της Τζωρτζίνας Κουτρουδίτσου Κριτική του βιβλίου που δημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό Πλάνη στις 29/04/2018 https://periodikoplani.wordpress.com/2018/04/29/%ce%af%ce%b1%ce%bd%ce%bc%ce%b1%ce%ba-%ce%b3%ce%b9%ce%bf%cf%8d%ce%b1%ce%bd%ce%b5%cf%80%ce%b9%cf%87%ce%b5%ce%af%cf%81%ce%b7%cf%83%ce%b7%ce%b6%ce%ac%cf%87%ce%b1%cf%81%ce%b7-%cf%84%ce%b7%cf%82/
Μια έκθεση στο Berlin’s House of the Cultures of the World Arts Centre τον προηγούμενο Νοέμβρη με θέμα Parapolitics: Cultural Freedom and the Cold War έφερε στη δημοσιότητα μια άγνωστη πτυχή του Ψυχρού Πολέμου. Ο πολιτιστικός «πόλεμος» που διεξήγαγαν παράλληλα και τα δύο μέτωπα ανάγεται στα πλαίσια της εξέλιξης του όρου προπαγάνδα, όπως είχε χρησιμοποιηθεί στο Μεσοπόλεμο. Πώς οι καλλιτεχνικές δημιουργίες και ο Πολιτισμός ευρύτερα μπορούσαν να επηρεάσουν και να διαμορφώσουν την κοινή γνώμη εναντίον του σοβιετικού καθεστώτος αλλά και της Δύσης; Με αφορμή την αποκάλυψη στα τέλη της δεκαετίας του ’60 ότι το αριστερό λογοτεχνικό περιοδικό Encounter χρηματοδοτούνταν από τη CIA για να παράγει στρατευμένο υλικό, ο Ιαν ΜακΓιούαν γράφει ένα μυθιστόρημα που εμπλέκει την πολιτική και την ιστορία, αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύει πάνω απ’ όλα τη μαγεία του κόσμου της λογοτεχνίας. Η Σερίνα Φόρουμ είναι η κεντρική ηρωίδα και αφηγήτρια(;) του βιβλίου. Μια κοπέλα που θέλει να ξεφύγει από την επαρχιακή Αγγλία και την συντηρητική οικογένειά της σπουδάζοντας Μαθηματικά στο Κέμπριτζ, έρχεται σε επαφή με την λογοτεχνία για να καλύψει τον ελεύθερο χρόνο της και καταλήγει μανιώδης αναγνώστρια των βιβλίων της εποχής και ταυτόχρονα μια άτυπη κριτικός λογοτεχνίας σε φοιτητική εφημερίδα. Η γνωριμία και η παράνομη σχέση της με
1
έναν καθηγητή θα την οδηγήσει στην στρατολόγηση της στις Μυστικές Υπηρεσίες της Αγγλίας (MI5). Κινούμενη στα ίδια πλαίσια προσέγγισης με τα αμερικανικά πρότυπα, η MI5 βάζει σε εφαρμογή την «Επιχείρηση Ζάχαρη». Λόγω της πρότερης ασχολίας της με την λογοτεχνία, η Σερίνα θα επιλεχθεί να λάβει μέρος στην παραπάνω υπόθεση και να «προσηλυτίσει» έναν νεαρό συγγραφέα, τον Τομ Χάλεϊ, με στόχο τη δημιουργία λογοτεχνικού έργου αλλά και άρθρων με αντικομμουνιστική και αντισοβιετική οπτική . Όμως δεν είχε υπολογίσει ότι ο θύτης μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε θύμα. Ο έρωτας που αναπτύσσεται ανάμεσά τους έχει ως φόντο τις πολιτικές εξελίξεις της Αγγλίας των αρχών της δεκαετίας του ’70, του Ιρλανδικού ζητήματος και του IRA, της πετρελαϊκής κρίσης και του φόβου για το τι γίνεται πέρα από το Σιδηρούν Παραπέτασμα.
Ταυτόχρονα,
παρουσιάζεται
ένας
πλούτος
βιβλιογραφικών
αναφορών στη λογοτεχνία της εποχής, στο πώς δημιουργείται ένα βιβλίο, σε σκέψεις και οπτικές του πολιτιστικού χώρου του Λονδίνου. Ένα απολαυστικό μυθιστόρημα που από την πρώτη κιόλας γραμμή της έναρξής του σε προϊδεάζει για μια ενθουσιώδη συνέχεια. Η έκπληξη έρχεται λίγο πριν το τέλος και μια αποκάλυψη του συγγραφέα η οποία σε κάνει να σκεφτείς σε επίπεδο διπλής ανάγνωσης πλέον το βιβλίο του. Αυτή ακριβώς η διπλή ανάγνωση λογοτεχνικών αλλά και άλλων καλλιτεχνικών έργων της εποχής είναι το κύριο μήνυμα του μυθιστορήματος. Μπορεί ο πνευματικός κόσμος να ανήκει σ’ έναν μηχανισμό στράτευσης χωρίς να το γνωρίζει; Και αν το γνωρίζει, ποια η ευθύνη του απέναντι στον πνευματικό του κόπο; Ο ξεκούραστος
λόγος του ΜακΓιούαν
αποδίδεται εξαιρετικά στα νέα ελληνικά από την μετάφραση της Κατερίνας Σχινά.