabela 78 Kredyty i depozyty przedsiębiorstw w latach 2006-2009 w mld zł __________________________ 206 Tabela 79 Polskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne w latach 2005-2009 (mln EUR) ________________ 207 Tabela 80 Podstawowe kategorie finansowe spółek z udziałem kapitału zagranicznego o liczbie pracujących powyżej 10 osób na tle podmiotów składających bilans w latach 2006-2008 (stan na koniec roku) w mln zł ______________________________________________________________________ 209 Tabela 81 Wartość eksportu i importu oraz udział spółek zagranicznych w obrotach polskiego handlu zagranicznego (w mln zł)_________________________________________________________ 210 253 .sektory własności i przedsiębiorstwa wg wielkości w latach 2008 i 2009________________________________________________________________________ 199 Tabela 71 Dziesięć największych firm pod względem przychodów ze sprzedaży oraz osiągniętego zysku netto w 2009 roku (mln zł)* _______________________________________________________ 199 Tabela 72 Inwestycje i potencjalne możliwości ich finansowania nadwyżką inwestycyjną.sekcje gospodarki w latach 2008 i 2009 ____________________ 197 Tabela 70 Przychody. gospodarka magazynowa i łączność według działów PKD w 2009 roku w sektorze przedsiębiorstw ____________________________ 179 Tabela 63 Udział sektora prywatnego w podstawowych kategoriach ekonomicznych (w %) ______________ 181 Tabela 64 Liczba przedsiębiorstw objętych przekształceniami własnościowymi* _______________________ 184 Tabela 65 Najważniejsze charakterystyki sektora mikroprzedsiębiorstw _____________________________ 188 Tabela 66 Nowo powstałe przedsiębiorstwa w Polsce w latach 2004-2008 ___________________________ 188 Tabela 67 Przychody. wyniki. zadłużenie i potencjalny czas jego spłaty.) _________________________________ 163 Tabela 56 Dynamika oraz struktura sprzedaży produkcji budowlano-montażowej w przedsiębiorstwach budowlanych o liczbie pracujących powyżej 9 osób w latach 2008-2009 ____________________ 169 Tabela 57 Liczba mieszkań oddanych do użytku według form budownictwa w latach 2007-2009 __________ 170 Tabela 58 Podmioty gospodarcze sektora usług wg sektorów własności i sekcji PKD 2004 w latach 20082009* ________________________________________________________________________ 174 Tabela 59 Przeciętne zatrudnienie w sektorze usług (w tys. dynamika produkcji i cen oraz struktura produkcji w działach przemysłu przetwórczego w latach 2008 i 2009 _______________________________________ 134 Tabela 48 Produkcja wybranych wyrobów w latach 2007-2009 ____________________________________ 135 Tabela 49 Wyniki produkcyjno-finansowe górnictwa węgla kamiennego _____________________________ 139 Tabela 50 Instalacje OZE funkcjonujące w Polsce (stan na 25 maja 2010 r.) ______________________________________ 174 Tabela 60 Podmioty gospodarcze sekcji handel i naprawy* według liczby pracujących i działów PKD w latach 2008-2009* ______________________________________________________________ 175 Tabela 61 Liczba pracujących w handlu i naprawach w sektorze przedsiębiorstw według działów PKD na koniec 2009 roku* ______________________________________________________________ 176 Tabela 62 Ważniejsze dane ekonomiczno-finansowe sekcji transport._________________________________ 159 Tabela 55 Poziom zapasów handlowych i obowiązkowych w podziemnych magazynach gazu ziemnego wysokometanowego (stan na dzień 31 grudnia 2009 r. _________________________ 153 Tabela 51 Biokomponenty – podstawowe informacje za 2009 rok __________________________________ 154 Tabela 52 Biopaliwa ciekłe – podstawowe informacje za 2009 rok__________________________________ 155 Tabela 53 Średnioroczne zmiany wskaźników energochłonności PKB (%/rok) ________________________ 155 Tabela 54 Wielkości przydziałów i wykonania emisji CO2 w 2009 r. wyniki. należności oraz płynność finansowa w sektorach własnościowych i przedsiębiorstwach wg wielkości w latach 2008 i 2009 __________________________________ 201 Tabela 74 Nakłady inwestycyjne w latach 2005-2009 w mld zł _____________________________________ 203 Tabela 75 Nakłady inwestycyjne w poszczególnych sekcjach gospodarki w mld zł. należności oraz płynność finansowa w sekcjach gospodarki w latach 2008 i 2009 ______________________________________________________________ 200 Tabela 73 Inwestycje i potencjalne możliwości ich finansowania nadwyżką inwestycyjną. rentowność .). w którym wskaźniki przyjmują maksymalne wartości w okresie badania) ______________________________________________________ 228 Tabela 92 Wybrane instrumenty wsparcia eksportu _____________________________________________ 238 Tabela 93 Efekty działania stref na dzień 31 grudnia 2009 r.wg tytułów dotowania (w mln zł) ____________________________________________________________ 244 Tabela 96 Stan wdrażania priorytetów III i V PO IG w kontekście wzmocnienia instytucji otoczenia biznesu__ 250 254 . i w I kwartale 2010 r.) __________________ 223 Tabela 91 Bariery rozwoju (w tabeli wyróżniono momenty. (w mln zł) ______________ 243 Tabela 95 Pomoc w formie dotacji budżetowej przedsiębiorcom górnictwa węgla kamiennego . udział eksportu w sprzedaży i zatrudnienie w niektórych zagranicznych firmach w Polsce w latach 2007 . ______________________________________ 242 Tabela 94 Pomoc publiczna udzielona przez MG w 2009 r.2009 ______________________________________________ 210 Tabela 83 Struktura napływu BIZ do Polski w latach 2005-2008 w mln EUR __________________________ 212 Tabela 84 Struktura geograficzna napływu BIZ do Polski wg kraju pochodzenia kapitału oraz stan zobowiązań na koniec 2008 roku w mln EUR _________________________________________ 213 Tabela 85 Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce wg sekcji i działów PKD w latach 2006-2008 oraz wartość zobowiązań z tytułu BIZ na koniec 2008 roku w podziale na rodzaje działalności (w mln EUR)_________________________________________________________ 215 Tabela 86 Najważniejsze pozycje w polskim eksporcie w mln EUR _________________________________ 215 Tabela 87 Porównanie wskaźników innowacyjności dla Polski oraz UE w oparciu o badanie EIS 2009 _____ 218 Tabela 88 Relacja nakładów na działalność B+R (GERD) do PKB według sektorów instytucjonalnych w latach 2000-2008_______________________________________________________________ 219 Tabela 89 Przedsiębiorstwa zlokalizowane w parkach technologicznych w Polsce w 2008 r.MINISTERSTWO GOSPODARKI Tabela 82 Przychody ze sprzedaży. _____________ 222 Tabela 90 Podmioty funkcjonujące w ramach inkubatorów technologicznych (2009 r. na tle lat 2004 i 2008 ___________________________________________________________________ 108 Wykres 28 Kwartalne zmiany tempa wzrostu wolumenu eksportu i ich uwarunkowań cenowo-kursowych w latach 2000-2009 (IV kw. osób) w sektorze przedsiębiorstw 2005–2009 __________________ 90 Wykres 20 Stopa bezrobocia BAEL i bezrobocia rejestrowanego na koniec roku w latach 1995-2010 _______ 91 Wykres 21 Wskaźnik zatrudnienia według poziomu wykształcenia w latach 2006-2009___________________ 92 Wykres 22 Miesięczne obroty towarowe w okresie 01. 1999 roku = 100%) _________________________________________ 112 Wykres 30 Zmiany cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach 2006-2009_________________________ 113 Wykres 31 Tempo zmian CPI w stosunku do analogicznego miesiąca roku poprzedniego _______________ 114 Wykres 32 Tempo zmian cen produkcji sprzedanej przemysłu w stosunku do analogicznego miesiąca roku poprzedniego__________________________________________________________________ 116 Wykres 33 Tempo zmian cen produkcji budowlano-montażowej w stosunku do analogicznego miesiąca roku poprzedniego__________________________________________________________________ 117 Wykres 34 Wskaźnik CPI i inflacji netto w odniesieniu do przyjętego celu inflacyjnego i przedziału dopuszczalnych wahań __________________________________________________________ 118 Wykres 35 Stopy procentowe i wskaźnik CPI __________________________________________________ 119 Wykres 36 Deficyt budżetowy i deficyt sektora finansów publicznych (mld zł – lewa oś i % PKB – prawa oś) _ 125 Wykres 37 Zmiany produkcji sprzedanej przemysłu w poszczególnych kwartałach lat 2008-2010 (w stosunku do analogicznego kwartału roku poprzedniego)* _______________________________ 129 255 . USA i Japonii 2005-11 ________________ 35 Wykres 2 Dług sektora finansów publicznych w UE. strefie euro. (w relacji do roku poprzedniego) w % ___________________ 41 Wykres 6 Poziom realizacji programów operacyjnych 2004-2006 jako % alokacji (dokonane płatności na rzecz beneficjentów w części odpowiadającej wkładowi UE) ______________________________ 63 Wykres 7 Wzrost PKB w latach 2000-2009_____________________________________________________ 75 Wykres 8 Dekompozycja popytowa PKB w poszczególnych kwartałach lat 2008-2010 ___________________ 76 Wykres 9 Wkład popytu krajowego oraz popytu zagranicy w latach 2004-2009 _________________________ 79 Wykres 10 Wkład składników popytu krajowego we wzrost PKB w latach 2008-2010 ____________________ 79 Wykres 11 Zmiany rocznej konsumpcji prywatnej (dane wyrównane sezonowo) oraz indeks cen konsumpcyjnych 2005-2010 _______________________________________________________ 80 Wykres 12 Zmiany nakładów brutto na środki trwałe (lewa oś) i PKB (prawa oś) w latach 2008-2010________ 82 Wykres 13 Wkład eksportu i importu dóbr i usług we wzrost gospodarczy 2008-2010 ____________________ 83 Wykres 14 Zmiany eksportu dóbr i usług (lewa oś) oraz wzrost gospodarczy (prawa oś) w latach 2008-2010 _ 83 Wykres 15 Dekompozycja sektorowa PKB w latach 2004-2009 _____________________________________ 85 Wykres 16 Zmiany wolumenu eksportu dóbr i usług w latach 2008-2010______________________________ 86 Wykres 17 Realny efektywny kurs walutowy w latach 2008-2010____________________________________ 86 Wykres 18 zmiana wartości kredytów dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych w latach 2008-2010 ____ 87 Wykres 19 Przeciętne zatrudnienie (tys.2010 ______________________________ 100 Wykres 23 Miesięczna dynamika eksportu i importu w okresie 01. (w relacji do roku poprzedniego) w %___________ 40 Wykres 5 Produkcja budowlana w UE w 2009 r.2009 – 06. (w relacji do roku poprzedniego) w % __________________ 39 Wykres 4 Produkcja sprzedana przemysłu w UE w 2009 r. 1999 roku = 100%) _________________________________________ 111 Wykres 29 Kwartalne zmiany tempa wzrostu wolumenu importu i ich uwarunkowań cenowo-kursowych w latach 2000-2009 (IV kw. na tle lat 2004 i 2008_____________________ 107 Wykres 26 Struktura towarowa polskiego importu w 2009 r.2010 _____________________ 101 Wykres 24 Udział poszczególnych grup rynków w eksporcie Polski _________________________________ 105 Wykres 25 Struktura towarowa polskiego eksportu w 2009 r.2009 – 06. strefie euro. USA i Japonii 2005-11 _________________ 37 Wykres 3 Zmiana wielkości PKB w UE w 2009 r.POLSKA 2009 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Spis wykresów Wykres 1 Wynik sektora finansów publicznych w UE. na tle lat 2004 i 2008______________________ 107 Wykres 27 Saldo obrotów handlu zagranicznego Polski w przekroju grup towarowych w 2009 r. _______________________________ 189 Wykres 51 Wyniki finansowe na poszczególnych rodzajach działalności w 2008 i 2009 roku (w mld zł) _____ 190 Wykres 52 Wyniki finansowe na poszczególnych rodzajach działalności (w mld zł) _____________________ 191 Wykres 53 Wskaźniki rentowności w latach 2008 i 2009 (w %) ____________________________________ 192 Wykres 54 Zmiany nakładów inwestycyjnych w latach 2005-2009 (w %.________________________________ 227 Wykres 62 Najważniejsze bariery rozwoju przedsiębiorczości w drugiej połowie 2009 r.MINISTERSTWO GOSPODARKI Wykres 38 Zmiany produkcji sprzedanej w sekcjach przemysłu w latach 2008 i 2009 (w stosunku do roku poprzedniego__________________________________________________________________ 130 Wykres 39 Zmiany produkcji dóbr wg głównych grupowań przemysłowych w latach 2008 i 2009 (w stosunku do roku poprzedniego)___________________________________________________________ 131 Wykres 40 Zmiany wydajności pracy w sekcjach przemysłu w latach 2008 i 2009 (w stosunku do roku poprzedniego) _________________________________________________________________ 131 Wykres 41 Wskaźnik rentowności obrotu brutto wybranych branż przemysłu chemicznego ______________ 144 Wykres 42 Zużycie energii pierwotnej i finalne zużycie energii _____________________________________ 156 Wykres 43 Struktura finalnego zużycia w Polsce wg sektorów _____________________________________ 156 Wykres 44 Zużycie finalne energii w przemyśle wg nośników______________________________________ 157 Wykres 45 Zmiany wskaźnika energochłonności (lewa oś) i elektrochłonności (prawa oś) wartości dodanej w sektorze usług _______________________________________________________________ 158 Wykres 46 Zmiany nakładów brutto na środki trwałe oraz wartości dodanej brutto budownictwa w latach 2007-2009 (w % w stosunku do roku poprzedniego. ceny bieżące) _________________ 193 Wykres 55 Zmiany nakładów inwestycyjnych w latach 2005-2009 w % w stosunku do roku poprzedniego (ceny stałe) ___________________________________________________________________ 203 Wykres 56 Napływ BIZ do Polski w latach 2001-2009 w mld EUR __________________________________ 211 Wykres 57 Stan zobowiązań z tytułu BIZ na koniec lat 2003-2008 __________________________________ 213 Wykres 58 Wartości Sumarycznego Wskaźnika Innowacyjności (Summary Innovation Index – SII) dla poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej ________________________________ 217 Wykres 59 Konwergencja poziomu innowacyjności pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej według EIS 2009 _________________________________________________ 217 Wykres 60 Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce w latach 1990-2009_______________________ 221 Wykres 61 Ocena przepisów regulujących działalność gospodarczą. _____________ 229 256 . ceny stałe) _____________________________________________ 168 Wykres 48 Udział sektora prywatnego w wartości dodanej brutto ogółem. w wybranych sekcjach gospodarki w 1995 i 2008 roku (w %) ________________________________________________________ 181 Wykres 49 Nowo zarejestrowane i wyrejestrowane podmioty gospodarki narodowej w systemie REGON ___ 187 Wykres 50 Struktura nowo powstałych przedsiębiorstw w 2008 roku. _________________ 228 Wykres 63 Ocena i przewidywania dotyczące warunków prowadzenia biznesu w 2010 roku. ceny stałe)___________________________ 167 Wykres 47 Wzrost wartości dodanej brutto w budownictwie w latach 2006-2010 (w % do analogicznego kwartału roku poprzedniego. POLSKA 2009 – RAPORT O STANIE GOSPODARKI Spis ramek Ramka 1 Europejski Mechanizm Stabilizacyjny _________________________________________________ 44 Ramka 2 Punkt Kontaktowy ds. poręczeniowych i zalążkowych ________________________ 249 Ramka 21 Działania Priorytetu I Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu _______________________________________________________ 250 Ramka 22 Działania priorytetów III i V PO IG w kontekście wzmocnienia instytucji otoczenia biznesu ______ 251 257 . Produktów_____________________________________________________ 51 Ramka 3 Transpozycja Dyrektywy usługowej ___________________________________________________ 53 Ramka 4 Wskaźniki strukturalne _____________________________________________________________ 73 Ramka 5 Ustawa o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców________ 94 Ramka 6 Zatrudnienie Polaków w Niemczech __________________________________________________ 96 Ramka 7 Zatrudnienie Polaków w Wielkiej Brytanii_______________________________________________ 98 Ramka 8 Nowe miary inflacji bazowej ________________________________________________________ 115 Ramka 9 Założenia do projektu budżetu na 2011 r. _____________________________________________ 124 Ramka 10 Program Rozwoju Przedsiębiorstw do 2020 r. _________________________________________ 137 Ramka 11 Wyzwania dla sektora hutniczego __________________________________________________ 143 Ramka 12 Kierunki rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce ______________________________________ 154 Ramka 13 Identyfikacja potencjału redukcji emisji CO2 __________________________________________ 159 Ramka 14 Ustawa o finansowaniu interwencyjnych zapasów ropy naftowej i paliw płynnych – plany _______ 163 Ramka 15 Program Wspieranie prywatyzacji poprzez udzielanie poręczeń spółkom z udziałem pracowników i jednostek samorządu terytorialnego _______________________________________________ 185 Ramka 16 Kierunki prywatyzacji w 2010 roku __________________________________________________ 186 Ramka 17 Polskie inwestycje zagraniczne w 2009 roku __________________________________________ 208 Ramka 18 Zasady i warunki udzielania pomocy publicznej przedsiębiorcom działającym na terenie specjalnych stref ekonomicznych __________________________________________________ 241 Ramka 19 Przegląd przepisów wspólnotowych w zakresie pomocy publicznej ________________________ 243 Ramka 20 Wsparcie funduszy pożyczkowych.