Ozawa Hiroshi Kendo Pl

KENDO K endo, czyli Droga Miecza, jest jedną z naj­ starszych japońskich sztuk walki. Jest też sztuką nieodmiennie kojarzoną z posta­ cią japońskiego wojownika—samuraja, które­ go biegłość w posługiwaniu się mieczem była wręcz legendarna. Kendo, czyli szermierka na bambusowe miecze, dawniej mordercza sztuka walki, stała się dziś bardzo popularnym spor­ tem uprawianym przez tysiące ludzi na całym świecie. Hiroshi Ozawa urodził się w 1950 roku w pre­ fekturze Saitama w rodzinie o wielkich trady­ cjach szermierczych, która odegrała znaczącą rolę we wprowadzeniu kendo do szkolnych pro­ gramów wychowania fizycznego w Japonii. J e s t niestrudzonym popularyzatorem kendo, autorem wielu książek i artykułów. Posiada ty­ tuł hanshi i stopień 7dan w kendo. Inne książki poświęcone sztukom walki wydane przez DIAMOND BOOKS Budo Morihei Ueshiba Twarda oprawa, 132 strony, ISBN 83-906693-4-X Podręcznik napisany przez Hiroshiego Ozawę jest pierwszą pozycją poświęconą kendo, w której tak dogłębnie potraktowano tę fascynu­ jącą sztukę. Prostym i zrozumiałym językiem autor prowadzi czytelnika od spraw zupełnie podstawowych (związanych z zakupem, pra­ widłowym użyciem i konserwacją sprzętu uży­ wanego w kendo), poprzez objaśnienia tech­ nik, aż do psychicznych aspektów uprawiania sztuki szermierki. Wszystkie podstawowe tech­ niki, jakie znalazły się w niniejszej książce, zo­ stały omówione krok po kroku i zilustrowane łatwymi do odczytania rycinami. Opis technik został uzupełniony zestawem dziesięciu Nihon Kendo Kata, czyli sformalizowanych układów technik wywodzących się z dawnych form szermierki bojowej. Oprócz części czysto technicznej czytelnik znaj­ dzie w „Kendo" również rozdziały poświęco­ ne historii i rozwojowi kendo, wskazówki me­ todyczne na temat sposobów prowadzenia treningu, regulaminy zawodów i wreszcie ad­ resy organizacji kendo działających na całym świecie. Dynamiczne Aikido Gozo Shioda Twarda oprawa, 159 stron, ISBN 83-906693-9-0 Aikido i dynamiczna sfera Adele Westbrook, Oscar Ratti Twarda oprawa, 333 strony, ISBN 83-906693-0-7 Sekrety samurajów Adele Westbrook, Oscar Ratti Twarda oprawa, 398 stron, ISBN 83-906693-1-5 Dynamiczne karate Masatoshi Nakayama Twarda oprawa, 303 strony, ISBN 83-906693-3-1 Karate-do Gichin Funakoshi Miękka oprawa, 144 strony, ISBN 83-906693-2-3 Aiki Jujutsu Daitoryu Shiro Omiya Twarda oprawa, 216 stron, ISBN 83-906693-8-2 HIROSHI OZAWA KENDO Przełożył Witold Nowakowski Bydgoszcz 2000 . Przekład z japońskiego: Angela Turzynski.121. The Definitive Guide.Zawarte w aneksach przepisy walki sportowej zostały opublikowane za zezwoleniem Międzynarodowej Federacji Kendo (IKF). świątynia Itsukushima. xiii.135. 57. str. Źródła zdjęć: Kendo Nippon str. 1. Bydgoszcz 1999 Diamond Books. tel. 364 94 87 Published by arrangement with Kodansha International Ltd. Ilustracje: Tamiko Yamaguchi. 85-808 Bydgoszcz. Tytuł angielski: Kendo. 51. Białogardzka 6/101. I S B N 83-906693-5-8 . Pierwsze wydanie niniejszej książki ukazało się po japońsku nakładem wydawnictwa Baseball Magazine Sha w 1991 roku. Copyright © 1997 by Hiroshi Ozawa English translation © 1997 by Kodansha International All rights reserved © for the Polish edition by Diamond Books. . . Dziwił się tłumom.OD TŁUMACZA Hiroshi Ozawa jest niestrudzonym popularyzatorem kendo oraz autorem wielu książek i artykułów. w których zawarł niemałą wiedzę o tradycyjnych sztukach walki. Dopiero za namową wydawnictwa Kodansha International na nowo zredagował tekst i we współpracy z Angelą Turzynski opracował angiel­ ski przekład. prowadzona przez Takao Mizushimę. a w jego prywat­ nym Kobukan dōjō. że początkowo pisał z myślą wyłącznie o Ja­ pończykach. któ­ re zasiadły na trybunach. wziął udział w wielkim pokazie kendo. Polskie wydanie zostało ponownie zaktualizowane. że w Polsce działała zaledwie jedna sekcja. piszącego językiem zrozumia­ łym dla Japończyków. kiedy to se­ nior rodu.od Kalisza i Krakowa po Morąg i Gdynię. Kontakty Kobukanu z Polską datują się od kwietnia 1976 roku. Dziwił się tym bardziej. Prócz tego lubi podróżować. są kluby w całym kraju . aby obejrzeć kunszt japońskiej sztuki władania mie­ czem. po ćwierćwieczu. Chociaż w swoich wędrówkach jeszcze nie dotarł do Polski. to jednak jest dobrze znany miłośnikom kendo w naszym kra­ ju. Pochodzi bowiem ze starej rodziny mistrzów i instruktorów. zwłaszcza w części dotyczącej przepisów i adresów organizacji kendo na świecie. Wciąż przybywa młodych zawodników. Podczas rozmowy w sierpniu 1998 roku Hiroshi Ozawa zdradził mi. czyli tych. w tokijskiej dzielnicy Nakano. Witold Nowakowski Polska Komisja Kendo VII . Amerykanów i Polaków. w Łodzi. iaido i Nihon Kendo Kata w hali sporto­ wej warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego. Dzisiaj. trenowały już trzy pokolenia polskich zawodników. Zasadni­ cza treść nie uległa jednak żadnym zmianom. co chyba najdobitniej świadczy o uniwersalnym wymiarze kendo i erudycji Autora. siedemdziesięciosześcioletni wówczas Takashi Ozawa (9 dan hanshi). do których przede wszystkim adresowana jest ta książka. kendo . choć Mię­ dzynarodowa Federacja Kendo zrzesza trzydzieści sześć organizacji z trzydzie­ stu czterech krajów. Na koniec. że niniejsza książka trafi także do szkolnych i publicznych bibliotek. że prawidłowo uprawiane kendo jest najbezpieczniejszą ze wszystkich sztuk walki. lecz będzie inspiracją i dla tych. chciałbym wyrazić szczere podziękowania Angeli Turzynski. Bez wątpienia kształtuje umysł i ciało. że moja książka przysłuży się nie tylko tym. a organizowane w trzyletnich odstępach Mistrzostwa Świata wyraźnie świadczą o rosnącym zainteresowaniu tą tradycyjnie japońską sztu­ ką walki. Julianowi MacManusowi za szereg cennych uwag oraz Paulowi Hulbertowi z wydawnictwa Kodansha International. którzy do tej pory nie zetknę­ li się z naszą szermierką. Hiroshi Ozawa IX . Osobiście sądzę. którzy czynnie uprawiają kendo. Mam nadzieję.WSTĘP DO WYDANIA ANGIELSKIEGO Bywałem za granicą co najmniej tuzin razy i w wielu miastach zaglądałem do księgarń i bibliotek. więc choćby z tego powodu mam cichą nadzieję. Nigdzie jednak nie trafiłem na książkę o kendo. która przełożyła tekst na angielski. W praktyce ściśle łączą i przenikają się ze sobą. zazwyczaj w zależności od stosun­ ków społecznych panujących w danej epoce. odrębny styl i własną fi- x . że jest to walka mieczem. (2) Pamiętaj. W tym sensie kendo może być postrzegane jako dyscyplina sportu. W Japonii — w szkołach. że każdy z ćwiczących ma swój własny. który — poprzez kształtowanie fizyczne.WPROWADZENIE 1. Czym jest kendo? Kendo jako forma ćwiczeń fizycznych ma długą tradycję w japońskiej kulturze. Dawnym hasłem szermierzy było: „Zwycięstwo albo śmierć. która w niezmiennej formie przetrwała przez całe wieki. w zakładach pracy. w policji i w licznych dōjō — ćwiczy obecnie od czterech do pięciu milionów osób. Jednak z drugiej strony nie wolno zapomi­ nać. choćby po to. żeby w pełni zrozumieć. (2) Sztuka miecza — sposoby zadawania cięć. ale nadrzędnym celem współczesnego kendo jest pra­ widłowy rozwój zdrowego umysłu i ciała." Dzisiaj nie należy traktować dosłownie tej maksymy. Temu też ma służyć trening (keiko). które moim zdaniem pomogą czytelnikom w lep­ szym zrozumieniu kendo: (1) W dōjō należy się powstrzymać od wszelkiej poufałości. (3) Sztuka umysłu — prawidłowe podejście psychologiczne. ale warto z odpowiednią powagą podchodzić do treningu. Dziś każdy z ćwiczących kieruje się własnymi motywami. Do walki zawodnicy używają shinai (bambusowego miecza). którzy wnikliwie obserwowali prawa rządzące na polu bitwy. Po co trenować kendo? Przez lata cel ćwiczeń ulegał ciągłym zmianom. maai (odległość dzieląca przeciw­ ników) itd. Kiedy nosisz men (maskę). psychiczne i społeczne — ma zapewnić pełny rozwój ludzkiej osobowości. Warto je dobrze poznać. a to głównie za sprawą kilku wybitnych mistrzów. a celem ataku są z góry określone miejsca na ciele przeciwnika. Istotę kendo okre­ ślają trzy podstawowe składniki: (1) Sztuka ciała—sposób trzymania miecza. musisz traktować przeciwnika jak wroga. szukanie okazji do ataku itd. 2. Wszystkie te aspekty stanowią bazę do teoretycznego opisu zasadniczych ele­ mentów kendo. a keiko (trening) staje się prawdziwym pojedynkiem. Poniżej podam parę zasad. potem jed­ nak zyskało na znaczeniu. Początkowo uważane było wyłącznie za sposób władania mieczem. że walka to nie tylko zwycięstwo nad przeciwnikiem. jakby był jedynym. lecz nie zapominaj. Przyjmij odpowiednią postawę wobec przeciwnika Mimo zmian i modyfikacji. Każdy z nas w trakcie ćwiczeń jest jednocześnie rywalem i pomocnikiem partnera. Warto również pamiętać. że jesteś częścią grupy. że w gruncie rzeczy niewiele wiesz o kendo. Ken­ do nie mieści się w tej grupie. W ten właśnie sposób kształtuje się ludzką naturę. jakie następowały na różnych etapach rozwoju ken­ do. siłę fizyczną oraz umie­ jętności techniczne. Podczas ataku i obrony towarzyszy nam świadomość. że japońska szermierka zawiera w sobie coś. Powód zatem XI . Tylko wówczas — po pewnym czasie — staniesz się prawdziwym mistrzem. W zachowaniu wspo­ mnianej równowagi wydatnie pomagają zasady rozgrywania zawodów. by zadać śmiertelne cięcie? Żeby to wytłumaczyć. Przyczyny tego stanu rzeczy nie są do­ kładnie znane. spróbuj sobie uświadomić. takie jak judo lub aikido. 4. Umysł ściera się z umysłem. ale po­ szukiwały w nich przede wszystkim elementów skutecznej samoobrony. (4) Każdy cios podczas keiko traktuj tak. Przeciw­ nika należy darzyć najwyższym szacunkiem. Niezależnie od stopnia zaawansowania. 3. (3) W każde keiko angażuj cały umysł i ciało (kihaku). (5) W czasie keiko pracuj nad swoim charakterem. (6) Podczas treningu pogłębiaj swoją znajomość kendo i wszystkie myśli po­ święcaj wyłącznie ćwiczeniom. To właśnie nazywam uszlachet­ nieniem duszy. Trening duchowy i poprawne. przy­ dają szlachetności ludzkiej naturze. można jedynie podejrzewać. wreszcie następuje atak. Kobiety od dawna uprawiały sztuki walki. że współczesne kendo prakty­ kowane jest w oderwaniu od codzienności. Pokochaj naukę. że zwycięstwo jest czymś bardzo ważnym. lecz zarazem stawiać mu zacięty opór. W pierwszej chwili wygląda to na paradoks: jak bowiem człowiek może stać się szlachetny. Innymi słowy. Niektórzy twierdzą. Przeciwnicy sta­ ją naprzeciw siebie uzbrojeni w shinai. skoro czeka na błąd przeciwnika. że w istocie rzeczy nikt nie chce zabijać ani ranić.lozofię walki. Kobiety i kendo W Stanach Zjednoczonych liczba trenujących kobiet nieco przewyższa liczbę mężczyzn. czego nie oferują inne dyscypliny budō. wypada przypomnieć. lecz w trudnych sytuacjach nie mniej ważna staje się walka z własną wewnętrzną sła­ bością. Uszanuj to. jaki zdołasz zadać. trzeba uwierzyć w siebie. że w nadchodzącym wieku kendo na całym świecie stanie się „kobiecym" sportem. bo wymaga specjalnego sprzętu. esencja (honshitsu) walki pozostała w zasadzie niezmienna. z wigorem wykonane keiko. Dla nich kendo. O sukcesie nie decyduje bowiem zwykła siła mięśni. a to wyklucza bezpośredni kontakt z przeciwnikiem. że na każdym tre­ ningu uczą się stanowczości i niezachwianej wiary w siebie.musi być zupełnie inny. być może podobny temu. jaki przytaczają Japonki. kendo to sport dla wszystkich. że kendo ćwiczone przez kobiety niczym się nie różni od kendo ćwiczonego przez mężczyzn. W tym miejscu warto wspomnieć. Krótko mówiąc. bowiem ćwiczone jest w ochronnej zbroi. W tym aspekcie sytuacja obserwowana w Stanach Zjednoczonych wydaje się być kro­ kiem we właściwą stronę. Kendo można upra­ wiać bez szkody dla zdrowia. to nie tylko sposób na walkę ze stresem i poprawę kondycji fizycznej. w odróżnieniu od innych sportów. ale poprawnie wykonane waza oraz odpowiednie nastawienie psychiczne. Zgodnie podkreślają. XII . czyli „drogi samuraja". przyjmując do oddziałów ludzi spoza klanu. będącego żywą kroniką chwały i upadku bitnego klanu. Od tamtej pory wzrosła potęga samurajów. Wasali określano nazwą ie-no-ko lub rōdō. kładące nacisk na lojalność. wspaniałą. znany też jako Genji. by zwalić przeciwnika na ziemię. W życie wszedł kodeks moralny ściśle określający sposo­ Dwunastowieczna by zachowania. Na polu bitwy wojownik imponował dzielnością. Ród Heike (Taira) poniósł ostateczną klęskę w 1185 roku. W X I I wieku. ho­ nor i poczucie hańby. zapisaną w historii pod nazwą sho¬ gunatu. gromadziły w swoich szeregach wojowników i zwykłych chłopów. znacznie wykraczającym poza ćwiczenia z bronią. Heike monogatari {Opowieść o rodzie Heike). Zwycięski klan Mi¬ namoto. odwagę. Opisy takich zbroi można między innymi znaleźć na kartach trzynastowiecznego eposu wojenne­ go. noszoną w czasie bitwy tylko przez dowódców. zręcz­ nie operował łukiem z wysokości końskiego grzbietu i zawsze był gotów na spotkanie wroga. Zahartowani w walce mono-no-fu bardzo wcześnie przy­ jęli niepisane zasady postępowania.HISTORIA KENDO Dominacja rodów Genji i Heike — początki etosu kendo W początkach X wieku w rejonie Kanto (okolice dzisiejszego Tokio). wzrosło znaczenie oddziałów uzbro­ jonych jeźdźców. znanych jako tsuwamono. mono-no-fu lub samurai. uro­ czystą zbroję. W tamtych czasach powstały zręby feudalno-wojskowego kodeksu bushidō. znanego także jako ród Taira. ustanowił zupełnie nową formę dyktatury militar­ nej. Z szacunkiem i rezerwą odno­ sił się do kobiet i wolał śmierć niż znie­ wagę. a to. Na ilustracji poniżej widać ōyoroi. nie szukał ratunku w ucieczce i nie zabi­ jał wierzchowca. Kształtowała się „droga ōyoroi XIII . Gardził tchórzostwem. co początkowo trakto­ wano jako zwykłą umiejętność walki. Do największych grup wojowników należały klany Genji i Heike. jakim było Kioto. czyli z dala od politycznego centrum. wraz z ukształtowaniem systemu feudalnego. w przypadku mono-no-fu stało się czymś szczególnym. Grupy te. początkowo werbowane na zasadzie „pospolitego ruszenia" wśród krewnych i służby kasztelana. przeprowa­ dzono pierwsze regularne zaciągi. że europejskie wojska staną po stronie przeciwników nowej władzy. Oczywiście nie sposób wyliczyć wszystkich mistrzów szermierki. a zwłaszcza w krwawym i wypełnionym wojnami okresie Muromachi (1336-1573). niemal całkowicie zniszczyła ówczesną stolicę państwa. Okres Edo (1603-1868) Po burzliwym okresie Muromachi cała Japonia została zjednoczona pod pano­ waniem shogunów z rodu Tokugawa. „Kraj w wojnie" (1467-1568) Wojna Onin (1467-77). Feudal­ ni władcy toczyli wielkie bitwy. Doszło do tego wskutek rosnących wpływów chrześcijaństwa i obaw. 3.Tenshin-shōden-shintō-ryū (której twórcą był Iizasa Choisai). Inni mistrzowie miecza najczęściej szukali zatrudnienia u daimyō (feudałów) i przekazywali tajniki swojej sztuki zarówno szlachcie. Nawet wodzowie szkolili się w różnych sztukach walki. Powstały wówczas trzy główne szkoły fechtunku: l. uczniowie: Kamiizumi Ise-no-kami Hidetsuna. 2. używając wszelkiej dostępnej broni: włóczni. aby w razie po­ trzeby stoczyć bezpośredni bój z przeciwnikiem. Aisukage-ryū (Aisu Ikosai). W wojnie uczestniczyły całe armie. łuków. Iizasa. Yagyu Sekishosai. Keiko polegało wówczas na wielokrotnym powtarzaniu form kata z użyciem tachi (długiego miecza) {bokutō (drewnianego miecza). należą do najsłyn­ niejszych i uważani są za prekursorów budō. a wśród wybitnych uczniów zapisał się: Tsukamoto Bokuden. uczeń: Ito Ittosai. wywołana sporem o sukcesję po zmarłym shogunie Ashi­ kaga. którzy dzia­ łali w tamtych czasach. jak i zwykłym wojownikom. W tym czasie wykształciło się i roz­ kwitło wiele elementów uważanych dzisiaj za integralną część japońskiej sztu­ ki i kultury. Kioto. znane jako okres sengoku („kraj w wojnie"). Trzej wymienieni. Dla poprawie­ nia techniki uderzano w pień drzewa. Marume Kurando. Ittō-ryū (Chujo Hyogo-no-kami Nagahide). Mistrzowie miecza z okresu sengoku nie używali do ćwiczeń żadnej ochro­ ny lub zbroi. Okres ści­ słej izolacji trwał dwieście sześćdziesiąt lat. ale gdy dochodziło do starcia wręcz. Shiai (zawody) toczono przy pomocy XIV . Jednym z tych elementów jest kendo. o zwycięstwie decydowały indywidualne umiejętności wojow­ ników. Nastąpiło stulecie krwawych zmagań. Aisu i Chujo. muszkietów itd. Po pewnym czasie zamknęła drzwi przed Zachodem.samuraja". umacniana i rozwijana w burzliwych czasach japońskiego średnio­ wiecza. niemal codziennych sytuacji. Zarzucano jej przede wszystkim. że nie uczy zachowań przydatnych w prawdziwej walce. przypadającym na trudne lata prowincjonalnych wojen i początek epoki Edo. ukształtowaną przez lata spędzone w samot­ ności. Czytelnicy widzieli w nim nie tylko dzieło o sztuce walki. odsunął się od życia. Pierw­ szy zwycięski pojedynek stoczył jako trzynastolatek i od tamtej pory nigdy nie zaznał porażki. O prawdziwym życiu Musashiego. W 1612 roku. Book of the Five Rings) dokonanym w 1974 roku przez Victora Harrisa.prawdziwych. W osiemnastym stuleciu zjawiskiem zupełnie normal­ nym stała się walka ćwiczebna na bambusowe miecze. po najsłynniejszej walce z Sasakim Kojiro. że pod koniec rządów rodu Tokugawa w całym kraju działało około pięciuset lub sze­ ściuset szkół szermierki. Lekcje sztuki walki pobierał od ojca. której autorem był Yoshikawa Eiji. aby w samotności zgłębiać prawidła „drogi miecza". Nastąpił czas licznych reform i po­ śpiesznej modernizacji Japonii na modłę świeżo uprzemysłowionych państw Zachodu. chociaż ponoć brał udział w ponad sześćdziesięciu starciach. że zdaniem Musashiego należy wykorzystać wszel­ kie dostępne siły. Stało się tak za sprawą powieści Musashi. W tym samym czasie ulepszono konstrukcję zbroi treningowej oraz shinai. W myśl przekazów. Musashi urodził się w 1584 roku. Okres Meiji i czasy współczesne (od 1868 roku do dzisiaj) W 1868 roku dobiegła końca niemal siedemsetletnia dyktatura władz wojsko­ wych i rządy przeszły w ręce cesarza Meiji. Mogę jedynie przytoczyć kilka biograficznych faktów zawartych we wstępie do Gorin-no-sho. Zwięzły i logiczny styl narracji Musashiego oraz stałe odniesienia do zwykłych. zajęło mu to aż dwadzieścia lat. Z drugiej strony. W świetle ówczesnej teorii fechtunku — realiów pola bitwy i ciążącej nad wszystkim zasa­ dy: „zwycięstwo to przetrwanie. W ogromnym skrócie można powiedzieć. sprawiły. W okresie Edo zanotowano stop­ niowy przyrost liczby dōjō. Źródła twierdzą. aby pokonać i zniszczyć przeciwnika. ale także praktyczny przewod­ nik. czyli Księgę pięciu zwojów. nie wiemy nic pewnego. Traktat ów zawiera szczegółowy opis teorii i strategii szermierczej oraz osobisty. Miyamoto Musashi i Gorin-no-sho („Księga pięciu zwojów") Miyamoto Musashi jako jedyny z wielkich japońskich szermierzy na całym świe­ cie zaznał zasłużonej sławy. że angielski przekład Księgi pięciu zwojów zyskał szeroki oddźwięk na Zachodzie. oraz angielskiego przekładu Gorin-no-sho (ang. Kenjutsu (sztuka miecza) postrzegane było jako nikomu niepotrzeb­ XV . w której pod­ sumował własną filozofię walki. ułatwiający zarządzanie firmą i sukces w biznesie. stalowych mieczy lub bokutō. porażka to śmierć" — taka krytyka wydaje się uzasadniona. Pełne mistrzostwo osiągnął podobno około pięćdziesiątki. Nowa metoda treningowa miała wielu przeciwników. jednolity i obwarowany przepisami trening stał się ważnym etapem w rozwoju samego kendo. Dziesięć lat później spisał Gorin-no-sho. niezwykle charakterystyczny pogląd autora na życie. Ważny jest tu element walki psychologicznej. opartego na doktrynie o „szczególnej roli narodu japońskiego". Kolejnym punktem zwrotnym w dziejach współczesnego kendo był Incydent Mandżurski z 1931 roku. Dopiero w październiku 1952 roku powołano do życia Wszechjapoń¬ ską Federację Kendo (ZNKR). W tym klimacie kendo bez tru­ du odzyskało dawną rangę. oraz z całą gamą jej niszczycielskich skutków. odezwały się liczne głosy protestu przeciwko bezkrytycznej „westernizacji" Japonii. Wkrótce też włączono je do powszechnego progra­ mu wychowania fizycznego. w 1887 roku. utożsamiane z agresją militarną. Druga wojna światowa zakończyła się w 1945 roku bezwarunkową kapitulacją Japonii.ny relikt przeszłości. Tradycyj­ na forma szermierki zaczęła z wolna zanikać. Jednak dwadzieścia lat po intronizacji cesarza Meiji. której zadaniem było przekształcenie dawnej sztu­ ki walki w dyscyplinę sportową o dużych walorach wychowawczych. W tej for­ mie kendo praktykowane jest do dzisiaj. Opra­ cowano nową politykę o silnych akcentach nacjonalistycznych. Kendo. Okupacja Mandżurii ujawniła silną pozycję nacjonalizmu wojskowego. Kendo zyskało na znaczeniu jako jeden z filarów kształtowania militaryzmu. Triumf Japonii w wojnie japońsko-chińskiej (18941895) znacznie pobudził świadomość narodową. spadek po zlikwidowanej warstwie samurajów. Miało to zapew­ nić siłę i dobrobyt w państwie. XVI . znalazło się na indeksie amerykańskich władz oku­ pacyjnych. Rozdział PODSTAWY Mokuso 1 . Włożyć hakama (spodnie) i podciągnąć mae-himo (pas przedni) do wysokości ta­ lii.Prawidłowe wiązanie keiko-gi i hakama Końce mae-himo przeciągnąć na plecy. skrzyżować prawy nad lewym i przecią­ gnąć z powrotem naprzód. 2 Rozdział 1 . Założyć poły keiko-gi (bluzy) lewą na pra­ wą i zawiązać w kokardkę mune-himo (ta­ śmę na wysokości piersi). Przytrzymać prawe mae-himo na wysokości brzucha i wywinąć je w górę (prawą ręką) w spo­ sób pokazany na rysunku Skrzyżowane i wywinięte mae-himo po­ nownie przeciągnąć na tył. Koniec lewego ushiro-himo przeciągnąć pod zawiązanym mae-himo. Na koniec starannie wygładzić i ob­ ciągnąć keiko-gi.Zawiązać kokardę na wysokości podbrzu­ sza. Plastikową szpatułkę (koshiita) wepchnąć z góry za mae-himo. wywinąć do góry i mocno pociągnąć. Zawiązać kokardę na plecach. PODSTAWY 3 . Przeciągnąć ushiro-himo na brzuch i skrzy­ żować prawe nad lewym dokładnie po­ środku ciała. gdyż to może powodo­ wać ból brzucha podczas ćwiczeń.Jak włożyć kendōgu (zbroję) (1) Tare (osłona bioder) Przytrzymać tare-obi na wysokości pasa. 4 Rozdział 1 . Przeciągnąć koshi-himo do tyłu i skrzyżo­ wać poniżej koshiita. Przeciągnąć koshi-himo z powrotem na przód i zawiązać w kokardę pod ōdare. Dobrze zaciągnąć. ale nie za ciasno. Końce koshi-himo wcisnąć pod lewe i pra­ we kodare. Zaciągnąć węzeł na dō-himo i tę samą czyn­ ność powtórzyć z drugim himo. Koniec himo przeciągnąć od spodu przez chigawa (pętlę). przekładając lewe himo nad prawym ramieniem i odwrotnie. a prawą za dōhimo. aby wzmocnić węzeł. PODSTAWY 5 . tuż nad węzłem i pociągnąć w prze­ ciwne strony. jak na rysunku J a k zawiązać dō-himo. Chwycić lewą ręką za dō. na tej sa­ mej wysokości.(2) Dō (pancerz) Przyłożyć pancerz do piersi. Wyregulo­ wać wysokość. w sposób pokazany na ry­ sunku „Jak zawiązać dō-himo". pociągając na boki koshihimo. Ten sposób jest przydatny dla bardzo małych dzieci. kiedy nabiorą większej sprawności w zakładaniu zbroi.* Mune-himo można także wiązać w kokar­ dę na karku. za­ nim zdecydują się na niemały wydatek przy zakupie sprzętu. że dō nie jest przekrzywione. które nie potra­ fią zawiązać węzła przy chigawa. Młodzi zawodnicy po­ winni starannie przymierzyć pancerz. W razie konieczności lepiej wymienić dō na obszerniejsze. Upewnić się. Zacisnąć węzeł. Zawiązać koshi-himo na plecach na pozio­ mą kokardę. Należy zwrócić uwagę na prawidłowe do­ pasowanie kendōgu. muszą się przyzwy­ czaić do wiązania pancerza w prawidło­ wy sposób. zakrywające wszystkie miejsca narażone na uderzenia. Z cza­ sem. 6 Rozdział 1 . Zagiąć wystające końce i wsunąć je do środka. Dolny wierzchołek powstałego w ten sposób trójkąta zagiąć do góry i we­ pchnąć między dwie warstwy złożonego tenugui. na szerokość głowy. zupełnie zakrywając włosy. Zagiąć obie strony po skosie w dół. PODSTAWY 7 .(3) Tenugui (chusta) Sposób pierwszy: czapka Rozłożyć tenugui płasko na podłodze. Grubszą stroną do przodu włożyć tenu­ gui na głowę. Przełożyć tenugui na drugą stronę. Złożyć wzdłuż na pół. 8 Rozdział 1 . nie rozwiązywać się i nie spadać w czasie keiko. Przesunąć chustę przed twarzą na tył gło­ wy. Prawidłowo zawiązane tenugui: • powinno całkowicie zakrywać włosy. aż trzymany brzeg znajdzie się na karku. Owinąć tenugui wokół głowy. Unieść brzeg zwisający przed twarzą. lewym koń­ cem do prawego ucha i na odwrót. • powinno ciasno przylegać do głowy. • nie może dociskać uszu.Sposób drugi Chwycić tenugui za górne końce i rozło­ żyć przed sobą. docisnąć go do głowy i oburącz wygła­ dzić. Ich długość nie powinna przekraczać czter­ dziestu centymetrów. po czym lekko rozepchnąć men-buton (mięk­ ką część men). Upewnić się. Pociągnąć men-himo w obie strony. by końce były równe. Men powinien dobrze przylegać do czoła i żuchwy. Zawiązać kokardę z tyłu głowy. PODSTAWY 9 .(4) Men (osłona głowy) Oburącz przytrzymać men-himo między kciukiem i palcem wskazującym. Dla wzmocnienia węzła pociągnąć silnie na boki za zwisające końce men-himo. że men-himo nie są poskrę­ cane i że leżą równolegle. licząc od węzła. Zwisają­ ce końce men-himo muszą mieć tę samą długość. tak jak to pokazano na ry­ sunku. tuż obok siebie. Należy zwrócić baczną uwagę. Jeżeli w czasie keiko koniec tenugui wystaje z tyłu spod maski. tuż po zawiązaniu tenugui na głowie.(5) Kote (rękawice) Pierwsze wkłada się lewe kote. Pozostaje jedynie wolna przestrzeń mie­ dzv dō-mune a tsuki-dare (osłona krtani) Teraz zbroja jest już kompletna Chowaj pod men koniec tenugui. jest to objaw lekceważe­ nia etykiety obowiązującej w dōjō. Róg chu­ sty należy ukryć pod maską zaraz po jej za­ łożeniu. Można go także zwinąć wcze­ śniej. Schludny wygląd to niezwykle ważny ele­ ment treningu kendo. 10 Rozdział 1 . żeby gwałtownie ściągnąć men zaraz po zakończeniu keiko. Kote powinny leżeć w takiej odległo­ ści. zwiń je w dłoni i dopiero potem zdejmij maskę. Men wkładaj szybko i starannie. aby można było bez trudu po nie się­ gnąć. Nie wypuszczając z dłoni men-himo. po­ łóż men na kote. Jeśli będziesz się śpieszył. na wysokości kolan. Spokojnie i starannie rozwiąż men-himo. żeby maska nie zsunęła się podczas walki.Kote kładź z boku po prawej stronie. Po założeniu men sprawdź. Zapanuj nad pokusą. czyli seiza. Men-himo schowaj do maski. Dbałość o szczegóły ułatwi ci następ­ ną czynność: możesz włożyć kote. Przed zdjęciem men złóż men-himo. Zawodnik powi­ nien szybko i bez ociągania włożyć men. gdyż wszystkie przerwy skracają czas przeznaczony na trening i zakłócają sprawny przebieg keiko. wziąć do ręki shinai (miecz bambusowy) i wstać z miejsca. PODSTAWY 11 . a potem sprawdzić węzły. Shinai kładziemy po przeciwnej stronie (to oznacza gotowość do walki). później poświęcisz więcej czasu na roz­ supłanie splątanych men-himo. Nie rozmawiaj i nie zwlekaj z założeniem sprzętu. Cały czas siedź w pozycji „klęczą­ cej". czy zbroja we właściwy sposób chroni wszystkie części ciała. wylotami w lewo. Przytrzymaj mune-himo i odwrócić dō na drugą stronę. Połóż tare na dō.Składanie kendōgu Po zdjęciu tare owiń koshi-obi (pas biodro­ wy) wokół tare-obi i wsuń koniec pod oplot. Wewnątrz pancerza zawiąż na kokardkę końce mune-himo. Pośrodku dō skrzyżuj prawe i lewe munehimo. 12 Rozdział 1 . mocując tare do pancerza. w sposób pokazany na rysunku. Po złożeniu dō i tare włóż do pancerza men i kote. Jeśli kendōgu p r z e c h o w y w a n e jest na pó­ łce. W tym przypadku mo­ żesz się posłużyć dowolną metodą wią­ zania. Zawiąż końce koshi-himo. aby lewy i prawy koniec tare-obi ściśle przylegały do po­ wierzchni dō. żeby nie zwisa­ ły na zewnątrz. pamiętaj jednak.O w i ń koshi-himo w o k ó ł tare-obi. p o w i n n o leżeć w y l o t e m men na ze­ wnątrz. PODSTAWY 13 . więc po pewnym czasie staje się brudny i zaczyna cuchnąć. Zagiąć dół w jednej trzeciej długości keiko-gi. Tak jak kendōgu.J a k złożyć keiko-gi i hakama Zasadniczą częścią kendo jest dbałość o keiko-gi i hakama. Jeden bok zawinąć do wewnątrz. Zagiąć górę w jednej trzeciej długości. Keiko-gi jest złożone na trzy. Następnie zagiąć rękaw. Keiko-gi Rozłożyć płasko keiko-gi na podłodze. Jest to niezdrowe dla ćwiczącego i nieprzyjemne dla innych osób przebywających w dōjō. również i pozostałe części stroju należy składać w odpowiedni sposób. 14 Rozdział 1 . W trakcie każdego keiko strój tre­ ningowy mocno nasiąka potem. Złożyć drugi bok jak w poprzednim kroku. Keiko-gi i hakama trzeba prać po każdym treningu. mniej więcej w połowie szerokości mae-migoro (przód keiko-gi). tak aby tył spoczął płasko na podło­ dze. Polożyć hakama przodem na podłodze. PODSTAWY 15 . Potem ułożyć przednie fałdy: trzy z lewej strony i dwie z prawej. Zagiąć oba boki do wewnątrz na około dziesięć centymetrów. Wyrównać kanty i wygładzić wszelkie fałdy. Dobrze jest przytrzymać krawędzie haka­ ma. uwa­ żając przy tym.Hakama Włożyć z boku rękę do hakama i przesu­ nać środkową zakładkę w prawo. żeby nie pognieść tyłu. Przewrócić hakama na drugą stronę. tak aby tylny środkowy szew dokładnie po­ krywał się z przednim. w spo­ sób pokazany na rysunku . przeciągając je pod spodem. Zagiąć prawe mae-himo w dół. jak pokazano na rysunku 16 Rozdział 1 . (Na ilustra­ cjach pierwsze zostało zaplecione prawe ushiro-himo. nie gniotąc kantów.) Złożyć mae-himo (dłuższy pas) na cztery i skrzyżować. przełożyć pod spodem i w górę. złożyć ha­ kama na trzy części. Ushiro-himo zapleść od góry wokół maehimo.Starannie. lecz równie dobrze można zacząć od lewego. jak pokazano na rysunku Lewe mae-himo (teraz po prawej stronie) przepleść pod spodem prawego ushirohimo. przekładając je z góry pod spód i wyciągając na ze­ wnątrz.Koniec prawego mae-himo położyć płasko na węźle (po lewej stronie hakama). PODSTAWY 17 . jak pokazano na rysunku Lewe ushiro-himo zapleść od góry wo­ kół mae-himo. a koniec wyciągnąć na ze­ wnątrz. Zapleść lewe mae-himo. rysunek B ) . Nie uprane i źle złożone hakama i keiko-gi sprawiają. rękawy są skracane na wysokości ramion.poniżej pasa. Hakama i keiko-gi wykonane są zazwyczaj z bardzo trwałego materiału. 18 Rozdział 1 . a długość . Dbałość o sprzęt jest integralną częścią duchowego treningu kendo i przyczynkiem do kształtowania dojrzałych zawodników. że zawodnik w czasie keiko wygląda po prostu niechlujnie (u dołu.Zakładanie keiko-gi i hakama Dobrze dopasowane hakama sięgają tuż za kostki. więc młodsi zawodnicy mogą kupić większy ubiór i w miarę potrzeb dopasować go do swojego wzrostu. Jak widać na rysunku A. * Zawodnicy. którzy używają shinai z dłuż­ szą tsuka. Palec wskazujący prawej dłoni powinien przylegać do tsuba. 117cm min. ma kształt koła. Długość tsuka Długość tsuka mierzona jest od wewnętrz­ nej strony prawego stawu łokciowego do końca przedramienia. 410g dorośli maks. 425g min. standardowe shinai płeć długość M/K 12-15 lat maks. Prawidłowo dobrany shinai powinien mieć długość równą odległości od mostka do podłogi. 420g M waga K Prawidłowo dobrany shinai powinien sięgać mniej więcej do wysokości piersi. 114cm min. * W Japonii o długości shinai decyduje wiek.Długość i waga shinai Jak wynika z poniżej przedstawionej tabe­ li. Najpopularniejszy sposób mierzenia długości tsuka PODSTAWY 19 . W czasie ćwiczeń musi ściśle przylegać do tsuka (rękojeści). Długość rękojeści może więc zdradzać upodobania przeciwnika. 120cm min. Zawodnicy stosujący krótszą tsuka atakują z dalszego maai (dy­ stansu). a nie wzrost zawodnika. przy ręce zgiętej pod kątem prostym. Tsuba zrobiona jest ze skóry lub materiałów syntetycznych. 500g min. 470g min. Wagę shinai podaje się bez tsuba (gardy). na ogół preferują oji-waza (tech­ niki kontrataku). a jej średnica nie przekra­ cza ośmiu centymetrów. 400g 15-18 lat maks. długość i waga s/zmaz są zmienne w zależ­ ności od wieku użytkownika. Ćwiczenia staną się łatwiejsze i od­ kryjesz prawdziwe piękno walki. Nie dopuszczaj do takiej sytuacji. wiesz wówczas. to wyłącznie dlatego. a tobie coraz trudniej zadać poprawne cięcie. która każe nam pilnie ćwiczyć. może być także postrzegana jako sposób na odkrywanie własnych ułom­ ności i błędów. W kendo zawsze jest jeszcze coś do zrobienia. Jeśli otrzymasz cios. nie można mówić o prawdziwym budō. Szczególna więź. po każdym otrzymanym ciosie stajesz się bardziej nerwowy i keiko zmienia się w bijatykę. Ety­ kieta obowiązująca w dōjō pomoże ci także w keiko. że nie wolno ci tracić ducha walki. W rezultacie twój partner ma coraz więcej dogodnych chwil do ataku (suki). Po niezli­ czonych powtórzeniach liczba suki staje się coraz mniejsza. które musisz ochronić przed atakiem. stajesz przed przeciwnikiem i przy pomocy shinai próbujesz mu zadać cios lub pchnię­ cie w określoną część ciała. wkładasz kendōgu. Staraj się nie dopuścić do ponow­ nego ciosu w tę samą część ciała.nie może spocząć na laurach. jak siadać. a jednocze­ śnie musisz szanować przeciwnika. Jeśli je­ den z tych elementów ulegnie zachwianiu.nawet mistrz .Etykieta Przystępując do ćwiczeń. nikt jednak . Przeciwnik wskazał ci twoje słabe miejsce. Jeśli otrzymasz cios. jak się kłaniać i jak zachowywać w dōjō. że się odsłoniłeś. ze szczerą chęcią osią­ gnięcia postępów w kendo. Istnieje jeszcze poza tym tak zwana „etykieta serca". Etykieta określa. Siadanie (podczas wstawania obowiązuje odwrotna kolejność ruchów). jaka w tym momencie istnieje między tobą a partnerem. Paradoks kendo polega głównie na tym. 20 Rozdział 1 . że byłeś za mało czujny. Z drugiej strony. Mięśnie nóg nie mogą być napięte. należy wykonać wszystkie opisane ruchy w odwrotnej kolejności. Nie garbiąc się. Partner nie powinien widzieć twojego karku. powoli siądź na piętach (wielkie palce stóp powinny ściśle przy­ legać bądź zachodzić na siebie). Jeśli sensei nie stoi lub nie siedzi na wprost ucznia.Jak siadać i wstawać Klękaj na lewe kolano. Po jednym oddechu powoli wróć do po­ zycji siedzącej. Cofnij lewą nogę i klęknij na lewe kolano (stopa powinna być ustawiona prostopa­ dle do podłogi). Plecy muszą być proste. połóż obie ręce na udach. nie ruszając głową. palce złączone. Obie dłonie spoczywają swobodnie na udach. ramiona rozluź­ nione. Prostując stopy. Cofnij prawą nogę i klęknij na oba kola­ na (stopy powinny być prostopadłe do podłogi). W tej postawie wszyscy uczniowie słu­ chają wyjaśnień. Patrząc na partnera. Ukłon w pozycji siedzącej Przyjmij pozycję seiza. PODSTAWY 21 . a ko­ lana należy rozsunąć na odległość jednej lub dwóch pięści. połóż obie dłonie na podłodze. Patrząc na partnera. Niegrzecznie jest zerkać w bok. Aby wstać. wstawaj prawą nogą W pozycji stojącej wsuń dłoń między ko­ lana i rozchyl hakama w prawą i lewą stro­ nę. udzielanych przez sen¬ sei (instruktora). uczeń powinien zwrócić twarz w jego stronę. tak aby kciuki i palce wskazu­ jące tworzyły trójkąt. pochyl tułów do przodu. Tsubamoto lekko trzymaj w lewej dłoni. Nie spuszczając przeciwnika z oczu. Unieś shinai do wysokości pasa i połóż kciuk na tsuba (shinai pochylone pod ką­ tem czterdziestu pięciu stopni). skłoń się lekko. Zachowując prostą sylwetkę. Obszer­ nym ruchem przenieś miecz przed siebie. Ruch zacznij prawą nogą.Od ukłonu na stojąco do sonkyo (przysiadu) wystudiowana godność Stań w wyprostowanej postawie (sage-tō) na wprost przeciwnika. Spokojnie i powoli przykucnij do pozycji sonkyo. mięśnie brzucha -napięte. 22 Rozdział 1 . Przy trzecim kroku połóż prawą dłoń na tsuka i mocno chwyć shinai. Plecy muszą być proste. nie więcej niż pod kątem pięt­ nastu stopni. spokojne i posuwiste kroki. daj trzy długie. Ręka powinna swobodnie zwisać wzdłuż ciała (tsuru skierowane w stronę podłogi). po drugie — warto pamiętać. Kiedy trzymasz shinai swobodnie. a prawą przełóż shinai do lewego biodra. Po pierwsze — jest to zgodne z duchem fair play. Zdarza się. Taką gratulacją jest ukłon na stojąco. w po­ zycji sage-tō. że po przegranej walce. przejdź do pozycji stojącej. którzy nawet po przegranej walce są zdolni pogratulować zwycięzcy. Kiedy trzymasz shinai w pozycji taitō.Sonkyo i nōtō (chowanie miecza) Wygrywasz lub przegrywasz — zawsze prostuj plecy Nie zmieniając ustawienia stóp. PODSTAWY 22 . że w dōjō ćwiczą ludzie. Lewą ręką puść tsuka. Tak nie wolno. kończą­ cy każde starcie. kciuk nie może dotykać tsuba. Z lewej nogi daj pięć małych kroków w tył. Połóż kciuk lewej dłoni na tsuba. Przytrzymując shinai na wysokości lewego biodra (taitō). opuść shinai (sage-tō) i wykonaj ukłon. za­ wodnik zapomina o powyższych zasa­ dach. z pozycji chūdan-no-kamae przejdź do sonkyo. W kendo zwycięzca powinien okazywać głęboki szacunek wobec pokonanego. Jeśli przegrasz. Tsuru powinno być skierowane w stronę podłogi. kciuk musi zawsze spoczywać na tsuba. Prawą dłoń przyłóż do prawego uda. za­ chowuj się z większą godnością. żeby kote były wewnątrz maski. połóż men na kolanach. co się stało. podłogę. kote i shinai i postawie stojącej. gdy stałeś. Połóż shinai w ten sposób. miecz niemal bezdźwięcznie spocznie na podłodze. a potem połóż tsuba. Przy siadaniu najpierw połóż shinai po lewej stronie. pamiętaj. Jeżeli wykonasz to zręcznym. kote i shinai w sposób po­ kazany na rysunkach.Jak chodzić trzymając men. jak niektórzy gubili kote i szli dalej. mocno owinięte men-himo. Men-gane (krata) nigdy nie dotknie podło­ gi. a men przenieś do przodu. Shinai przez cały czas spoczywa w lewej dłoni. jeśli trzymasz men. gdyż zda­ rza się. kote i shinai Kiedy chodzisz po sali lub stoisz w szeregu. jeżeli będziesz prawidłowo nosił men pod pachą. Men trzymaj w taki sposób. nie wiedząc. Zwracam na te zasady szczególną uwagę. Jeżeli przy tym ruchu men-gane stuknie o 24 Rozdział 1 . Tych i innych przypadków łatwo możesz uniknąć. odsunięty od linii kolan na mniej więcej dwadzieścia centyme­ trów. naturalnym ruchem kładąc go na kolanach. Widywałem także. Kiedy rozwiązujesz men-himo. trzymaj men na kolanach Jeżeli siedzisz i masz zamiar rozwiązać menhimo. trzymaj men na kolanach. płynnym ruchem. Men powinien le­ żeć po prawej stronie. by było widać kote. K i e d y rozwiązujesz men-himo. żeby tsuba była na linii kolan Shinai odkładasz w całkowitej ciszy. że źle trzymałeś men. Poprawny sposób trzymania men. Ruch można podzielić na dwie fazy: najpierw lekko oprzyj sztych o podło­ gę. Podłoga dōjō jest zawsze wykonana z drewna i krata men może ją porysować lub podrapać. to znaczy. że zawodnicy trzymają tsuki-dare albo ciągną za sobą rozwiązane men-himo. Ułożenie men i kote przy ukłonie w pozycji siedzącej. Na rysunku A zwinięte tenugui spoczywa wewnątrz ma­ ski. Obie wersie są poprawne. Przy złym uło­ żeniu kote maska może się zsunąć i uderzyć men-gane o podłogę. po­ kazane na rysunkach A i B.Prawidłowe ułożenie men i kote. PODSTAWY 25 . wylotami w lewo. Na rysunku B widać rozwinięte tenugui ułożone na masce. Rysunek obok pokazuje. jak kłaniać się na siedząco. Tenugui można ułożyć na dwa sposoby. Połóż men i kote po swojej prawej stronie Kote leżą równolegle do siebie. jeżeli obok ciebie leżą men i kote. Na nich kładziesz men. • Lekko rozstaw stopy i rozłóż ciężar ciała równomiernie na obie nogi. Są to: jōdan-no-kamae (postawa wysoka). mięśnie brzucha napięte. Kamae ducha (kokoro-gamae) to stan psy­ chicznej i duchowej gotowości do działania jeszcze przed rozpoczęciem ruchu. W kendo ważniejsze jest kamae du­ cha. Kamae ciała (mi-gamae) to postawa pozwala­ jąca na wykonanie nagłego ruchu lub kontr­ ataku. lecz zarazem stabilna postawa stojąca — pozwoli ci bez trudu za­ chować równowagę i umożliwi szybki atak lub reakcję na ruch przeciwnika. Innymi słowy. Przed przystąpieniem do ćwiczeń najlepiej przej­ rzyj się w lustrze i popraw wszelkie błędy. • Stój swobodnie . która pozwoli ci błyskawicznie zareagować na ruch przeciwnika. gedan-no-kamae (postawa ni­ ska). W zachowaniu prawidłowego shizentai naj­ bardziej pomagają mięśnie grzbietu. ramiona rozluźnione. hassō-no-kamae (postawa. ręce luźno zwisają wzdłuż boków. lecz z godnością Kamae to postawa gotowości bojowej. Chūdan-no kamae — swobodnie. wraz z dobrym kamae ducha powstaje rów­ nie dobre kamae ciała. w której ostrze miecza zasłaniasz własnym ciałem).Podstawą kamae (postawy bojowej) jest shizentai (naturalna postawa stojąca) Shizentai — swobodna. • Wyprostuj plecy. zachowując naturalne ułożenie kręgosłupa. gdyż bez niego nie można mówić o poprawnym kamae ciała. W Nihon Kendō Kata jest pięć postaw charak­ terystycznych dla tachi. Do właściwej postawy przywykniesz z bie­ giem czasu. w której shi­ nai trzymane jest pionowo nad ramieniem) i waki-gamae (postawa. W kendo rozróżniamy dwa rodzaje kamae: postawę ducha i posta­ wę ciała. We współcze­ Shizentai 26 Rozdział 1 .nie zginaj i nie usztyw­ niaj kolan. chūdan-no-kamae (posta­ wa środkowa). tak aby przedłużenie tsuru przechodziło przez złączenie kciuka z palcem wskazującym lewej ręki. po­ stawa traci na zwartości. zaś dło­ nie obejmują rękojeść z wierzchu. ser­ decznym i małym palcem lewej i prawej dłoni (najsilniej trzyma mały palec). w dół. Jōdan i pozostałe trzy kamae będą dokładnie omówione w rozdziale czwartym. Co twoje kamae zawiera liczne luki. • Lewą dłoń trzymaj w odległości pięści od brzucha. aby niewidzialna linia biegnąca od nasady dłoni przechodziła przez brzuch i dzieli­ ła ciało na dwie równe części). • Zawsze pamiętaj. • Lewą rękę trzymaj na osi ciała (tak. w ataku lub w obronie. Ruch kensen — w górę. ponad szyję. nieco poniżej pępka. Można temu zaradzić poprzez odpowiedni dobór dłu­ gości tsuka. • Jeśli prawa dłoń nie jest tuż przy tsuba. Z oczywistych względów wysokość położenia sztychu może ulegać zmianie. a prawą obejmij tsubamoto. Teraz opiszę tylko chūdan. weź do ręki katana (miecz) lub bo­ kutō (drewniany miecz). tracisz siłę i dy­namikę ruchu. na wysokość twarzy.Chūdan-no-kamae snym kendo najczęściej stosowane są posta­ wy chūdan jōdan. że w postawie chūdanno-kamae lewa dłoń pełni rolę punktu podparcia dźwigni. • Tsuru jest skierowane ku górze. „Nihon Kendo Kata". • W dystansie issoku ittō no maai (pozwala­ jącym na atak lub unik w jednym kroku) kensen powinien celować prosto w krtań przeciwnika. Na dobrą sprawę. niezależnie od postawy przeciwnika. w lewo oraz w prawo Jeżeli kensen wędruje zbyt wysoko. Chūdan-no-kamae Chūdan-no-kamae pozwoli ci wykonać ruch w dowolnym momencie. • Lewą dłoń zaciśnij na tsuka-gashira (koń­ cu rękojeści). kensen wyraża stan ducha dokład­ PODSTAWY 27 . • Shinai należy trzymać środkowym. Żeby lepiej zrozumieć sposób trzymania shinai. Kciuk i palec wskazujący lekko spoczy­ wają na rękojeści. stając przed lustrem i dokładnie sprawdzając postawę.) • Czy przy zamachu shinai porusza się w li­ nii prostej? • Jak trzymasz prawą rękę w chwili uderze­ nia? A jak lewą? Taki sprawdzian jest wstępem do dalszego keiko. Narażasz się także na cios w głowę (men) przy podwójnym ataku (nidan-waza). Jeżeli w walce nie zachowasz postawy pozwala­ jącej na błyskawiczny atak. Sprawdź w lustrze swoje kamae Wszystkim się zdarza. rozpo­ czętym od cięcia kote. że w ferworze keiko tracą starannie wyuczone chūdan-no-kamae. Przy ruchach mieczem na boki kensen nigdy nie powinien wychodzić poza obrys ciała przeciwnika. że masz złe kamae. i przy ude­ rzeniach bezpośrednio w shinai. Katsugi-waza nie w ten sam sposób. jak to zapisano w sta­ rych zwojach szkoły szermierczej Shintō Munenryū: „Ręka kieruje mieczem. Zwróć wówczas uwagę na następujące punkty: • Na jakiej wysokości jest kensen? • Jak położona jest lewa ręka? • Jak szeroko rozstawiasz stopy? • Czy masz stabilną postawę? (Obejrzyj się z boku." Pilnuj także. Japońskie słowo ki jest kluczowym poję­ ciem do pełnego zrozumienia kendo. lecz sam w sobie także stanowi dobry trening. Możesz temu zaradzić. nie zdołasz zadać ciosu w odpowiednim momencie.Śledzenie ruchów shinai przeciwnika. poniżej prawego kote przeciwnika. choćbyś patrzącym z boku wydawał się mistrzem. z góry oraz z dołu. Określa ono ruch wywołany niezwykłą energią wewnętrzną. Najwięcej błędów bywa przy technikach „otwarcia". że masz silne i niezachwiane ki. odsłonisz własne kote. 28 Rozdział 1 . Je­ śli do tego dopuścisz. wykonuj minimalne i bardzo szyb­ kie ruchy. W językach za­ chodnich ekwiwalentem ki bywa zazwy­ czaj „duch" albo „siła umysłu". dusza prowadzi rękę. Aby tego uniknąć. by kensen nie opadał zbyt ni­ sko. znak to. Jedynie przy technice katsugiwaza („na ramię miecz") możesz skierować kensen z dala od przeciwnika. Jeśli zwlekasz. pod warun­ kiem. że mniej odporny przeciw­ nik słabnie i zaczyna uginać kolana.Kamae stóp — zwróć uwagę na położenie lewej stopy. N i e bój się go. Trzymaj prosto lewe kolano Jeśli uginasz lewe kolano. bo stracisz r ó w n o w a g ę w ataku. • L e w a pięta lekko uniesiona. Pamiętaj. L e w a stopa nigdy nie zmienia swojego położenia w z g l ę d e m podłogi. lecz z drugiej strony. gdyż g ł ó w n y m celem keiko jest — mówiąc w przenośni — „ u p r a w a pola duszy". N i e rozstawiaj nóg zbyt szeroko. Stój twardo i pod żadnym p o z o r e m nie uginaj nogi. Silny. to znaczy. to bezwiednie rozluź­ nisz w ł a s n e kamae. • Oba kolana pracują miękko. palcami na zewnątrz. nie stwarzaj pozorów słabo­ ści. kto ma naprawdę przewagę. • P r a w a stopa wysunięta w przód. N i e znaczy to rzecz jasna. co pozwala na atak z dystansu w każdej do­ godnej c h w i l i . W walce opłaca się pamiętać o ustawieniu lewej nogi. że masz się usztywnić. • N i e w o l n o zbytnio usztywniać ani uginać kolan. w y s o k i przeciwnik. w odległości około dziesięciu centy­ metrów od siebie. PODSTAWY 29 . palce le­ wej dotykają podłoża mniej więcej na li­ nii prawej pięty. Nie wolno ci przegrywać takiej „wewnętrznej" bitwy. że na początku jesteście sobie rów­ ni. ciężar ciała spoczywa równomiernie na obu nogach. że prze­ c i w n i k zepchnął cię do defensywy i że za chwilę przegrasz. zwłaszcza w ó w c z a s . Dzieje się tak za sprawą silniejszego ki. Tylko walka pokaże. K a ż d y krok zaczyna się od w y p c h n i ę c i a lewą nogą. co pozwala na szybkie w y k o n a n i e ruchu. Jeżeli lewą stopę ustawisz p o d kątem. To właśnie ki sprawia. ubrany w kosztowne kendōgu wygląda groźnie jeszcze przed rozpoczęciem starcia. kiedy przeciwnik rozluźni kamae. Kamae stóp Dlaczego ważne jest ustawienie lewej nogi? • Stopy p o w i n n y być ustawione równole­ gle. Idąc w przód najpierw wysuwasz pra­ wą nogę. w techni­ kach suriage-waza (kontratak ze sparowa­ 30 Rozdział 1 . Idąc w tył . niem ciosu przeciwnika) i uchiotoshi-waza (technika.lewą. gdy sensei (lub partner prowadzą­ cy ćwiczenie) zarządzi kirikaeshi (ciągły atak po skosie na lewą i prawą stronę men). W tym celu dosuń nogę zakrocz­ ną (lewą) do wykrocznej (prawej). Kroktsu¬ gi-ashi stosowany jest głównie do ataku z dużego dystansu i pozwala na szybkie zbli­ żenie się do przeciwnika. W obu przypadkach hiraki-ashi pozwala ci na zejście z linii ciosu. • Dzięki okuri-ashi możesz skrócić lub „za­ mknąć" dystans. W walce stosowany rzadko. Okuri-ashi Hiraki-ashi Tsugi-ashi Ayumi-ashi Hiraki-ashi (krok w bok) Hiraki-ashi stosowane jest przy ciosach z boku. Ruchy muszą być płynne. zwłaszcza przy kontrataku. Tsugi-ashi (krok skrócony) Dzięki tsugi-ashi możesz zmienić rozstawie­ nie stóp. taki sam jak przy normalnym chodzeniu.Ashi-sabaki (praca nóg) Okuri-ashi (krok dostawny z wypadu prawą nogą) Okuri-ashi to najczęstsze ashi-sabaki w ken­ do. Wykorzystywany jest także wówczas. zazwyczaj w dłu­ gim dystansie. a tułów nie może się kołysać przy chodzeniu. Ayumi-ashi (krok przestawny) Ayumi-ashi to zwykły krok przestawny. w której zbijasz w dół shinai ata­ kującego przeciwnika). że przy każdym ashi-sabaki tułów musi się poruszać prosto­ padle do podłogi. Pamiętaj. Palce stóp dociskaj do podłogi Niezależnie od rodzaju ashi-sabaki. palce stóp przesuwaj po podłodze. To pozwoli ci na płynne wykonanie kroku w przód. Suri-ashi (krok posuwisty) najlepiej wycho­ dzi na nielakierowanej. w tył. Części miecza (nihon-tō) oraz koshirae. Bywa także. Lepiej więc skrócić krok. a to z kolei w czasie jigeiko lub walki punktowanej jest sygnałem dla prze­ ciwnika. że zawodnik po zadaniu ciosu rozluźnia się i odrywa palce od podłoża w trakcie okuri-ashi. nie można w inny sposób wykonać długiego wypadu prawą nogą. Jeśli stawia zbyt duże kro­ ki.W przypadku ayumi-ashi wciąż trzeba pa­ miętać. że szykujesz się do ciosu. mimo woli odrywa palce od podłogi. Prawdę powiedziawszy. a przeciwnik wykorzysta twój najmniejszy błąd do zadania skutecznego ciosu. Po ataku zawodnik najczęściej odbiega kro­ kiem okuri-ashi. przed każdym atakiem będziesz przesuwał lewą stopę. twoje ruchy staną się niezgrabne. Jeśli zaczniesz uno­ sić palce. . w lewo albo w prawo. Jeżeli w porę temu nie zaradzisz. Trudniej go wykonać na parkiecie po­ krytym farbą przeciwpoślizgową. że krok przestawny ma jedną zasad­ niczą wadę: często używany—zwłaszcza do skrócenia maai — szybko przeradza się w na­ wyk. drewnianej podło­ dze. a w zamian przyspieszyć ruchy. Jest to poważny błąd.Jak prowadzić shinai Wszystkie ciosy i pchnięcia w kendo wywodzą się z szermierki mieczem (nihon-tō). W walce i w ćwiczeniach shinai musi trafić w cel po możliwie najkrótszej drodze. Tak jak w przypadku prawdziwego miecza. Ruchem powrotnym przenieś shinai w przód. Nie kołysząc mieczem na boki. przed lustrem. gdyż tylko przez suburi zdołasz się nauczyć po­ prawnych i skutecznych ciosów. Obszernym ruchem unieś shinai nad gło­ wę. zakońc2 ruch w chwili. Pamiętaj. kiedy kensen znajdzie się na wysokości twoich kolan. Ramiona i nadgarstki muszą być rozluź­ nione. Shinai wprawdzie jest prosty i owalny w przekro­ ju. aż kensen dotknie po­ śladków. lecz nie można nim atakować z każdej dowolnej pozycji. W miarę nabywania umiejętności należy stop­ niowo zwracać coraz większą uwagę na koordynację ruchów rąk i nóg podczas ashi-sabaki. Zamach i atak Przyjmij chūdan-no-kamae. Początkujący adept kendo może zacząć suburi od ćwiczeń w miejscu. Ćwi­ czenia w prawidłowym prowadzeniu shinai noszą nazwę suburi. krawędź tnąca musi być skierowana we właściwą stronę. W punkcie © nie pochylaj się do przodu Poprawny zamach 32 Rozdział 1 . Wielu zawodników traktuje suburi jako formę rozgrzewki przed właściwym keiko. aby kensen poruszał się dokładnie po linii środka ciała. Przenieś shinai w tył. tak żeby kensen oraz prawe i lewe kobushi poruszały się dokładnie po linii środka ciała. W odnie­ sieniu do punktów i wystarczy pamiętać. prze­ nieś shinai w przód.Końcowa faza ataku do wysokości kolan Shomen suburi Shōmen (prosty men) suburi Przyjmij chūdan-no-kamae. W punkcie na chwilę zaciskasz dłonie i zaraz po­ tem ponownie rozluźniasz uchwyt. tak żeby ken­ sen oraz prawe i lewe kobushi poruszały się dokładnie po linii środka ciała. Mię­ dzy i punktem. Zatrzymaj shinai w chwili. Jak już się przyzwyczaisz. aż do chwili poprze­ dzającej punkt . Zakończ atak w chwili. Pamiętaj. Ruchem powrotnym. Opuść shinai do wysokości kote przeciw­ nika. Aby go w pełni opanować. Zmień położenie prawej ręki i zadaj cios PODSTAWY 33 . Nie zmieniając pozycji ani siły uchwy­ tu. aż pod lewym kobushi zobaczysz kote przeciwni­ ka. Na początku ćwicz kote suburi w miejscu. Patrz prosto przed siebie. aby kensen poruszał się dokładnie po linii środka ciała. gdy twoja pra­ wa ręka znajdzie się równolegle do podłogi. a lewe kobushi dotrze na wyso­ kość piersi. zacznij ćwiczenia z ashi-sabaki. shinai „strzepującym" ruchem porusza się po łuku. Lewy men suburi Przyjmij chūdan-no-kamae. zza pleców. Unieś shinai do takiej wysokości. aż pod lewym kobushi zobaczysz men przeciwnika. Punkt jest najważniejszym elementem shōmen suburi. żeby nie trzymać shinai zbyt mocno ani — odwrotnie — zbyt słabo. Jak już się przyzwyczaisz. kiedy shinai jest niemal równolegle do podłogi. Kote (przedramię) suburi Przyjmij chūdan-no-kamae. unieś shinai nad głowę. Na początku ćwicz shōmen suburi w miej­ scu. mniej więcej na wysokości ra­ mienia. Wykonaj tenouchi. Kolistym ruchem unieś shinai dokładnie po linii centralnej ciała do takiej wysoko­ ści. wymagane są setki powtórzeń. W tej pozycji wykonaj teno­ uchi (wzmocnienie uchwytu w chwili uderzenia lub pchnięcia. tuż przed cio­ sem zaciśnij dłonie na rękojeści). zacznij ćwicze­ nia z ashi-sabaki. Kolistym ruchem unieś shinai po linii środ­ kowej ciała do takiej wysokości. Sprawdź kąt prowadzenia shinai podczas ataku. mniej więcej pod kątem 30-45 stopni.Shōmen suburi w lewą część men przeciwnika. Prawy men suburi Przyjmij chūdan-no-kamae. mniej więcej pod kątem 30-45 stopni. Zmień położenie prawej ręki i zadaj cios z lewej strony w prawą część men prze­ ciwnika. Kote suburi 34 Rozdział 1 . Lewe kobushi powinno być dokładnie na linii środka ciała. pozwól by kensen dotknął lewej części men przeciw­ nika. Trzymając shinai w tenouchi. aż pod lewym kobushi zobaczysz men przeciwni­ ka. Prawy men suburi PODSTAWY 35 . by kensen dotknął prawej części men prze­ ciwnika. Cios wyprowadzany jest po tej samej li­ nii co zamach. Łatwo to zrozumieć w trak­ cie częstych ćwiczeń z partnerem. Kolistym ruchem unieś shinai po linii środ­ ka ciała do takiej wysokości. a zmiana układu rąk na­ stępuje w chwili. aż pod le­ w y m kobushi zobaczysz dō przeciwnika. Lewe kobushi powinno być dokładnie na linii środka ciała.Lewy men suburi Trzymając shinai w tenouchi. Lewe dō suburi Przyjmij chūdan-no-kamae. Naprzemienne ćwiczenie lewego i prawe­ go men suburi nosi nazwę renzoku sayū men suburi (ciągłe prawe i lewe men suburi). pozwól. gdy shinai znajdzie się nad głową. Prawe kobushi powinno być dokładnie na linii środka ciała. pozwól. aż pod le­ w y m kobushi zobaczysz dō przeciwnika. Prawe dō suburi Przyjmij chūdan-no-kamae. mniej więcej pod kątem 45 stopni. by kensen dotknął lewej części dō przeciwni­ ka. Kolistym ruchem unieś shinai po linii środ­ ka ciała do takiej wysokości. Zmień położenie prawej ręki i zadaj cios z lewej strony w prawą część dō przeciw­ nika. Prawe dō suburi 36 Rozdział 1 . Trzymając shinai w tenouchi. mniej więcej pod kątem 45 stopni.Lewe dō suburi Zmień położenie prawej ręki i zadaj cios z prawej strony w lewą część dō przeciw­ nika. Chōyaku suburi jest dobrym miernikiem poziomu zaawansowania. Naprzemienne ćwiczenie lewego i prawe­ go dō suburi nosi nazwę renzoku sayū dō suburi (ciągłe prawe i lewe dō suburi). przydatnych podczas keiko. gdy shinai znajdzie się nad gło­ wą. Tak samo jak Przy skokach w przód pamiętaj. stopniowo przyspieszając w miarę nabywania dalszych umiejętności.Chōyaku suburi Trzymając shinai w tenouchi. a lewe kobushi dotrze na wyso­ kość piersi. • Lewa noga powinna szybko nadążyć za prawą. zamach i atak z wybicia lewą nogą to jedna z najważniejszych umiejętności. PODSTAWY 37 . do mo­ mentu. Można wówczas bez trudu trafić w dō przeciwnika. a zmiana układu rąk następuje w chwili. W chwili gdy twoja lewa stopa dotknie podłogi. by kensen dotknął prawej części dō przeciw­ nika. Początkujący adepci kendo powinni ćwi­ czyć powoli. Po dotknięciu podłogi prawą stopą wyko­ naj skok w tył lewą nogą i kolistym ru­ chem unieś shinai nad głowę. Wykonaj szybki krok w tył. Chōyaku suburi (skoki) Z pozycji chūdan-no-kamae kolistym ru­ chem unieś shinai nad głowę. aż twoja prawa ręka znajdzie się równolegle do podłogi. Umiejętności nabyte poprzez ćwiczenie chōyaku suburi można wykorzystać na przykład w kote-nuki-men. • Prawa noga powinna szybko nadążyć za lewą. na wysokości ra­ mienia. wyko­ naj skok w przód i jednocześnie szybkim ruchem przenieś shinai w przód. Prawe kobushi powinno być dokładnie na linii środka ciała. Przy skokach w tył pamiętaj o koordyna­ cji ruchów nóg i ramion. że lewa stopa nie może stanąć przed prawą. Cios wyprowadzany jest po tej samej linii co zamach. Przy wybiciu wykonaj podobny ruch nogą jak sprinter w chwili startu. Szybki od­ skok. pozwól. gdyż w ten sposób mogą poprawić skoczność i ashi-sabaki. ale wszelkie słowa zawodzą. gdy przychodzi do keiko lub walki punkto­ wanej. Początkujący adepci kendo powinni toczyć walkę w dystansie tōma. Przed atakiem musisz skrócić dy­ stans i wejść w issoku ittō no maai. jest to dystans. Jednej odmiany ma można się po prostu nauczyć. siły. Keiko prowadzone w tōma przyzwyczaja do prawi­ dłowych odruchów i rozwija grupy mięśni najbardziej przydatnych w kendo. Możesz także uniknąć ciosu. aktywi­ zujących całe ciało.Maai Maai to odległość dzieląca cię od przeciwni­ ka. w której po jednym kroku w przód. inne przychodzą same. lecz w słowie ma kryje się także pojęcie „reakcji" albo „wykorzystanej szansy". Poznasz je sam. a także od długości shi­ nai i od pozycji do ataku. Issoku ittō no maai Jest to odległość. To właśnie jest ma. że ma to jeden z naj­ ważniejszych elementów kendo. Dystans może się zmieniać w zależności od wieku. Maai moż­ na podzielić i opisać w rozmaity sposób (patrz niżej). Zwykle powiada się. Issoku ittō no maai 38 Rozdział 1 . Ogólnie mó­ wiąc. W podstawowym znaczeniu określa po prostu przestrzeń. którego nie sposób nauczyć. toteż nie pozwala na zadanie prawidłowe­ go ciosu. a jeszcze inne są wrodzone. poprzez praktykę keiko. Mniej doświadczeni zawodnicy nie powinni szu­ kać kote-saki z krótkiego dystansu chikama. płci. wykonu­ jąc zaledwie jeden krok w tył. za pomocą obszernych i swobodnych ruchów. możesz zai-chūdan trafić przeciw­ nika (obaj zawodnicy stoją w chūdan-no-ka¬ mae). lecz prowadzić akcję z daleka. w którym ostrza shinai krzyżują się w punkcie odległym o mniej więcej dziesięć centymetrów od sztychu. Tōma W tym przypadku odległość między za­ wodnikami jest większa niż w issoku ittō. umiejętności i budo­ wy zawodników. Ułatwia to atak.Tōma Chikama Dystans znacznie krótszy niż issoku ittō no maai. Mniej doświadczeni za­ wodnicy raczej powinni ćwiczyć w długim dy­ stansie. zmuszającym do obszernych ruchów. Chikama PODSTAWY 39 . Wszelkie waza (techniki) wy­ prowadzane z chikama są krótkie i wykonywane przy niewielkim kroku. lecz jednocześnie wystawia cię na ciosy przeciwnika. wieku. siły. Tsubazeriai Może się zdarzyć. a tsubamoto ści­ śle przylegają do siebie. kensen powinien celo­ wać w krtań przeciwnika. Przydat­ na jest znajomość hiki-waza (techniki ataku w tył). Psy­ chologiczne uwarunkowania takiej sytuacji mają istotny wpływ na maai. że podejdziesz tak blisko. w zależności od płci. wszyscy ćwiczymy w jed­ nym dōjō lub sali gimnastycznej. żeby przejść do ataku. Rysunek pokazuje maai i położenie kensen jeżeli przeciwnicy są różnego wzrostu: chłopiec o wzroście 135 cm dziewczynka o wzroście 155 cm Jak wspomniałem we fragmencie dotyczą­ cym issoku ittō no maai.Dystans maai zależy od wzrostu ćwiczących. umiejętności oraz budowy zawodników.niski nie powinien bać się wysokiego. że któryś z twoich przeciwników będzie miał sto osiemdziesiąt centymetrów wzrostu. W trakcie każdego keiko należy stoso­ wać obie odmiany waza — atak w przód oraz atak w tył — przy odejściu od przeciwnika. Z tego dystansu możesz zadać cios. Nie wolno lek­ ceważyć niższego przeciwnika i odwrotnie . a inny — tylko sto pięćdziesiąt. Z grubsza biorąc. długości shinai itd. Maai oraz wysokość sztychu należy dopasować do danej sytuacji. aż rękojeścią własnego miecza dotkniesz rękojeści przeciwnika. kendo jest różne. Z drugiej jednak strony. Może się zdarzyć. Taka sytuacja nosi nazwę tsubazeriai. kiedy przeciwnik straci równowagę albo spróbuje cię odepchnąć. Tsubazeriai 40 Rozdział 1 . Shinai są skrzyżowane pod bardzo ostrym kątem. mimo wspo­ mnianych różnic. W rzeczywistości wszyscy wiemy. Metsuke (kąt patrzenia) obejmuje całego przeciwnika Umiejętność obserwacji ma duże znaczenie w kendo. ale należy widzieć całego przeciwnika. Prawidłowe metsuke pozwala widzieć całą sylwetkę przeciwnika. a Miyamoto Musashi w Księdze pięciu zwojów opisał to zjawisko jako kanken-no metsuke („wzrok silny i wzrok sła­ by").Ukłon na stojąco. lecz dążenie dc rzeczy niemożliwych jest głównym celem każdego keiko i w prosty sposób prowadzi do zwycięstwa. w odległości dziewięciu kroków Ukłon na stojąco wykonywany jest przed walką. Po ukło­ nie należy wykonać trzy kroki i przyjąć po­ zycję sonkyo. że nie da się czytać w myślach. W sonkyo maai końce mieczy nie stykają się ze sobą. Sztychy shinai nie powinny się stykać. gdy przeciwnicy stoją naprzeciw sie­ bie w odległości dziewięciu kroków. wy­ branym punkcie. Oznacza to. PODSTAWY 41 . Aby opisać sposób patrzenia. pozornie patrząc mu w oczy W ten sposób o wiele łatwiej przewidzieć jego ruchy i zamiary. W swej zasadniczej formie słowo metsuke oznacza zdolność dc czytania w myślach. że nie wolno koncentrować spojrzenia na jednym. mó­ wimy na ogół enzan no metsuke („patrz na odległą górę"). Migi-kote-uchi (cięcie w prawe przedramię) Zawodnik przyjmujący cios staje w takim maai. gdy partner pochyli głowę. Kieruje shinai szty­ chem w lewo i nadstawia migi-kote. Potem musi odsunąć się nieco w prawo (czasem w lewo). Atakujący zawodnik szybko przebiega po skosie w prawo. • Jeśli lekko uniesiesz rękę. gdy jego partner nadstawi przedramię. aby jego partner bez przeszkód mógł wykonać atak. ułatwisz part­ nerowi atak. Atakujący zawodnik wykonuje szybki krok w przód i uderza migi-kote w chwi­ li. aby jego partner bez przeszkód mógł wykonać atak. aby partner mógł przebiec obok niego. Atakujący zawodnik wykonuje szybki krok w przód i uderza shōmen w chwili. Kieruje shinai szty­ chem w prawo i lekko pochyla głowę. aby jego partner bez przeszkód mógł wykonać atak. Sposób przyjmowania ciosu shōmen.Jak zadawać i przyjmować ciosy? Shōmen-uchi (proste cięcie men) Zawodnik przyjmujący cios staje w takim maai. gdy jego partner odsłoni tułów. • Zawodnik przyjmujący cios powinien stać przodem do atakującego i pozwo­ lić mu na wykonanie pełnego ciosu. Atakujący zawodnik wykonuje szybki krok w przód i uderza migi-dō w chwili. 42 Rozdział 1 . Migi-dō-uchi (cięcie w prawy bok) Zawodnik przyjmujący cios staje w takim maai. Unosi shinai nad gło­ wę i odsłania dō. Sposób przyjmowania ciosu migi-dō PODSTAWY 43 .Sposób przyjmowania ciosu kote. Sposób przyjmowania ciosu migi-dō 44 Rozdział 1 . Po taiatari (zderzeniu) obszernym ru­ chem unieś shinai nad głowę i — począw­ szy od lewego men — zadaj pięć. Po uderzeniu twoje prawe kobushi powin­ no pozostawać na linii środka ciała. men. nie zdołasz zadać poprawnego ciosu. Poprawnie wykonane dodaje siły. Kirikaeshi wzmacnia ducha. Przy zamachu za każdym razem obszer­ nym ruchem unoś shinai wysoko nad gło­ wę. Kirikaeshi stano­ wi ważną część keiko i nie powinno być po­ mijane ani przez początkujących adeptów kendo. trzydzieści. Atakuj prawidłowo. Sposób wykonania Stań w tōma. siedem lub dziewięć ciosów w obie strony głowy. Zamiast sayū-men ćwicz sayū-dō (lewe i prawe dō). Potem szybko przejdź w tōma do chūdan i powtórnie zaatakuj shōmen. Całe ćwicze­ nie powtórz od początku. przez cały czas gło­ śno krzycząc: „men. energii i wigoru. Jeśli będziesz uderzał zbyt szybko. pięćdziesiąt lub sto razy. PODSTAWY 45 . Ćwicz kirikaeshi bez przerwy.Kirikaeshi Kirikaeshi to ćwiczenie polegające na na­ przemiennym atakowaniu prawej i lewej strony głowy przeciwnika. ani przez doświadczonych mistrzów. men". Zadawaj jak najwięcej ciosów na jednym oddechu. siłę fizyczną i wolę w a l k i . wydaj głośny okrzyk i zaata­ kuj shōmen. ale przyjmować ciosy w spo­ sób pokazany na rysunkach i . 6. Utrwalenie prawidłowych ruchów ra­ mion. Zalety kirikaeshi 1. Parowanie cio­ sów odbywa się wyłącznie przy pomocy te­ nouchi. na wysokości lewego lub prawego boku. Przyjmowanie cięć na shinai Jeśli osłaniasz głowę. 9. 2. Nauka prawidłowego oddychania. i ). Jak przyjmować kirikaeshi ? Początkujący adepci kendo nie powinni osłaniać głowy. 10. Poprawa ashi-sabaki. aby twój shi­ nai był skierowany w górę. a nie shinai przeciwnika. Utrwalenie prawidłowego ma do zadania skutecznego ciosu.O czym musisz pamiętać. Nauka cięć prawidłową stroną ostrza. 7. Poprawa motoryki stawu barkowego. Utrwalenie kamae. że celem kirikaeshi jest men. 4. Poprawa postawy. Jak wynika z rysunków i . ćwicząc kirikaeshi? Rozluźnij ramiona. 46 Rozdział 1 . nawet kiedy partner przyjmuje cios na shinai. Prostuj prawy łokieć przy każdym ude­ rzeniu. 5. Pamię­ taj. 3. Utrwalenie prawidłowego tenouchi. Zawsze pamiętaj o prawidłowym ashi-sabaki. każde cię­ cie powinno być dokładnie mierzone w głowę. 8. unikaj hirauchi (uderze­ nia płazem shinai). Skuteczniejsze i bardziej zdecydowane cięcia. Uderzaj ostrzem. Pamiętaj o monouchi (patrz także rys. pamiętaj. aby ćwiczenie przebie­ gało bez zakłóceń. Prawidłowym ashi-sabaki jest ayumi-ashi. 2. PODSTAWY 47 . 3. Poprawa postawy. Początkujący adepci kendo tak powinni przyjmować ciosy. „Prowadzącym" kirikaeshi jest zawsze za­ wodnik przyjmujący ciosy (motodachi). Zalety kirikaeshi dla motodachi 1. Nauka parowania cięć prawidłową stro­ ną ostrza. Utrwalenie prawidłowego tenouchi. 5. Nauka prawidłowego maai. 4.Uderzaj częścią monouchi. Utrwalenie prawidłowych ruchów. żeby długość uchikomi-bō była dopaso­ wana do wzrostu zawodników. Najtrudniejszym elementem ćwiczenia jest ocena prawi­ dłowego maai. Renzoku-uchi (atak ciągły) z użyciem shinai W dużym dōjō można uformować szereg z dziesięciu. Przy każdym ataku zadawaj pewny cios i pamiętaj o tenouchi. Zawodnik atakujący wydaje głośny okrzyk. unosi shinai i ćwiczy renzoku-uchi na jednym oddechu. Dystans pomiędzy A i B powinien być zbliżony do tōmano maai. piętnastu lub nawet więk­ szej liczby zawodników. Używając dwóch pałek. Po ostatnim cięciu pamiętaj o zanshin (gotowości do dalszej akcji) i zajmij pozy­ cję za C. Jeśli nie będziesz szybko dosuwał lewej stopy. 48 Rozdział 1 .Ćwiczenia z użyciem shinai oraz chochołów Kichon-uchi (cięcia podstawowe) z użyciem uchikomi-bō (pałki ćwiczebnej) W czasie shōmen-uchi keiko należy pamiętać. zbyt mocno pochylisz się do przodu. można ćwiczyć kote-men uchi oraz men-men uchi. W biegu nie wysuwaj lewej nogi przed prawą. Czas ćwiczenia oraz liczba powtórzeń są indywidualną sprawą każdego z zawod­ ników. Po zbyt silnym ciosie możesz poranić twarz. PODSTAWY 49 . ćwicząc na uchikomi-dai {2) Stań we właściwej odległości i wykonaj ki¬ rikaeshi w wersji sayū-men i sayū-dō. Ćwiczenie może być wykonywane jedno­ cześnie przez czterech zawodników.Naucz się właściwie używać siły. ćwicząc uderzenia na uchikomi-dai (1) Siła ciosu odchyla poprzeczkę chochoła. Dzięki temu przyzwyczaisz się do obszernych. aby uniknąć uderzenia. Patrz prosto przed siebie. Potem poprzeczka wraca. niż zdołasz ją wyminąć. gdyż uczą poprawnego użycia siły w momencie ataku. Ćwiczenia na uchikomi-dai są bar­ dzo efektywne. Przy słabym ciosie poprzeczka odchyli się za mało i mo­ żesz o nią zawadzić. Keiko z uchikomi-dai (2). nie wpatruj się w punkt uderzenia. Dodatkowo możesz poprawić postawę i wyeliminować skłonność do po­ chylania się do przodu. ko­ listych zamachów i prawidłowego trzyma­ nia shinai. gdyż poprzeczka wróci do poziomu prędzej. Keiko z uchikomi-dai (1). Naucz się poprawnego zamachu i tenouchi. więc po ataku musisz natychmiast odbiec krokiem suriashi. . Rozdział ĆWICZENIA ROZCIĄGAJĄCE Rozciąganie 51 . aby ochłonąć i uspokoić umysł. 4. Prawa noga sztywno wy­ prostowana. 3. Rady odnośnie ćwiczeń 1. Ćwiczenia rozciągające likwidują napięcie muskułów. Nie próbuj za wszelką cenę chwytać za palce stóp. 52 Rozdział 2 . Aby zwiększyć ruchomość stawów. Nie napinaj mięśni rąk i ramion. szeroko rozstawiając nogi.Rozciąganie przed i po keiko Przed przystąpieniem do keiko niezbędna jest rozgrzewka rozluźniająca mięśnie. zginać i rozciągać ciała do gra­ nic możliwości. 3. poprawiają gibkość i przywołują uczucie odprężenia. całym tułowiem. Aby zmniejszyć napięcie psychiczne. Także po zakończeniu keiko dobrze jest wykonać kilka ćwiczeń rozciągających. pochyl się dc przodu. 5. Rozciągaj mięśnie od dziesięciu do trzy­ dziestu sekund. Mięśnie ud i pośladków Ćwiczenie rozciągające mięśnie prawego uda i lewej części pośladków: • Usiądź na podłodze i podwiń pod sie­ bie lewą nogę. Aby zredukować napięcie mięśni i rozluź­ nić ciało. 2. • Głęboko pochyl się do przodu. 4. podeprzyj się rękami dla utrzymania równowagi. Najważniejszym elemen­ tem ćwiczeń rozciągających jest pełny relaks ciała i umysłu. Wewnętrzne mięśnie ud i bioder Ćwiczenie rozciągające wewnętrzne mię­ śnie ud oraz mięśnie bioder: • Usiądź. 5. Aby pobudzić układ krążenia. stosując tę samą liczbę jed­ nakowych ćwiczeń. • Wytrzymaj w tej pozycji przez dwadzie­ ścia do trzydziestu sekund. 6. Powinny być prowadzo­ ne na różnym poziomie trudności. po­ budzająca sprawność ruchową i chroniąca przed kontuzjami. Ćwiczenia rozciągające muszą być dopaso­ wane do możliwości i budowy ciała każde­ go z zawodników. • Powoli. Wypracuj własną metodę rozciągania odpowiednią do budowy ciała. • Wytrzymaj w tej pozycji przez dwadzie­ ścia do trzydziestu sekund. W trakcie ćwiczeń oddychaj powoli i nor­ malnie. Pochylaj się całym tułowiem. Nie wkładaj w to zbyt wiele siły. Aby dać sygnał mięśniom do wzmożone­ go wysiłku. • Rozluźnij mięśnie czworogłowe uda unieś stopy. Nie na­ leży kurczyć. Nie próbuj za wszelką cenę chwycić dło­ nią za palce stopy. Równomiernie rozciągaj prawą i lewe stronę ciała. Nit rób tego na siłę. Jeśli musisz. Aby uchronić się przed kontuzją. 2. gdyż to zazwyczaj prowa­ dzi do kontuzji. Zmień ułożenie nóg i powtórz ćwiczenie Po co ćwiczyć? 1. dwudziestu obrotach. Rozciąganie wewnętrznych mięśni ud i bioder. • Zrób zmianę po dziesięciu. • To samo powtórz z drugą nogą. Rozciąganie mięśni podkolanowych. Obroty stopą rozluźniają napięte ścięgna. Mięśnie podkolanowe Ćwiczenie rozciągające mięśnie podkolano­ we (półbłoniaste): • Wyprostuj prawą nogę i połóż na niej zgiętą lewą nogę. ĆWICZENIA ROZCIĄGAJĄCE 53 . Nie próbuj za wszelką cenę chwytać dło­ nią za palce stopy. Ćwiczenie rozluźniające kostki. a nie na kolanie. którym sztywnieją kolana. • Wytrzymaj w tej pozycji przez dwadzie­ ścia do trzydziestu sekund. To samo zrób z drugą stopą. a potem w przeciwną stronę. Ćwiczenie przydatne dla osób. (Stopa powinna wspierać się na prawym udzie. wykonaj kilka ob­ rotów stopą.Rozciąganie mięśni ud i pośladków. Kostki Rozluźnianie kostek: • Przytrzymując kostkę. najpierw zgodnie z ru­ chem wskazówek zegara. Poprawna rozgrzewka pozwoli ci uniknąć kontuzji w czasie keiko. To samo powtórz z lewą nogą.) • Powoli pochyl cały tułów do przodu. • Zrób to powoli i wytrzymaj w tej pozy­ cji przez dziesięć do dwudziestu se­ kund. Rozciąganie barków i górnych partii grzbietu. • Unieś ręce nad głowę i spleć dłonie. 54 Rozdział 2 . wyciągnij ręce jak najwyżej i lekko odchyl ramiona do tyłu.Rozciąganie ramion. ramion i mięśni górnej partii pleców. barki i mięśnie górnej partii pleców Ćwiczenie na rozciągnięcie rąk. Powtórz ćwiczenie na drugą rękę. że w trakcie keiko najwięcej pracują stawy ramion. Barki i mięśnie pleców Ćwiczenie na rozciągnięcie barków i mięśni środkowej partii pleców: • Wyciągnij rękę przed pierś i lekko doci¬ śnij łokieć do ramienia. • Obróć dłonie do góry. chwyć się za łokieć i delikatnie przyciągnij rękę w stronę głowy. choćby z uwagi na to. To ćwiczenie wydatnie pomaga w rozluź­ nieniu rąk i ramion. Oddychaj swobodnie. Ręce. Powtórz ćwiczenie na drugą rękę. barków i mięśni górnych partii pleców. Ćwiczenie szczególnie przydatne w ken­ do. Mięśnie trójgłowe ramienia (tricepsy) i barki Ćwiczenie na rozciągnięcie tricepsów i gór­ nych mięśni ramion: • Unieś obie ręce nad głowę. • Wytrzymaj w tej pozycji przez dziesięć do piętnastu sekund. Górny rysunek na następnej stronie po­ kazuje to samo ćwiczenie od tyłu. Rozciąganie barków i tricepsów. • Wytrzymaj w tej pozycji przez piętna­ ście do dwudziestu sekund. • Wytrzymaj w tej pozycji przez dziesięć do piętnastu sekund. ramiona i mięśnie klatki piersiowej Ćwiczenie rozciągające mięśnie rąk.Ręce. Efektywnie działa na pobudzenie gór­ nych grup mięśni. To ćwiczenie pozwala rozluźnić napięte mięśnie i wzmaga giętkość ciała. Ćwiczenie przydatne szczególnie do roz­ luźniania przednich partii barków. ramion i klatki piersiowej: • Spleć dłonie na plecach i powoli unieś ramiona. Rozciągaj mięśnie na miarę własnych możliwości. Rozciąganie barków. Rozciąganie ramion. Jeśli to możliwe. (Nawet jeśli tego nie zdołasz.) • Wytrzymaj w tej pozycji przez dziesięć do piętnastu sekund. Ćwicz naprzemiennie. ĆWICZENIA ROZCIĄGAJĄCE 55 . i tak wy­ konasz ćwiczenie rozciągające. Barki Ćwiczenie na rozciągnięcie barków: • Spróbuj chwycić się dłońmi na plecach. barków i klatki piersiowej. • Wysuń pierś i wystaw brodę do przodu. zahacz dłonie palcami. Nigdy nie próbuj za wszel­ ką cenę dotknąć drugiej dłoni. Mięśnie łydki Ćwiczenie rozciągające mięśnie łydki: • Wysuń nogę i lekko ugnij kolano. • Wyprostuj nogę zakroczną. • Wytrzymaj w tej pozycji około dwudzie­ stu sekund. Powtórz ćwiczenie na drugą nogę. lekko ugnij kolana i pchnij ścianę od siebie. • Wytrzymaj w tej pozycji około dwudzie­ stu sekund. Rozciąganie mięśni łydek. w dół. Stopy trzymaj równolegle albo lekko skrę­ cone palcami do wewnątrz. • Nie skręcając tułowia. • To ćwiczenie pozwala zlikwidować sztyw­ nienie karku i ramion. rozstaw dłonie na szerokość ramion. Pilnuj.Górne partie ciała i plecy Ćwiczenie rozciągające górne partie ciała i plecy: • Oprzyj się oburącz o ścianę dōjō. Rozciąganie górnych partii grzbietu i klatki piersiowej. aby pięta nogi zakrocznej przez cały czas dotykała podłogi. lekko wypchnij biodra. 56 Rozdział 2 . Rozdział WAZA (TECHNIKI) Trening waza 57 . Kote-men 7. Kote-kaeshi-men 26. Suriage-men w odpowiedzi nahiki-men z tsubazeriai (omote) 32.Tobikomi-men 2. Uchiotoshi-men w odpowiedzi nahiki-kote z tsubazeriai * Omote oznacza lewą stronę prawidłowo trzymanego shinai. Men-suriage-men (ura) 19. Men-nuki-dō 16. Uchiotoshi-men w odpowiedzi na hiki-men z tsubazeriai (ura) 33. Kote-nuki-kote (Suriage-waza) 18. Katsugi-kote (Nidan-waza) 6. Uchiotoshi-men w odpowiedzi na hiki-dō z tsubazeriai 35. Hiki-kote z tsubazeriai (Ōji-waza) 30. Men-suraige-men (omote) 20. Harai-age-men (omote*) 10. Debana-kote Tsubazeriai i waza z tsubazeriai (Shikake-waza I Hiki-waza) 27. Harai-age-men (ura**) 11. Dō-uchiotoshi-men 23. 58 Rozdział 3 . Men-dō (2) Ōji-waza (Nuki-waza) 15. Tobikomi-dō 4. Kote-suriage-kote (3) (Uchiotoshi-waza) 22. Harai-otoshi-men (omote) (Debana-waza) 13. Men-kaeshi-dō 25. * * Ura oznacza prawą stronę prawidłowo trzymanego shinai. Kote-dō 8. Kote-uchiotoshi-men (Kaeshi-waza) 24. Kote-suriage-men (ura) 21. Hiki-dō z tsubazeriai 29. Hiki-men z tsubazeriai 28. Kote-kaeshi-kote (Harai-waza) 9. Uchiotoshi-men w odpowiedzi nahiki-men z tsubazeriai (omote) 34. Debana-men 14. Kote-nuki-men 17. Harai-kote (ura) 12. Tobikomi-kote 3. Hikibana-kote 5. Suriage-men w odpowiedzi na hiki-men z tsubazeriai (ura) 31.Waza opisane w tej książce (1) Shikake-waza 1. Techniki hikibana pozwalają wykorzystać tę szansę do zadania skutecznego ciosu. że przeciwnik w ruchu (atakujący lub atakowany) pozo­ staje w stanie zachwianej równowagi. Nidan-waza Wyróżniamy dwa typy nidan-waza: 1) techniki pozwalające na kolejny cios po nieudanym pierwszym ataku. zanim przeciwnik odzyska prawidłowe kamae. (1) Shikake-waza Są to techniki. Katsugi-waza Technika pozwalająca na nagły. zaskakujący atak z zamachem znad ramienia. 3. aż do pełnego zwycięstwa. Tobikomi-waza Techniki używane wówczas. Nie czekaj. 2. że obaj zawodnicy walczą w pozycji chūdan. lecz atakuj. w których pierwszy. w drugim . skutecznego ciosu. pozorowany atak ma zmylić przeciwnika i umożliwić wykonanie drugiego. 2) techniki. 4. wykonywane w chwili. gdy przeciwnik się cofa lub próbuje ataku. gdy przeciwnik odsłoni się z wła­ snej winy. Pamiętaj też.Waza (techniki) w kendo dzielą się z grubsza na dwie grupy: shikake-waza (tech­ niki otwarcia) orazōji-waza (techniki kontrataku). Atak musi być wyko­ nany natychmiast. Hikibana-waza Z praw fizyki wynika. (2) ōji-waza i (3) tsubazeriai oraz waza z tsubazeriai (shikake-waza. Trudna do opanowania. wymagająca dobrego tenouchi oraz szybkich i zdecy­ dowanych ruchów. że przeciwnik zamierza za­ stosować technikę hikibana. 1. że jeśli dwa pierw­ sze ciosy (nidan) zawiodą. ōji-waza). Wszystkie trzy grupy opisywane są przy założeniu. które poprzez pozorowany atak wymuszają suki u przeciwnika lub techniki ataku. wigor) albo popełnia suki pod presją twojego kisei. Wykonywane na ogół wtedy. Najważniejszym elementem shikake-waza jest sutemi (działanie odru­ chowe). kiedy kamae przeciwnika nie zawiera żadnej wi­ docznej luki. czwarty. W niniejszej książce dokona­ łem podziału technik na trzy grupy: (1) shikake-waza. a nawet piąty atak. 5. Polegają na zbiciu shinai z linii zamierzonego ciosu. Harai-waza Techniki przydatne wówczas. jest odchylenie tułowia lub lekki krok do tyłu. Sygnałem. WAZA (TECHNIKI) 59 .szybka ocena sytuacji i wykorzystanie momentu suki. dopuszczalny jest trzeci. W pierwszym przypadku najważniejszy jest rytm ataku. gdy przeciwnik ma słabe kisei (duch. (3) Tsubazeriai oraz waza z tsubazeriai Zestaw technik otwierających drogę do ataku poprzez zburzenie kamae przeciw­ nika. Zwróć uwagę. aby nie dzielić akcji na fazy. (2) Ōji-waza Techniki kontrataku. a następnie wykonaj ōji-waza. zamach i atak muszą być wykonane w równomiernym tempie. przeciwnik usztywni się i tym łatwiej będzie ci wygrać. Najważniejszym elementem uchiotoshi-waza jest właściwa ocena maai. Istotną rolę odgry­ wa tu szybki refleks i dobre wyczucie tempa. jaki prawym (ura) płazem shinai. Debana-waza Techniki pozwalające na szybki atak w chwili. zanim przeciwnik zdoła wyprostować ręce. Stanowi to dogodną szansę do debana-waza.6. Uchiotoshi-waza Technika polegająca na odtrąceniu shinai przeciwnika w końcowej fazie ataku. wykonywane w odpowiedzi na akcję przeciwnika. 2. Nuki-waza Prosta technika uniku. 3. czyli zejścia z linii ataku przeciwnika. Wykorzystuje się tu moment koncentracji i skurczu mięśni przed spodzie­ wanym ruchem. Suriage-waza Technika fechtunku polegająca na odtrąceniu shinai przeciwnika kolistym. z jednoczesnym przejściem do zamachu. kiedy przeciwnik zamierza się do ciosu. Pamiętaj także o czynniku psychologicznym. ale raczej wymuś go na przeciwniku. Może być wykonana zarówno lewym (omote). Uderz w shinai. 1. zbicie. Kaeshi-waza Technika polegająca na odtrąceniu shinai przeciwnika i nagłej zmianie kierunku cięcia. Uważnie obserwuj ruchy przeciwnika. zakończonych atakiem w tył. Pamiętaj. Powoduje zmianę linii ciosu w lewo lub w prawo i otwiera drogę do kontrataku. żeby: 1) w chwili ciosu wykorzy­ 60 Rozdział 3 . wykorzystując lukę w postawie przeciwnika. Uwaga praktyczna: nie czekaj na atak. gdyż zbyt prędki lub zbyt wolny unik prowadzi do przegranej. płynnym i nieprzerwanym ruchem. Kontratak mierzony jest w punkt po przeciwnej stronie ciała. wzno­ szącym ruchem. 4. Jeżeli w walce sędziowanej zdobędziesz pierwszy punkt ata­ kując debana-waza. Po zamachu zadaj cios. Napięte mięśnie stawiają lekki opór i nie pozwalają na szybką reakcję. Na następnych stronach opisane są wszystkie techniki zawarte w podręcz­ niku „Kendō-shidō-no tebiki". wykonane z właściwym kisei. wydanym na użytek szkół średnich przez Ja­ pońskie Ministerstwo Szkolnictwa. 4) ani na chwilę nie stracić kisei. 5) szybko i dokładnie wykonać każde waza. 2) przejść z tsubazeriai do właściwego dy­ stansu. że w przypadku ken­ do żywiołowy duch walki jest ważniejszy niż najbardziej wyszukane waza. gdyż moim zdaniem kendo należy do sztuk „wewnętrznych" i w całym keiko — nawet w ćwicze­ niach podstawowych — musimy mieć świadomość. przydatnych do kontrataku w chwili. kote-uchiotoshi-men. 4. Harai-waza podzieliłem na dwie części: harai-age oraz harai-otoshi. którymi się kierowałem przy wyborze technik opisa­ nych w niniejszej książce: 1. Przepro­ wadziłem także wyraźny podział na techniki wykonywane ruchem wzno­ szącym (ageru). 2. Kluczowym elementem walki w tsubazeriai jest pełna koncentracja obu zawodników.stać na swoją korzyść siłę przeciwnika. Znajomość hiki-waza podnosi poziom keiko i daje ćwiczącemu przewagę nad prze­ ciwnikiem. gdyż w tak krótkim maai nie ma miejsca na większy zamach. 3) zadać szybkie cięcie samymi nadgarstkami. że według mnie początkujący zawodnik kendo nie powinien przykładać zbyt dużej wagi do techniki. kote-nuki-kote. Chciałbym wyraźnie podkreślić. kote-kaeshi-men i kote-kaeshi-kote. W ramach shikake-waza zamieściłem także opisy podstawowych technik: men-uchi. Odpowiedzią na złe hiki-waza z dystansu tsubazeriai może być dowolne ōji-waza. Wystarczy wówczas wybić go z kamae i wykonać szybki i zdecydowany atak. Hiki-waza można wykorzystać w każdej dogodnej chwili. Na koniec — chociaż może to zabrzmi dziwnie — chcę dodać. że partner jest w istocie naszym przeciwnikiem. lewym płazem (omote) oraz tech­ niki wykonywane ruchem opadającym (otosu). Są to: katsugi-kote. prawym płazem shinai (ura). Wspomniany wyżej podręcznik pobieżnie traktuje hiki-waza. WAZA (TECHNIKI) 61 . 5. Dołączyłem więc opis kilku ōji-waza. że keiko staje się pasywne i pozbawione wszelkiego wigoru. Nie atakuj w tył wyłącznie z tsubazeriai. a często stosowanych we współczesnym kendo. 3. kiedy prze­ ciwnik wykona hiki-waza z dystansu tsubazeriai. kote-uchi i dō-uchi. zwłaszcza kiedy przeciwnik straci pewność siebie. Podstawowe kryteria. Taka postawa sprawia. Dodałem także opisy kilku technik nie uwzględnionych w podręczniku „Kendō-shidō-no tebiki". aż pod rękami zobaczysz punkt ataku. Tobikomi-men Zamach . D u ż y m kolistym r u c h e m unieś shinai n a d głowę. wykonaj krok do przodu i zadaj szybkie cięcie.w trakcie w a l k i podnoś shinai do chwili. aby cios został w y k o n a n y p r a w i ­ d ł o w ą c z ę ś c i ą shinai (monouchi). aż p o d rękami ujrzysz p u n k t ata­ ku (w t y m p r z y p a d k u men).(1) Shikake-waza 1. Wybij się z lewej nogi. Monouchi . gdy twoja prawa sto­ pa dotknie podłogi. Tobikomi-men W pozycji chūdan-no-kamae podejdź do dystansu issoku ittō-no maai. U d e r z men w chwili. Pamiętaj o tenouchi i o t y m . Tobikomi-men 62 Rozdział 3 .jedna trzecia ostrza shinai mierzo­ na od sztychu (około dziesięciu centymetrów). WAZA (TECHNIKI) 63 . Pamiętaj o tenouchi i o tym. Dużym kolistym ruchem unieś shinai nad głowę.Tobikomi-kote (2) Tobikomi-kote W pozycji chūdan-no-kamae podejdź do dystansu issoku ittō-no maai. Wybij się z lewej nogi. gdy twoja prawa sto­ pa dotknie podłogi. wykonaj krok do przodu i zadaj szybkie cięcie. W momencie uderzenia prowadź shinai równolegle do miecza przeciwnika. aż pod rękami ujrzysz punkt ata­ ku (w tym przypadku kote). aby cios został wykonany prawi­ dłową częścią shinai (monouchi). Uderz kote w chwili. Wyprostuj pra­ wą rękę i pamiętaj o o b u r ę c z n y m teno­ uchi. 3. Pa­ miętaj.Tobikomi-dō Lewą dłoń prowadź dokładnie po linii środ­ ka ciała. Tobikomi-dō 64 Rozdział 2 . W n a j w y ż s z y m punkcie z a m a c h u skręć dłonie w l e w o i zadaj ukośne cięcie. Tobikomi-dō W pozycji chūdan-no-kamae podejdź do d y s t a n s u issoku ittō-no maai. wysuń prawą nogę i szybko unieś shinai po linii środka ciała. W chwili kiedy przeciwnik wykona ob­ szerny zamach. aby ostrze shinai było skierowane w e w ł a ś c i w ą stronę. Z r ó b w y p a d p r a w ą nogą i uderz w pra­ wą część dō przeciwnika. Pamiętaj o prawidłowej postawią prostuj tułów i szybko dociągaj lewą stopę. w takim dystansie. Technika trudna do obrony. w y ­ konaj szybkie tenouchi i z krótkiego ata­ ku uderz w p r a w e kote przeciwnika. gdyż nagłe wejście w dystans issoku ittō-no maai roz­ prasza przeciwnika i zmusza go do uniesie­ nia miecza. że końce shinai są lek­ ko oddalone od siebie. Szybkim. W momencie zagrożenia przeciwnik za­ cznie się w a h a ć .Hikibana-kote * Ważne jest płynne połączenie elementów i . 4. zmieni kamae i uniesie kensen. z d e c y d o w a n y m krokiem okuriashi ( p r a w a stopa z przodu) wejdź w dy­ stans issoku ittō-no maai. Hikibana-kote Obaj z a w o d n i c y stoją w chūdan-no-kamae. Hikibana-kote WAZA (TECHNIKI) 65 . Stawiając p r a w ą stopę na podłodze. 5. To zaskoczy i zdezo­ rientuje przeciwnika. Twardą postawą zepchnij przeciwnika do defensywy. W y s u ń p r a w ą nogę i w y k o n a j taki r u c h . Katsugi-kote Obaj z a w o d n i c y w postawie chudan-no¬ kamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. Częste stosowanie tej techniki osłabia efekt zaskoczenia. P r z e c i w n i k z m i e n i kamae i uniesie kensen. Katsugi-kote 66 Rozdział 3 . W odpowiedniej c h w i l i wykonaj zamach n a d p r a w e ramię. jakbyś chciał z prawej strony odtrącić shi­ nai przeciwnika. W t y m s a m y m m o m e n c i e uderz w jego p r a w e kote (prowadź shinai równolegle do miecza przeciwnika). aż zaczniesz wykony­ wać to odruchowo. aż p o d r ę k a m i ujrzysz kote przeciw­ nika. Ważnym elementem renzoku-waza jest szyb­ kie dostawienie lewej nogi do prawej. zadaj cięcie shōmen. Pamiętaj o p r a w i d ł o w y m tenouchi. W y s u ń p r a w ą nogę i unieś shinai n a d gło­ w ę . aż między uniesio­ nymi rękami zobaczysz men przeciwnika. gdy dotkniesz stopą podłogi. Kote-men Obaj z a w o d n i c y w postawie chūdan-nokamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. Pamiętaj o tenouchi i o tym. Wybij się z lewej nogi. Wykonaj wypad prawą nogą i w chwili. W tenouchi na chwilę zaciśnij i rozluźnij dło­ nie. aby cios został wykonany prawidłową częścią shinai {monouchi). WAZA (TECHNIKI) 67 . Ćwicz tak długo. Natychmiast dostaw lewą nogę i wyko­ naj następny zamach. w y k o n a j krok w przód i zadaj szybkie cięcie w p r a w e kote przeciwnika.Kote-men 6. wykonaj zamach. 68 Rozdział 3 . Pamię­ taj o prawidłowym tenouchi. W chwili kiedy przeciwnik cofnie lewą nogę i uniesie shinai. Kote-dō Obaj zawodnicy w postawie chūdan-nokamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. Unieś shinai nad głowę. aż pod rękami zobaczysz dō przeciwnika. Wykonaj atak prawą nogą i zadaj szybkie cięcie w prawe kote przeciwnika. kierując ostrze w tułów przeciwnika. Skręć dłonie w lewo i wykonaj cięcie po skosie w dół. aż pod rękami ujrzysz kote przeciwnika.Kote-dō 7. Prawą nogą zrób krok po skosie w prawo i uderz w prawą część dō. przeciwnik próbuje uniku przez podniesienie ramion. W c h w i l i k i e d y p r z e c i w n i k cofnie lewą nogę i uniesie shinai. WAZA (TECHNIKI) 69 . Wykonaj atak p r a w ą nogą i zadaj szybkie cięcie shōmen. w y k o n a j zamach. Pamiętaj. aby szybkim ruchem dociągnąć lewą nogę. P r a w ą nogą zrób krok po skosie w p r a w o i uderz w p r a w ą część dō. Technika skuteczna w walce z przeciwni­ kiem. aż p o d rękami ujrzysz men przeciwnika. Pamiętaj o p r a w i d ł o w y m tenouchi. Skręć dłonie w l e w o i w y k o n a j cięcie po skosie w dół. aż p o d r ę k a m i zobaczysz dō przeciwnika. który osłania men przez podniesienie ramion.Men-dō K i e d y atakujesz kote. kierując ostrze w t u ł ó w przeciwnika. U n i e ś shinai n a d g ł o w ę . 8. Men-dō Obaj z a w o d n i c y w postawie chūdan-nokamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. W chwili gdy prawą stopą dotkniesz podłogi. Unieś shinai nad men przeciwnika. Harai-age-men (ura) Obaj zawodnicy w postawie chūdan-nokamae starają się przejść do dystansu tōma. przenosząc swój miecz pod mieczem przeciwnika. Sztychy mieczy lekko dotykają do siebie. . Z lekkiego zamachu w dół lewym płazem miecza energicznie odtrąć shinai przeciw­ nika. Pamiętaj o tenouchi i o tym.Harai-age-men (omote) Atak na shinai i następujące po nim cięcie w głowę muszą być wykonane płynnym. Prawą nogą zrób krok w przód z jedno­ czesnym zamachem do cięcia. zadaj poprawne cięcie shōmen. aby cios zo­ stał wykonany prawidłową częścią shinai (monouchi). Gwałtownie wysuń prawą nogę w przód i kolistym ruchem opuść kensen w lewo. 9. rytmicznym ruchem. Harai-age-men {omote) Z postawy chūdan-no-kamae gwałtownie wysuń prawą nogę w przód i kolistym ruchem opuść kensen miecza. 10. Harai-age-men (ura) P r a w y m p ł a z e m miecza energicznie od­ trąć shinai przeciwnika po skosie w pra­ w o . Odtrącając shinai w przód. aby cios został w y k o n a n y p r a w i d ł o w ą częścią shinai (monouchi). w górę. w tył. U n i e ś swój shinai n a d men przeciwnika. P r a w ą nogą wykonaj krok w przód z jed­ noczesnym zamachem. w dół lub w górę. Harai-waza przydaje się. Pa­ miętaj o tenouchi i o t y m . niszczysz postawę przeciwnika i tym samym stwarzasz okazję do ataku. kiedy kamae prze­ ciwnika nie zawiera żadnej widocznej luki. W c h w i l i g d y p r a w ą stopą dotkniesz podłogi. Podczas keiko dopasuj technikę harai do ka­ mae przeciwnika. WAZA (TECHNIKI) 71 . zadaj p o p r a w n e cięcie men. Unieś swój shinai nad środkową część pra­ wego kote przeciwnika.Harai-kote (ura) 11. Harai-kote (ura) Obaj zawodnicy w postawie chudan-no­ kamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. Prawym płazem miecza energicznie od­ trąć shinai przeciwnika po skosie w pra­ wo. Lewym płazem miecza energicznie od­ trąć shinai przeciwnika po skosie w dół. 72 Rozdział 3 . Gwałtownie wysuń prawą nogę w przód i kolistym ruchem opuść kensen w lewo. 12. Atak na shinai i cięcie następują po sobie w bardzo krótkim czasie. zadaj cięcie w prawe kote. Harai-otoshi-men (omote) Obaj zawodnicy w postawie chudan-no¬ kamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. w górę. przenosząc swój miecz pod mieczem przeciwnika. Pamię­ taj o tenouchi. w lewo. W chwili gdy prawą stopą dotkniesz podłogi. Prawą nogą wykonaj szybki krok w przód i unieś kensen po skosie w prawo. Pamiętaj o tenouchi i o t y m . WAZA (TECHNIKI) 73 . Atakując shinai.Harai-otoshi-men (omote) D o s t a w l e w ą nogę do prawej i jednocze­ śnie w y k o n a j obszerny zamach. aby cios zo­ stał w y k o n a n y p r a w i d ł o w ą częścią shinai (monouchi). zadaj p o p r a w n e cięcie shōmen. lekko zaciśnij dłonie na rę­ kojeści (jak przy prawdziwym cięciu) i wy­ konaj energiczne „strzepnięcie" nadgarst­ kami. W c h w i l i g d y p r a w ą stopą dotkniesz podłogi. Wykonaj zamach w chwili. Wybij się l e w ą nogą i daj krok w przód z jednoczesnym cięciem. kiedy przeciw­ n i k ruszy do ataku. Pamiętaj o tenouchi i o t y m . zadaj p o p r a w n e cięcie shōmen. Debana-men Obaj z a w o d n i c y w postawie chūdan-nokamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. • Atak m u s i nastąpić bezzwłocznie. aby cios zo­ stał w y k o n a n y p r a w i d ł o w ą częścią shinai (monouchi). że zamierzasz na pół rozciąć przeciwnika.13. na pierwszy r u c h przeciwnika. Przez całą walkę bądź gotów do natychmia­ stowej akcji. Debana-men 74 Rozdział 3 . Debana jest w y n i k i e m datotsu-no kōki (do­ brej okazji do wykonania poprawnego cię­ cia lub pchnięcia). W c h w i l i g d y p r a w ą stopą dotkniesz podłogi. Wyobraź sobie. Pilnie obserwuj ruchy przeciwnika oraz ćwicz oko i umysł do po­ strzegania szansy na debana. Debana-kote Obaj z a w o d n i c y w postawie chūdan-no-kamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. G d y przeciwnik uniesie kensen. Pamiętaj o tenouchi. WAZA (TECHNIKI) 75 . U n i e ś shinai w c h w i l i .Debana-kote 14. Kensen twojego shinai musi poruszać się w l i n i i prostej. gdy przeciwnik rozpoczyna zamach. g d y twój przeciw­ nik rozpocznie r u c h p r a w ą nogą. jakbyś zamierzał zadać cięcie przez środek ciała przeciwnika. składa­ jąc się do ataku. w y k o ­ naj szybkie cięcie w p r a w e kote. Technikę debana-kote należy wykonać w chwili. (Sam pozostajesz bez ruchu. Pamiętaj o tenouchi. żeby zaatakować men. Przeciwnik robi zamach. Wymiń przeciwnika i uderz dō w chwili. Skręć dłonie w lewo i zadaj cięcie w dół. od lewej do prawej.) W drugiej fazie ataku przeciwnika wyko­ naj gwałtowny krok po skosie w prawą stronę i zrób zamach. Men-nuki-dō Obaj zawodnicy w postawie chudan-no¬ kamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai.(2) Ōji-waza 15. Pamiętaj o szybkim ashi-sabaki ! Men-nuki-dō 76 Rozdział 3 . kiedy prawą stopą dotkniesz podłogi. Stosuj krok z ćwiczeń chōyaku suburi. aby cios został w y k o n a n y monouchi. ( S a m pozostajesz bez ruchu.) W drugiej fazie ataku przeciwnika wyko­ naj gwałtowny krok lewą nogą w tył i unieś shinai. żeby zaatakować kote. Kote-nuki-men 16. U n i e ś ręce szybkim. Pamiętaj o teno­ uchi i o t y m . Można wyróżnić co najmniej trzy odmiany kote-nuki: 1) przy zachowaniu chūdan. 3) z unikiem dłońmi w górę itd. 2) z unikiem dłońmi w dół. aby uniknąć ciosu. z uni­ kiem do tyłu. kiedy prawą stopą dotkniesz podłogi. tak jak to w i d a ć na rysunku. Jeżeli się spóźnisz lub zawahasz. aby obie pięści zna­ lazły się n a d głową. WAZA (TECHNIKI) 11 . obszernym ruchem.Przeciwnik robi zamach. Po uniku wykonaj błyskawiczny krok w przód i uderz men w chwili. Kote-nuki-men Obaj z a w o d n i c y w postawie chūdan-nokamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. otrzy­ masz cios w kote. Kote-nuki-kote Obaj zawodnicy w postawie chudan-no¬ kamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. żeby zaatakować kote. Kiedy prawą stopą dotkniesz podłogi. 78 Rozdział 3 . dostaw prawą nogę i opuść shinai. aby uniknąć ciosu. wykonaj szyb­ ki zamach. Uniknąwszy ataku kote. Przeciwnik robi zamach. uderz kote. (Sam pozostajesz bez ruchu.Kote-nuki-kote 17.) W drugiej fazie ataku przeciwnika wyko­ naj gwałtowny krok lewą nogą w tył. Pamiętaj o tenouchi. parując cios lewym płazem ostrza. Taki ruch shinai określa się jako „wznosząco-ślizgowy" (suriage). WAZA (TECHNIKI) 79 . Men-suriage-men (omote) Obaj zawodnicy w postawie chūdan-nokamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. Bezpośrednio po suriage przejdź do zama­ chu. Trudna technika. Przeciwnik robi zamach. wymagająca dobrego re­ fleksu. żeby zaatakować kote.) W drugiej fazie ataku przeciwnika wykonaj krok po skosie prawą nogą w przód i gwał­ townie unieś shinai.Men-suriage-men (omote) 18. Uważaj na ustawienie nóg. (Sam pozostajesz bez ruchu. Dostaw lewą nogę do prawej i wykonaj cięcie shōmen. Cofnij prawą nogę i wykonaj cięcie shōmen. (Sam pozostajesz bez ruchu. parując cios prawym płazem ostrza. Men-suriage-men (ma) Obaj zawodnicy w postawie chūdan-nokamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai.19. W czasie suriage pamiętaj o ashi-sabaki. Bezpośrednio po suriage przejdź do zamachu. Men-suriage-men (ura) Gdy przeciwnik szybko przesuwa się do przodu. Ruch twojego shinai to wspomnia­ ne uprzednio suriage. 80 Rozdział 3 . żeby zaatakować men. Przeciwnik robi zamach.) W drugiej fazie ataku przeciwnika. nogą wykonaj krok po skosie lewą nogą w tyl i szybkim kolistym ruchem unieś shinai nad głowę. zaatakuj już w czasie kroku w tył. Kote-suriage-men (ura) Obaj zawodnicy w postawie chūdan-no- kamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. aby cios został wykonany monouchi. Ruch twojego shinai to wspomniane suriage. lecz stworzenie okazji do ataku men. Wykonaj krok w przód i w chwili kiedy prawą stopą dotkniesz podłogi. Przeciwnik robi zamach. że celem ćwiczeń nie jest samo su­ riage. Pamiętaj o te­ nouchi i o tym. (Sam pozostajesz bez ruchu.20. Kote-suriage-men (ura) WAZA (TECHNIKI) 81 . wykonaj prawidłowe cięcie shōmen. Bezpośrednio po suriage przejdź do zamachu. Pamiętaj. parując cios prawym płazem ostrza.) W drugiej fazie ataku przeciwnika koli­ stym ruchem unieś shinai. żeby zaatakować kote. Dō-uchiotoshi-men Obaj zawodnicy w postawie chūdan-no­ kamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. Przeciwnik robi zamach. wyko­ naj krok po skosie lewą nogą w tył i koli­ stym ruchem unieś shinai na wyciągnię­ tych rękach. (Sam pozostajesz bez ruchu. Kote-suriage-kote Obaj zawodnicy w postawie chudan-no¬ kamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. Pamiętaj o tenouchi.) W drugiej fazie ataku przeciwnika. 82 Rozdział 3 . wykonaj szybkie cię­ cie w prawe kote. Dostaw prawą nogę do lewej i stojąc fron­ tem do przeciwnika.Kote-suriage-kote 21. żeby zaatakować kote. Jest to technika z grupy kowaza (techniki małych ruchów) i aby ją wykonać. parując cios prawym płazem ostrza. musisz poprawnie opanować tenouchi. Unieś swój shinai nad środkową część prawego kote przeciwnika. Dobre teno­ uchi to jedna z najważniejszych umiejętno­ ści w kendo. 22. Ruch twojego shinai to wspomnia­ ne suriage. Dostaw prawą nogę i energicznym ru­ chem uderz w shinai przeciwnika tuż pod tsubamono (osłoną dłoni).) W drugiej fazie ataku przeciwnika wyko­ naj krok po skosie lewą nogą w tył i unieś shinai nad głowę. żeby zaatakować dō.Dō-uchiotushi-men Przeciwnik robi zamach. aby cięcie zosta­ ło wykonane monouchi. Jeśli przeciwnik porusza się zbyt szybko. możesz zaatakować już w czasie kroku w tył. kierując jego miecz w prawo. (Sam pozostajesz bez ruchu. Pa­ miętaj o tenouchi i o tym. Prawą nogą wykonaj krok w przód i po­ nownie unieś shinai nad głowę. W chwili kiedy prawą stopą dotkniesz podłogi. WAZA (TECHNIKI) 83 . Pamiętaj o tenouchi. zadaj prawidłowy cios men. Prawą nogą wykonaj krok w przód i po­ nownie unieś shinai nad głowę. kierując jego miecz w prawo. W chwili kiedy prawą stopą dotkniesz podłogi.23. żeby zaatakować kote. Pa­ miętaj o tenouchi i o tym. Dostaw prawą nogę i energicznym ru­ chem uderz w shinai przeciwnika tuż pod tsubamono (osłoną dłoni). Kote-uchiotoshi-men 84 Rozdział 3 . (Sam pozostajesz bez ruchu. zadaj prawidłowy cios men.) W drugiej fazie ataku przeciwnika wyko­ naj krok po skosie lewą nogą w tył i unieś shinai nad głowę. aby cięcie zosta­ ło wykonane monouchi. Kote-uchiotoshi-men Obaj zawodnicy w postawie chūdan-nokamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. Przeciwnik robi zamach. Pamiętaj o tenouchi. Sparuj cięcie w ten sposób. jakbyś ciągnął jego shinai do siebie.Zbijając atak w dół. gwałtow­ ne ruchy. Przeciwnik robi zamach. uderz kote jed­ nocześnie z atakiem przeciwnika. Men-kaeshi-dō Obaj z a w o d n i c y w postawie chūdan-no-kamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. Parując cios przeciwnika. ( S a m pozostajesz bez ruchu. żeby zaatakować men. Po sparowaniu natychmiast zmień układ rąk i zadaj szybkie cięcie. zrób w ten spo­ sób. a potem wykonaj cięcie men. Z r ó b wy¬ krok p r a w ą nogą i zadaj cios w p r a w ą część dō. stosuj krótkie. Pamiętaj o tenouchi.) W drugiej fazie ataku przeciwnika w y ­ konaj krok po skosie p r a w ą nogą w przód i sparuj cięcie l e w y m p ł a z e m ostrza swo­ jego shinai. jakbyś ciągnął miecz przeciwnika do siebie. Jeżeli nie potrafisz zbić ataku. Men-kaeshi-dō WAZA (TECHNIKI) 85 . 24. 25. ( S a m pozostajesz bez ruchu. w p r a w o . Kensen skieruj uko­ śnie w dół. wykorzystuj siłę przeciwnika. Stosując technikę kaeshi. Przeciwnik robi zamach. Kote-kaeshi-men Obaj z a w o d n i c y w postawie chūdan-nokamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. Kote-kaeshi-men 86 Rozdział 3 . Zrób w y p a d prawą nogą i w chwili kiedy dotkniesz stopą podłogi. zrób z a m a c h n a d g ł o w ę . żeby zaatakować kote.) W drugiej fazie ataku przeciwnika w y k o ­ naj krok po skosie l e w ą nogą w tył i koli­ stym r u c h e m sparuj cięcie l e w y m płazem ostrza swojego shinai. Pamiętaj o luźnych nadgarstkach. aby zadać cios w ł a ś c i w ą częścią shinai (monouchi). w y k o n a j cięcie men. Wykorzystując siłę ataku przeciwnika. Pamiętaj o tenouchi i o t y m . Kote-kaeshi-kote WAZA (TECHNIKI) 87 .26. Kote-kaeshi-kote Obaj zawodnicy w postawie chūdan-no-kamae starają się wejść w dystans issoku ittō-no maai. Przeciwnik robi zamach. Wykorzystując siłę ataku przeciwnika.) W drugiej fazie ataku przeciwnika wyko­ naj krok po skosie lewą nogą w tył i koli­ stym ruchem sparuj cięcie lewym płazem ostrza swojego shinai. na luźnych dłoniach przenieś kensen w lewo (w przeciwną stronę niż w pierw­ szej fazie kontrataku) i wykonaj zamach. Kensen skieruj uko­ śnie w dół. Cofnij prawą nogę. żeby zaatakować kote. Nie zapominaj o luźnych nadgarstkach. Pamiętaj o tenouchi. stań frontem do prze­ ciwnika i wykonaj cięcie w prawe kote. w prawo. (Sam pozostajesz bez ruchu. (3) Tsubazeriai oraz waza z tsubazeriai Słowo tsubazeriai określa sytuację. 27. w postawie pozwalającej na szybką akcję po błędzie przeciwnika.) Bliski kontakt powoduje wyraźny wzrost napięcia towarzyszącego walce. Po ataku unieś shinai nad głowę i wyko­ naj kilka szybkich kroków w tył. Dobre ka¬ mae pozwala na przełamanie postawy prze­ ciwnika i szybki atak w momencie odskoku. Lewą nogą wykonaj krok w tył. Hiki-men i tsubazeriai Walcząc w tsubazeriai. Przyjmij taką po­ stawę. Przyjmij chūdan-no-kamae i pamiętaj o zan¬ shin. w której obaj zawodnicy stoją bardzo blisko siebie. Kiedy przeciwnik cofnie rękę. która w każdej chwili pozwoli ci na pogoń za uchodzącym przeciwni­ kiem. gdy przeciwnik próbuje się cofnąć. do dy­ stansu. przez cały czas wy­ patruj okazji do ataku. Można także zaatakować w przód. (Ten punkt dotyczy także dwóch następnych opisów. Oba shinai uniesione są niemal pionowo i krzyżują się na wysoko­ ści tsubamoto (w okolicach gardy). przenieś ciężar ciała na nogę zakroczną i zrób za­ mach. szybko dociągnij prawą i zadaj cięcie shōmen. Hiki-men z tsubazeriai 88 Rozdział 3 . który uchroni cię przed ciosem przeciwnika (co najmniej issoku ittō-no maai). Przyjmij taką po­ stawę. żeby nie ciąć płazem. i uderz w prawą część dō. aby zadać cios właści­ wą częścią shinai (monouchi). Hiki-dō z tsubazeriai Walcząc w tsubazeriai. przez cały czas wy­ patruj okazji do ataku. Wówczas wykonaj duży krok w tył lewą nogą i zrób zamach. skręć dłonie w lewo i zadaj ukośne cięcie.W hiki-waza wykonaj silne cięcie 28. Pamiętaj. Hiki-dō z tsubazeriai WAZA (TECHNIKI) 89 . która w każdej chwili pozwoli ci na pogoń za uchodzącym przeciwni­ kiem. Pamiętaj o tenouchi i o tym. Ponownie cof­ nij lewą nogę. aż dojdzie do sytuacji. Umiejętnie naciskaj z góry albo z dołu na shinai przeciwnika. w której przeciwnik odruchowo podnie­ sie lub wysunie ręce. by zachować prawidłowe maai. Dosuwając prawą nogę. Dociągnij prawą nogę do lewej i szyb­ kim ruchem wykonaj cięcie w prawe kote. zrób krok do tyłu i wykonaj zamach. 90 Rozdział 3 . która w każdej chwili pozwoli ci na pogoń za uchodzącym przeciwni­ kiem.Hiki-kote z tsubazeriai 29. przez cały czas wy­ patruj okazji do ataku. Hiki-kote i tsubazeriai Walcząc w tsubazeriai. Przyjmij taką po­ stawę. Kiedy przeciwnik podniesie ręce lub pchnie dłońmi w twoją stronę. Sparuj cięcie w drugiej fazie ataku. WAZA (TECHNIKI) 91 . gdy przeciwnik próbuje uderzyć shōmen.Suriage-men (omote) przeciwko hiki-men z tsubazeriai 30. Zrób wykrok prawą nogą i w chwili gdy postawisz stopę na podłodze. Atakuj bez wahania. Przyjmij taką posta­ wę. Pamiętaj o tenouchi i o tym. żeby zadać cios właściwą częścią miecza (monouchi). aby wykonać hiki-men. Unieś shinai szybkim półkolistym ruchem (suriage) i odbij jego miecz lewym płazem ostrza. wykonaj cięcie shōmen. w chwili gdy przeciw­ nik zaczyna się cofać. Suriage-men (omote) przeciwko hiki-men z tsubazeriai Walcząc w tsubazeriai. Przeciwnik unosi miecz. która w każdej chwili pozwoli ci na pogoń za uchodzącym przeciwnikiem. przez cały czas wypa­ truj okazji do ataku. przez cały czas wy­ patruj okazji do ataku.31. wykonaj cięcie shōmen. która w każdej chwili pozwoli ci na pogoń za uchodzącym przeciwni­ kiem. Przyjmij taką po­ stawę. Pamię­ taj o tenouchi i o tym. Suriage-men (ura) przeciwko hiki-men i tsubazeriai Walcząc w tsubazeriai. Unieś shinai szybkim półkolistym ruchem (suriage) po skosie w prawo i odbij jego miecz prawym płazem ostrza. Suriage-men {ura) przeciwko hiki-men z tsubazeriai 92 Rozdział 3 . Sparuj cięcie w drugiej fazie ataku. aby wykonać hiki-men. żeby zadać cios wła­ ściwą częścią miecza (monouchi). gdy przeciwnik próbuje uderzyć shōmen. W chwili gdy postawisz prawą stopę na podłodze. Zrób wykrok prawą nogą i przejdź do kontrataku. Przeciwnik unosi miecz. Gdy przeciwnik opuści sztych miecza. przez cały czas wy­ patruj okazji do ataku. aby wykonać hiki-men. Uchiotoshi-men (omote) przeciwko hiki-men z tsubazeriai WAZA (TECHNIKI) 93 . Ponownie daj wykrok prawą nogą i zrób zamach. Uchiotoshi-men (omote) przeciwko hiki-men z tsubazeriai Walcząc w tsubazeriai. która w każdej chwili pozwoli ci na pogoń za uchodzącym przeciwni­ kiem. po skosie w lewo (uchiotoshi). żeby zadać cios wła­ ściwą częścią miecza (monouchi). Zrób wykrok prawą nogą i uderz lewym płazem ostrza. gdy przeciwnik próbuje uderzyć shōmen. Sparuj cięcie w drugiej fazie ataku. Przyjmij taką po­ stawę. Pamię­ taj o tenouchi i o tym. szybko dostaw lewą nogę do prawej. wykonaj cięcie shōmen. W chwili kiedy postawisz prawą stopę na podłodze. Przeciwnik unosi miecz.32. kierując miecz przeciwni­ ka w dół. 33. Uchiotoshi-men (ura) przeciwko hiki-men z tsubazeriai Walcząc w tsubazeriai, przez cały czas wy­ patruj okazji do ataku. Przyjmij taką po­ stawę, która w każdej chwili pozwoli ci na pogoń za uchodzącym przeciwni­ kiem. Przeciwnik unosi miecz, aby wykonać hiki-men. Sparuj cięcie w drugiej fazie ataku, gdy przeciwnik próbuje uderzyć shōmen. Zrób wykrok prawą nogą i uderz prawym pła­ zem ostrza, kierując miecz przeciwnika w dół, po skosie w prawo (uchiotoshi). Szybko dostaw lewą nogę, ponownie daj duży wykrok prawą i zrób zamach. W chwili kiedy postawisz prawą stopę na podłodze, wykonaj cięcie shōmen. Pamię­ taj o tenouchi i o tym, żeby zadać cios wła­ ściwą częścią miecza (monouchi). Uchiotoshi-men (ura) przeciwko hiki-men z tsubazeriai 94 Rozdział 3 34. Uchiotoshi-men przeciwko hiki-dō z tsubazeriai Walcząc w tsubazeriai, przez cały czas wy­ patruj okazji do ataku. Przyjmij taką po­ stawę, która w każdej chwili pozwoli ci na pogoń za uchodzącym przeciwni­ kiem. Przeciwnik unosi miecz, aby wykonać hiki-dō. Sparuj cięcie w drugiej fazie ataku, gdy przeciwnik próbuje uderzyć dō. Zrób wykrok prawą nogą i uderz prawym pła­ zem ostrza, kierując miecz przeciwnika w dół, po skosie w prawo (uchiotoshi). Daj duży wykrok prawą nogą i zrób za­ mach. W chwili kiedy postawisz prawą stopę na podłodze, wykonaj cięcie shōmen. Pamię­ taj o tenouchi i o tym, żeby zadać cios wła­ ściwą częścią miecza (monouchi). Uchiotoshi-men przeciwko hiki-dō z tsubazeriai WAZA (TECHNIKI) 95 35. Uchiotoshi-men przeciwko hiki-kote z tsubazeriai Walcząc w tsubazeriai, przez cały czas wypa­ truj okazji do ataku. Przyjmij taką posta­ wę, która w każdej chwili pozwoli ci na pogoń za uchodzącym przeciwnikiem. Przeciwnik unosi miecz, aby wykonać hiki-kote. Sparuj cięcie w drugiej fazie ataku, gdy przeciwnik próbuje uderzyć kote. Zrób wykrok prawą nogą i uderz prawym pła­ zem ostrza, kierując miecz przeciwnika w dół, po skosie w prawo (uchiotoshi). Zrób duży krok prawą nogą i wykonaj za­ mach. W chwili kiedy postawisz prawą stopę na podłodze, wykonaj cięcie shōmen. Pamię­ taj o tenouchi i o tym, żeby zadać cios wła­ ściwą częścią miecza (monouchi). Uchiotoshi-men przeciwko hiki-kote z tsubazeriai 96 Rozdział 3 Rozdział NIHON KENDO KATA Kata 97 . Jednak prawdziwi „ludzie kendo" uważają kata za kwintesencję walki i właśnie od nich rozpoczynają swoją edukację.właściwego maai przy cięciach i pchnięciach. w odpowiedzi na akcję na­ uczyciela. 2. Idąc w przód. Od pierwszego do ostatniego ukłonu na siedząco obaj przeciwnicy są skon­ centrowani wyłącznie na kata. Trening Nihon Kendo Kata nauczy cię następujących rzeczy: . . Praca stóp (ashi-sabaki) powinna być bezgłośna. .Nihon Kendo Kata Kirikaeshi ćwiczy ciało. To z kolei oznacza. 98 Rozdział 4 . pamiętaj. Shidachi staje w takim maai. . 8. że podczas keiko dominuje tzw. 4. czyli habiki) używane są tylko na poka­ zach. Okrzyk uchidachi brzmi „ya!". kata uczą zasad i etyki walki Głównym celem ćwiczeń we współczesnym kendo jest udział w zawodach. Uchidachi przyjmuje rolę nauczyciela. . Nihon Kendo Kata są czasem traktowane tylko jako element egzaminu na stopnie szkoleniowe i mi­ strzowskie. odpowiedź shidachi—„tō!". 6. 3. aby nie człapać.rozpoznania właściwej chwili do ataku. aby bez zbędnych ruchów zadać cios dokładnie w punkt trafienia.prawidłowych cięć i pchnięć. a shidachi — ucznia. shinai kendo. 7. w p i e r w s z y m r u c h u w y s u w a j nogę w y k r o c z n ą ( n i e m a l zawsze prawą). Zasady Nihon Kendo Kata 1.sposobów rozwijania kigurai (szlachetności. shidachi rusza tuż po nim. Miecze katana (ze stępionym ostrzem.prawidłowej postawy. Uchidachi inicjuje akcję. .szybkich ruchów. W codziennym keiko należy używać bokken (mieczy drewnianych). 5. . . .spostrzegawczości — będziesz umiał przejrzeć zamiary przeciwnika.prawidłowego prowadzenia miecza. idąc w tył — lewą. .prawidłowego kiai (okrzyku będącego uzewnętrznieniem gotowości bojowej i dobrego ducha walki). dumnej postawy i etyki).różnych technik. Regularny trening kata przed walką ćwiczebną dodatnio wpływa na poziom i jakość shinai keiko. skręć kensen w prawo. dō i kote. • Z jōdan-no-kamae atakuj z mocnym kigurai. że zdołasz go pokonać. pra­ wą stopę skręć lekko palcami na zewnątrz i unieś piętę. Pochyl bokken pod kątem trzydziestu lub czterdziestu pięciu stopni i przyjmij taką postawę. Lewa dłoń powinna znajdować się nad lewą stopą. a zatem zawiera suki (miej­ sca nie bronione. Zanshin jest nacechowany wyraźnym kigurai. Przez całe kata obaj przeciwnicy patrzą sobie prosto w oczy (metsuke). Obie dłonie i kensen powinny znaj­ dować się dokładnie na przedłużeniu linii środka ciała. abyś pod lewą ręką widział całą sylwetkę przeciwnika. Pochyl bokken pod kątem trzydziestu lub czterdziestu pięciu stopni i przyjmij taką postawę. Działaj w przekonaniu.9. że zdołasz go pokonać. narażone na atak). w której wyraźnie widać silną chęć do ataku. 10. Ipponme — pierwsze kata z użyciem długiego miecza Jōdan-no-kamae 1. jakbyś wyzywał przeciwnika: „Chodź i spróbuj mnie zniszczyć!" NIHON KENDO KATA 99 . Stań mocno na lewej nodze. abyś pod lewą ręką widział całą sylwetkę przeciwnika. Kensen musi być skierowany skośnie w tył i w górę. Nie rozluźniając lewej dłoni. • Słabością jōdan jest to. Nabierz przekonania. • Jōdan nosi nazwę „kamae ognia" — hi-no-kamae — więc jest postawą. 2. Prawy jōdan oburącz (shidachi) Z chūdan-no-kamae unieś bokken nad głowę. Lewy jōdan oburącz (uchidachi) Z chūdan-no-kamae zrób wykrok lewą nogą i unieś bokken nad głowę. że odsłania tsuki. Ipponme Shidachi Oburącz przyjmij prawy jōdan-no-kamae. Zaczynając prawą nogą, wykonaj trzy długie kroki i stań w prawidłowym maai. Z lewej nogi wykonaj pełny krok w tył, z jednoczesnym unikiem przed atakiem uchidachi. Wyciągnij dłonie, aby uniknąć uderzenia (nuki-waza). Pamiętaj, że przy uniku kensen twojego miecza nie może znaleźć się poniżej po­ ziomu dłoni. Z prawej nogi wykonaj pełny krok w przód i uderz shōmen. Z mocnym kigurai przesuń kensen przed twarz przeciwnika, celując mu między oczy. Przesuń do przodu lewą nogę, unieś bok¬ ken nad głowę, przyjmij lewyjōdan i przez chwilę pozostań w zanshin. Dobry zanshin musi się cechować mocnym kigurai. Widząc, że uchidachi z wolna unosi bokken, by przyjąć postawę chūdan, cofnij lewą nogę, opuść ręce i także stań w chūdan-nokamae. 100 Rozdział 4 Uchidachi Oburącz przyjmij lewy jōdan-no-kamae. Zaczynając lewą nogą, wykonaj trzy dłu­ gie kroki i stań w prawidłowym maai. Wyczekaj na odpowiednią chwilę do ataku, zrób krok prawą nogą i z mocnym „duchem walki" (kigurai) wykonaj cięcie shōmen. Zakończ atak w momencie, kie­ dy kensen znajdzie się poniżej linii kolan przeciwnika. Z lewej nogi daj krok w tył w pozycji ge¬ dan. Wykonaj następny krok. Wyprostuj się do chūdan-no-kamae. Ipponme NIHON KENDO KATA 101 Nihonme - druga forma kata z długim mie Shidachi Uchidachi Przyjmij postawę chūdan-no-kamae. Z pra­ wej nogi wykonaj trzy długie kroki i stań we właściwym maai. Lewą nogą wykonaj wykrok po skosie w tył i zrób nuki-waza, kolistym ruchem przenosząc swój bokken pod mieczem ata­ kującego uchidachi. Przyjmij postawę chūdan-no-kamae. Z pra­ wej nogi wykonaj trzy długie kroki i stań we właściwym maai. Wyczekaj na odpowiednią chwilę do ataku, dużym ruchem unieś bokken nad głowę, z prawej nogi wykonaj pełny krok w przód i uderz prawe kote. Zakończ atak w momencie, kiedy kensen znajdzie się tuż poniżej prawego przedramienia shi¬ dachi. Kiedy shidachi stanie w zanshin, powoli wróć do chūdan-no-kamae. Możesz prze­ nieść swój bokken pod mieczem przeciw­ nika. Wykonaj zamach nad głowę. Z prawej nogi daj pełny krok w przód i uderz prawe kote. Przyjmij zanshin z mocnym kigurai, a póź­ niej, zaczynając prawą nogą, wróć do chūdan-no-kamae. Nihonme 102 Rozdział 4 Z pra­ wej nogi wykonaj trzy długie kroki i stań we właściwym maai. kierując ostrze w prawo — irezuki¬ -ni nayasu (półobrót. nie zmieniając po­ stawy gedan. wykonaj agresywne pchnięcie. skieruj kensen lekko w prawo i z pra­ wej nogi wykonaj długi krok w przód. Próba psychicznego przełamania oporu przeciwnika. aby na atak była na­ rażona jak najmniejsza część tułowia). jakbyś zamierzał ciąć go w rękę lub w stopę. Wyczekaj na odpowiednią chwilę do ata­ ku. Uchidachi Przyjmij postawę gedan-no-kamae. Z pra­ wej nogi wykonaj trzy długie kroki i stań we właściwym maai. połączona z twardym naci­ skiem na sztych miecza. Sanbonme NIHON KENDO KATA 103 . Wykonaj długi krok w tył lewą nogą i le­ w y m shinogi (górną krawędzią bokkena) sparuj tsuki (pchnięcie) uchidachi. W poczuciu „wspólnej walki" (kiarasoi*) powoli przyjmij chūdan-no-kamae. gdyż umożliwia szybkie wykonanie pchnięcia (tsuki). • Gdyby przeciwnik ruszył do ataku. W poczuciu „wspólnej walki" (kiarasoi*) powoli przyjmij chūdan-no-kamae. *Kiarasoi — duch wspólnej walki.Sanbonme — trzecia forma kata z długim mieczem Gedan-no-kamae Z chūdan-no-kamae opuść kensen nieco poniżej linii kolan przeciwnika. • Gedan-no-kamae jest dobrą pozycją obronną. zadając jednocześnie głębokie pchnięcie w splot słoneczny przeciwnika. Skręć dłonie. Shidachi Przyjmij postawę gedan-no-kamae. a jednocześnie chroni przed cięciem lub pchnięciem przeciwnika. który próbo­ wałby cię zatrzymać. Przyjmij prawe shizentai-no-ka­ mae. że przebiłbyś swoim bokke¬ nem każdego przeciwnika. Powoli unoś sztych miecza. lewa. z którego rozpocząłeś kata (zacznij powrót od prawej nogi). jedno­ cześnie przenosząc kensen pod mieczem shidachi. tak żeby przy trzecim kroku celował prosto w twarz uchidachi. powinieneś iść do przodu z pewnością. Prawym shinogi (część mo­ nouchi) zepchnij bokken przeciwnika w prawo. Kuraizume — poczucie parcia do przodu i wywierania nacisku na przeciwnika moc­ nym kigurai. lecz wróć do pozycji wyjścia. Na koniec przyjmij zanshin. z którego rozpocząłeś kata. Wróć tyłem (zaczynając ruch lewą nogą) do punktu. Z lewej nogi wykonaj krok w tył. Z lewej nogi wykonaj krok w tył. Pamiętaj o kuraizume. powoli wróć do chūdan-no-kamae. Kensen miecza trzymaj na poziomie piersi przeciwnika. Kiedy shidachi stanie w zanshin. Zrób krok lewą nogą. jedno­ cześnie przenosząc kensen pod mieczem shidachi. Idź dalej z mocnym ku¬ raizume*. z prawej nogi wyko­ naj krok w przód i pchnij sztychem mie­ cza prosto w pierś przeciwnika. Lekko wysuń ręce i przyjmij lewe shizentai-no-kamae. prawa.Po sparowaniu słabnącego pchnięcia uchi¬ dachi nie odpowiadaj cięciem. L e w y m shinogi (część monouchi) ze­ pchnij bokken przeciwnika w lewo. Z prawej nogi wykonaj krok w tył. Sanbonme 104 Rozdział 4 . Wróć do punktu. Z prawej nogi wykonaj trzy szybkie i nie­ zbyt długie kroki. Skieruj kensen w krtań shidachi. jakbyś zamierzał powtórzyć tsuki. dostaw prawą i przyjmij chūdan-no-kamae. Pod naciskiem kigurai przeciwnika opuść kensen i wykonaj trzy kroki w tył: lewa. opuszczając miecz po skosie w prawo. rozluźnij mięśnie ramion. W tej pozycji ukryjesz długość miecza przed wzrokiem przeciwnika. prawą stopę lekko skręć palcami na zewnątrz i unieś piętę. sięgające nieba. prawą stopę lekko skręć palcami na zewnątrz i unieś nieco piętę. Stań mocno na lewej nodze. • Hassō-no-kamae pozwala na obserwację przeciwnika i szybką zmianę postawy w odpo­ wiedzi na każdą próbę ataku z jego strony. Trzymaj tsuba na wysokości ust — w odległości pięści od twarzy — miecz zwrócony ostrzem (hasaki) w stronę przeciwnika. Majestatycznie góruj nad przeciwni­ kiem. • Hassō-no-kamae to kamae drzewa — moku-no-kamae. Stań mocno na lewej nodze. NIHON KENDO KATA 105 . Nie usztywniaj ani nie kurcz rąk. wysuń lewą nogę i obniż ramiona. Wakigamae (shidachi) Z chūdan-no-kamae cofnij prawą nogę i skieruj kensen za siebie.Sanbonme Yonhonme — czwarta forma kata z długim mieczem Hassō-no-kamae (uchidachi) Z chūdan-no-kamae przyjmij lewy jōdan-no-kamae. niczym ogromne drzewo. Przy trzecim kroku zmień postawę z wa­ kigamae na lewy jōdan-no-kamae. Yonhonme 106 Rozdział 4 . Z lewej nogi wykonaj trzy kroki w przód i stań w prawidłowym maai. Wyczekaj na odpowiednią chwilę do ata­ ku i zmień postawę z hassō-no-kamae na lewy jōdan-no-kamae. Shidachi Cofnij prawą nogę i przyjmij wakigamae. Po aiuchi (jednoczesnym cięciu lub uderzeniu). uchidachi powinien wykonać krok do tyłu. w realnej walce pozwala na błyskawiczny atak. Z lewej nogi wykonaj trzy kroki w przód i stań w prawidłowym maai. Jeśli dystans okaże się zbyt krótki. Obaj przeciwnicy wykonują krok prawą nogą i jed­ nocześnie zadają gwałtowne cięcie shōmen. w zależności od zachowania przeciwnika. Ostrza mieczy stykają się w powietrzu (kirimusubi). Uchidachi Wysuń lewą nogę i przyjmij hassō-no-ka­ mae.• Wakigamae to kamae metalu — kane-no-kamae. W tej pozycji możesz pozostawać dowolnie długo. Chociaż w czwartej formie kata jest trakto­ wane jako postawa wyłącznie defensywna. prze­ ciwnicy powoli cofają ręce. • Wakigamae pozwala ci ukryć broń przed wzrokiem przeciwnika. Z mocnym kigurai przyj­ mują postawę chūdan. Dosuń prawą nogę do lewej. przenieś bok¬ ken nad głowę i zadaj cięcie shōmen w gło­ wę uchidachi. w lewo i zadaj głębo­ kie pchnięcie w prawe płuco. Yonhonme NIHON KENDO KATA 107 . Wyczekaj na odpowiednią chwilę do ataku. po czym wróć na poprzednie miejsce i przyjmij chūdan-no-kamae. wróć na po­ przednie miejsce i przyjmij chūdan-nokamae. zrób duży wykrok prawą nogą. unieś lewą dłoń nad głowę. skieruj ostrze w prawo.Lewą nogą wykonaj wykrok w lewo. Zaczynając ruch lewą nogą. zepchnij bokken przeciwnika w dół. osłoń mie­ czem tułów i wykonaj obszerny zamach. Z mocnym kigurai stań w zanshin. Z prawej nogi wykonaj pełny krok w przód i uderz shōmen. ki w przód i stań w prawidłowym maai. Z prawej nogi zrób trzy kroki w przód i stań w prawidłowym maai. stosując technikę suriage. Gohonme 108 Rozdział 4 . Z lewej nogi wykonaj krok w tył i lewym płazem ostrza odbij bokken przeciwnika. Uchidachi Wysuń lewą nogę i przyjmij lewy jōdan-no-kamae. zrób przekrok prawą nogą i wykonaj obszerne cięcie shōmen. Naturalnym ruchem opuść bokken w prawo.Gohonme — piąta forma kata z długim mieczem Shidachi Z chūdan-no-kamae lekko skręć bokken w prawo i skieruj kensen na lewą dłoń prze­ ciwnika. Unieś bokken nad głowę. Wyczekaj na odpowiednią chwilę do ata­ ku. Celuj między oczy. Shidachi staje w zanshin. Potem z le­ wej nogi wykonaj trzy krótkie kroki w tył i wróć do punktu wyjścia. Z prawej nogi wykonaj trzy krót­ kie kroki i wróć do punktu wyjścia.Cofnij ręce i powoli opuszczaj miecz. aż kensen znajdzie się przed twarzą przeciw­ nika. Gdy uchidachi powoli uniesie sztych mie­ cza. Cofnij prawą nogę i wykonaj mocny zan¬ shin. unosząc miecz do lewego jōdan-nokamae. unieś ken­ sen i przyjmij chūdan-no-kamae. G d y shidachi zakończy zanshin. Gohonme NIHON KENDO KATA 109 . cofnij lewą nogę i przyjmij chūdan-nokamae. Stań w zanshin. przyjmując lewy jōdan-nokamae. Wyczekaj na odpowiednią chwilę do dzia­ łania i unieś sztych miecza. zrób niewielki zamach i uderz w prawe kote. Opuść kensen i skieruj ostrze w prawo. szybko cofnij pra­ wą nogę. Gdy shidachi stanie w zanshin. pozorując atak na ręce uchidachi. z prawej nogi powoli wróć do punktu wyjścia i przyjmij chūdan-no-kamae. Lewą nogą wykonaj wykrok w bok i prawym płazem ostrza małym kolistym ruchem odbij bokken przeciwnika. Nie pozwól. z prawej nogi wykonaj trzy kroki w przód i stań w pra­ widłowym maai. Ropponme 110 Rozdział 4 . cofnij prawą nogę i bez po­ śpiechu przyjmij chūdan-no-kamae. po skosie w lewo. Z lewej nogi wykonaj duży krok w tył.Ropponme — szósta forma kata z długim mieczem Shidachi W postawie gedan-no-kamae. Wyczekaj na odpowiednią chwilę do ataku. Przyjmij chūdan-no-kamae. Atakuj z silnym seme (presją) i skieruj kensen w stronę lewej dłoni uchidachi. Z chūdan-no-kamae. prawą nogą wykonaj nagły krok w przód. Chwilę później cofnij lewą nogę i przyj­ mij chūdan-no-kamae. jakbyś chciał sparo­ wać atak shidachi. Lekko opuść kensen. Zrób krok lewą nogą i skieruj kensen w uchidachi. aby zmusić go do cofnięcia. aby shidachi wygrał pierwsze starcie. stosu­ jąc technikę suriage. Z chwilą gdy uchidachi powróci do punk­ tu wyjścia. W chwili kiedy jego bokken do­ tknie twojego miecza. Uchidachi W chūdan-no-kamae z prawej nogi wyko­ naj trzy kroki w przód i stań w prawidło­ w y m maai. Z prawej nogi wykonaj krok w przód i zadaj cięcie w prawe kote przeciwnika. unieś swój bokken nad głowę i przyjmij lewy jōdan-no-kamae. Ropponme NIHON KENDO KATA 111 Nanahonme — siódma forma kata z długim mieczem Shidachi W chūdan-no-kamae z prawej nogi wyko­ naj trzy kroki w przód i stań w prawidło­ w y m maai. Z lewej nogi wykonaj krok w tył, na taką odległość, aby nie tracić kontaktu z prze­ ciwnikiem. Jednocześnie — z zachowa­ niem pełnego kiatari — wysuń ręce, pozo­ rując pchnięcie w kierunku shidachi. Ostrze miecza skieruj lekko w lewo, a le­ w y m shinogi (w części monouchi) zablokuj pchnięcie przeciwnika. Uchidachi W chūdan-no-kamae z prawej nogi wyko­ naj trzy kroki w przód i stań w prawidło­ w y m maai. Wyczekaj na odpowiednią chwilę do ata­ ku i z prawej nogi wykonaj mały krok w przód, z jednoczesnym pchnięciem w pierś shidachi. Lekko opuść miecz i ostrze skręć nieco w prawo. Obaj przeciwnicy przyjmują postawę chūdan, nie zapominając o mocnym kigurai. Z prawej nogi wykonaj krok w prawo i unieś bokken na wysokość lewego ramie­ nia, przechodząc do nuki-dō. Zrób krok lewą nogą i unieś bokken nad głowę. Nanahonme 112 Rozdział 4 Zrób krok lewą nogą i wykonaj cięcie w prawe dō przeciwnika. Klęknij na prawe kolano i jednocześnie zrób półobrót, żeby nie stracić z oczu przeciwnika. Przenieś bokken za siebie i dla podkreśle­ nia, że wciąż jesteś czujny, jako formę zanshin przyjmij wakigamae. W drugim kroku (prawą nogą), zapo­ mnij o ostrożności i tnij z całą mocą shōmen. Przez chwilę nie patrz na shidachi, ale za­ raz po zakończeniu cięcia skieruj wzrok w jego stronę. Nanahonme NIHON KENDO KATA 113 a potem przyj­ mij chūdan-no-kamae. zrób krok prawą nogą i przyjmij pozycję chūdan-nokamae. Miecze przez cały czas stykają się ze sobą. unieś miecz nad gło­ wę. Tu kończą się bokken kata. Obaj przeciwnicy po okręgu wracają na pozycje wyjścia. Nanahonme 111 114 Rozdział 4 . Wstań energicznym ruchem. Dostaw lewa nogę i stań frontem do shidachi. Wyprostuj tułów. obróć się na prawej pięcie i zwróć twarz w lewo.Obszernym ruchem unieś bokken nad głowę i przesuń prawą stopę tak. Przeciwnicy przyjmują po­ zycję sonkyo i chowają miecze (osame tō). jakbyś „podnosił" przeciwnika. aby klę­ czeć frontem do przeciwnika. Z lewej nogi wykonaj krok w tył. Skoncentruj się na Mmi (wejście w dystans—podstawowy sposób obrony krótkim mieczem). Z prawej nogi wykonaj krok w przód. po czym z lewej nogi wykonaj trzy kroki w przód i stań w prawidłowym maai. Kodachi ipponme NIHON KENDO KATA 115 . Z prawej nogi wykonaj trzy kroki w przód i stań w prawidłowym maai. Zrób krok prawą nogą i wykonaj głębo­ kie cięcie shōmen. Uchidachi Przyjmij lewy jōdan-no-kamae. Lekko uniesiony ken­ sen celuje w twarz uchidachi. unieś prawą rękę nad głowę i lewym pła­ zem miecza sparuj cios przeciwnika. Cofnij lewą nogę i wykonaj cięcie shōmen. wykorzystując technikę uke nagasu (po­ zwól.Kodachi Kata Ipponme — pierwsza forma kata z krótkim mieczem Shidachi Przyjmij chūdan-hanmi-no-kamae (postawę chūdan z wysuniętym do przodu kodachi w odpowiedzi na jōdan lub gedan-no-ka­ mae przeciwnika). Ostrze miecza skieruj do tyłu. aby miecz uchidachi ześliznął się po ostrzu twojego kodachi). Jeśli odległość jesL zbyt mała. Z prawej nogi w y k o ­ naj trzy kroki w przód i stań w prawidło­ w y m maai. Zaczynając powrót l e w ą nogą. Cofnij p r a w ą nogę i przyjmij wakigamae. uchidachi p o w i n i e n się cofnąć. S t a ń twarzą do przeciwnika i przyjmij chūdan-no-kamae. L e w y m shinogi przytrzymaj miecz prze­ ciwnika. Kodachi ipponme Kodachi nihonme — druga forma kata z krótkim mieczem Shidachi Przyjmij chūdan-hanmi-no-kamae. 116 Rozdział 4 . Szybko wróć do postawy chūdan i daj krok w przód z poczuciem irimi-no seme (wej­ ście z atakiem na t u ł ó w przeciwnika). po c z y m z pra­ wej nogi w y k o n a j trzy kroki w przód i stań w p r a w i d ł o w y m maai. obaj przeciwnicy wracają do p u n k t u wyjścia. Z wakigamae unieś bokken n a d g ł o w ę . Pamiętaj o irimi. W y k o n a j krok p r a w ą nogą i z pełną siłą zadaj głę­ bokie cięcie shōmen. Broniąc się. Shidachi staje w pozycji zanshin. przyjmij l e w y jōdan-no-kamae. spróbuj przyjąć chūdan-no-kamae. Przyjmij chūdan-no-kamae.Z lewej nogi wykonaj krok w tył i przyj­ mij postawę zanshin (jōdan-no-kamae z prawą nogą wykroczną). Uchidachi Przyjmij gedan-no-kamae. lekko opuszczając kensen (sztych na wysokości piersi przeciwnika). wykorzystując technikę uke nagasu. unieś prawą rękę nad głowę i prawym shinogi sparuj cięcie uchidachi. stań frontem do uchidachi i zadaj cięcie shōmen. Ostrze kodachi skie­ ruj do tyłu. Ostrze miecza skieruj od siebie. Prawą nogą wykonaj pół kroku w tył. Lewą dłonią chwyć z góry prawą rękę przeciwnika tuż nad łokciem. wróć do punk­ tu wyjścia i przyjmij postawę chūdan.Wysuń lewą nogę po skosie w lewo. Shidachi staje w pozycji zanshin. oprzyj ko­ dachi na biodrze i przyjmij postawę zan¬ shin. Zaczynając ruch lewą nogą. wróć do punktu wyjścia i przyjmij chūdan-no-kamae. Zaczynając ruch prawą nogą. Kodachi nihonme NIHON KENDO KATA 117 . ce­ lując sztychem w gardło przeciwnika. W trzecim kroku (prawa noga z przo­ du). zoba­ czysz. Chwilę później unieś miecz. wejdź w irimi. a potem zadaj głębo­ kie cięcie shōmen. W trzecim kroku (prawa noga). lewa. wykorzystując tech­ nikę suriage. Uchidachi Przyjmij chūdan-no-kamae. po czym z pra­ wej nogi wykonaj dwa kroki w przód— prawa. Unieś kodachi i lewym płazem sparuj cięcie shōmen. zepchnię­ ty przez suriotoshi. aby powstrzymać atak uchidachi. Długim ruchem „strzepnij" miecz prze­ ciwnika w dół (suriotoshi).Kodachi sanbonme — trzecia forma kata z krótkim mieczem Shidachi Przyjmij gedan-hanmi-no-kamae. lewa. że shidachi wchodzi w irimi. więc unieś bokken nad głowę do pozycji prawe­ go jōdan-no-kamae. w jego prawą stronę. Kodachi sanbonme 118 Rozdział 4 . po czym z prawej nogi wykonaj dwa kroki w przód — prawa. wykonaj krok lewą nogą i zaatakuj prawe dō przeciwnika. NIHON KENDO KATA 119 . Gdy shidachi stanie w zanshin. Oprzyj kodachi na biodrze i przyjmij po­ stawę zanshin. Dla wzmocnienia uchwytu lekko wykręć mu rękę. skręć tułów i w tym samym ruchu lewym płazem kodachi zablokuj cięcie uchidachi. z prawej nogi powoli wróć do punktu wyjścia i przyjmij chūdan-no-kamae. Tu kończą się kodachi kata. po skosie w lewo. Ostrze skieruj od siebie. Kodachi sanbonme Z prawej nogi wykonaj trzy krótkie kroki w tył. Lewą dło­ nią chwyć (lekko z boku) prawy łokieć uchidachi. Z lewej nogi wykonaj trzy krótkie kroki po skosie w prawo. Przesuń kodachi po ostrzu miecza przeciw­ nika aż do tsuba i wejdź irimi.Lewą nogą wykonaj wykrok w lewo. Przeciwnicy przyjmują pozycję sonkyo i chowają miecze (osame tō). Po zakończeniu zanshin z lewej nogi wróć do punktu wyjścia. krępując mu swobodę ruchów. kensen wyceluj w gardło przeciwnika. . Rozdział KEIKO (TRENING) Suburi 121 . nie powinieneś mieć poczucia straconego cza­ su. cięcie w g ł o w ę jest 122 Rozdział 5 . O w s z e m . spróbuj zaatako­ w a ć z prawej (ura)." Zdarza się. wzrost w i e d z y p o w o d u j e w y r a ź n ą dominację czynnika psychicznego. dobrze zapamiętanych ruchów. np. musisz w każdą walkę zaangażować całe ciało i skupić swą u w a g ę w y ł ą c z n i e na p r z e c i w n i k u . że w bezpośrednim starciu za­ w o d n i c y oszczędzają siły. Pb kolejnych poprawkach i powtórzeniach twoje ciało w naturalny sposób zapamięta p o d s t a w o w e ruchy N a ­ bierzesz większej siły. pozornie wydają się proste. Jeśli cios z lewej (omote) nie dosięgnie celu. Na sąsiednim wykresie widać. szybkości i poszerzysz znajomość technik. bez ż a d n y c h w y r a ź ­ n y c h postępów. W ł a s n a interpre­ tacja obowiązujących zasad to g ł ó w n y klucz do w y g r a n e ] w keiko. N a w e t jeżeli przegrasz. Więcej — każdy trening stanie się celem sa­ m y m w sobie. gdyż od strony fizycz­ nej sprowadza się do kilku prostych. jakby mieli przed sobą całą wieczność. mięśnie potrzebne w kendo słabną i powracają do pierwotnego stanu. w trakcie długotrwa­ ł y c h przerw. że mięśnie u ż y w a n e w w a l c e muszą b y ć rozwijane poprzez długotrwały trening technik pod­ stawowych. Atak i uderzenie nie są j e d y n i e repety¬ cją w y u c z o n y c h wzorów. nie możesz ograniczać się tylko do ataku men. Metody Do treningu musisz podchodzić z powagą. Pamiętaj. za wo dn ik po cz ąt ku ją cy Polecenia trenera. D a m z siebie wszystko. Keiko w y m a g a inicjatywy i szybkiego myślenia. G d y to także zawiedzie. by p o t e m nie żałować. że bez w z g l ę d u na poziom umie­ jętności. Niestety codzienne serie pro­ stych i monotonnych ruchów stają się z cza­ sem nużące i trzeba dużo silnej w o l i . krok za k r o k i e m zbliżysz się do w ł a ś c i w e g o celu. że jeśli chcesz być lepszy. żeby osiągnąć postęp. umiejętności. U początkujących zawod­ ników przeważa czynnik fizyczny. : r r W ten sposób trzy­ maj shinai" albo „Tak uderzaj men". uderz p o n o w n i e z lewej. Wynika stąd. To powoduje.Keiko: powtarzanie technik podstawowych Kendo można potraktować jako swoisty rodzaj ćwiczeń fizycznych. bo w p r z e c i w n y m razie twój w y s i ł e k spełznie na niczym. Musisz polubić trening. Co gorsza. że keiko staje się monotonne. jak w miarę nauki zmienia się zależ­ ność między fizycznymi i p s y c h i c z n y m i aspektami kendo. Każde keiko traktuj jak j e d y n ą szansę na pogłębienie w i e d z y i zdobycie n o w y c h Od początku nauki korzystaj ze wszystkich waza Pamiętaj. Powiedz sobie: „To moje ostat­ nie keiko z t y m właśnie przeciwnikiem. W taki sposób mogą ćwiczyć codziennie. Jeśli zrozumiesz tę metodę. że nie należy zbyt­ nio polegać na waza. Istnieje nawet powie­ dzenie: „Zacznij od men i zakończ na men". po analizie własnych błędów. ale pomiędzy pierwszym i ostatnim ciosem kryje się przebogaty wachlarz technik i możliwości. dlaczego tak się stało i jak w następnej wal­ ce uniknąć powtórnego ciosu. że to. Trenuj po to. chro­ niąc przedramię. ny. przy zdoby­ KEIKO (TRENING) 123 . a wówczas. To oznacza nie tylko okazję do ataku. jak w przyszłości uniknąć podob­ nych sytuacji. gdy ktoś powia­ da: „trafił mnie złym ciosem" albo „to tylko muśnięcie". Twoje keiko stanie się głębsze i dojrzalsze. W jednakowym stopniu ćwicz ataki men. by przy­ zwyczaić ciało do pewnych określonych ruchów. a niektóre ćwiczenia — zwła­ szcza kirikaeshi (ciągły atak po skosie na lewą i prawą stronę men) i kakarigeiko (ciągły atak)— pomagają w jego utrzymaniu. Pomyśl.niesłychanie ważne. Każdy ruch może być wąską ścieżką wiodącą do ostatecznego ciosu. Aby wykonać poprawne cięcie. że zamierzasz atakować kote. Musisz wiedzieć. Przyjmowanie ciosów Jeżeli otrzymasz cios. Tylko w ten sposób staniesz się prawdziwym mistrzem. Źle się dzieje. Niestety większość z nas nie przepada za tymi ćwicze­ niami. Od początku nauki korzystaj ze wszystkich technik. zabrzmi co najmniej dziwnie z ust człowie­ ka. mu­ sisz uważnie obserwować przeciwnika i być gotów do nagłej reakcji. możesz podjąć następne wyzwanie i ruszyć na jesz­ cze wyższą. chociaż pozornie monotonne. Lecz pokonawszy jedną górę. Bądź skromny i potraktuj to jako cenną naukę. Wówczas. bezwiednie odsłoni głowę. który tak wiele słów poświęcił na opisy technik. twoje kendo zacznie przy­ pominać drętwą i pozbawioną życia panto­ mimę. poprawisz keiko i osią­ gniesz rzeczywisty postęp. O wiele ważniejszy jest duch walki. że wykorzystał twoją słabość (suki). np. Znaczenie „wielkich waza" dla początkujących Zdaję sobie sprawę. To powoduje zbytni wzrost zaufania do trudnych i skomplikowanych waza i w ostateczności wypacza indywidu­ alny styl walki. lecz także szybkie wejście w zwarcie lub próbę przełamania obrony. przyjmij to jako do­ wód. Początkujący zawodnicy muszą ćwiczyć przede wszystkim „wielkie waza" — innymi słowy: brać duży zamach przed każdym atakiem i nie wahać się z uderzeniem. z jaką siłą zadano uderzenie ani jak daleko trafiło od celu — na przykład gdy atak kote (w przedramię) wy­ lądował na twojej pięści. W czasie górskiej wspinaczki tym celem jest osiągnięcie szczy­ tu. Trudno mówić o sukcesach w kendo bez dawki pokory. mają ogromną wartość dla wszystkich zawodników. Na nowej drodze. Nieważne. Uważam jednak. kote i dō. niektó­ re waza wykonasz odruchowo. W ten sposób. On to bowiem stanowi główną podstawę keiko. Z drugiej stro­ Przełamanie bariery Wszystko ma pewien cel. Naucz się rozpoznawać błę­ dy popełnione w trakcie ćwiczeń i postaraj się je usunąć. Spróbuj choć trochę rozpro­ szyć uwagę przeciwnika: niech pomyśli. co zaraz powiem. Nie musisz każdej techniki sto­ sować w jigeiko (walka ćwiczebna) lub w walce punktowanej. że nabierzesz pewności siebie. na zawodach. Jeżeli będziesz myślał wyłącz­ nie o ataku men. a to z kolei spowoduje. że twój przeciwnik znalazł jakąś lukę w twojej postawie psychicznej lub fizycznej. gdyż są najmniej wyszukanym i naj­ cięższym fragmentem keiko. Trenerzy nie powinni wbijać uczniom w głowę szczegółowych wyjaśnień o techni­ kach kendo. Podobnie jest w kendo. To zwykle powo­ duje zanik wrodzonego talentu. bez pytań o nagrodę. Zdając na drugi dan (stopień mistrzowski). zakosztowali samej esencji kendo. Porywczy człowiek ma po¬ rywcze kendo i odwrotnie — ktoś obdarzo­ ny przesadną ostrożnością. musisz spełniać wy­ mogi na drugi dan i na trzeci. Dobre kendo jest połączeniem spontaniczności i rozwagi. Jeżeli chcesz osiągnąć postęp. że dla sukcesów w kendo musisz pracować nad swoim charakterem. nie możesz poprzestawać wyłącznie na bieżących sprawach. kto potrafi w odpowiedni sposób korzystać z życiowych nauk. bo wy­ uczyli się kilku technicznych sztuczek i wygrali kilka turniejów. 0 prawidłowym doborze zasad szkolenia W początkowym etapie nauki uwaga uczniów nie powinna skupiać się wyłącznie na jednym zagadnieniu. którym brak zapału. Bowiem prawdziwym mistrzem jest tylko ten. którzy chcą się sprawdzić w walce stricte sportowej. uważam za grubą pomyłkę. Zapał i szczerość to dwa czynniki decy­ dujące o sukcesie. że strawili życie na próbie odczyta­ nia jednej zaginionej litery ze starego i prze­ żartego przez mole manuskryptu. Jednak pogląd." To właściwe podejście. nie nada­ ją się na naukowców. Miecz jest odzwierciedleniem osobowości ćwiczącego Zawsze pamiętaj. Bywa też. Ci. Naiwnie wierzą. że twój styl walki i zacho­ wanie podczas ćwiczeń są odbiciem twoje­ go charakteru. Najważniejszy jest szczery zapał. dobry trening polega przede wszystkim na cią­ głym powtarzaniu uprzednio przyswojo­ nych ruchów. chociaż — z oczywistych względów — nie można osiągnąć ideału. po co tre­ nujesz kendo? Powodów będzie nieskoń­ 124 Rozdział 5 . kiedy ktoś zapyta. naturalne­ go u „nietkniętych" osób. bardziej powi­ nien się skupić na walce z samym sobą niż na metodach pokonania przeciwnika. Weźmy na przy­ kład stopnie.waniu kolejnych. lepiej podjąć ryzyko i przełamać pewną barierę. U źródeł problemu prawdopodobnie leży znaczne usportowienie kendo i zwią­ zana z tym pogoń za punktami. Kiedy podchodzisz do kolejnego egzaminu. Początkujący adept kendo. równie ostroż­ nie traktuje przeciwnika. Max Weber w książce Wissenschaft als Beruf pisał: „Ludzie. żeby raz w życiu zadać bezbłędny men. Jak wspomniałem na początku niniejszego rozdziału. Niestety w ostatnich latach zauważyłem znaczny regres w zastosowa­ niu tej metody. ćwicz codziennie umysł oraz ciało. by począwszy od dzieci trenować zawodników. pokazujące nam. Nie trzeba więc dodawać. którzy mówią: „Trenuję tylko po to." W kendo są i tacy. powinni mieć swo­ ją szansę. uczysz się nowych rzeczy na bazie starej wiedzy. że zamiast czekać. nieznanych szczytów. by zapomnieć o bólu na myśl o tym. Gwoli wy­ jaśnienia: nie żądam tutaj zmniejszenia licz­ by zawodów organizowanych w Japonii w ciągu roku. przynajmniej w pierwszych latach nauki. za­ wsze korzystasz z wcześniej nabytych do­ świadczeń. Jeśli chcesz poznać prawdziwe kendo. że nie warto gonić za ulotną sławą i płakać nad każdą porażką. że Kendo jest niezgłębione Co odpowiesz. Twoje własne życie i za­ warte w nim doświadczenia pomogą ci w treningach. Jak bowiem żądać od nich większej swobody ćwiczeń i pojmowania tradycji kendo? Wielu Japończyków trenu­ je dla określonej sławy. w jaki sposób mógłbyś udoskonalić swój styl walki. uczeń albo ina­ czej mówiąc. Nie powinieneś ćwiczyć: (1) aby zaspokoić potrzebę walki. zanim w pełni osiągnie dojrzałość. zbyt szyb­ ko chcą zobaczyć efekty swoich starań. inne od różnych czynników. wymaga kształtowania ducha oraz nauki waza pod okiem doświadczonego i dobrego instruktora. Trenuj szczerze. ale zastanów się. Niestety ta­ lent nie poparty pracą ginie. dająca doświadczenie praktyczne i duchowe. wprowadzał się do domu mistrza i pozostawał tam przez całe lata. Wbrew pozorom nie zyskiwał na tym uprawnień do częstszego keiko — wprost przeciwnie. Bywa i tak. Faszerowanie wiedzą zwykle kończy się fia­ skiem. Ken­ do to między innymi pojedynki w dōjō i zwyciężanie przeciwników. „wychowanek". Oto zgodna z tradycją. nie daj się zła­ pać w pułapkę i nie myśl. gdyż uczeń nie przyswaja wbijanych na siłę nauk. (3) z chęci górowania nad innymi. jak się zachowuje w dōjō i w życiu. raczej mało popularna we współczesnym kendo. że za specjalnym zezwoleniem. takich jak pranie i sprzątanie. Nie może cię to jednak zwieść. ale nigdy nie zapominaj o tych ciemnych punktach. Ważne jest zna­ lezienie odpowiedzi na pytanie: „Po co?" jeszcze przed rozpoczęciem treningu. że czasami pro­ ces nauki jest ważniejszy od wyniku. Prawdziwy talent KEIKO (TRENING) 125 . i zapamiętaj. którym nie brak zapału. Wygó­ rowana ambicja i pogoń za wymierną korzy­ ścią źle wpływają na postęp w treningach sztuk walki. Z drugiej strony. (5) dla zarobku. Dojrzewanie. jest osobistą sprawą i do pewnego stopnia wymaga samotności. Własny trening uzupełniali o doświadczenia przod­ ków. nie można się samemu nauczyć prawdziwego kendo. i z reguły na zawsze zapisana w pamięci. (4) dla sławy. rzecz jasna. że zgłębiłeś naj­ większe tajniki kendo. Nie ćwicz w samotności Nie trenuj sam. właściwa kon­ cepcja shugyō. już „zwykłym" adep­ tom. nie pytaj. Nie sortowane ziarno nie wyda dobrego plonu. w myśl której każde waza trzeba zrozumieć na swój własny sposób. (2) z próżności. że za­ wodnicy. Kendo jest nie­ skończone. ani pod względem duchowym. Dawni mistrzowie czerpali wiedzę z uważ­ nej analizy dokonań poprzedników. to z pewnością na własną rękę zdo­ łasz dobrnąć do jakiegoś celu. O wiele lepsza jest metoda cią­ głych prób i błędów. Polegała na tym. Nikt poza nim nie mógł nawet marzyć o lepszej formie treningu. Ani pod względem technicznym. Jednak z drugiej strony codziennie podglądał mistrza w czasie nauk udzielanych innym. jedne uzależnione od wieku.czenie wiele. Jeżeli masz wrodzony talent. większość czasu spędzał na ca­ łkiem prozaicznych zajęciach. On jeden obser­ wował na co dzień zachowanie mistrza i słu­ chał uwag wygłaszanych w sali treningowej Wszystko to stanowiło dlań swoistą lekcję życia. a zatem nie przeżywaj kolejne­ go sukcesu lub porażki. Shugō (trening poprzez wychowanie) Shugyō to jedna z tradycyjnych metod tre­ ningowych. Patrz na swojego instrukto­ ra i obserwuj. Po­ rzuć więc niecierpliwość. skoro poznałeś do­ brze dwie czy trzy techniki. Także i ty powinieneś mieć wzór do naśladowania. czy już jesteś lepszy. Nie rozumiesz. Spróbuj przejąć na wła­ sność cnoty innych ludzi i ucz się poprzez stałe kontakty z idolem. aby osią­ gnąć coś wielkiego. Jeżeli gonisz dwa króliki naraz.Uczeń .wychowanek rozpoczynał shugyō od zwykłej obserwacji. że ów „starszy" czasami bywa młodszy od ciebie." Niestety kiedy zerkniesz w bok. które z cza­ sem wypuszcza pędy i dojrzewa. warto poświęcić całe życie. na­ uczyciel. Poprzez naukę waza niejako z pierwszej ręki poznawał charak­ ter mistrza. że jest obserwowany. Jako jego towarzysz przejmował styl życia. najczęściej kończysz pogoń z pustymi rękami. jeśli dokładnie poznasz swoich „starszych" i będziesz zachowywał się z respektem. na pewno nie złapiesz żadnego Istnieje pewne japońskie przysłowie na tyle uniwersalne. Ludzie obdarzeni głębo­ ką osobowością podchodzą do takich spraw zgodnie z kolejnym powiedzeniem: „Jedną ścieżką zajdziesz do tysięcy grodów. Zazwyczaj chcesz ogarnąć myślami niemal wszystko. To samo odnosi się do kendo. Jeśli wykształcisz w sobie ja­ sny i otwarty umysł. ktoś bardziej doświadczony. Potrzeba wie­ le poświęcenia. na pewno nie złapiesz żadne­ go. gdy jesteś zbyt zachłanny i próbujesz pochwycić od razu dwie rzeczy. Nie zaprzeczysz chyba. Brzmi ono: „Jeżeli gonisz dwa króliki naraz. Z drugiej strony. trawa po drugiej stronie zawsze wydaje się bar­ dziej zielona. Wynika to ze znacznej zmiany stosunków panujących we współczesnym dōjō. by przebrnąć już przez pierw­ szy i najtrudniejszy etap edukacji. że i rola mistrza była nie do pozaz­ droszczenia. Nie każdy z nas potrafi spo­ kojnie iść przed siebie w dążeniu do wyzna­ czonego celu. Naśladowanie starszych W kendo obowiązuje zasada: „W keiko idź za starszym". ćwiczył to samo kendo. To właśnie kryją słowa „Idź za starszym"." Innymi słowy. a więc metoda ćwiczeń pełni istotną rolę w dojrzewaniu zdrowego owocu. Starszym może być mistrz. A jednak żaden z instruktorów nie może zapominać. jak ogromny wpływ miało to na rozwój młodego człowieka. Szczere naśladownictwo łączy dozę szacunku z chę­ cią do nauki. na któ­ rym wszystko wydaje się zawiłe. Nie dziw się zatem. postawę i filozofię. Młodzi ludzie są niczym ziarno. Dzisiaj niewielu uczniów mieszka wraz z mistrzami. Po­ myśl tylko. 126 Rozdział 5 . Zanim się do­ brze spostrzegł. sil­ niejszy lub obdarzony większą pewnością siebie. że zrozumiałe również dla cu­ dzoziemców. Jakość zbiorów zależy od uprawy. wtedy z czasem i ty dołą­ czysz do ich grona. który wraz z oddechem wpada do ust i nosa. czyli coś w rodza­ ju nigdy nie wyczerpanego źródła. Po drugie. Jak więc widać. Pa­ miętaj : „Jeżeli gonisz dwa króliki naraz. Wynika to z kilku mniej lub bardziej istotnych powodów." wodnicy słabną. bowiem bar­ dzo łatwo możesz stać się powierzchownie mądrym „ekspertem od wszystkiego". Po pierwsze. Atakuj pierwszy. Mówiąc wprost: przez całe życie podążaj drogą ken­ do i całym sercem poświęcaj się nauce. nie wolno zapominać o stałym sprzątaniu dōjō. aby z więk­ szym spokojem podchodzić do turnieju. na podłodze nie może leżeć nic ostrego. że na zawo­ dach masz mniej siły niż na zwyczajnym keiko. Staraj się szybko reagować na akcję przeciwnika. wzbijany ze źle umytych desek. Cios za ciosem przez cały trening Na pewno kiedyś zauważysz. Ćwicz z uwagą. W kendo nawet siedemdziesięciolatkom nie wolno spocząć na laurach. unikaj niepotrzebnych albo nieprzemyślanych ruchów. Mycie podłogi jest częścią keiko Ważnym elementem keiko jest utrzymywa­ nie czystości i ładu na sali treningowej i w jej najbliższej otoczeniu. Uważaj na to. Zawsze jest miejsce na naukę i potrzebę shugyō. Wskutek stresu i zdenerwowania za­ KEIKO (TRENING) 127 . bez oglądania się przez ramię. Niebezpieczny jest także kurz. jest to dobre ćwiczenie nóg i ple­ ców. W ostatnich latach lansuje się wszechstron­ ność. na przykład drzazgi z shinai. W tym kontekście. przy sprzątaniu zapominasz o innych sprawach i „oczyszczasz" umysł przed rozpoczęciem walki. W miejsce specjalizacji narzuca się szerszą wiedzę. na pewno nie złapiesz żadnego. Do końca ćwiczeń zachowuj jak najwyższą czujność. A ponieważ na treningu wszyscy ćwiczą boso. musisz w sobie wy­ tworzyć swoistą rezerwę.że najtrudniej podążać wciąż naprzód. Wypnij pierś. z dalekim wypadem prawą. Trening renzoku-waza (atak ciągły) jest całkiem niemożliwy. Renzoku-waza można także ćwiczyć z wyimaginowanym przeciwnikiem (zadając ciosy w przestrzeń). staraj się nie pochylać do przodu i patrz prosto przed siebie. Możesz temu zaradzić. chociaż we współczesnym języku japońskim zyskała inne określenie. gdzie najgo­ ręcej. aby lewej stopy nie wysuwać przed prawą. za każdym razem robiąc wysoki zamach nad głowę. a ręce opuść swobodnie wzdłuż boków. Najlepiej zrobisz. Zawodnicy stają szere­ giem i jednocześnie wykonują renzoku-men lub renzoku-kote. Kiedy pokonasz te przeszkody. W małym dōjō można ćwiczyć zaledwie nidan-waza (tech­ niki podwójnego ataku) i sandan-waza (tech­ niki potrójnego ataku) bez obawy zderzenia ze ścianą. bardziej uwierzysz w siebie i swoje możliwości. ciągle z tymi samymi partnerami. Keiko traci wówczas dynamikę i świeżość. Shinai umieść poziomo na plecach. źle jest ćwiczyć tylko w jed­ nym klubie. Atak polega na silnym wy­ pchnięciu z lewej nogi. a napięcie towarzyszące walce z biegiem cza­ su nieuchronnie maleje. pod pachami. a zimą — tam. kiedy to mistrzowie miecza wędrowali po całym kraju. Jednym ze sposo­ bów na ćwiczenie ashi-sabaki w małym dōjō może być suriashi (krok dostawny) na dy­ stansie około dwudziestu metrów. W czasie upałów jedź tam. Podobna zasada obowiązuje także dzisiaj. Pamiętaj. Trening musha shugyō przynosi ogro­ mne korzyści. aby doskonalić się w róż­ nych dōjō. aby lewej sto­ py nie wysuwać przed prawą. Uważaj. Za drugim albo trzecim razem wyraźnie poprawisz techni­ kę i osiągniesz wewnętrzny spokój. W tym przypadku także uważaj. Musha shugyō Pojęcie musha shugyō jest nieco archaiczne i odnosi się do zwyczaju z epoki Edo (16031868). zakończonym dynamicznym tup­ nięciem.Trening w małym dōjō Przebieg treningu w pewnej mierze zależy również od wielkości sali. Staniesz się wartościowszymi dojrzalszym człowie­ kiem. gdzie najzimniej. W przy­ padku kendo. że przy zmęczeniu zaczniesz wyko­ nywać coraz krótsze ruchy. a nawet do innego miasta lub kra­ ju. 128 Rozdział 5 . jeśli na pewien czas przeniesiesz się do in­ nego dōjō. z wy¬ kroczną prawą nogą. . Ćwiczenia oddechowe. bezwiednie zmienisz swój układ ciała (kamae) i postawę wobec przeciwnika. nabawisz się kontu­ zji. Podstawowe waza oraz kirikaeshi 6. Tylko czujność uchroni cię przed przypadkowym stłuczeniem lub zranieniem. że po każdym ciosie możesz się zderzyć z przeciwnikiem (taiatari). Czas trwania poszczególnych ćwiczeń regulowany jest przez instruktora i wy­ znaczonych zawodników. Jeśli to zrobisz. Bądź czujny. Rozgrzewka 2. Nie dokonasz tego bez odpowiedniego treningu. Kombinacje ćwiczeń 5. 130 Rozdział 5 . Jeżeli zrobisz to nieprawidłowo. Uwzględniłem w nim wszystkie najważniejsze ćwiczenia. Nie trać werwy i nie rozluźniaj się nawet w chwilach wytchnienia między ćwiczeniami. Plan tygodniowy można przedyskutować ze wszyst­ kimi członkami klubu i w razie potrzeby poddać go odpowiedniej rewizji. Po­ stęp w nauce jest w dużej mierze wynikiem dobrej pracy zespołowej. Zaję­ cia powinny przebiegać w następującym porządku: 1. Ćwiczenia w parach 4. Sam ponosisz odpowiedzialność za swoje zdrowie. Poniżej przedstawiłem przykładowy plan treningu trwającego godzinę i czter­ dzieści minut.PRZYKŁADOWY PLAN TRENINGU O zwycięstwie w kendo decydują ułamki sekund. więc przez całą walkę musisz być skoncentrowany. Ćwiczenia podstawowe 3. Pamiętaj też. * Przegląd sprzętu rób zawsze w pozycji seiza. suburi suburi z krokiem w przód i w rył shōmen suburi w przód i w tył prawy i lewy men suburi z krokiem w przód i w tył chōyaku suburi W ashi-sabaki i suburi patrz przed siebie i zacho­ wuj się. na mniej więcej pięć minut w parach powinni stanąć zawodnicy o tym samym poziomie wyszkolenia. * Nie rozgrzewaj wyłącznie mięśni. 10 min ashi-sabaki. może ćwiczyć kirikaeshi i kakarigeiko wyłącznie z doświadczo­ n y m motodachi. * Pamiętaj o obszernych. stopniowo koncentrując myśli na treningu. * Dokładnie zadawaj ciosy. jakbyś miał do czynienia z prawdziwym przeciwnikiem. To zwięk­ szy ich szansę na zadanie skutecznego ciosu. * W pierwszej fazie nauki nie ćwicz zbyt wielu waza. kolistych zamachach. * Szybko i bez ociągania zajmij wyznaczone miejsce. * Instruktorzy i starsi zawodnicy pełnią rolę moto­ dachi. Na koniec zrób kilka głębokich wdechów i wy­ dechów. * Na zakończenie tej serii ćwiczeń. pozwól sobie także na psychiczną rozgrzewkę. 5 min 5 min zdejmowanie kote i men ćwiczenia oddechowe . 5 min 15 min zakładanie sprzętu przygotowanie do ćwiczeń ćwiczenia podstawowych i za­ awansowanych waza kirikaeshi podstawowe waza zaawansowane waza przegląd sprzętu i shinai ćwiczenia w parach Zawsze zakładaj sprzęt w pozycji seiza. * W miarę postępów ucz się nowych waza. Podstawowe waza poprawiają kamae i sposób uderzania. * Początkujący zawodnik. Zawodnicy siadają w seiza i zdejmują kote oraz men. bez zbroi. 5 min 10 min 5 min 20 min ćwiczenia ataku kakarigeiko przegląd sprzętu i shinai ćwiczenia w parach trening ataku i kontrataku 10 min podstawowe waza oraz kirikaeshi W czasie ćwiczeń w parach postawa ulega roz­ luźnieniu. ze szczególnym uwzględnieniem shikake-waza. lecz przede wszystkim zwróć uwagę na techniki podstawowe. * Szybko i bez ociągania zajmij wyznaczone miejsce.Czas 10 min Ćwiczenia rozgrzewka Uwagi * Nie zakładaj od razu całego sprzętu. * Skoncentruj się na pierwszym ciosie. * Przegląd sprzętu rób zawsze w pozycji seiza. przepro­ wadził szczegółowe pomiary siły występującej przy fumi-komi-ashi. Wiele współczesnych dōjō ma sprężystą podłogę. przy kroku fumi-komi-ashi. Częsty widok obandażowanych stóp stanowi dowód. Jest to wyraźną oznaką nieprawi­ dłowych ataków. Naukę należy rozpoczynać w stosunkowo krótkim dystansie. że za­ wodnicy na ogół nie potrafią poprawnie wykonać fumi-komi-ashi. wspomniana siła jest czynnikiem mają­ cym zasadniczy wpływ na dynamikę ciosu. z jaką stopa opada na podłogę.5 85.0 28.83 0.POMIAR FUMI-KOMI Maksymalna siła nacisku prawej stopy na podłoże w czasie uderzeń shōmen i kote (shōmenuchi i kote-uchi).8 49.04 Maksymalna siła (kgw) 21.37 0.25 13.1 0.0 884. Z drugiej strony. gdy zawodnik oswoi się z techniką.00 35.0 68. a zarazem wykładowca Wydzia­ łu Rolnictwa i Techniki Uniwersytetu Tokijskiego. błędnie wykonany atak może prowadzić do kontuzji.42 0. a mimo to uraz prawej pięty należy do najczęściej spotykanych schorzeń.2 25.60 0. w lewo oraz 132 Rozdział 5 .4 29. Zaawansowani Mężczyźni Kierunek prawo Shōmen-uchi lewo w przód w tył prostopadle prawo Kote-uchi lewo w przód w tył prostopadle Maksymalna siła (kgw) 73.4 Kobiety Maksymalna sita (kgw) 50.9 73. Poprawne fumi-komi-ashi następuje dokład­ nie w chwili uderzenia lub pchnięcia.4 Wzrost ciężaru ciała 0.36 0.1 39.0 Wzrost ciężaru ciała 0.50 17.1 11.60 1. Ze względu na ogromną siłę.76 73.00 548.2 54. dr Fuminori Nagiri.4 55.23 9. w tył. stabilną postawę i zachowanie rów­ nowagi po zakończonym ataku.43 0.4 Fumi-komi-ashi oznacza tutaj ruch prawej nogi w momencie ataku.99 0.75 0.00 23. wydłużanym dopiero wówczas.8 769.5 Wzrost ciężaru ciała 1.75 0.63 1.24 5.77 73.00 408. Nacisk ba­ dano w pięciu podstawowych kierunkach: w przód.10 0. Fumi-komi-ashi to swoista legenda kendo.1 9.10 70.29 0. Któż z nas nie słyszał opowieści o deskach wybijanych nogą z podłogi? Z jaką więc naprawdę siłą stopa zawodni­ ka dotyka podłoża? Doradca naukowy Japońskiej Federacji Kendo.70 53.49 0.1 42.0 44.1 523. w prawo. że nawet drobny błąd w fumi-komi-ashi może zakoń­ czyć się groźną kontuzją pięty. Aby tego uniknąć. KEIKO (TRENING) 133 .1 kilogramów w prawo).pionowo z góry.4 kilogramów przy ataku kote. W niektórych badanych przypadkach pierwsza z poda­ nych wartości przekraczała tonę! Nie mniejsze siły działają w czasie ataku kote — przeciętnie 769. Z przytoczonych danych wynika. Jak wynika z tabeli.0 kilogramów w tył i 73. atak nogą musi być wykonany dokładnie w chwili ciosu (uderzenia lub pchnięcia). przy założeniu. że cała powierzchnia stopy zetknie się z podłożem. co wynika z różnicy masy mię­ śniowej i energii zużywanej podczas ataku. Niemniej jednak pomiary wykazały odpowied­ nio: 548 kilogramów przy ataku shōmen i 523.5 kilogramów. Wśród kobiet wspomniane wartości są oczywiście niższe. w czasie ataku shōmen stopa dorosłego mężczyzny wywiera na podłoże przeciętny nacisk 884.6 kilogramów (przy rozkładzie 85. . ANEKSY Shiai . ale przepisy nie są najważ­ niejsze. Sędzia powinien z własnego doświadczenia znać 136 . Oto kilka przykładów: • Sędziowanie oparte na wynikach poprzednich zawodów faworyzuje jed­ nego lub kilku zawodników. wiedząc. • Przy podejmowaniu decyzji sędzia nie powinien preferować ulubionych przez siebie waza. co naprawdę robisz. dōjō lub federacji.ZAWODY I SĘDZIOWANIE Zawody kendo toczą się według określonych reguł. Sędzia nie powinien podejmować decyzji pod wpływem takich lub innych uczuć. czyli — mówiąc naj­ prościej — umiejętność zadawania ciosów. więc poza dobrym przygotowaniem teoretycznym i gruntowną znajomością przepisów od arbitra wymagana jest duża wiedza praktyczna. jeśli zawodnik należy do grona przyjaciół lub znajomych sędziego. Sędziowanie musi być rzetelne Uczciwość to najważniejsza cecha. W trak­ cie sędziowania łatwo o subiektywizm. lecz jednocześnie panuj nad każdym swo­ im ruchem. W ciągu czte­ rech lub pięciu minut pole walki stanowi zamknięty mikrokosmos. że mecz przebiega pod czujnym okiem sędziów. zdarza się. wymagana od każdego arbitra. Nie po­ winien pamiętać o osobistych urazach wobec zawodników lub pozostałych sę­ dziów. którzy w taki bądź inny sposób oceniają twoje zachowanie. • Nie ma mowy o rzetelnym sędziowaniu. Decyzja o przyznaniu punktu nie może budzić wątpliwości u widzów i zawodników. Zawodni­ cy mogą polegać wyłącznie na sobie. Dobry arbiter potrafi skupić uwagę wyłącznie na zawodnikach. W takim przypadku powinno się wy­ znaczyć innego sędziego. Sędzia pełni zatem bardzo ważną rolę w rozwoju współczesnego kendo. • Sędziemu nie wolno zwracać najmniejszej uwagi na nazwę klubu. Miej świadomość. a decyzje sędziów nie powinny budzić najmniejszych wątpliwości. W czasie walki nacieraj na przeciwnika. Niestety. Jak prawidłowo ocenić siłę ciosu? Każdy sędzia powinien mieć za sobą wiele lat doświadczenia w kendo. że niektórzy sędziowie nie przestrzegają zasady „fair play". Przede wszystkim działaj świadomie. a zawody stają się kwintesencją walki. jakie dźwięki słychać podczas walki. 1. Zastanówmy się. Ruch shinai i obser­ wacja miejsca uderzenia mają największy wpływ na ocenę. Uderzenie w dō. 4. Główną rolę odgrywają tu zatem względy wizualne — czyli. Ocena wspomnianej siły jest względna. Uderzenie w tsutsu-bu (nadgarstek) lub pięść kote. nie tylko efektowna zbroja. W mia­ rę poprawne uderzenie nie będzie zaliczone. 137 . Zadawaj ciosy ostrzem miecza Rozbrat z tradycją wiedzie do zagłady. lub też odwrotnie — mogą dojść do wniosku. Głosy zawodników. Taka sytuacja zawiera w sobie pe­ wien istotny aspekt psychologiczny. 5. zwłaszcza że bardzo często odgłosy walki są zagłuszane przez okrzyki dochodzące z wi­ downi lub z miejsca dla zawodników. Uderzenie w men-buton (miękką część men) lub men-gane (kratę). nie może być dobrym sędzią. który ma kłopoty ze wzrokiem lub słu­ chem. bo tradycja stanowi o ciągłości dziejów. gdyż sędziowie nie biorą bezpośred­ niego udziału w walce. ogołoci kendo z podstawo­ wych znaczeń. Wszystko albo nic Sędziowanie w kendo polega na ocenie prawidłowości zadanego ciosu. Aby ułatwić pracę sędziów i tym samym podnieść poziom sędziowania. że zawodnika nie stać na nic więcej.techniki i sposób zadawania ciosów oraz — co za tym idzie — właściwą siłę ude­ rzenia. Sędzia podejmuje decyzję o przyznaniu punktu po dokonaniu błyskawicznej analizy wspomnianych wyżej dźwięków." Jeśli ktoś zlekceważy wspomniane zalecenie. Sędzia. sędzia prak­ tycznie rozpoczyna swą pracę od początku. Nie jest to łatwe zadanie. 2. Trzask uderzających o siebie shinai. Jak powyższe zdanie można odnieść do kendo? „Zadawaj ciosy ostrzem mie­ cza. widzowie powinni powstrzymywać się od gło­ śnego aplauzu. jeżeli w stu procentach nie spe­ łni określonych warunków. Czasami jest to uderze­ nie gardą shinai (tsuba) w kote. Po niezbyt udanym ciosie sędziowie mogą oczekiwać. 3. jak i gdzie zostało zadane uderzenie lub pchnięcie. W obu przypadkach trudno mówić o rzetelności w sędziowaniu. Kendo to nie tylko keikogi i hakama. Gdy po zadanym ciosie nie ma punktu. że następny okaże się lepszy. Pod uwagę brane są także towarzyszące dźwięki. gdy posiądziesz wiedzę. Ciągłość kendo zawiera się w krótkim zdaniu: „Zadawaj ciosy ostrzem miecza". Możesz nie mieć nic poza bambusowym mieczem. opublikowane za zgodą Japońskiej Federacji Kendo. Zerwanie z tą tradycją z pewnością oznaczałoby definitywny koniec dawnego sportu walki. a i tak będziesz lepszy. Na następnych stronach zamieszczono oficjalne tłumaczenie regulaminu za­ wodów kendo i przepisów sędziowania.shinai i ćwiczenia. jak prawidłowo go trzymać i używać. 138 . 139 . 140 . Jeśli liczba zwycięstw w obu drużynach jest równa. ( K E N D O . jednak w przypadkach szczególnych orga­ nizator zawodów może zastosować metodę I P P O N .G U (zbroję zawodnika) składają się M E N (osłona głowy). jeśli czas walki dobiegnie końca.l (Regulamin) Niniejszy regulamin został opracowany po to. po czym zostaje zastąpiony przez kolejnego zawodnika ze swojej drużyny. Pozostałe ustalenia brzmią. 6. któremu w przepisowym czasie udało się zdobyć dwa punkty. Jeśli regu­ lamin zawodów nie przewiduje dogrywek. art. art. W S A N B O N . o wyniku meczu decy­ duje dodatkowa walka z udziałem dwóch wybranych zawodników. losowanie. której zawodnik wy­ grał ostatnią walkę. art. 4. Walki indywidualne są rozstrzygane metodą S A N B O N .S H O B U (walka do jednego punktu). Pole walki (plansza) powinno mieć kształt kwa­ dratu lub prostokąta o długości boków od dziewięciu do jedenastu metrów. 5. 3. Część I. a do­ grywki ( E N C H O ) — trzy minuty.S H O B U zwycięzcą zostaje ten zawodnik. Środek planszy powinien być zaznaczony równoramiennym krzyżem. zwycięzca otrzymu­ je jeden punkt. (Pole walki) Walka musi odbywać się na parkiecie. 5. (Zawody drużynowe) Mecze drużynowe powinny być toczone we­ dług niżej podanych zasad. 1. 3. 7. 2. art. W metodzie „eliminacyjnej" ( K A C H I N U K I ) zwycięzca kontynuuje walkę z kolejnymi zawodnikami drużyny przeciwnej. zaznaczone w tej samej odległości od środ­ ka. 8.Art. zarządza się dogrywkę (ENCHO) do pierwszego zdobytego punktu. art. DO (na­ pierśnik) i TARE (osłona bioder). Budowę. jak następuje: 1. Jeśli walka w ciągu określonego czasu kończy się remisem. 4. Zwycięża ta drużyna. K O T E (rękawice). 2.S H O B U (walką do trzech punk­ tów). o wygranej decyduje liczba punktów. aby wszystkie zawody organizowane przez Ja­ pońską Federację Kendo odbywały się zgodnie z zasadami „fair play" i aby sędziowanie przebie­ gało bez zbędnych zakłóceń. 9. Jeżeli porównanie punktów także nie przy­ nosi rozstrzygnięcia. 141 . długość i wagę S H I N A I oraz ustalenia dotyczące TSUBA (gardy) określono w przepisach pomocniczych. sędziowie wskazują zwycięzcę poprzez decy­ zję (HANTEI). art. lub ogłaszają remis. (Decyzja o zwycięstwie lub przegranej) Decyzja o zwycięstwie lub przegranej podejmo­ wana jest w myśl następujących zasad: 1. Długość linii i ich rozmieszczenie określo­ ne zostały w przepisach pomocniczych. 2. Jeśli walka zostaje rozstrzygnięta przez H A N ­ T E I lub przez losowanie. z wlicze­ niem szerokości linii ograniczającej jego wy­ miary.G U ) Na K E N D O . Rozdział 2 Zawody Paragraf 1 Zasady rozgrywania zawodów art. a po obu stronach krzyża muszą się znaleźć dwie równoległe li­ nie. ( S H I N A I ) S H I N A I (miecz bambusowy) powinien być wy­ konany z bambusa lub materiału syntetycznego imitującego bambus i zatwierdzonego przez Ja­ pońską Federację Kendo. (Rozpoczęcie i zakończenie walki) Walka rozpoczyna się i kończy po komendzie głównego sędziego pola. Zawody Rozdział 1 Przepisy ogólne art. Do czasu wal­ ki nie wlicza się: przerwy po przyznaniu YUKO¬ -DATOTSU oraz przerwy spowodowanej wstrzymaniem walki przez sędziego głównego (SHUSHIN). Przy podejmowaniu decyzji o przyznaniu zwycięstwa sędziowie powinni wziąć pod uwagę postawę i zachowanie oraz umiejętno­ ści zawodników. aż do przegranej. Wygrywa drużyna z większą ilością zwycięstw. lecz w razie koniecz­ ności organizator może dokonać niezbędnych modyfikacji. (Czas walki) Typowym czasem walki jest pięć minut. Starcie może zakończyć się wynikiem 1:0. (Ubiór) Ubiór podstawowy składa się z K E I K O G I (blu­ za) i H A K A M A (spodnie). 2. 14. Nie liczy się także drugiego prze- 142 . (Prośba o wstrzymanie walki) Jeżeli któryś z zawodników. ( D A T O T S U . 20. Paragraf 2 Kary art. 11. aż do chwili wykrycia przewinienia. 6.. lecz tylko główny sędzia pola może wydać komen­ dę do jej wznowienia.B U (część ostrza przeciwległa do TSURU) we fragmencie M O N O U C H I (jedna trzecia ostrza S H I N A I mie­ rzona od sztychu) oraz jej najbliższe okolice. (Wstrzymanie i wznowienie walki) Każdy z sędziów może wstrzymać walkę. W przypadku gdy obaj zawodnicy dopuszczą się przewinienia. 1 podlega karze przewidzianej poniżej. czyli osłona gardła. 3 w przepisach pomocni­ czych): 1. chyba że przepisy turnieju stanowią inaczej. Zahaczania lub podcinania przeciwnika. wykonane odpowiednią częścią S H I N A I . (Pozostałe przewinienia) Zawodnikom zabrania się: 1. 3. jakie uprzednio zdobył w zawodach. 4. 3. ( Y U K O .B U I ) DATOTSU-BUI (miejsca ataku) określone są na­ stępująco (por. Innych działań pozostających w sprzeczności z postanowieniami niniejszego regulaminu.D A T O T S U — punktowane cięcia i pchnięcia) Za Y U K O DATOTSU uznaje się: „dokładne cię­ cie lub pchnięcie w DATOTSU-BUI. Wspomniana zasada nie działa wstecz. 10. może jednak być zawodnikiem rezer­ w o w y m w turnieju drużynowym. Wychodzenia poza pole walki. Rozdział 3 Faule i przewinienia Paragraf 1 Przewinienia art. Rozmyślnego wypychania przeciwnika poza pole walki. Używania zbroi lub ochraniaczy niezgodnych z opisanymi powyżej.B U S H I N A I ) DATOSTU-BU (część S H I N A I przeznaczona do zadawania YUKO-DATOTSU) to J I N . 16. 13. 1. Liczba przewi­ nień sumowana jest w ciągu całej walki. art.art. 15. rys. 12. Wszystkie punkty. Zawodnik który w czasie walki dwukrotnie popełnił przewinienie przewidziane w art. powinien poprosić sędziów o wstrzymanie walki. zostają anulo­ wane. (Obraźliwe zachowanie) Zawodnikom nie wolno w żaden sposób obra­ żać sędziów lub przeciwników." art. art. a wszystkie zdobyte przez nich punkty zostają anulowane. zo­ staje wykluczony z dalszego udziału w zawo­ dach. 19. nie może kontynuować starcia. 18. 4. 17 punkty 2-7. 5. przegrywa walkę dwoma punktami i traci wszystkie punkty zdobyte w danym starciu. Przeciwnik zdyskwalifikowanego zawod­ nika wygrywa walkę dwoma punktami. który używa niewłaściwego S H I ­ N A I lub sprzętu. (Stosowanie środków pobudzających) Zawodnikom nie wolno stosować żadnych środ­ ków pobudzających. Zawodnik. W przypadku dogrywki przewinienia zostają anulowane. art. art. K O T E (lewe i prawe przedramię): nad nad­ garstkiem. w połączeniu z pełnym KIAI i właściwą postawą oraz zakończo­ ne poprawnym Z A N S H I N (pełną gotowością do dalszej walki). Paragraf 2 YUK0-DAT0TSU art. 1. 17 pkt. 7. 2. art. 2. 3. który popełnił przewinienie. wskutek wypadku itp. Zawodnik postępujący w sposób opisany w art. ( D A T O S T U . Zawodnik zachowujący się w sposób opisany w artykułach 15 i 16 przegrywa i musi natychmiast opuścić pole walki. M E N (głowa): środek oraz prawa i lewa część nad skronią. zostaje ukarany utratą jednego punktu na rzecz przeciwnika. T S U K I (gardło): TSUKI-TARE. art. 2. Żądania przerwy w walce bez uzasadnionych powodów. 17. czyli nie dotyczy poprzednich walk zawodnika. DO (tułów): prawa i lewa część napierśnika. Rozmyślnego porzucenia S H I N A I . obaj muszą opuścić pole walki. Zawodnik. 4: zawodnik nie podlega karze. dwaj pozostali muszą bezzwłocznie ustosunkować się do jego decyzji. 21. G d y dwóch lub trzech sędziów wskaże YUKO-DATOTSU. Po przyznaniu YUKO-DATOTSU lub ogłosze­ niu przerwy w walce sędzia główny wzywa zawodników do powrotu na środek pola i daje sygnał do wznowienia walki. 2. art. (Odwołanie przyznanego uprzednio YUKO-DATOTSU) Jeśli zawodnik dopuścił się przewinienia. art. Ponadto mogą przerwać starcie w przypadku zauważenia niezgodności z regulaminem. 29. 143 . 3. 28. (Sędziowie planszowi) 1. (Asystenci głównego arbitra) Asystenci głównego arbitra czuwają nad prawi­ dłowym przebiegiem zawodów na wszystkich planszach. ( G ł ó w n y arbiter zawodów) Główny arbiter zawodów jest odpowiedzialny za prawidłowy przebieg turnieju. W przypadku przewinienia przewidzianego w art. sędzia prosi o G O G I celem przeprowadzenia krótkiej konsultacji. Gdy jeden z sędziów wskaże YUKO-DATOT­ S U . Sędzia główny wydaje komendy i przy po­ mocy chorągiewek sędziowskich (opisywanych w dalszej części jako „chorągiewki") ogłasza decyzje sędziowskie dotyczące Y U K O .D A ­ T O T S U . że któryś z za­ wodników popełnił przewinienie. W przypadku przewinienia przewidzianego w art. 2. art. do tablicy wyników. przy­ znany uprzednio punkt może być po naradzie (GOGI) odwołany wspólną decyzją sędziów. Wszyscy sędziowie pola mają równy głos przy podejmowaniu decyzji o zaliczeniu Y U K O . Walki sędziowane są przez głównego sędzie­ go pola ( S H U S H I N ) oraz dwóch sędziów bocznych ( F U K U S H I N ) . 2. 4: jeśli obaj zawodnicy wyjdą za linię pola. 22. 17 pkt. Jeśli przewinie­ nie nie było oczywiste. 2. art.D A ­ T O T S U . jeśli zostanie ono popełnione przez obu zawodników jednocześnie. 27. Jeśli sędziowie boczni zauważą.D A T O T S U . na równi z sędzią głównym. 25. (Obsługa zawodów) Dla sprawnego przebiegu zawodów. W przypadku przewinienia przewidzianego w art. do każde­ go pola powinny być wyznaczone osoby do po­ miaru czasu.D A T O T S U ) D A T O T S U (cięcie lub pchnięcie) uznaje się za Y U K O (zaliczone jednym punktem) w następu­ jących przypadkach: 1. (Przyznanie Y U K O . 24. do prowadze­ nia protokołu zawodów oraz do wywoływania zawodników. Skład i obowiązki obsługi zawo­ dów opisano w przepisach pomocniczych. 3. Część II SHINPAN (sędziowanie) Rozdział 1 Przepisy ogólne art. 3.winienia. 4. a dwóch pozostałych zasygnalizuje „nie widziałem". (Sporna decyzja odnośnie YUKO-DATOTSU) W przypadkach spornych sędzia główny ogła­ sza G O G I (naradę sędziów) i wzywa sędziów bocznych na środek pola celem przeprowadze­ nia krótkiej konsultacji. 23. Gdy jeden z sędziów sygnalizuje Y U K O .S H U N I N . (Metody sędziowania) Walka powinna być sędziowana według nastę­ pujących zasad: 1.C H O ) . 17 pkt. art. karze podlega tylko ten zawodnik. wyznaczani jedynie wówczas gdy walki toczą się na kilku planszach) oraz sędziowie planszowi. powinien ruchem chorągiewki bezzwłocznie powiado­ mić o tym sędziego głównego. 17 pkt.D A T O T S U lub H A N S O K U oraz wspomagają sędziego głów­ nego w prowadzeniu walki. decydują o przyznaniu Y U K O . (Sędziowie) N a d przebiegiem zawodów czuwają: główny arbiter zawodów ( S H I N P A N .D A T O T S U oraz w pozostałych sprawach. fauli itp. art. Rozdział 2 Sędziowanie Paragraf 1 Sędziowanie art. 5: zawodnik nie podlega karze. 26. jeśli przed przewinieniem jego przeciwnik zdobył Y U K O . jeśli przed przewinieniem ogłoszono YUKO¬ -DATOTSU. Sędziowie boczni. który pierwszy popełnił przewinienie. H A N S O K U itd. art. jego asy­ stenci ( S H I N P A N . Zarządzenia 1.4. (Narada sędziów — G O G I ) W razie potrzeby sędzia główny przerywa wal­ kę. jeżeli nie jest w stanie wypełnić jego postano­ wień. W przypadku małych lub lokalnych zawodów organizator może pominąć niniejszy regulamin. W przypadku pasywnego TSUBA-ZERIAI sę­ dzia główny przerywa walkę. art. rozdzielenie zawodników. musi jednak zachować zasady opisane w art. (Komendy sędziowskie) Sędziowie oznajmiają początek. Przerwa w walce nie może przekraczać pię­ ciu minut. 2. wznowienie i przerwanie walki. Jeśli wskutek świadomych lub przypadko­ wych działań przeciwnika zawodnik doznał kontuzji i nie może kontynuować walki. art. W przypadkach bardziej skompli­ kowanych kontuzji sędziowie mogą zasię­ gnąć opinii lekarza. kierownik druży­ ny może przed kolejną walką zgłosić protest na ręce głównego arbitra zawodów ( S H I N P A N S H U N I N ) lub do któregoś z jego asystentów (SHINPAN-CHO). (Punkty lub przewaga zdobyta przez ukaranego zawodnika) Punkty lub przewaga zdobyta przez zawodni­ ka ukaranego za przewinienie wymienione w art. przegrywa. art. 1 oraz w przepisach pomocniczych. który przegrał starcie. 6. na wezwanie sędzie­ go głównego sędziowie boczni wyrażają swo­ ją decyzję za pomocą chorągiewek. 3. Rozdział 4 Suplement art. Paragraf 2 Decyzje sędziowskie art. rozdziele­ nie zawodników. Na żądanie zawodnika sędzia główny powi­ nien przerwać walkę i spytać o przyczynę. 2. Rozdział 3 Komendy sędziowskie i chorągiewki sygnalizacyjne art. przegrywa i nie może brać udziału w następnych walkach. W razie koniecz­ ności mogą udzielić dodatkowych wyjaśnień. jak następuje: 1. gdyż przy­ czynił się do kontuzji przeciwnika. 31. 35. zwycięstwo lub przegraną. 5. 30. YUKO-DATOTSU. art. 39. Chorągiewki sygnalizacyjne Za pomocą chorągiewek sygnalizacyjnych sę­ dziowie ogłaszają przerwanie walki. 30 pkt. nie może uczestniczyć w dalszych rozgrywkach. Punkt zdobyty przez kontuzjowanego zawodnika zostaje zachowany i wpisany do pro­ tokołu zawodów. ogłasza naradę (GOGI) i wzywa sędziów bocznych na środek pola celem przeprowadze­ nia krótkiej konsultacji. 4. G O G I oraz przewinienia w spo­ sób opisany w załączonej tabeli. Postanowienia dodatkowe Wszelkie sprawy nie objęte niniejszymi przepi­ sami są rozstrzygane przez sędziów w porozu­ mieniu z głównym arbitrem zawodów lub kie­ rownikiem zespołu sędziowskiego. zakończenie. (Apelacje — I G I ) Nie uznaje się żadnych odwołań od decyzji sę­ dziów. zwycięstwo lub przegraną. który nie może kontynuować walki z powodu kontuzji lub wypadku. może popro­ sić o przerwę. (Walkower) Zawodnik. 30 i 31 otrzymuje jeden punkt. art. art. Regulamin wchodzi w życie z dniem 1 lipca 1995 roku. Paragraf 3 Narada sędziów (GOGI) i apelacje (IGI) art. 37. który nie stawi się do walki. 38. Jeśli przyczyna kontuzji jest nieznana. zo­ staje ogłoszony zwycięzcą. YUKO-DATOTSU. każe zawodni­ kom przyjąć właściwy dystans i wzywa ich do wznowienia starcia. 36. art. Jeśli istnieją wątpliwości dotyczące stosowania regulaminu podczas zawodów. Za zgodą i wiedzą sędziów oraz lekarza za­ wodnik kontuzjowany na własną prośbę może uczestniczyć w następnych walkach. 32. G O G I (naradę) i przewinienia w spo­ sób opisany w załączonej tabeli. (Punkty zdobyte przez kontuzjowanego zawodnika) Zwycięzca z artykułów 30 i 31 otrzymuje dwa punkty. W przypadku dogrywki zwy­ cięzca z art. (Kontuzje i wypadki) Zawodnik. 2 zostają anulowane. W przypadku H A N T E I . Zawodnik. Sędziowie postępują wówczas. 34. 33. 144 . Komendy i sygnały sędziowskie 145 . 425g licealiści maks.470g studenci i dorośli maks. Wymiary SHINAI (ITTO-NO-KAMAE) płeć długość m/k m ciężar k min.Tabela 1. 400g min.420g uczniowie maks. 114cm min. 500g 146 . 117cm min. 120cm min. 410g min. l Standardowe pole walki Rys.2 Części S H I N A I Kensen Sakigawa Nakayui Tsuru Tsuba Tsuka Tsuba¬ dome Monouchi Tsukagashira 147 .Tabela 2. 425g min. 62cm 280—300g 250—280g długość m/k m ciężar k Rys. 114cm min. 400g S H O T O (krótki miecz) maks. Wymiary SHINAI (NITO-NO-KAMAE) studenci i dorośli płeć D A I T O (długi miecz) maks. 4 Zekken Rys. 5 Wymiary chorągiewek sędziowskich itp.G U (zbroja) oraz DATOTSU-BUI (miejsca uderzeń i pchnięć) Rys.Rys. 148 . 3 K E N D O . 20 Obowiązki asystentów głównego arbitra zawodów (SHINPAN-SHUNIN) Art. 23 Stroje sędziów Art. 15 regulaminu (Stosowanie środków pobudzających) Art. 9 Art. 19 Sygnały S H I N P A N . 2 Art. 25 Sporne Y U K O . 25 regulaminu Art. 16 Art. 20 regulaminu Art. 11 Ciosy punktowane Art. 12 regulaminu Art. 8 Art. 36 regulaminu 149 .G U ) Oznaczenie zawodników Identyfikacja zawodników Wygląd chorągiewek sygnalizacyjnych. 28 regulaminu Art. 12 Ciosy niepunktowane Art. 29 pkt 4 regulaminu Art.C H O przed rozpoczęciem zawodów Art. 28 Walkower opisany w art. 5 Art.PRZEPISY POMOCNICZE DOTYCZĄCE SĘDZIOWANIA NA ZAWODACH KENDO (W dalszej części zwane „przepisami pomocniczymi") ze zmianami z 1 kwietnia 1995 roku.C H O ) Art. 2 regulaminu (Pole walki) Art. 3 Art. 24 Odwołanie Y U K O . 29 Apelacja dotycząca błędów w sędziowaniu zgodnie z art. 26 Sposób wykonania W A K A R E zgodnie z art. 17 Jednoczesne przewinienie opisane w art. 27 Sędziowanie w przypadku gdy zawodnik walczy odwróconym S H I N A I ( T S U R U do dołu) Art. 27 regulaminu Art. 6 Art. 14 Art. 4 Art. 7 pkt 5 regulaminu ( H A N T E I ) Art.D A T O T S U zgodnie z art. 1 Art. 14 regulaminu (DATOTSU-BUI) Art. 17 pkt 4 regulaminu (JOGAI) Art. 4 regulaminu ( K E N D O . 17 pkt 7 regulaminu (Inne przewinienia) Art. 15 Art. 21 Obowiązki sędziów (SHINPAN-IN) Art. zatwierdzone przez Japońską Federację Kendo (tłumaczenie tekstu zatwierdzone przez Polską Komisję Kendo w październiku 1998 r. 3 regulaminu ( S H I N A I ) Art. 10 „Odpowiednia część S H I N A I " opisana w art. Ochraniacze Wejście i wyjście z pola walki/ zachowanie zawodników Art. 22 Skład i obowiązki obsługi zawodów zgodnie z art.D A T O T S U zgodnie z art. 31 regulaminu Art.) Art. 13 Art. 7 Art. 18 Obowiązki głównego arbitra zawodów ( S H I N P A N . itd. obie wartości określono łącznie z wszystkimi akcesoriami prócz TSUBA. Artykuł 4 Każdy z walczących zawodników powinien mieć na plecach białą lub czerwoną szarfę (o długości maks. Artykuł 3 K E N D O . jej średnica nie może przekraczać dziewięciu centymetrów. 4.D A T O T S U . 1. Kiedy jest wykonane w chwili. 3. 70 cm i szerokości nie przekraczającej 5 cm). 3. 4 regu­ laminu została przedstawiona na rys. Drążek chorągiewki powinien mieć średnicę ok. Długość i wagę S H I N A I przedstawiono w ta­ belach 1 i 2. pod warunkiem. 150 . gdy przeciw­ nik wychodzi za pole walki. Kiedy jest wykonane natychmiast po upadku przeciwnika. że nie stwarza to zagrożenia dla przeciwnika. Artykuł 9 H A N T E I wymienione w art. 3 regulaminu powi­ nien wyglądać następująco: 1. 7 pkt 5 regulaminu powinno spełniać następujące warunki: 1. Linie ograniczające pole walki powinny być wylepione taśmą. powinna być umocowana na środkowej części TARE. 2. 3. Kiedy jest wykonane natychmiast po upusz­ czeniu S H I N A I przez przeciwnika.5 cm. Artykuł 6 Wygląd oraz wymiary chorągiewek sędziów planszowych i kontrolera czasu przedstawiono na rys. powinien być oceniony wyżej od przeciwnika. Artykuł 2 S H I N A I wymieniony w art. Artykuł 11 Poprawne D A T O T S U (cięcie lub pchnięcie) uznaje się także w następujących wypadkach: 1. 12 regulaminu. 2. Położenie i wymiary krzyża wyznaczającego środek pola walki oraz wymiary linii pomoc­ niczych przedstawiono na rys. powinien być ocenio­ ny wyżej od przeciwnika. Jeśli jeden z zawodników wyróżnia się posta­ wą i zachowaniem. w miarę możności białą. pokazana na rys. 2.Artykuł 1 Pole walki. wymieniona w art. o sze­ rokości od pięciu do dziesięciu centymetrów. Artykuł 7 Jeżeli wymagają tego względy medyczne. 2. zawiązaną w miejscu krzyżowania się taśm mocujących DO.G U (zbroja) wymieniona w art. Na zewnątrz linii ograniczających pole walki należy zapewnić pas wolnej przestrzeni o szerokości co najmniej półtora metra. Nazwy części S H I N A I podano na rys. Artykuł 10 „Odpowiednia część S H I N A I " . Miejsce zamocowania pokazuje rys. A I U C H I (poprawne D A T O T S U wykonane jednocześnie przez obu przeciwników). po­ winno wyglądać następująco: 1. T S U B A powinna być wykonana z okrągłego kawałka skóry lub innego odpowiedniego materiału imitującego skórę. 1. Artykuł 12 D A T O T S U nie może być zaliczone w następują­ cych wypadkach: 1. Jeśli jeden z zawodników zadał cios zbliżony do Y U K O . S H I N A I powinien składać się z czterech liste­ wek bambusowych lub wykonanych z mate­ riału syntetycznego imitującego bambus i nie zawierać wewnątrz żadnych części poza SA¬ KIGAWA (osłona sztychu) i C H I G I R I (meta­ lowy łącznik) umieszczonych na sztychu i wewnątrz rękojeści. Artykuł 8 Zachowanie zawodników wchodzących i scho­ dzących z pola walki określają odrębne przepi­ sy opracowane przez organizatora turnieju. określone w art. 2. 2. za­ wodnik może nosić czysty opatrunek lub plaster. 4. 3. Artykuł 5 Naszywka (ZEKKEN) z nazwiskiem zawodnika. oznacza krawędź tnącą ( J I N B U ) ostrza S H I N A I . 2 regulaminu. Chwytanie przeciwnika za rękę lub obejmo­ wanie go ramionami. Drugie i następne SOSAI sędzia główny ogła­ sza natychmiast z odpowiednim ruchem chorągiewek. potem wobec oznaczonego kolorem białym. 2. 7. W przypadku C H U ­ D A N . Przy pierwszym SOSAl sędzia ogłasza HAN¬ SOKU najpierw wobec zawodnika oznaczo­ nego kolorem czerwonym. 20 regulaminu. Czuwanie nad sprawnym przebiegiem walk na poszczególnych polach. KOTE: nad nadgarstkiem. Artykuł 13 D A T O T S U . Po upadku — pozostawanie w pozycji leżącej.B U I (punkty ataku) wymienione w art.C H O ) obowiązany jest dać sygnał do rozpoczęcia turnieju: 1. M E N : prawa i lewa część dokładnie nad skronią 2. Artykuł 20 Obowiązki asystentów ( S H I N P A N . 151 . 17 pkt 4 regulaminu zachodzi wówczas. bez próby podjęcia walki. twarzą do ziemi. W przypadku M E N i K O T E podjęto dodatkowe ustalenia: 1. 3. 2. Nieprawidłowe wykonanie T S U B A . 14 regulaminu zostały przedstawione na rys. Artykuł 19 Przed rozpoczęciem pierwszej walki główny arbiter zawodów ( S H I N P A N . aby ten ob­ wieścił rozpoczęcie walki.N O . 2. gdy: 1. Artykuł 17 Przy S O S A l (przewinieniu jednoczesnym). Artykuł 18 Obowiązkiem arbitra jest jak następuje: 1. Czuwanie nad przestrzeganiem postanowień regulaminu oraz zasad zawartych w przepi­ sach pomocniczych. i w odpowiedni sposób (np. 3. Jeśli są dwa (lub więcej) pola walki — arbiter wstaje.2. Zawodnik podeprze się jakąkolwiek częścią ciała łub S H I N A I poza linią pola. Przytrzymywanie lub chwytanie za ostrze S H I N A I przeciwnika. Jeśli jest tylko jedno pole walki — arbiter (SHINPAN-CHO) wstaje i wydaje polecenie sędziemu głównemu (SHUSHIN). 4. Stopa zawodnika znajdzie się całkowicie poza linią pola. wy­ mienionym w art. G d y po upadku zawodnik znajdzie się jaką­ kolwiek częścią ciała poza polem. 5. gwizdkiem) daje sygnał do rozpoczęcia turnieju.Z E R I A I lub zadawanie nieprawidłowych ciosów. 3. 2. postępowanie sędziego wygląda następująco: 1. Artykuł 15 „Wyjście poza pole walki" wymienione w art. Podejmowanie decyzji w przypadku apelacji. 2. Rozmyślne chwytanie S H I N A I przeciwnika.K A M A E punktowany jest cios w prawą rękę (lub lewą. 4. Zawodnicy kłania­ ją się na stojąco (RITSUREI) po wejściu w obręb pola (trzy kroki przed linią wyznacza­ jącą pozycję do rozpoczęcia walki). Pasywność. Artykuł 16 Przewinienia wymienione w art. gdy wszyscy zawodnicy uczestniczą­ cy w pierwszych walkach zajmą swe pozycje.S H U N I N ) głównego arbitra zawodów: 1. Rozmyślne uderzanie przeciwnika w ramię. Artykuł 14 Lista środków farmaceutycznych wymienionych w art. 7 regu­ laminu: 1. 6. Kiedy atakujący nie potrafi „zniszczyć" pra­ widłowej postawy przeciwnika i przełamać jego K A M A E . Wszyscy za­ wodnicy kłaniają się jednocześnie. 3. w przypad­ ku pozostałych K A M A E punktowane są ciosy w obie ręce. 15 regulaminu zostanie przedstawiona oddzielnie. 17 pkt. po czym odpo­ wiednim ruchem chorągiewek ogłasza SO¬ SAI. Pilnowanie sprawnego przebiegu zawodów. jeśli atakowany zawod­ nik walczy w odwrotnej pozycji). Rozstrzyganie sporów i spraw nie ujętych w regulaminie lub przepisach pomocniczych. wymie­ nione w art. 4. • granatowe skarpetki (gładkie). Zrozumiałe i dokładne wydawanie wszelkich sygnałów i poleceń. 3. wspo­ magana przez dwóch (lub więcej) asystentów. powinno prze­ biegać według następujących reguł: 1. Artykuł 24 Odwołanie Y U K O . 4. Jeśli zostało przyznane przez pomyłkę (po naradzie sędziów sędzia główny ogłasza od­ wołanie punktu). Szybkie reagowanie na sygnały pozostałych sędziów. 2. • szare spodnie (gładkie). Informowanie głównego arbitra zawodów ( S H I N P A N . 2. że któryś z zawod­ ników walczy odwróconym S H I N A I ( T S U R U do dołu). Po zakończeniu meczu — konsultowanie swo­ ich decyzji z pozostałymi arbitrami (w tym także z arbitrem głównym — S H I N P A N . 29 pkt. 2. • biała koszula (gładka). wspomagana przez dwóch (lub więcej) asystentów. Sprawne porozumiewanie się z każdym z pozostałych sędziów.2. wspo­ magana przez dwóch (lub więcej) asystentów. Artykuł 27 Jeżeli sędzia boczny zauważy. rozdziela zawodników i wznawia walkę. 28 regulaminu. Do każdego pola powinna być wyznaczona osoba odpowiedzialna za zapisywanie decy­ zji sędziowskich na tablicy wyników. zapisywanie punktów YUKO-DATOTSU. Jeśli zawodnik po przyznaniu YUKO-DATOT­ SU będzie w nieprzepisowy sposób objawiał radość ze zdobytego punktu. powinien bezzwłocznie powiadomić o tym sędziego głównego.S H U N I N ) . Do każdego pola powinna być wyznaczona osoba odpowiedzialna za wywoływanie za­ wodników. Walka powinna być wznowiona w obrębie pola walki. Jeśli zostało przyznane w czasie walki. wymienione w art.D A T O S T U . pozostających w sprzeczności z regulaminem lub zasadami zawartymi w przepisach pomocniczych. 3. Wspomaganie sędziów planszowych w wy­ pełnianiu ich obowiązków. Jeśli po Y U K O . 3. liczby H A N S O K U i czasu trwania walki. • bordowy lub amarantowy krawat (gładki). 2. Sędzia główny podaje komendę „WAKARE". Artykuł 23 Stroje sędziów. Sędzia główny przery­ 152 . 3. 4 regulaminu. wspomagana przez dwóch (lub więcej) asystentów. która po przewinieniach zawodników powinna wcześniej ulec zakończeniu.C H O lub jego asystentem — S H I N P A N . 27 regulaminu. może nastąpić w następują­ cych wypadkach: 1. Artykuł 26 „ W A K A R E " (rozdzielenie zawodników). 5. Artykuł 25 Zgodnie z art. Czuwanie nad przestrzeganiem postanowień regulaminu oraz zasad zawartych w przepi­ sach pomocniczych. Artykuł 21 Obowiązki sędziego planszowego: 1. Artykuł 22 Skład i obowiązki grupy osób odpowiedzialnych za obsługę zawodów: 1. Y U K O . Jeśli zostało przyznane po sygnale kończącym czas walki. 2.C H O ) o wszelkich protestach i ewentualnych wykroczeniach..D A T O T S U może być także odwołane po następujących błę­ dach sędziów: 1.D A T O T S U zawodnik nie wy­ kona prawidłowego Z A N S H I N i nie będzie gotów do podjęcia natychmiastowej akcji. 4. Do każdego pola powinna być wyznaczona osoba odpowiedzialna za prowadzenie pro­ tokołu zawodów. sprawdzanie sprzętu itp. Czuwanie nad przebiegiem walki. powinny wyglądać na­ stępująco: • granatowa marynarka (gładka). o ile nie zostaną zmienione od­ rębnym zarządzeniem. Do każdego pola powinna być wyznaczona osoba odpowiedzialna za pomiar czasu i sy­ gnalizowanie końca walki. Artykuł 29 Apelację (protest). 31 regulaminu. Kierownik drużyny lub menadżer powinien zło­ żyć apelację na ręce głównego arbitra zawodów (SHINPAN-CHO) lub jego asystenta (SHINPAN-SHUNIN). 153 . Kierownik drużyny lub menadżer powinien zasygnalizować chęć złożenia apelacji. jego DATOTSU nie są punktowane. wymieniony w art.N O .R E I (wspólnym ukłonem). obowiązuje w przypadku. należy zgłosić przed S O G O . składanym przez zawod­ ników na zakończenie walki. Artykuł 28 Walkower. gdy zawodnik nie sta­ wił się do walki z przyczyn zdrowotnych lub innych uzasadnionych powodów. wymienioną w art.wa walkę i wyraźnym ruchem poprawia poło­ żenie S H I N A I . Jeśli zawodnik nadal trzyma SHI­ N A I w nieprawidłowy sposób. 36 regu­ laminu. trzy kroki od linii rozpoczę­ cia walki (patrz rys. Kiedy sędzia główny poda komendę Y A M E . Wyjątkiem jest ostatni dzień tur­ nieju. Przed wyjściem powinni na nowo uformować szereg i na komendę zło­ żyć stosowny ukłon. ze zmianami w październiku 1998 roku i w lipcu 1999 roku) 1. drużyny wcho­ dząca i kończąca składają R E I oddzielnie (por. (Zawody drużynowe) 1. bez­ zwłocznie wrócić na środek pola i w pozycji C H U D A N czekać na dalsze polecenia sędziego. po czym wykonują trzy kroki i przyjmują pozycję S O N K Y O . Przed rozpoczęciem meczu obie drużyny stają naprzeciw siebie. zawodnicy powinni przerwać walkę. zawodnicy powinni przerwać walkę. (Wstrzymanie walki) 1. zawodnicy powinni bezzwłocznie wyko- 154 .K A M A E i czekają na komendę sędziego. aby poprawić wiązania zbroi. Zawodnik proszący o przerwanie walki powi­ nien przez podniesienie ręki zasygnalizować swą prośbę głównemu sędziemu pola i wy­ jaśnić powód przerwy. zawodni­ cy rozpoczynają walkę. Przed wznowieniem pojedynku zawodnicy stają na pozycjach w C H U D A N . Wskazówki dla zawodników Przed rozpoczęciem i na zakończenie zawodów wszyscy zawodnicy obowiązani są postępować zgodnie z podanymi poniżej zasadami. (Wznowienie walki) 1. 1). w S O N K Y O lub w SEIZA. (2) Jeśli zawody trwają dłużej niż jeden dzień. Kiedy sędzia główny poda komendę WAKA­ R E . podchodząc do linii bocznej pola walki. (Przerwa w walce) 1. zawodnicy wykonują ukłon przed rozpoczę­ ciem pierwszej oraz po zakończeniu ostatniej walki dnia. bez­ zwłocznie wrócić na środek pola i w pozycji C H U D A N czekać na dalsze polecenia sędziego. (3) R E I w stronę stolika sędziowskiego wykony­ wane jest na stojąco (RITSUREI). (Wejście i wyjście) 1. łącznie z M E N . W czasie G O G I zawodnicy oczekują na decy­ zję sędziów w pozycji stojącej (z opuszczo­ nym S H I N A I ) . (YUKO-DATOTSU) 1. składają R I T S U R E I (ukłon w pozycji stoją­ cej). Po wejściu zawodnicy dochodzą do swoich miejsc. (Rozpoczęcie walki) Przed rozpoczęciem walki zawodnicy stają w polu. K O T E i SHINAI. Kiedy sędzia główny ogłosi YUKO-DATOTSU. trzymając S H I N A I w pozycji SAGETO (swo­ bodnie przy lewym boku). 2. ustawienie drużyn). 1) i na komendę sędzie­ go głównego składają ukłon (REI). S E N P O (pierwszy z walczących) i J I H O (drugi) mają na sobie pełne B O G U . Gdy sę­ dzia główny wyda komendę H A J I M E . stają w szeregu i na komendę kierow­ nika drużyny składają ukłon ( R E I ) w stronę flagi albo stolika sędziowskiego. w pobliżu linii ograniczającej pole walki. zatwierdzone przez Japońską Federację Kendo (tłumaczenie tekstu zatwierdzone przez Polską Komisję Kendo w październiku 1995 r. rys.ZASADY ORGANIZACJI ZAWODÓW ORAZ SĘDZIOWANIA ze zmianami z 1 kwietnia 1995 roku. Potem zaj­ mują miejsca. 1 i 2. (GOGI) 1. (WAKARE) 1. ( R E I w stronę stolika sędziowskiego) 1. R E I w stronę sędziów odbywa się na komen­ dę sędziego głównego i musi spełniać poda­ ne niżej zasady: (1) Zawodnicy wykonują ukłon jedynie przed rozpoczęciem pierwszej walki turnieju oraz przed rozpoczęciem i po zakończeniu walki finałowej. Dla uniknięcia zbędnych przerw w zawodach w ceremonii powitania mogą wziąć udział cztery drużyny (ustawione jak na rys. Zawodnik może na stojąco wymienić S H I N A I .. lub zejść z pola i przyjąć pozycję S O N K Y O lub S E I Z A . Jeśli jest jednak zbyt mało miejsca by zawod­ nicy stali w dwóch szeregach. w którym obowiązuje dodatkowy ukłon przed walką finałową.N O . postępowanie zawodni­ ków powinno być takie samo. zawodnicy powinni stanąć w szeregu i wysłu­ chać decyzji sędziów (por. 6. po czym składają R E I . przekłada go do lewej ręki. rys. 8. Na polu walki może przebywać jednocześnie jedynie dwóch zawodników. bez dziur i rozdarć. Poza polem walki zawodnicy obowiązani są tylko do S O G O . Wskazówki dla sędziów (Wejście) 1. cofają się trzy do pięciu kroków ( S H I N A I w pozycji TAITO). W turnieju drużynowym zawodnicy obu ze­ społów wychodzą do ukłonu i wracają na swoje miejsca po komendzie sędziego głów­ nego. rys. 7. W miejscu.G A C H I — walkower) 1. z sędzią głów­ nym pośrodku.R E I i powinni powstrzy­ mać się od wzajemnych pozdrowień i ukło­ nów w stronę stolika sędziowskiego. G d y sędzia główny ogłosi wynik starcia. Jeśli drużyna wygrywa przez F U S E N .K A M A E i czekać na decyzję sędziów. W przypadku H A N T E I zawodnicy powinni stanąć w C H U D A N . po czym przyjąć pozycję S O N K Y O .G A ­ C H I . gdzie przebywają zawodnicy ocze­ kujący na walkę. „scho­ wać" S H I N A I i wrócić na swoje miejsce. popuki¬ wania w DO itd. „chowają" S H I ­ N A I . Tylko ostatni zawodnik w drużynie jest w pełnej zbroi i trzyma w dłoni S H I N A I (por. ustawienie zawodników). ( F U S E N . 1 i 6. przyjmują pozy­ cję SAGETO (SHINAI swobodnie przy lewym boku). 1 i 2. W przypadku rozstrzygnięcia poprzez losowanie lub zakończenia starcia wskutek kontuzji jed­ nego z walczących. (3) Po zakończeniu starcia zawodnik prawą ręką najpierw „chowa" SHOTO. 3. (Inne zasady) ( N I T O . 2. (2) Przed rozpoczęciem starcia zawodnik prawą ręką wyjmuje D A I T O . Zawodnik walczący dwoma mieczami (NITO) obowiązany jest do przestrzegania następu­ jących reguł: (1) W postawie S A G E T O oba miecze — DAITO (długi) i S H O T O (krótki) trzymane są w le­ w y m ręku. 9. Zawodnicy nie mogą przebywać na polu wal­ ki. jak opisane w pkt 1.H I M O po zawiązaniu nie mogą być dłuższe niż czter­ dzieści centymetrów. 2. przyjąć pozycję C H U D A N i czekać na dalsze polecenia sędziego. w pozycji C H U D A N wysłuchać decyzji sędzie­ go. 4.nać krok w tył.K A M A E — walka dwoma mieczami) 1. prawą ręką ujmuje S H O T O i przyjmuje postawę do walki. póki sędziowie nie staną w wyznaczonych miejscach.N O . Każdy z zawodników powinien mieć dobrze zawiązane B O G U . ( H A N T E I . Ubiór zawodników powinien być schludny.N O .K A M A E . C H U S E N . (Apelacja — I G I ) 1. Oczekujący zawodnicy nie mogą dawać żadnych sygna­ łów ani wznosić okrzyków pod adresem wal­ czących. (Czynności przed rozpoczęciem walki) 1. Końce M E N . (Zakończenie walki) 1. Jeśli zawodnik wygrywa przez F U S E N . Po zakończeniu walki zawodnicy wracają na środek pola i stają w C H U D A N . Po zakończeniu walki zawodnicy powinni powstrzymać się od uścisków dłoni.G A C H I . Po wejściu lub przed opuszczeniem pola wal­ ki sędziowie stają w szeregu. ustawienie zawodników). trzymając chorągiewki zwi­ nięte w prawej dłoni (por. 2.G A C H I . przyjmują pozycję SONKYO. jak w walce ITTO (jednym S H I N A I ) .N O . powinien spełnić wszystkie czynności przewidziane przed rozpoczęciem walki. niezdolność do dalszej walki) 1. 2. a później DAITO. Podczas starcia S E N P O w turnieju drużyno­ w y m pozostali zawodnicy obowiązani są sie­ dzieć w SEIZA. 5. (4) Reszta czynności jest taka sama. rys. nie powinno być żadnych przyrządów do mierzenia czasu. Czynności sędziów przebiegają w następują­ cy sposób: 155 . W czasie składania apelacji (IGI) przez kierow­ nika drużyny zachowanie zawodników jest takie samo jak w przypadku G O G I . zmiana sędziów). wstają. 1. sędziowie wykonują ukłon przed rozpoczę­ ciem pierwszej oraz po zakończeniu ostat­ niej walki dnia oraz — w ostatnim dniu tur­ nieju — dodatkowo przed walką finałową. chowając białą do środka i trzymają je w prawej dłoni. rys. rys. gdy pozo­ stali sędziowie odpowiedzą na jego sygnał (por. zmiana sędziów). 2. W pierwszym starciu sędzia główny wydaje komendę do rozpoczęcia walki dopiero po sygnale od głównego arbitra zawodów ( S H I N P A N . (YUKO-DATOTSU) 1. (2) Jeśli nie zostanie przyznane YUKO-DATOT­ S U . (4) (Zmiana zespołu sędziowskiego) Sędziowie. Sędzia. (2) Na zawodach drużynowych — w chwili gdy sędziowie i zawodnicy staną w trzech sze­ regach na polu walki. Sę­ dziowie boczni odwrotnie. Sędziowie wykonują R E I w stronę stolika sę­ dziowskiego w następujących wypadkach: (1) Przed rozpoczęciem pierwszej i ostatniej walki oraz po zakończeniu ostatniej walki. rys.(1) Podczas zawodów indywidualnych (przed pierwszą walką) sędziowie przechodzą na wyznaczone miejsca (por. 2. 3. (2) Po przejściu na wyznaczone miejsca główny sędzia planszowy trzyma czerwoną chorą­ giewkę w prawej dłoni. Sędziowie sygnalizują swoje decyzje za pomo­ cą chorągiewek (por. którzy zakończyli pracę.C H O ) : (1) Jeśli jest tylko jedno pole walki — wstaje. gdy wszyscy zawodnicy uczestniczący w pierwszych walkach zajmą swe pozycje i w odpowiedni sposób (np. (3) W czasie zmiany sędziowie zwijają chorą­ giewki. rys. 4). zmiana sędziów). gwizdkiem) daje sygnał do rozpoczęcia turnieju. (1) Jeśli zostanie przyznane Y U K O . (Rozpoczęcie) 1.D A T O T S U . stają w szeregu i ustępują miej­ sca sędziom oczekującym (por. Sędzia główny zarządza R E I w stronę stolika sędziowskiego w następujących wypadkach: (1) Na zawodach indywidualnych — w chwili gdy sędziowie planszowi staną na swoich miejscach. Chorągiewki sygnalizacyjne. sędziowie natychmiast opuszczają cho­ rągiewki. (2) W zawodach drużynowych sędziowie prze­ chodzą na wyznaczone miejsca dopiero po zarządzonym przez sędziego głównego RIT¬ SUREI (por. ustępując miej­ sce nowemu sędziemu (por. zwija chorągiewki i po wykona­ niu R E I opuszcza pole walki. (3) (Zmiana sędziego) Po zakończeniu walki sędziowie wracają na wyznaczone miejsca. Zmiana sędziów przebiega w następujący spo­ sób (por. (4) Jeśli sędzia główny uważa.D A T O T S U . aby wykonać R I T S U R E I . rys. powra­ cają na swoje miejsca. rys. Przed rozpoczęciem pierwszej walki główny arbiter zawodów ( S H I N P A N . 2. 1 i 2. (2) Jeśli są dwa (lub więcej) pola walki — wstaje. (Zmiana sędziów) 1. (3) Jeżeli któryś z sędziów daje znak chorągiew­ ką. sygnalizacja). nie zmieniając sygnałów. a białą w lewej.C H O ) (por. (1) W czasie przechodzenia sędziowie obowią­ zani są trzymać zwinięte chorągiewki w pra­ wej dłoni. rys. 1). rys. powinien zakończyć sygnalizację w chwili. 3 i 6. że nie ma Y U K O - 156 . 1-4. sygnalizacja). ( R E I w stronę stolika sędziowskiego) 1. zwijają chorągiewki. (2) (Zmiana sędziów) Sędziowie schodzący zwijają chorągiewki i wymieniają ukłony z sędziami wchodzący­ mi na pole walki (por. 6). który zakoń­ czył pracę. 3 i 1. zmiana sędziów): (1) (Zmiana sędziego głównego na bocznego) Sędziowie nie zwijają chorągiewek i prze­ chodzą w odpowiednie miejsca w sposób po­ kazany na rys. (2) Jeśli zawody trwają dłużej niż jeden dzień. Opuszczają chorą­ giewki dopiero po ogłoszeniu decyzji przez sędziego głównego. 1 i 6. gdy pierwsi zawodnicy wejdą na planszę. rys. że nie ma Y U K O . 5). sędziowie. • apelacji. Sędzia może zarządzić wstrzymanie walki w przypadku: • faulu. 3. ogła­ szając jednocześnie odwołanie punktu (por. sędzia główny po konsultacji ( G O G I ) z sędziami bocznymi.-DATOTSU. 2. sędzia główny powinien wstrzymać walkę (por. że przerwa w wal­ ce nie jest w pełni uzasadniona. Na żądanie zawodnika sędzia główny powi­ nien przerwać walkę i spytać o przyczynę (por. 29 pkt 5 regulaminu). który popełnił przewinienie i ogłosić liczbę przewi­ nień. • G O G I (narady). rys. sędzia główny powinien natychmiast przerwać starcie (por. 3. (4) jeśli istnieją wątpliwości regulaminowe. 10 i 1. (3) Po zasygnalizowaniu przewinienia. (2) po błędzie sędziego. sędzia główny powinien przełożyć chorągiewki do jednej ręki. rys. 2. 8 i 1. sygnalizacja): (1) Po sygnale wstrzymania walki sędziowie po­ wracają na swoje pozycje. 5. 4. sygna­ lizacja). 6 i 1. Jeśli sędzia główny uważa. a jego przeciwnik w tym czasie nie wykona żadnego ataku. sygnalizacja). sędzia główny powinien postępować tak samo. Opuszczają chorą­ giewki dopiero wówczas. sygna­ lizacja). Kiedy sędzia główny ogłosi „ N I H O N M E " (walka do drugiego punktu) lub „ S H O B U " (walka do rozstrzygnięcia). sędzio­ wie. 2. rys. W przypadku przewinienia. 9 i 1. sygnalizacja). 6 i 1. 1. 157 . rys. Naradę sędziów można zarządzić w następu­ jących przypadkach: (1) w celu odwołania przyznanego uprzednio YUKO-DATOTSU. rys. sędzia główny najpierw ogłasza przewinienie wobec zawodnika oznaczonego białą szarfą. (2) Jeśli sędzia boczny zarządzi naradę. 2 i rys. 2 i 1. Ustalenia dodatkowe dotyczące narady sę­ dziów: (1) Na czas narady sędzia główny odsyła za­ wodników w pobliże linii bocznych pola walki. • kiedy zawodnik nie może utrzymać S H I N A I . jak przy jej rozpoczę­ ciu (por. • kontuzji lub wypadku. (Wznowienie walki) 1. 6. sygnalizacja). 1-10. (2) Kiedy obaj zawodnicy przerwą walkę. powraca na miejsce i wykonuje kilka energicznych ru­ chów skrzyżowanymi chorągiewkami. ( G O G I — narada sędziów) 1. Jeśli zawodnik upadnie lub upuści S H I N A I . • kiedy zawodnik walczy odwróconym S H I ­ N A I ( T S U R U do dołu). sygnalizacja). (4) Kiedy sędzia boczny zażąda wstrzymania walki. Potem może powrócić do poprzedniej pozycji i wznowić starcie (por. (3) po niepewnym przewinieniu. rys. lecz zostanie „przegłosowany" przez dwóch pozostałych sędziów. może zasię­ gnąć konsultacji u sędziów bocznych (GOGI). nie opuszczając chorągiewek. sygnalizacja). Jeżeli obaj zawodnicy popełnili przewinienie. sygnalizacja). rys. sę­ dziowie opuszczają chorągiewki (por. art. Wznawiając walkę. sygnalizacja). 2. 9 i 1. rys. powra­ cają na swoje miejsca. 2. sygnalizacja). 6 i 1. powi­ nien bezzwłocznie przyznać YUKO-DA¬ TOTSU (por. 4 i 1. rys. rys. wszyscy sędzio­ wie jednocześnie opuszczają chorągiewki (por. rys. a drugą wskazać na zawodnika. rys. • niebezpiecznej sytuacji. 3. (Przerwa w walce) 1. Postępowanie sędziów po wstrzymaniu wal­ ki (por. a potem wobec zawodnika oznaczonego czer­ woną szarfą (por. (Wstrzymanie walki) 1. sygnalizacja). Aby odwołać przyznane uprzednio YUKO¬ -DATOTSU. sędzia główny powinien przerwać walkę (por. kiedy sędzia główny ogłosi decyzję (por. a póź­ niej daje sygnał do wznowienia walki (por. W zawodach indywidualnych sędzia główny ogłasza zwycięstwo walkowerem. 2 i 1. 2 i 1. Sędzia główny powinien bezzwłocznie prze­ rwać walkę z chwilą upływu czasu lub z chwi­ lą zwycięstwa jednego z zawodników. (Zwycięstwo przez H A N T E I . 5. (4) Sędzia główny wznawia walkę (por. rys. sygnalizacja). rys. sygnalizacja). Dla sprawnego przeprowadzenia zawodów obsługa powinna działać w ścisłym porozu­ mieniu z głównym arbitrem zawodów lub asystentami głównego arbitra zawodów. W przypadku losowania lub niezdolności za­ wodnika do walki. którzy oczekują na swój występ lub już zakończyli walki. 2.( W A K A R E — rozdzielenie zawodników) 1. Jeśli o wyniku walki decyduje H A N T E I . Obsługa tablicy wyników powinna po spraw­ dzeniu rozdzielić chorągiewki sędziowskie (na jedno pole walki przypada sześć par cho­ rągiewek). najpierw ogłasza „ E N C H O " . (Uzupełnienia) 1. art. rys. (3) Wynik narady zostaje przekazany kierowni­ kowi drużyny przez głównego arbitra za­ wodów ( S H I N P A N .G I . Je­ żeli zawodnicy stoją zbyt blisko linii bocznej. 4 i 5 przepisów pomocniczych). 6 i 1 oraz 2 lub 5 i 1. sygnalizacja). Sędziowie powinni sprawdzić. Po zakończeniu meczu drużynowego zawod­ nicy obu drużyn ustawiają się naprzeciw sie­ bie na liniach ograniczających pole walki. po czym opuścić chorągiewki i podać komen­ dę „ H A J I M E " (por. 6. rys. losowanie lub niezdolność przeciwnika do walki) 1. W przypadku do­ grywki. sędzia — przed wznowieniem starcia — powi­ nien ich wezwać w głąb pola walki. ( F U S E N G A C H I — walkower) 1. 1. rys. rys. 2. 4. 3 i 4 regulami­ nu oraz 3 i 4 przepisów pomocniczych). sygnalizacja). sędzia główny ogłasza wynik i opuszcza chorągiewkę (por. sygnalizacja).S H U N I N ) lub główne­ go sędziego pola (SHINPAN-CHO). 1. H A K A M A . art. sygnalizacja). 2. zawodnicy ustawiają się szeregiem na skraju pola walki. Sędzia główny powinien czuwać nad popraw­ nym zachowaniem zawodników. Gdy zawodnicy powrócą na pozycje wyjściowe. by wysłuchać decyzji sędziego (por. (2) Główny arbiter zawodów (SHINPAN-SHU¬ NIN) lub główny sędzia pola (SHINPAN-CHO) zarządza naradę sędziów (GOGI). wyrażają swoją opinię za pomocą cho­ rągiewek (por. 5 regulaminu oraz art. 3. 6 i 1. sygnalizacja). 1. 2 i 1. 2. sygnalizacja). a sędzia główny zarządza R E I (por. (Apelacja / protest) 1. powinien ogłosić wynik starcia i dać odpo­ wiedni sygnał chorągiewką (por. czy zawodni­ cy używają odpowiednich zbroi oraz S H I N A I (łącznie z TSUBA) (por. rys. szarfy i naszywki z nazwi­ skiem) są zgodne z postanowieniami regula­ minu (por. 7 i 1. usta­ wienie drużyn na zawodach drużynowych). (Zakończenie) 1. Jeśli F U S E N G A C H I dotyczy całej drużyny. Sędziowie powinni bezwzględnie czuwać nad zachowaniem zawodników.Z E R I A I (zwarciu) sędzia główny powinien wyciągnąć przed siebie obie chorągiewki. Przed rozpoczęciem walk sędziowie powinni sprawdzić. sę­ dziowie boczni na wezwanie sędziego głów­ nego. W przypadku protestu sędziowie powinni postępować w następujący sposób: (1) Natychmiast wstrzymują walkę (por. W tym przypadku nie mogą ogłosić remisu lub wstrzymać się od głosu. krzyknąć „WAKARE". 2. art. art. podając odpowiedni sygnał chorągiewką (por. Przy pasywnym T S U B A . sygnalizacja). 158 . rys. rys. czy stroje zawodników ( K E N D O . rys. l Ustawienie drużyn na początku i na zakończenie meczu (dwie drużyny) Rys. 2 Ustawienie sędziów przed rozpoczęciem walki Stolik sędziowski Sędziowie 159 .2 Ustawienie drużyn na początku i na zakończenie meczu (cztery drużyny) Sędziowie Sędziowie PRZEJŚCIE. ROTACJA I ZMIANA SĘDZIÓW Rys.USTAWIENIE ZAWODNIKÓW NA MECZU DRUŻYNOWYM Rys.l Początek zawodów Rys. Rys.3 Rotacja sędziów Stolik sędziowski Rys.4 Zmiana sędziów Stolik sędziowski Rys.5 Zmiana sędziego bocznego Stolik sędziowski Rys.6 Zmiana składu sędziowskiego Stolik sędziowski 160 SYGNALIZACJA Rys.l Rozpoczęcie, wznowienie i zakończenie walki Chorągiewki opuszczone (postawa standardowa). Rys. 2 Y U K O DATOTSU, H A N T E I , wygrana Chorągiewka uniesiona po skosie w bok. Rys. 3 Cios bez punktu, odwołanie Y U K O - DATOTSU, jednoczesne przewinienie Kilka energicznych ruchów skrzyżowanymi chorągiewkami. Rys. 4 „Nie widziałem" Chorągiewki skrzyżowane. Rys. 5 Remis Chorągiewki skrzyżowane nad głową. Rys. 6 Przerwanie walki Chorągiewki nad głową. 161 Rys. 7 WAKARE Chorągiewki w wyciągniętych przed siebie rękach. Rys. 8 G O G I Obie chorągiewki w prawej ręce wyciągniętej nad głową. Rys. 9 Przewinienie Chorągiewka skierowana po skosie w dół. Rys. 10 Przewinienie jednoczesne Obie chorągiewki skierowane po skosie w dół. 162 rys. Zapis i symbole Po ogłoszeniu decyzji przez głównego sędziego pola na tablicy wyników powinien się pojawić odpo­ wiedni zapis. 1. Ułatwia to śledzenie stanu meczu przez sędziów. zawodników i nazw zespołów oraz wszelkich innych sym­ boli podano przykładowo na rys. zawodników i widzów.Tabela wyników 1. 163 . 2.l Tablica wyników i sposób zapisu (2) Sposób prowadzenia tablicy wyników na zawodach indywidualnych jest określany przez organizatora zawodów. Sposób zapisu (1) Sposób zapisywania nazwisk sędziów. H I S Z P A N I A REAL FEDERACION ESPANOLA DE J U D O Y D E P O R T E S ASOCIADOS / K E N D O C/Ferraz. H O L A N D I A NEDERLANDSE KENDO RENMEI Soeteliefskamp 20 3343 EJ Hendrik-Ido-Ambacht 14. D A N I A DANISH KENDO FEDERATION Delfingade 13 1325 Copenhagen K 9. J U G O S Ł A W I A YUGOSLAV K E N D O FEDERATION Bircaninova 48 11000 Belgrade . A R G E N T Y N A FEDERACION ARGENTINA DE K E N D O San Martin 1420. H O N G K O N G H O N G K O N G K E N D O ASSOCIATION LIMITED Room 1010. Yasukuni-Minami Bldg. 2-E. Szczegółowych informacji (zwłaszcza dotyczących możliwości zakupu sprzętu) można zasięgnąć w każdym związku działającym na tere­ nie danego kraju. 2-3-14 Kudan-Minami. F R A N C J A C O M I T E N A T I O N A L D U K E N D O / FFJDA 43. So Kon Po. Hawaii 96797 12. Rue des Plantes 75680 Paris 11. Stanowi to wyraźny dowód. Międzynarodowa Federacja Kendo International Kendo Federation 2F. J A P O N I A ZEN-NIPPON KENDO RENMEI All-Japan Kendo Federation 2F. Yasukuni-Minami Bldg. Tokyo 102-0074 2. że sztuka walki mieczem znalazła wielu entuzjastów poza granicami Japonii. 3400 Correnties 3. Sports House No. R E P U B L I K A C Z E S K A CZECH KENDO FEDERATION Strakonickā 23 150 00 Praha 5-Smichov 164 8. F I N L A N D I A F I N N I S H K E N D O ASSOCIATION Tuomarinkatu 14 As 1 28120 Pori 10.KENDO NA ŚWIECIE Kendo praktykowane jest dzisiaj w ponad trzydziestu krajach świata. B E L G I A ALL-BELGIUM KENDO FEDERATION Rue Alphonse Helsen 30 6211 Mellet 6. 2-3-14 Kudan-Minami. 1 Stadium Path. 7 Izqda 28008 Madrid 13. Poniżej zamie­ ściłem wykaz i adresy wszystkich wspomnianych związków. A U S T R A L I A AUSTRALIAN K E N D O R E N M E I I N C . Chiyoda-ku. B R A Z Y L I A CONFEDERACAO BRASILEIRA D E K E N D O Rua Valerio De Carvalho 63-Pinheiros C E P 05422 Sāo Paulo 7. Chiyoda-ku. I S L A N D I A ICELANDIC KENDO FEDERATION Laugateigur 35 105 Reykjavik 16. 16. Causeway Bay 15. Kahakea Street Apt. Gili Place Schofields N S W 2762 4. 4. Tokyo 102-0074 Japonia Europejska Federacja Kendo European Kendo Federation Koning Albertstraat 113 2547 Lint Belgia 1. H A W A J E HAWAII K E N D O FEDERATION 94-669. Waipaku. Międzynarodowa Federacja Kendo (IKF) zrzesza trzydzieści siedem narodowych związków i stowarzyszeń. A U S T R I A AUSTRIAN K E N D O ASSOCIATION Postfach 75.1033 Wien 5. E 03600.F. N O R W E G I A NORGES KENDOFORBUND Postboks 938 Sentrum 0104 Oslo 24. U. Chu L u n Street Taipei. Piata Presei Liberę 1 79738 Bucharest 28. Tambol Talad Kwan Nontaburi 11000 32. Box 2004 Lomita. W Ł O C H Y CONFEDERAZIONEITALIANA KENDO Via Firenze 7 20025 Legnano (MI) 165 . 15. Damansara Heights 50490 Kuala Lumpur 21. 22. Box 02-5255 Miami. Markham Ontario L3R 5J8 18. T A J L A N D I A THAILAND K E N D O CLUB 84/5 Soi Raewadee 14 Tanon Tiwanon. SJV/ASJ Postfach 354 4460 Gelterkinden 30. A L L . Auckland 6 25. 35.A.17. Box 13545. e.S. Songpa-Gu. K A N A D A CANADIAN KENDO FEDERATION 205 Riviera Dr. F L 33102-5255. N O W A Z E L A N D I A ALL N E W ZEALAND K E N D O FEDERATION E O . S Z W E C J A SVENSKA B U D O F E D E R A T I O N KENDOSEKTION Idrotten Hus 123 87 Farsta 31. W I E L K A B R Y T A N I A T H E B R I T I S H K E N D O ASSOCIATION 31 Woodstock Rise. S I N G A P U R SINGAPORE KENDO CLUB 163-D Upper East Coast Road Singapore 1545 29. M A L E Z J A MALAYSIA K E N D O F E D E R A T I O N 22. N I E M C Y D E U T S C H E R K E N D O B U N D . R U M U N I A R O M A N I A N K E N D O ASSOCIATION C.S. U. Vertiz Narvarte C. California 90717 34. Seoul 19. T A J W A N R E P U B L I C O F C H I N A K E N D O ASSOCIATION No. M E K S Y K FEDERACION MEXICANA DE KENDO Tenayuca 37-4 Col. R E P U B L I K A P O Ł U D N I O W E J A F R Y K I SOUTHERN AFRICAN KENDO FEDERATION 38 Knox St. S Z W A J C A R I A S E K T I O N K E N D O + IAIDO. Mexico D.U N I T E D STATES K E N D O FEDERATION E O . Sutton Surrey SM3 9JE 37. K O R E A P O Ł U D N I O W A K O R E A K U M D O ASSOCIATION Room #505 88 Olympic Center Oryun-Dong. L U K S E M B U R G SHOBUKAI KENDO LUXEMBOURG 114 rue Cyprien Merjai 2145 Luxembourg 20.A. P O L S K A P O L S K A KOMISJA K E N D O Dereniowa 9 m 21 02-776 Warszawa 26. V (DkenB) Kreuzritterstrasse 8 13465 Berlin 23. Jalan Setiajaya. 12 1022 Budapest 36. Onehunga. Unit # 1 .E 33-110. W E N E Z U E L A FEDERACION DE KENDO DE VENEZUELA 7313 Poba International N° 100 RO. Waverley 2090 Johannesburg 27. W Ę G R Y H U N G A R I A N K E N D O ASSOCIATION Ribary u. Taiwan 33. miejsce ataku postawa z nisko opuszczonym sztychem miecza szerokie spodnie ostra krawędź głowni postawa z mieczem uniesionym pionowo na wysokości ramienia lewa strona technika ataku w tył krok w bok uderzenie płazem shinai esencja. pancerz.SŁOWNICZEK ai-chūdan ashi-sabaki ayumi-ashi bokken bokutō chigawa chūdan-no-kamae daimyō datotsu debana-waza dō gedan-no-kamae hakama hasaki hassō-no-kamae hidari hiki-waza hiraki-ashi hirauchi honshitsu irimi issoku ittō-no maai jigeiko jōdan-no-kamae kaeshi-waza kakarigeiko kamae katana katsugi-waza keiko keiko-gi kendōgu kenjutsu obaj zawodnicy stoją w chūdan-no-kamae praca nóg krok przestawny drewniany miecz drewniany miecz skórzana pętla przy pancerzu postawa „środka" władca feudalny cięcie lub pchnięcie technika ataku wyprzedzająca atak przeciwnika tułów. sedno rzeczy podstawowa pozycja w walce krótkim mieczem: wejście w maai przeciwnika dystans w którym po jednym kroku można wykonać prawidłowy atak walka treningowa postawa z mieczem uniesionym nad głową technika wyłapywania ciosu przeciwnika ćwiczenie ciągłego ataku postawa miecz technika „na ramię miecz" trening bluza treningowa zbroja sztuka walki mieczem 166 . dostojeństwo duch ciągły atak w prawy i lewy bok men duch walki. wigor pięść rękawica. duma. energia psychiczna duch walki objawiany okrzykiem wiara w siebie. przedramię. miejsce ataku dystans. walka punktowana techniki ataku miecz bambusowy naturalna postawa stojąca prosty men przysiad ćwiczenia we władaniu shinai okazja do ataku. maska. miejsce ataku miękka część men metalowa krata w przedniej części men obserwacja prawa strona techniki podwójnego ataku chowanie miecza do pochwy techniki kontrataku krok dostawny z wykroczną prawą nogą lewa strona shinai postawa z shinai trzymanym przy lewym biodrze postawa w siadzie japońskim instruktor mecz.kensen ki kiai kigurai kihaku kirikaeshi kisei kobushi kote maai men men-buton men-gane metsuke migi nidan-waza nōtō ōji-waza okuri-ashi omote sage-tō seiza sensei shiai shikake-waza shinai shizentai shōmen sonkyō suburi suki suriage-waza suri-ashi sztych miecza lub shinai duch walki. słaby punkt w postawie przeciwnika techniki parowania ciosu przeciwnika krok dostawny 167 . odległość między przeciwnikami osłona głowy. walka w zwarciu z pionowo uniesionymi shinai krótki krok rękojeść koniec rękojeści osłona krtani uderzenie.sutemi tachi taiatari taitō tare tenouchi tenugui tsuba tsubazeriai tsugi-ashi tsuka tsuka-gashira tsuki-dare uchi uchiotoshi-waza ura waza waki-gamae zanshin odruch. cięcie technika pozwalająca na odtrącenie ciosu przeciwnika z jednoczesnym przejściem do kontrataku prawa strona shinai techniki postawa. działanie instynktowne długi miecz zderzenie ciałem postawa z shinai uniesionym do wysokości pasa osłona bioder ułożenie dłoni w chwili ciosu lub pchnięcia chusta jelec tarczowy. w której zawodnik chowa shinai za sobą. na wysokości biodra prawidłowe zakończenie ataku. garda zwarcie. psychiczna i fizyczna gotowość do dalszej walki 168 . Documents Similar To Ozawa Hiroshi Kendo PlSkip carouselcarousel previouscarousel nextZNKR IaidoKendo.pdfIaiDoKultura-i-Historia-nr-7Seminario - Claude Berthiaume - Marzo 2010Samurai Fighting ArtsThe Heart of Kendo - Darrell Max CraigStandarization iaidoFujita Seiko; Shuriken-Jutsu DzukaiKendo - I KataAdvanced Stick FightingPascal Krieger - Way of the StickJo, The Japanese Short Staff - Dan Zier And Tom Lang 1985Obecni Ciałem. warsztat polskich tancerzy butoKołyski i potęga - Walenty MajdańskiTadashi Suzuki Czym Jest Teatrbiuletyn dws-08.pdfReiki - Klucz Do SercarelacjePrzeglad Historyczny r2010 t101 n3 s529 530ANDRZEJ WYCZANSKI - Historia Powszechna wiek XVIJapońska muzyka istniała już w czasach przed naszą erąMitutoyo - Katalog PL-16001Japońska muzyka istniała już w czasach przed naszą erąXxxFooter MenuBack To TopAboutAbout ScribdPressOur blogJoin our team!Contact UsJoin todayInvite FriendsGiftsLegalTermsPrivacyCopyrightSupportHelp / FAQAccessibilityPurchase helpAdChoicesPublishersSocial MediaCopyright © 2018 Scribd Inc. .Browse Books.Site Directory.Site Language: English中文EspañolالعربيةPortuguês日本語DeutschFrançaisTurkceРусский языкTiếng việtJęzyk polskiBahasa indonesiaSign up to vote on this titleUsefulNot usefulYou're Reading a Free PreviewDownloadClose DialogAre you sure?This action might not be possible to undo. Are you sure you want to continue?CANCELOK