Mario Rufer. La Nacion en Escenas. Memoria Pública y Usos del Pasado en Contextos Poscoloniales

March 17, 2018 | Author: Mario Rufer | Category: Mobile Software, I Os (Apple), Apple Inc. Software, Mac Os, Computing And Information Technology


Comments



Description

#%!!#%.42/$% %345$)/3 $% !3)! 9 Ô&2)#! %, #/,%')/ $% -³8)#/ Si no renovamos las imagenes que tenemos del pasado nos fosili:a- mos, dice Brian Friel. Haciendo eco de estas palabras, Mario RuIer analiza de que manera distintos discursos sobre el pasado se negocian publicamente en un presente inestable, y como esos usos responden a intereses disimiles y a relaciones de poder asimetricas. La nacion en escenas opera en la Irontera: ¿quienes producen historia v como? Politicas ofciales y Iormas subalternas de experimentar la memoria y 'nombrar la historia¨ constituyen el Ioco: memoriales, museos, monumentos disputas en torno a su instalacion y rituales de Iuncio- namiento; textos literarios y ceremonias de estado. Los sitios de la memoria, sus representaciones y apropiaciones agenciadas vinculan, desde una refexion sur-sur, experiencias aparentemente tan distantes como las de SudaIrica post-apartheid y Argentina post-dictatorial. El horizonte de analisis es el pasado violento de la nacion: no solo para mostrar la coexistencia de diversos discursos sobre la memoria, sino para analizar los reclamos sociales por una re-imaginacion de las secuencias temporales y la duracion de la violencia. Desde alli, empo- derar Iormas otras` de concebir la temporalidad y los sujetos de la his- toria; y de imaginar el presente. En clave poscolonial (o descolonial), el autor trabaja con demandas de sociedades desiguales en la produccion, distribucion y acceso los bienes simbolicos y a los procesos que autori- zan y legitiman los discursos y recursos culturales. F o t o d e p o r t a d a : C r i s t i n a P i I I e r , S / T , S e r i e d e T r e n : a d o s , 2 0 0 2 . ( C h i n c h u l i n e s , a g u a y I o r m o l , v i d r i o , a c e r o i n o x i d a b l e ) . Nacio n-00.indd 1 3/9/09 00:01:23 Nacio n-00.indd 2 3/9/09 00:01:23 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS MIMO!IA I!I!ICA Y !SOS ÐI! IASAÐO IÞ COÞTIXTOS IOSCO!OÞIA!IS Nacio n-00.indd 3 3/9/09 00:01:23 CIÞT!O ÐI IST!ÐIOS ÐI ASIA Y ÁI!ICA Nacio n-00.indd 4 3/9/09 00:01:23 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS MIMO!IA I!I!ICA Y !SOS ÐI! IASAÐO IÞ COÞTIXTOS IOSCO!OÞIA!IS Morio Iufer I! CO!ICIO ÐI MIXICO Nacio n-00.indd 5 3/9/09 00:01:23 IrImorn odIcIon, 2009 Ð.!. © II CoIogIo do MoxIco, A.C. CnmIno nI Ajusco 20 IodrognI do Snnfn Torosn l0?40 MoxIco, Ð.I. www.coImox.mx ISIÞ Imµroso on MoxIco Nacio n-00.indd 6 3/9/09 00:01:23 A Celno Agüero. Por loe fru/oe Je oquel o/oño corJoIee. Por lo poloIro precieo, eienpre. Nacio n-00.indd 7 3/9/09 00:01:24 Nacio n-00.indd 8 3/9/09 00:01:24 .lo cuee/i6n Jecieito eigue eienJo no lo que el poeoJo lo leclo con el lonIre, eino lo que el lonIre logo con lo que el poeoJo lico Je el. JIAÞ IA!! SA!T!I Quien olguno tec conenc6 o oIrir el oIonico Je lo nenorio no olconco jonóe el !n Je eue eegnen/oe, ninguno inogen lo eo/iefoce, porque lo JeecuIier/o que pueJe Jeeplegoree , que lo terJoJ reeiJe en/re eue plieguee. WA!TI! IIÞJAMIÞ Lo unico oIligoci6n que /enenoe con lo lie/orio, ee tolter o eecriIirlo. OSCA! WI!ÐI Nacio n-00.indd 9 3/9/09 00:01:24 Nacio n-00.indd 10 3/9/09 00:01:24 |ll] ÍÞÐICI AC!AÐICIMIIÞTOS l3 I!Ó!OCO l? IÞT!OÐ!CCIÓÞ 23 Iodor, momorIn, µroduccIon do hIsforIn 29 IoIífIcns, confoxfos 3? MomorIn, hIsforIn: µnsndo, µrosonfo y oxµorIoncIn 5? !n dInámIcn do Io µubIIco: ¨osµncIo µubIIco¨, uso y µroduccIon doI µnsndo ?? ÞncIon, conmomorncIon, dIforoncIn: momorIn sIn gnrnnfín 88 Víns nnnIífIcns y dorIvncIonos oµIsfomIcns l02 !ufn do !ocfurn ll2 I. !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG: I!CÞAS IÞ TO!ÞO A! M!SIO ÐI !OIIIÞ IS!AÞÐ IÞ CI!ÐAÐ ÐI! CAIO, S!ÐÁI!ICA ll? l. ÞnfurnIozn/cuIfurn, fomµornIIdnd/ngoncIn ll8 2. ÞnrrnfIvn frIunfnIIsfn: In nncIon oxhIbIdn, In dIvorsIdnd obfurndn, In hIsforIn vIcfImIzndn l32 II. I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO: A!ICO!ÍAS IÞVI!TIÐAS Y !A ¨MIMO!IA T!TI!AÐA¨ IÞ I! M!SIO ÐI! APAITH11D ÐI JOHAÞÞISI!!CO, S!ÐÁI!ICA l6l l. !os fundnmonfos do su croncIon y su gosfIon l6l 2. !n hIsforIn on In formn: nIogorín InvorfIdn l66 3. !n nnrrnfIvn I: In Inrgn durncIon do In ¨rosIsfoncIn¨, In hIsforIn corfn y ovonfunI doI opor/leiJ l?8 Nacio n-00.indd 11 3/9/09 00:01:24 l2 ÍÞÐICI 4. !n nnrrnfIvn II: In hIsforIn roordonndn, In momorIn fufoIndn l93 III. ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨: !SOS Y !IIÞSC!IICIOÞIS ÐI! IASAÐO IÞ TO!ÞO A! MOÞ!MIÞTO A! VOO!T!IKKI! S!ÐAI!ICAÞO 203 l. Þofns confoxfunIos sobro oI nncIonnIIsmo nfrIkánor 208 2. IIIµsIs do In hIsforIn: oI confonnrIo doI ¨Crnn Trok¨ y In oroccIon doI Monumonfo nI Voorfrokkor 2l3 3. ÞncIonos do mármoI: nconfocImIonfo, fomµornIIdnd y gonoro 2l? 4. AµroµIncIonos subnIfornns, sIgnI!cnnfos ngoncIndos 238 IV. S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA: ¨ISIACIOS IA!A !A MIMO!IA¨ Y S!T!!AS A! TIIMIO IÞ A!CIÞTIÞA 255 l. !ns dIscusIonos sobro un ¨osµncIo µnrn In momorIn¨: oI fIomµo, oI ovonfo y Ios sujofos on dIsµufn 26? 2. AsnIfo n In hIsforIn o oI gosfo doI dosµInznmIonfo: nµroµIncIonos y roIocfurns 28l V. ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ: MOÞ!MIÞTO, TIIMIO IASAÐO Y TIIMIO CIÞIA!ÓCICO IÞ ÐOS TIXTOS !ITI!A!IOS 305 VI. I!OÐ!CCIOÞIS Y SI!IÞCIOS ÐI HISTO!IA: !IT!A!IS COÞ I! IASAÐO IÞ ÐOS CI!IMOÞIAS ÐI ISTAÐO 349 A MAÞI!A ÐI IIÍ!OCO 369 AIIÞÐICI 3?? Iofogrnfíns, IIusfrncIonos y mnµns 3?? III!IOC!AIÍA 42? Nacio n-00.indd 12 3/9/09 00:01:24 AC!AÐICIMIIÞTOS Isfo frnbnjo fuo µosIbIo grncIns nI osfuorzo y nI InvoIucrn- mIonfo do µorsonns o InsfIfucIonos n Ins quo quIoro roconocor. A II CoIogIo do MoxIco, µor In µosIbIIIdnd do unn formncIon ncndomIcn do µosgrndo on un µnís InfInonmorIcnno. In osfo cnso, unn oIoccIon µorsonnI quo os µnrfo do unn gooµoIífIcn sIfuncIonnI doI conocImIonfo, Io cunI ImµIIcn unn nvonfurndn fnron on osfos fIomµos. AIIí, oI somInnrIo Cul/uro , PoJer fuo oI osµncIo InfoIocfunI dondo dIscufí Ins µrImorns Idons do osfn InvosfIgncIon on 2004. QuIoro ngrndocor osµocInImonfo Ios comonfnrIos vorfIdos µor Snurnbh Ðubo, IshIfn Innorjoo, CoImn Aguoro, CuIIIormo Zormono y AIIcIn AzuoIn. A su voz, oI somInnrIo Inforno Menorio e 1noginorioe con µrofo- soros do In !nIvorsIdnd Aufonomn MofroµoIIfnnn, !nIdnd XochImIIco, fuo un mnrco do onrIquocImIonfo y nµrondIznjo µnrn osfo frnbnjo y fnmbIon ncorcn do ofrns sonsIbIIIdndos InfoIocfunIos y ofrn cuIfurn InsfIfucIonnI: mI ngrndocImIonfo n Cnrmon do In Iozn, MnrgnrIfn ZIros y Mnrín Inos Cnr- cín CnnnI. MonIcn Cojns fuo dosdo oI InIcIo nµorfndorn do InnovncIonos, InforIocuforn do Iujo, ojo crífIco µormnnonfo do mIs nvnncos y unn µrosoncIn soIIdnrIn y gonorndorn do µroyocfos: mI roconocImIonfo µor osfos nnos do nµrondIznjo y nmIsfnd. QuIoro ngrndocor Ins Iocfurns gonorosns do IshIfn In- norjoo, !omor Cornojo y !omnnn InIcon quo mo nyudnron n ¨onconfrnr mI voz¨ donfro doI foxfo InfroducforIo y n focnIIznr mIs nrgumonfos con más cInrIdnd. Isfo mo ImµuIso n µonsnr mIs cnmInos do oscrIfurn y sobro fodo n ro"oxIonnr sobro Ins con- nIvoncIns onfro Iongunjo y µodor, y sobro oI µnµoI doI InfoIoc- |l3] Nacio n-00.indd 13 3/9/09 00:01:24 l4 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS funI nIIí. CnrIos Mondrngon mo fncIIIfo gonfIImonfo un ufII mnforInI bIbIIográ!co. A su voz, Jonn IrnncoIs Irud`hommo y IIorn Ioffon, mIombros doI comIfo do In Soeo/ouo Young Iellouelip IunJ on MoxIco, µrogrnmn µor oI quo fuI bocndo, nIonfnron y nµoynron sIomµro Ins InIcInfIvns y oncuonfros quo so gonornron. A oIIos mI roconocImIonfo. Ior uIfImo, do II CoIogIo moncIono osµocInImonfo n CoImn Aguoro, n quIon dodIco osfo IIbro: µor hnbormo nnImndo n omµrondor osfo cnmIno y µor hnbormo ncomµnnndo on osfos nnos do nmIsfnd, IncnnsnbIo nµoyo, soIIdnrIdnd y nµrondIznjo consfnnfo. Ðo ArgonfInn, ngrndozco n IoroncIn !ovIn µor Ins Idons y oI mnforInI fncIIIfndo; do Menorio AIier/o, osµocInImonfo n Mnrín !nurn Cuombo y ConznIo Confo. TnmbIon n ImIIIo Cnrcín Mondoz µor Ios foxfos µroµorcIonndos; n In µorIodIsfn VoronIcn Ðomn y nI oscrIfor InbIo Ðomn, µor rognInrmo dosInforosndnmonfo un foxfo quo µnrocín ImµosIbIo do hnIInr, cnµIfnI µnrn osfo IIbro. A Ios nrfIsfns Hugo VIdnI y CrIsfInn IIffor, µor In gonorosIdnd y In sonsIbIIIdnd. A mIs µrofosoros y nmIgos do In !nIvorsIdnd ÞncIonnI do Cordobn, quo sIomµro mo osfImuInn. A su voz, oI oncuonfro con !Ifn Sognfo, do In !nIvorsIdnd do IrnsIIIn, so frnnsformo on un ncomµnnnmIonfo dosdo In dIsfnncIn y on unn roforoncIn InfoIocfunI. !n roconocImIonfo osµocInI n Ios µnrfIcIµnnfos doI sImµo- sIo Menor, onJ Anneeio in /le Sou/l. Hou Socie/iee Proceee Trouno/ic Menoriee of Violence onJ Con"ic/, orgnnIzndo µor SIIHIS y coIobrndo on Ðhnkn, InngIndosh, on 2006. In oso mnrco, Mog SnmuoIson y Sonn IIoId hIcIoron vnIIosns crífIcns n mI frnbnjo. !n fugnz µnso µor oI Cen/er for S/uJiee in Sociol Sciencee (CSSSC) do CnIcufn mo µormIfIo conocor n SIbnjI Inndyoµndhyny. Ioco más do dIoz mInufos do convor- sncIon con oI mo hIcIoron roµInnfonr µnrfo do Ios nrgumonfos hnsfn oso momonfo. A oI mI roconocImIonfo. !n osfnncIn on SudáfrIcn fuo µosIbIo grncIns n In co- InborncIon do muchns µorsonns. IIIon MnshIko doI Irogrn- Nacio n-00.indd 14 3/9/09 00:01:24 AC!AÐICIMIIÞTOS l5 mn SyIff (To/io IounJo/ion), MonIcn Cojns, Snurnbh Ðubo y Crnnf Inrrod mo brIndnron su nµoyo o InformodIncIon. SfnnIoy !Idgo, IIIon !Idgo, ShoµI y ImIIIo MnfI (on CIudnd doI Cnbo) y ZnIdo Hnrnokor (on Johnnnosburgo) µusIoron n dIsµosIcIon su cnsn, su fIomµo, su cnIIdoz y su osfímuIo. Ðo In !nIvorsIdnd do Wosforn Cnµo ngrndozco n Ios funcIonn- rIos do In bIbIIofocn, y muy osµocInImonfo n Ios µrofosoros doI Ðoµnrfnmonfo do HIsforIn: Iromosh !nIu, CIrnj !nssooI y !osIIo WIfz, quIonos ndomás do oscuchnr nfonfnmonfo n un osfudInnfo quo vonín do MoxIco y µrofondín oscrIbIr unn fosIs sobro SudáfrIcn y ArgonfInn, mo µormIfIoron In vnIIosn µnrfIcIµncIon on oI somInnrIo Africon Progron on Heri/oge onJ Mueeune. TnmbIon mI ngrndocImIonfo n Ios µrofosoros InfrIcIn Hnyos y AnfjIo Krog. ÐoI ArchIvo Mo,iIu,e quIoro moncIonnr n Andro Mohnmmod µor su dIsµosIcIon y nfoncIon. A Wnydo Ðnvy, doI Apor/leiJ Mueeun, on Johnnnosburgo, µor hnbormo µormIfIdo fofogrn!nr oI InforIor doI Musoo. Snurnbh Ðubo, dIrocfor do In InvosfIgncIon, con!o on oI µroyocfo dosdo oI InIcIo y mo nnImo n omµrondorIo con su cnµncIdnd µnrn oncnuznr Inforrognnfos on In dIroccIon ndocundn. Iuo un roforonfo cInvo µnrn oI nbordnjo foorIco y un osfímuIo µormnnonfo n Ins µrogunfns nrrIosgndns y n frnbnjnr duro µnrn rosµondorIns. Isµoro quo su monsnjo sIomµro µrosonfo: ¨quodnfo con Ins confrndIccIonos, frnbnjn con oIIns y no confrn oIIns¨, so ro"ojo n Io Inrgo doI frnbnjo. ÞoIso !ufor so frnnsformo on oI mojor ¨corrosµonsnI¨ on ArgonfInn nI buscnr, rocoµIInr y onvInrmo fodo oI mnforInI quo µudIorn sormo ufII. YIssoI Arco, nmIgn, fuo fnmbIon comµnnorn do ¨nvonfurns do cnmµo¨: mI ngrndocImIonfo µor Ios vIojos fIomµos y µor Ios nuovos, on Ios quo soy orguIIo- snmonfo fío on unn fnmIIIn nmµIIndn. A JImonn !odríguoz µor In nvonfurn do Ios vInjos µosIbIos y µor In comµnnín vordndorn on Ios momonfos áIgIdos doI 'docurso` quo no fuoron µocos. A !Isof TurIno µor oI osµncIo comµnrfIdo (físIco y sImboIIco). Nacio n-00.indd 15 3/9/09 00:01:24 l6 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS !os nmIgos do lo Joc/o mo ncomµnnnron comµnrfIondo ImµrosIonos, nnsIodndos y osµornnzns do mnnorn consfnnfo n Io Inrgo do osfos nnos. QuIoro moncIonnr osµocInImonfo n Mnrín !ugonos, lo negro, no soIo µor In más gonuInn nmIsfnd quo nos uno, sIno µor sor unn Iocforn IncIsIvn y unIcn do nI- gunos foxfos µrImoros. A oIIn, n IodorIco !nvozzo y n InbIán ÁIvnroz vn un roconocImIonfo osµocInI, µor In grncIn doI don IrroomµInznbIo: µor uno coeo cunndo vuoIvo o coeo. CIudnd do MoxIco, onoro do 2009. Nacio n-00.indd 16 3/9/09 00:01:24 I!Ó!OCO AI oxfondormo unn InvIfncIon µnrn oscrIbIr oI µroIogo do su IIbro más rocIonfo, oI nufor mo honrn do mnnorn sInguInr. Is unn Inbor quo µuodo nsumIr con grnn µIncor y cIorfn fro- µIdncIon. Iuos, como oI Iocfor do osfo nofnbIo osfudIo µronfo so dnrá cuonfn, oI do MnrIo os un InfoIocfo osµocInI: crífIco, y n In voz ImngInnfIvo, InquIofo y nI mIsmo fIomµo sonsI- bIo, y quo sI bIon no so conformn con rosµuosfns µro!gurndns, sIomµro os rosµofuoso do Ins frndIcIonos ncndomIcns µrovIns. Isfns cunIIdndos InfoIocfunIos con"uyon on Ios quohncoros ncndomIcos do MnrIo y on su grnn InfogrIdnd ofIcn. !n µro- sonfo obrn no os In oxcoµcIon. In oI nIvoI más nmµIIo, In InvosfIgncIon y In oscrIfurn do !ufor hábIImonfo vIncuInn µroocuµncIonos cInvo do In foorín con Iocfurns IncIsIvns do In hIsforIn. Ionon on µrImor µInno, onfro ofros nsunfos, oI Iugnr y In µrosoncIn nsí como Ins soduccIonos y osfIµuIncIonos do Ins formncIonos doI Isfndo-nncIon y sus Imµononfos ImµornfIvos do dosnrroIIo on Ins oInborncIonos do In hIsforIn y In momorIn, oI frnumn y In IdonfIdnd. Ior un Indo, !ufor so bnsn on unn sorIo do IndngncIonos crífIcns quo µormonn In nnfroµoIogín hIsforIcn, Ios osfudIos subnIfornos, Ins µorsµocfIvns µoscoIonInIos, Ins oxµIorncIonos vIsunIos, oI µonsnmIonfo µoIífIco y In foorín socInI. SIn ombnrgo, oI nufor no hnco unn combInncIon ocIoc- fIcn do osfos µrocosos; µor oI confrnrIo, consIdorn cuIdndo- snmonfo sus µrosuµuosfos y sus µrodIIoccIonos. In sumn, MnrIo !ufor nrfIcuIn nsfufnmonfo µrobIomns µrofundos o InquIofnnfos on In µroduccIon do µnsndos y In gooµoIífIcn doI conocImIonfo. IInborn un frnbnjo convInconfo sobro |l?] Nacio n-00.indd 17 3/9/09 00:01:24 l8 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Ios IímIfos consfIfufIvos , Ins µosIbIIIdndos concrofns do In Inbor hIsforIcn y do Ios frnbnjos do In momorIn on SudáfrIcn µoscoIonInI y !nfInonmorIcn confomµoránon. II µrosonfo osfudIo os nofnbIo µor dIsfInfns rnzonos quo, omµoro, so omµnImnn. In µrImor Iugnr, sIonfn unn dosfncndn comµnrncIon onfro ArgonfInn y SudáfrIcn n frnvos do unn yuxfnµosIcIon crífIcn, on In cunI so oncuonfrnn Ios confrnµunfos cronfIvos do osfos confoxfos µnrnIoIos sobro Ins frIbuIncIonos do In hIsforIn, oI frnumn, In momorIn y In nm- nosIn. ConsIdoro quo on osfn InvosfIgncIon, In combInncIon do nmµIIo osµocfro do sus formns µrocIsns do yuxfnµosI- cIon con Ins oIoccIonos µnrfIcuInros do Ios osµncIos µroµono un nIro frosco do InnovncIon on Ios µrocodImIonfos mofodo- IogIcos do In hIsforIn y In ofnogrnfín. Isfos, osµocInImonfo, InvoIucrnn oxµIorncIonos mufuns o InforsoccIonos quo no son comunos on dIforonfos rogIonos doI Sur. In sogundo Iugnr, uno do Ios nfrIbufos sobrosnIIonfos do Lo noci6n en eecenoe os oI osfnbIocImIonfo do fnIos µro- codImIonfos con un IInmndo do urgoncIn. II osfudIo nbordn cuosfIonnmIonfos Imµorfnnfos do In hIsforIn y In momorIn, y sImuIfánonmonfo frnzn sus oxµrosIonos o ImµIIcncIonos on oI µrosonfo rndIcnImonfo µnIµnbIo, on oI sonsIbIo o InmodInfo nquí y nhorn. Is docIr, !ufor roµIonsn y frnduco Ins Infor- soccIonos doI frnumn y In momorIn, oI µnsndo y oI µrosonfo, como µnrfo do In hIsforIn confomµoránon doI Isfndo-nncIon y In socIodnd cIvII on SudáfrIcn y ArgonfInn, on oI µroµIo µrocoso do su oInborncIon. Ðo un modo confundonfo, son osfos µrofocoIos do In obrn Ios quo subrnynn !rmomonfo quo, do hocho, fodns Ins hIsforIns son sIomµro Inmnnonfos, y n In voz omorgonfos. In forcor Iugnr, oI IIbro sIguo osfos µnsos onfocándo- so sImuIfánonmonfo on Ins InforµrofncIonos o!cInIos y subordInndns do In hIsforIn µubIIcn. Ior sí mIsmn, osfn cnrncforísfIcn µuodo no sor sIgnI!cnfIvn. !o quo In hnco roIovnnfo os unn nµuosfn mofodoIogIcn quo fIono unn dobIo Nacio n-00.indd 18 3/9/09 00:01:24 I!Ó!OCO l9 dImonsIon oµIsfomoIogIcn y ofIcn. !n µroµuosfn más nmµIIn do !ufor os ovIfnr oI fofIchIsmo doI µodor, In domInncIon y In nuforIdnd, y n In voz rochnznr In roI!cncIon do In dIforoncIn, In subnIfornIdnd y In ofrodnd. II nufor Infonfn vor como In dIfo- roncIn os formuIndn µor oI µodor y do quo mnnorn In nuforIdnd os moIdondn µor In nIforIdnd. A frnvos do osfns µroµuosfns, rovoIn mundos socInIos on su donsn osµocI!cIdnd y sonsun- IIdnd, nsí como sus dIsµufns y confrndIccIonos concrofns. In cunrfo Iugnr, sumnmonfo Imµorfnnfo on osfo forrono y unn confrIbucIon docIsIvn do In obrn os oI hocho do quo, bnsndo on fuonfos o hIsforIns ¨nIfornnfIvns¨, MnrIo !ufor buscn µInnfonmIonfos quo suµoron oI Iugnr do Io ¨nIfornnfIvo¨ on Ins µroduccIonos más nmµIIns do µnsndos µubIIcos. Aquí so conjugnn muchos oIomonfos. Ior un Indo, !ufor so nµroxImn n In hIsforIn como un rocurso nogocIndo on oI confro do Ins con!gurncIonos cnmbInnfos do Ios mundos hIsforIcos y Ins IdonfIdndos socInIos, dosonfrnnnndo oxµrosIonos doI µnsndo y oI µrosonfo, comµuosfns µor un conjunfo do µrocosos Infor- mIfonfos y con"IcfIvos do sIgnI!cncIon y nuforIdnd. Ior ofro Indo, hnco cuosfIonnmIonfos crífIcos sobro Ins connIvoncIns onfro In oscrIfurn do In hIsforIn y In nncIon modornn, y sobro In InquIofnnfo µrosoncIn do un ¨OccIdonfo¨ roI!cndo on In crooncIn gonornIIzndn on oI µrogroso hIsforIco. In conjunfo, nI nrfIcuInr µnsndo y µrosonfo, sus osfuorzos unon oI ImµuIso do oxµIornr y n!rmnr con cnufoIn Ios mundos socInIos, con In voIunfnd do nnrrnrIos y doscrIbIrIos cuIdndosnmonfo. !ufor fomn vordndornmonfo on sorIo Ios µrobIomns do In ovIdoncIn y In !doIIdnd n Ios hochos. SIn ombnrgo, fnmIzn In µruobn hIsforIcn n frnvos do !Ifros crífIcos, In!oro hochos Inosµorndos, y oxµrosn nrgumonfos InquIofnnfos hochos y nrgumonfos quo no µnsnn fácIImonfo µor corfozns Inorfos, yn conocIdns, sIno quo hnbInn con frocuoncIn n frnvos do Ios ocos do unn sosµochn sIomµro µorsIsfonfo, nI ncocho. In quInfo y uIfImo Iugnr, so doduco quo n frnvos do Ins bnsos quo sIonfn sobro fomns µrocIsos do In hIsforIn y In Nacio n-00.indd 19 3/9/09 00:01:24 20 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS IdonfIdnd, oI frnumn y In momorIn, In nfnsIn y In nmnosIn, oI osfudIo oxµIorn Ios onfrnmndos concrofos y cofIdInnos do In nncIon, oI Isfndo y In socIodnd cIvII, cndn uno onfondIdo como unn Imngon confrnI y n In voz unn InsfIfucIon, unn cnfogorín µnIµnbIo y unn onfIdnd do Ios ordonos modornos. Þo so frnfn soIo do quo fodos osfos oIomonfos nµnrozcnn osfrochnmonfo vIncuIndos con Ios ImµornfIvos do nuforIdnd doI µrogroso y do un ImngInnrIo nIfornnfIvo do dosnrroIIo. TnmbIon osfn- mos fronfo n un IIbro quo buscn µorsµocfIvns más nIIá do Ins do nbsfrnccIonos nnnIífIcns y Ios confoxfos formnIIsfns quo ncomµnnnn Incosnnfomonfo Ins InforµrofncIonos do In mo- dornIdnd. Ðo hocho, !ufor oxµIorn nrfIcuIncIonos dIvorgonfos y µrácfIcns do In modornIdnd, comµromofIdo con µrocosos y onuncIncIonos µnrfIcuInros do opor/leiJ o ImµorIo, rnzn y nncIon, nrquIfocfurn y µorsonI!cncIon, musoo(os) y momorIn. ÐofnIIn y doscrIbo osns µrácfIcns gonornfIvns y sus sIgnI!cn- dos consfIfufIvos consIdorándoIos on sus oxµrosIonos básIcns, sIomµro nfonfo n su cInrn fnngIbIIIdnd, Inmonsn nmbIguodnd y Iobroguoz Imµononfo. AI InIcIo do osfo IIbro, MnrIo !ufor so bnsn on mI nocIon do unn ¨hIsforIn sIn gnrnnfín¨, n !n do dosnrroIInr su com- µronsIon do unn ¨momorIn sIn gnrnnfín.¨ II hocho do quo osfns dos formuIncIonos µuodnn rounIrso µnrn nrfIcuInr cron- fIvnmonfo Ios mundos socInIos, so vuoIvo ovIdonfo n µnrfIr do mI brovo dIscusIon sobro Ins forfnIozns do Lo noci6n en eecenoe. In osfo µunfo, µormífnnmo IndIcnr soIo nIgunns do Ins formns on quo fnIos µrocodImIonfos µuodon nmµIInr- so nun más, n frnvos do Ios comµromIsos corcnnos con Ios nrgumonfos, Ios mnforInIos, y Ins dIsµosIcIonos doI osfudIo do !ufor. IrIncIµnImonfo y do mnnorn µrovocnfIvn fnI voz µorvorsn, Io hnro formuInndo µrogunfns nmµIIns do formn condonsndn. ¸Þo os Imµorfnnfo Indngnr cnufoIosnmonfo on In µrosunfn gnrnnfín doI µrogroso bnjo Ios rogímonos do In modornIdnd, roconocIondo quo µrocIsnmonfo osn gnrnnfín os In quo mnnfIono unIdos Ios osquomns Inforconoxos y Ios os- Nacio n-00.indd 20 3/9/09 00:01:24 I!Ó!OCO 2l cándnIos do In coIonIn, In nncIon, y In gIobnIIzncIon¨ ¸CuáIos son Ins modnIIdndos µnrn voIvor fnmIIInr Io oxfrnno, y oxfrn- no Io fnmIIInr, no µor oI nrfo do hncorIo, sIno µnrn InvosfIgnr nuosfrns µroµIns nocIonos do fnmIIInrIdnd y oxfrnnozn¨ ¸Quo os Io quo osfá on juogo nI no dojnr quo oI ImµornfIvo do Io quo oI mundo ¨doborín sor¨ InvnIIdo In µrosoncIn do Io quo oI mundo ¨os on ronIIdnd¨¨ ¸Como onfronfnromos Ins frnmµns y soduccIonos µorsIsfonfos do In rnzon IogIsIndorn¨ !n fnron do hncor µrogunfns dIfícIIos µrovocnfIvns, InquIsIfIvns, µor no docIr más ¸no µuodo dosomµonnr un µnµoI Imµorfnnfo nquí¨ ¸Þo sorá quIzás osoncInI nbnndonnr In busquodn do In µurozn on cunIquIor Indo¨ ¸Como dnromos cuonfn do Ios dofnIIos y Ios dnfos, Ins nmbIvnIoncIns y nmbIguodndos, Ins confIngoncIns y confrndIccIonos, yn no como oxcoµcIonos hIsforIcns, sIno como µnrfos consfIfufIvns crífIcns doI µonsn- mIonfo y In foorín¨ In osfos osµncIos, ¸cuáI os oI Iugnr µnrn oI nµrondIznjo n µnrfIr do formns do conocor y do osfnr on oI mundo quo µormnnocon on fonsIon y dIsµufn¨ !n µroµuosfn do osfos cuosfIonnmIonfos ImµIIcn nofnr quo Lo noci6n en eecenoe os un frnbnjo omµírIcnmonfo rIco, mofodoIogIcnmonfo rIguroso, y nmbIcIoso foorIcnmonfo. In sus mnnos osfá un osfudIo quo nbordn cuosfIonos fundnmon- fnIos µnrn oI mundo confomµoránoo. Abnrcn fnbrIcncIonos osµocfncuInros do nncIonnIIdnd y cIudndnnín; µrogunfns cru- cInIos sobro Ins fuonfos nIfornnfIvns o hIsforIns hoforodoxns; µrocosos cuIfurnIos do oxcIusIon o IncIusIon; y, concrofnmon- fo, Ios formInos y oI fonor doI hIsforIcIsmo dosnrroIIIsfn y doI dosnrroIIo hIsforIco on Ios sonfIdos más nmµIIos nbnrcndos µor osfos concoµfos-onfIdndos. Ho nµrondIdo mucho do osfn obrn, unn oxµorIoncIn quo nhorn µodrá sor comµnrfIdn µor muchos Iocforos. SA!!AIH Ð!II II CoIogIo do MoxIco Nacio n-00.indd 21 3/9/09 00:01:24 Nacio n-00.indd 22 3/9/09 00:01:24 IÞT!OÐ!CCIÓÞ Ðos hochos osµocí!cos mo mofIvnron n oncnuznr osfo frnbnjo, µrImoro como fosIs do docforndo y nhorn como IIbro. II µrI- moro, unn osµocIo do InsnfIsfnccIon InfoIocfunI. !n oIoccIon do mI µosgrndo on 2002 (y onfáfIcnmonfo In do cursnr oI doc- forndo sobro IsfudIos do ÁfrIcn on II CoIogIo do MoxIco on 2004) fuvo un frnsfondo µoIífIco: osfudInr nIgunos µrobIomns ¨doI sur¨ dosdo ¨oI sur¨, on Ins mofngoogrnfíns ncfunIos. l !os dIIomns quo confrnron dosdo oI InIcIo mI nfoncIon, son Ios roforonfos n Ios usos doI µnsndo, usos ovIdoncIndos no soIo on In hIsforIogrnfín, sIno fnmbIon on Ins domás proJuccionee Je lie/orio (roInfos, Imágonos, conmomorncIonos, monumonfos, musoos y, no monos Imµorfnnfo, Ios dobnfos gonorndos sobro su nµnrIcIon/consfruccIon). II µunfo confrnI os quo hnbInr do usos doI µnsndo coIocn nI µrosonfo como µunfo do µnrfIdn, y n Ins µroduccIonos do sonfIdo sobro oI µnsndo como un cnmµo do fuorzns dondo conccIon y µodor son oIomonfos confrnIos. A µnrfIr do nquí sosfongo quo oI comµromIso InfoIocfunI doborín mnnIfosfnrso, µrImoro, on In oc/itiJoJ InfoIocfunI, on sus µroµIos soµorfos do µroduccIon y dIvuIgncIon. Así, osfo frnbnjo os oI µroducfo do dos µroocuµncIonos InfoIocfunIos. Ior un Indo, frnfnr do confrIbuIr do nIgunn mnnorn nI dIá- Iogo InfoIocfunI ¨sur-sur¨. Ior ofro, In nocosIdnd do buscnr horIzonfos do comµronsIon do In oxµorIoncIn hIsforIcn quo µormIfnn nµrohondor mojor Ins roIncIonos do µodor/dIfo- l !ufor, MnrIo: Ieinecripcionee Jel poeoJo. Aoci6n, Jee/ino , poecolo- niolieno en lo lie/oriogroflo Je Africo OcciJen/ol, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 2006, µ. l3. |23] Nacio n-00.indd 23 3/9/09 00:01:24 24 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS roncIn, su 'nIcnnco` on oI µrosonfo, y su nrfIcuIncIon con Ios µrocosos do µoscoIonIzncIon on Io quo hn vnIIdo ncfunImonfo oI cnII!cnfIvo do ¨sur gIobnI¨. 2 IsfudInr ÁfrIcn on MoxIco, y osfudInr µrocIsnmonfo Ins formns do ImngInncIon y µroduccIon do hIsforIn on oso confInonfo, fuvo dosdo oI InIcIo In µroocuµncIon µor bus- cnr µuonfos oµIsfomIcos, osfnbIocor dIáIogos y onconfrnr conoxIonos. Isfo frnbnjo os µnrfo doI rosuIfndo do osn oxµo- rIoncIn InfoIocfunI, quIzás con oI rofo más dIfícII: vIncuInr SudáfrIcn con !nfInonmorIcn. Y no !nfInonmorIcn lo/o eeneu, sIno ArgonfInn osµocí!cnmonfo, oI Isfndo-nncIon quo consfruyo su nµorín nncIonnI con unn Idon oxcIuyonfo, do dIforoncIncIon, quo so oxfIondo dosdo oI sonfIdo comun n Ins µroduccIonos formnIIzndns do conocImIonfo (ncndomIco o no): oI µnís monos InfInonmorIcnno do AmorIcn doI Sur, y oI más ¨ouroµoIzndo¨. 3 2 Con osfo quIoro docIr quo Ios nnáIIsIs do ¨µroduccIonos do hIsforIn¨ µor fuorn doI dIscurso ncndomIco y do formns do ¨ndmInIsfrncIon doI µn- sndo¨ hnn sIdo frnbnjndos dosdo muchos ánguIos y corrIonfos hIsforIcns y nnfroµoIogIcns. MI frnbnjo Infonfnrá hncor unn Iocfurn µoscoIonInI do osns nrfIcuIncIonos (quo µor suµuosfo no os In unIcn vín µosIbIo), y yux- fnµonor cnsos nµnronfomonfo fnn Iojnnos como SudáfrIcn y ArgonfInn. !n oxµrosIon ¨sur gIobnI¨ roconocorín no soIo In nrbIfrnrIodnd do fodn googrnfín, sIno In condIcIon cInvo do quo fodn roµrosonfncIon InforvIono on oI µrocoso do consfruccIon do un hocho socInI (y no os µosforIor, o co- InfornI n oI). Así, ¨sur gIobnI¨, nbnrcnrín groeeo noJo fodns Ins cuIfurns y osfndos nncIonnIos quo jnmás fuoron mofroµoII y quo sufrIoron µrocosos do coIonIzncIon (In µrImorn condIcIon hIsforIcn so ufIIIzn gonornImonfo µnrn hncor In snIvodnd do Isfndos !nIdos, µor más quo e/ric/o eeneu hnyn sIdo hIsforIcnmonfo un fIµo do coIonIn). Cf. Shohnf, IIIn: ¨Þofos on fho µos-coIonInI¨, on AfznI-Khnn, InwzIn y SoshndrI-Crooks, KnIµnnn (ods.): Tle pre-occupo/ion of poecoloniol e/uJiee, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ður- hnm y !ondros, 2000; fnmbIon µnrn nIgunns cInvos do uso doI concoµfo, cf. Son, SnImfn; ShoµµIo, JnmII: ¨IdIforInI¨, GloIol Sou/l. Tle Seplie e-nogocine, voI. l, num. l, 2004. 3 Insfo docIr quo Ios ¨ovonfos¨ do In ¨InmIgrncIon ouroµon¨ n !nnIos doI sIgIo XIX y µrIncIµIos doI XX, In ¨gonorncIon do l880¨ y oI ¨boom¨ ngrooxµor- Nacio n-00.indd 24 3/9/09 00:01:24 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 25 II sogundo hocho os más nznroso y monos coyunfurnI. A !nnIos do mnrzo do 2004 Ioí on un modIo oIocfronIco y nIfornnfIvo do comunIcncIon on ArgonfInn unn nofn do fo- nor nIfIsonnnfo ncorcn do ¨In¨ nofIcIn do oso mos: mo ro!oro nI ncfo µubIIco dondo so InsfIfuyo In croncIon doI ¨Musoo do In MomorIn¨ (hoy ¨IsµncIo µnrn In MomorIn y In IromocIon do Ios Ðorochos Humnnos¨) on In ox ISMA (IscuoIn do Mocá- nIcn do In Armndn) do Iuonos AIros. AIIí hnbín funcIonndo un confro cInndosfIno do dofoncIon y forfurn on In uIfImn dIcfndurn mIIIfnr (l9?6-l983), y oI osµncIo hnbín sIdo ¨co- dIdo¨ µor oI IjocufIvo nncIonnI nI gobIorno do In µrovIncIn do Iuonos AIros µnrn In croncIon do un musoo on oI quo so ro"oxIonnrn sobro oI forrorIsmo do osfndo. Ioro In nofn quo Ioín so confrnbn on ofro hocho: un socfor doI Motinien/o 1nJlgeno (en fornoci6n) hnbín ¨nsnIfndo¨ oI ncfo, rocordnndo oI gonocIdIo Indígonn do l8?9 conocIdo como In ¨ConquIsfn doI ÐosIorfo¨ y rocInmnndo nI gobIorno, dosdo oso hocho, un eepocio on oI musoo, consIdorándoso oIIos Ins µrImorns vícfImns on In ¨Inrgn durncIon¨ doI forrorIsmo Imµuosfo µor oI Isfndo-nncIonnI on formncIon on nquoI momonfo. IrImoro mo nsnIfnron Ios vIcIos do µrofosIon o ImngIno Ins ImµugnncIonos µosIbIos µnrn un nrgumonfo do oso fIµo: µnrn muchos, hIsforIndoros quo sogurnmonfo IdonfI!cnn oI nconfocImIonfo con In sufurn fomµornI cnrfosInnn doI ovonfo, ¸como µodínn IIgnrso, más quo doscnboIIndnmonfo, In Cnmµnnn doI ÐosIorfo y In uIfImn dIcfndurn como hocho sInguInr¨ ¸Quo fonín quo vor oI gonocIdIo Indígonn orquosfn- do µor JuIIo ArgonfIno !ocn n !nos doI sIgIo XIX con In uIfImn dIcfndurn mIIIfnr quo cnrgn sobro oIIn oI numoro osµocfrnI do 30 000 µorsonns dosnµnrocIdns hncIn !nnIos doI sIgIo XX, onfro oIIns hombros y mujoros quo ornn osfudInnfos, InfoIoc- funIos, mnosfros, obroros, mIIIfnnfos µoIífIcos y sIndIcnIos o fndor son Ios ojos cnµIfnIos µnrn comµrondor In InsfnIncIon do unn no/ric nnrrnfIvn como !jncIon do sujofo y fomµornIIdnd hIsforIcn. Nacio n-00.indd 25 3/9/09 00:01:25 26 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Infogrnnfos do fuorzns nrmndns do guorrIIIn urbnnn¨ Y on fodo cnso ¸quo µodín ro"oxIonnr nI rosµocfo un osfudInnfo do docforndo sobro ¨osfudIos do áron¨¨ AIgunns Iocfurns sobro hIsforIogrnfín nfrIcnnn, sobro formns y mofodoIogíns nIfornnfIvns do concobIr In fomµorn- IIdnd y In durncIon hIsforIcns on osµncIos µoscoIonInIos quo µnsnron µor frnumns y ovonfos do dosnrfIcuIncIon socInI, ráµIdnmonfo mo IIovnron n ofrns µrogunfns: ¸quo Iocfurn µroducfIvn µodín hncorso do osn µofIcIon ¨doscnboIIndn¨¨ ¸Quo concoµcIonos µoIífIcns doI /ienpo lie/6rico, do In ne- norio ¨nocionol¨, doI Juelo colec/ito y do In µorfononcIn n In nncIon osfnbnn ImµIIcndns nIIí¨ ¸Quo oxIgoncIns n In hIsforIn, sI no como dIscIµIInn, como dIsµosIcIon hncIn oI µnsndo quo InvoIucrn roIncIonos do µodor, osfnbnn nIIí gosfándoso¨ 4 Isfns µrogunfns, quo során dosnrroIIndns con más µrocIsIon y dofonImIonfo on oI nµnrfndo corrosµondIonfo, so bono!cIn- ron do Ins Iocfurns y oI conocImIonfo quo yn fonín sobro In ¨oforvosconcIn¨ do Ios osfudIos do momorIn y do rovIsIon do Ins nnrrncIonos (hIsforIográ!cns y do ofrn índoIo) sobro oI µnsndo on In SudáfrIcn µosf-opor/leiJ. In oso µnís, In ¨hIsforIn¨ como dIscIµIInn µoro fnmbIon como Jiepoeici6n hncIn oI µnsndo on Ins µrácfIcns concrofns so consIdornbn como oI forrono do In vordnd µordIdo µor oI opor/leiJ, n sor rocuµorndo µnrn funcIonnr como ¨gnrnnfín¨ do fufuro. 5 Ior oIIo mIsmo Ins voIunfndos µoIífIcns y ncndo- mIcns so rounIoron µnrn dnr Iugnr n nuovos µroyocfos sobro hIsforIn ornI, hIsforIn socInI, rocuµorncIon do In momorIn y µuosfn on µorsµocfIvn do Ios µnsndos ¨µubIIcos¨ n sor oxhIbI- dos on oI confoxfo do In ¨nuovn SudáfrIcn¨. 6 !ns mofodoIogíns 4 Sobro osfos ojos vorsn oI cnµífuIo IV. ¨Sujofos do In nncIon, rocInmos n In hIsforIn: 'osµncIos µnrn In momorIn` y sufurns nI fIomµo on In momorIn µubIIcn on ArgonfInn¨. 5 Voro Ins ImµIIcncIonos do osfn Idon do ¨gnrnnfín¨ más ndoInnfo. 6 !n µnµoI fundnmonfnI Io jugo oI ¨HIsfory Workshoµ¨ quo funcIono dosdo l9?? on In !nIvorsIdnd do WIfswnforsrnnd, on Johnnnosburgo. Nacio n-00.indd 26 3/9/09 00:01:25 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 2? sufrIoron quInsmns snIudnbIos, oI ¨nrchIvo¨ fuo µor onforo cuosfIonndo como nocIon, como µrIncIµIo dondo so hnIInrín ¨oI roµosIforIo do In hIsforIn¨ y como µrácfIcn do µodor. ? !n docIsIon do oscrIbIr sobro In ¨ndmInIsfrncIon doI µnsn- do¨ y In ¨µroduccIon do hIsforIn¨ on dos confoxfos osµocí!cos fIono quo vor con osfn µroµIn yuxfnµosIcIon do oxµorIoncIn µorsonnI y ncndomIcn, y In quo sosfongo os unn nocosIdnd oµIsfomoIogIcn: hncor crucos quo nos µormIfnn dInIognr no µor fuorn doI cnmµo gonornI doI conocImIonfo hIsforIco, sIno Isfo coIocfIvo do hIsforIndoros sIguIo Ins dIrocfrIcos do su homonImo on IngInforrn, oI IrIfIsh HIsfory Workshoµ con sodo on Oxford, con unn vor- fIonfo foorIcn quo nbrovo on oI mnforInIIsmo dInIocfIco, In nuovn IzquIordn IngIosn y sus mnnIfosfncIonos do In ¨hIsforIn dosdo nbnjo¨, Innovnndo do ncuordo con Ios ImµornfIvos quo mnrcnbn oI confoxfo IocnI, muy In"uon- cIndo µor oI IovnnfnmIonfo osfudInnfII do Sowofo on l9?6. Iuo un gruµo µIonoro quo dIo orIgon n InvosfIgncIonos Imµorfnnfos on hIsforIn socInI o ¨hIsforIn ornI¨ sobro Ios cosfos socInIos doI opor/leiJ, su gonosIs socIohIs- forIcn, Ins condIcIonos do vIdn y do frnbnjo do Ios obroros no-bInncos, Ios crucos onfro rnzn, cInso y gonoro onfro fnnfos ofros foµIcos. Tuvo un roI cnµIfnI como coIocfIvo ncndomIco y n In voz ¨rocoµfor¨ do In oforvosconcIn socInI. Cf. Irown, Joshun; MnnnIng, InfrIck; ShnµIro, KnrIn; WoInor, Jon (ods.): Hie/or, fron Sou/l Africo. Al/erno/ite tieione onJ proc/icee, TomµIo !nIvorsIfy Iross, IIIndoI!n, l99l. ? In l998 fuvo Iugnr on Johnnnosburgo un oncuonfro do froco sosIo- nos µrIncIµnIos cuyo µroyocfo IIovnbn oI fífuIo do ¨!o!gurnr oI ArchIvo¨. InfoIocfunIos do dIforonfos rnmns, nrchIvoros, hIsforIndoros y oI µroµIo Jncquos ÐorrIdn formnron µnrfo do oso µroyocfo dondo so dobnfín oI ¨nr- chIvo¨ on su más nmµIIn concoµcIon como Insfrumonfo, como IímIfo y como ImngInncIon sobro/hncIn oI µnsndo. !n !nIvorsIdnd do WIfswnforsrnnd fuo In sodo o InsfIfucIon µnfrocInndorn, junfo con cunfro InsfIfucIonos nrchIvísfIcns: oI ArchIvo ÞncIonnI do SudáfrIcn, Ios ¨HIsforIcnI Inµors¨ do In mIsmn unIvorsIdnd, oI ArchIvo !osbIco-Cny, y oI ArchIvo HIsforIco SudnfrIcnno. Þuovns µorsµocfIvns foorIco-mofodoIogIcns y unn momorn- bIo InforvoncIon do ÐorrIdn fuoron rocogIdns on un IIbro. Cf. HnmIIfon, CnroIyn e/ ol. (ods.): Ie!guring /le orclite, KIuwor AcndomIc IubIIshors, Ðordrochf, Iosfon, !ondros, 2002. InrfIcuInrmonfo vonso HnrrIs, Vorno: ¨Tho nrchIvnI sIIvor: n µorsµocfIvo on fho consfrucfIon of socInI momory In nrchIvos nnd fho frnnsIfIon from opor/leiJ fo domocrncy¨, on 1IiJ., µµ. l35-l5l. Nacio n-00.indd 27 3/9/09 00:01:25 28 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Infogrnndo un mnrco do ro"oxIonos ¨dosdo In µorIforIn¨, 8 sI so mo µormIfIorn ufIIIznr unn cnII!cncIon do osfo fIµo. Ior oso Ios ojos noci6n, nenorio puIlico y proJucci6n Je lie/orio, so nrfIcuInn nquí on dos confoxfos cuyn IncIusIon no fIono un cnrIz ¨comµnrnfIvo¨, sIno uno quo Infonfn sncnr µrovocho doI µofoncInI nnnIífIco do In yuxfnµosIcIon. SudáfrIcn µosf-l994 y ArgonfInn µosf-200l vIvon µrocosos hIsforIcos dIsµnros, µoro fIonon un µunfo on comun: Ins µujns µor In InosfnbIII- dnd socInI y Ins urgoncIns doI µrosonfo dosµuos do µrocosos µoIífIco-oconomIcos do oxfromn vIoIoncIn, dosInfogrncIon socInI y vuInornbIIIdnd, µInnfonn unn ro-dIsµosIcIon hncIn oI µnsndo. A"ornn µronfo In coIonInIIdnd do sus roµroson- fncIonos y In InndocuncIon do unn mnfrIz nnrrnfIvn do In hIsforIn ¨nncIonnI¨. Sus µrobIomáfIcns más ncucInnfos on forno n In rodo!nIcIon do In fomµornIIdnd, Ios sujofos y Ios ¨ovonfos¨ nrfIcuIndoros no so nIcnnznn n vor nun µInsmndns on oI roInfo do In dIscIµIInn do In hIsforIn, µoro sus fonsIonos y confrndIccIonos so muIfIµIIcnn on Io quo do!nIro como ¨In osforn µubIIcn do Ios usos doI µnsndo¨: son osns fonsIonos oI foco µrIncIµnI do osfo frnbnjo. 8 HnbIo nquí do In µorIforIn ¨foorIcn¨ quo IncIuyo unn roforoncIn n In foorín do In doµondoncIn y sus dorIvndos on Ins gooµoIífIcns doI conocI- mIonfo, y n Ins µrácfIcns do µroduccIon, µubIIcncIon y socInIIzncIon do Ios snboros, cuyns ¨cnsns¨ odIforInIos (o IdIomns on quo so µubIIcn) mnnfIonon un plue sImboIIco do IogIfImIdnd quo Ins ou/orico. Iso µIus sImboIIco so µuodo comµrondor modInnfo In consIdorncIon do unn µorsIsfoncIn do gee- /oe coIonInI-ImµorInIos on Ins µoIífIcns doI conocImIonfo. Cf. onfro ofros, !nndor, Idgnrdo: ¨IuroconfrIsmo, snboros modornos y nnfurnIIzncIon doI ordon gIobnI doI cnµIfnI¨, on Ðubo, Snurnbh; Innorjoo-Ðubo, IshIfn; MIgnoIo, WnIfor (coords.): MoJerniJoJee coloniolee. O/roe poeoJoe, lie- /orioe preeen/ee, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 2004, µµ. 259-283. Vonso fnmbIon oI oxnmon do Ins µoIífIcns doI conocImIonfo, µnrfIcuInrmonfo on ÁfrIcn, quo hnco IoIormnn, Sfovon: ¨CoIonIzors, shoInrs, nnd fho cronfIon of InvIsIbIo hIsforIos¨, on IonnoI, VIcforIn; Hunf, !ynn (ods.): Be,onJ /le cul/urol /urn. Aeu Jirec/ione in /le e/uJ, of eocie/, onJ cul/ure, !nIvorsIfy of CnIIfornIn Iross, IorkoIoy-!os ÁngoIos-!ondros, l999, µµ. l82-2l6. Nacio n-00.indd 28 3/9/09 00:01:25 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 29 IOÐI!, MIMO!IA, I!OÐ!CCIÓÞ ÐI HISTO!IA Ao ee el poeoJo li/erol, loe 'lecloe` Je lo lie/orio lo que noe conforno, eino loe inógenee encornoJoe Jel poeoJo (.) Aunco JeIenoe Jejor Je renotor eeoe inógenee, porque el Jlo que lo logonoe, noe foeiliconoe. I!IAÞ I!II! Isfo IIbro confrnrá su nfoncIon on un nnáIIsIs do µroduc- cIonos µubIIcns do dIscurso sobro oI µnsndo on In SudáfrIcn µosf-opor/leiJ y on In ArgonfInn µosf-dIcfnforInI. In osfo sogundo cnso mo confrnro on Ins µoIífIcns µubIIcns do In mo- morIn dosµuos do 2003, nno do nsuncIon do Þosfor KIrchnor nI µodor. II foco osfá µuosfo on SudáfrIcn; y Io quo mo Info- rosn os In yuxfnµosIcIon doI nnáIIsIs con ArgonfInn cunndo osfn µormIfn ¨Ioor¨ dosdo cInvos µoscoIonInIos, sIfuncIonos do fonsIon on In conformncIon do Ins µoIífIcns conmomornfIvns on nmbos cnsos. !n rufn µroµuosfn os unn Iocfurn µosco- IonInI do Ios rogIsfros sobro Ios µnsndos µubIIcos on Ins nronns nncIonnIos. Isfn no os, cInro osfá, In unIcn vín µosIbIo µnrn Ioor Ios Infonfos do ¨ndmInIsfrnr¨ oI µnsndo, sIno In oIogIdn como cInvo foorIcn gonornI quo sorá dIscufIdn on dofnIIo on Ios ncáµIfos quo sIguon. Tnnfo SudáfrIcn dosdo l994 como ArgonfInn dosdo l983 (on µrocosos más "ucfunnfos, como voromos) hnn InIcIndo µoIífIcns µubIIcns do rodo!nIcIon doI µnsndo y oxµosIcIon do nuovns hIsforIns y momorIns sobro Ios µorIodos oxfromn- monfo vIoIonfos doI opor/leiJ y Ins dIcfndurns mIIIfnros, rosµocfIvnmonfo. II ImµuIso ncndomIco n InvosfIgncIonos hIsforIcns, socIoIogIcns y nnfroµoIogIcns so uno con InIcInfIvns o!cInIos µnrn nbrIr comµIojos oxhIbIforIos, consfruIr musoos, momorInIos y ¨osµncIos µnrn In momorIn¨, nsí como µnrn roformnr o dosfruIr ofros, o ronIIznr coromonIns µubIIcns dondo oI µnsndo os ovocndo do mnnorn µnrfIcuInr. A su voz, Nacio n-00.indd 29 3/9/09 00:01:25 30 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Io nnforIor fnmbIon so uno con confrn-nnrrnfIvns socInIos sobro como ¨Ioor¨ Ios µorIodos vIoIonfos (sus hochos y su fomµornIIdnd) y Ins conmomorncIonos doI Isfndo. IxµIornro cunfro dIforonfos µroduccIonos µubIIcns sobro oI µnsndo, nfondIondo n Ios dobnfos gonorndos n su nIrododor. Ior un Indo, fros musoos: dos ¨o!cInIos¨ (oI Mueeo Je IoIIen 1elonJ on SudáfrIcn y oI Mueeo Je lo Menorio on In ox ISMA do ArgonfInn), y un musoo do In InIcInfIvn µrIvndn (oI Apor/leiJ Mueeun, on Johnnnosburgo). In sogundo Iugnr, un monu- monfo frnnsformndo (oI Voor/re//er Monunen/, n Ins nfuorns do IroforIn, on SudáfrIcn); µor uIfImo, dos foxfos IIfornrIos (un IIbro do cuonfos do Ivnn VIndIsInvIc, nufor sudnfrIcnno, y unn novoIn do CnrIos Cnmorro, oscrIfor nrgonfIno), nsí como dos coromonIns do osfndo (unn on IroforIn y ofrn on Iuonos AIros) quo InvoIucrnron un frnfnmIonfo osµocInI do osos µnsndos. In fodos Ios cnsos, In Iocfurn fondrá como foIon do fondo Ins roforoncIns n In nncIon, yn sonn osns roforoncIns o!cInIos o surgIdns do In rocoµcIon socInI o In ¨Iocfurn¨ do Ios musoos, monumonfos o coromonIns. !ns fosIs confrnIos do osfo IIbro son dos. !n µrImorn Infonfnrá mosfrnr quo sI on osfos nrfofncfos, coromonIns y foxfos, nsí como on su rocoµcIon socInI, hny Infonfos do ¨gos- fIonnr oI µnsndo¨, Ios mIsmos µuodon Ioorso como formns do ¨proJucci6n Je lie/orio¨, sogun oI formIno ncunndo µor oI nfrIcnnIsfn ÐnvId W. Cohon. 9 !ns InvosfIgncIonos oxIsfonfos sobro Ios usos o!cInIos y socInIos µnrn IogIfImnr y roguInr oI µnsndo do In nncIon y do Ins comunIdndos roµrosonfnn yn unn soIIdn frndIcIon do osfudIos, l0 sIn ombnrgo, fomnr- 9 Cf. Cohon, ÐnvId W.: Tle conIing of lie/or,, !nIvorsIfy of ChIcngo Iross, ChIcngo, l994, µµ. XVI y ss. l0 Iodrínmos moncIonnr, onfro ofros, n frnbnjos cIásIcos y µIonoros como !nngor, Torronco; Hobsbnwm, IrIc (ods.): Tle inten/ion of /roJi/ion, CnmbrIdgo !nIvorsIfy Iross, CnmbrIdgo, l983; Þorn, IIorro (dIr.): Lee lieux Je nenoire, 3 fomos, CnIIImnrd, Inrís, l986-l993; !owonfhnI, ÐnvId: Tle poe/ ie o foreign coun/r,, CnmbrIdgo !nIvorsIfy Iross, CnmbrIdgo, Nacio n-00.indd 30 3/9/09 00:01:25 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 3l Ios como formns do proJucci6n Je lie/orio Infonfn IndIcnr un comµIomonfo: concobIrIos do mnnorn µroducfIvn, no on fnnfo dIsforsIonos o fnIfns n In vordnd hIsforIcn, sIno como oIomonfos quo µormIfon nnnIIznr Ins dImonsIonos µoIífIcns quo subyncon on Ins Iuchns µor Ins InforµrofncIonos y ro- ovnIuncIonos doI µnsndo. In µnInbrns do ÐnvId Cohon, ProJucci6n Je lie/orio como un mnrco do roforoncIn quo on- snnchn Ios sonfIdos convoncIonnIos do In hIsforIn y In hIsforIo- grnfín ro!oro n Ios modos do µrocosnr oI µnsndo on socIodndos y confoxfos hIsforIcos do fodo oI mundo, y n Ins Iuchns µor oI confroI do vocos y foxfos on InnumornbIos osµncIos, Ins cunIos nnImnn osfos µrocosos do conocImIonfo doI µnsndo. Isfo cnmµo do µrácfIcn lo proJucci6n Je lie/orio nbnrcn dosdo Ins con- voncIonos y µnrndIgmns sobro In formncIon do conocImIonfo y foxfos hIsforIcos, hnsfn Ins socIoIogíns quo orgnnIznn Ios µroyocfos y ovonfos hIsforIznnfos, IncIuyondo oxhIbIcIonos y conmomorncIonos; comµrondo dosdo In osfrucfurncIon do for- mns do consorvncIon do rogIsfros |.], hnsfn In confronfncIon do modoIos y fuorzns quo subyncon n In InforµrofncIon; dosdo In rocoµcIon socInI on oI mnnojo y In rosµuosfn n Ins µroson- fncIonos doI conocImIonfo hIsforIco, hnsfn Ins confoncIonos y Iuchns quo ovocnn y µroducon foxfos y IIfornfurn hIsforIcn. Como concoµfo, proJucci6n Je lie/orio buscn nI mIsmo fIom- µo ovndIr y fonor como foIon do obsorvncIon cuIdndosn n Ios mnrcos do roforoncIn y Ios µrofocoIos, n vocos osfrochos, quo consfIfuyon In µrácfIcn do In ¨hIsforIogrnfín¨ y Ins Iínons do In crífIcn y oI dobnfo hIsforIográ!co. ll l993; JowsIowIckI, IogumII; !ofournonu, JocoIyn (ods.): L`lie/oire en por/oge. ueogee e/ nieee en Jiecoure Ju poeee, Inrís, !`Hnrmnffnn, l996; Hnrfog, IrnncoIs; !ovoI, Jncquos (dIrs.): Lee ueogee poli/iquee Ju poeee, IcoIo dos Hnufos Ifudos on ScIoncos SocInIos IdIfIons, Inrís, 200l. ll Cf. Cohon, ÐnvId W.: ¨Iofwoon hIsfory nnd hIsforIos. Iurfhor fhoughfs on fho proJuc/ion of lie/or,¨, conforoncIn dIcfndn on Tle 1n/er- no/ionol 1ne/i/u/e, Initerei/, of Micligon, 9 do soµfIombro do l996, hffµ:// www.nowµnssngos.nof/µroducfIon.hfm, uIfImn consuIfn: l2/0?/0?. Nacio n-00.indd 31 3/9/09 00:01:25 32 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS In oI uso do osfo concoµfo on mI frnbnjo, no so frnfn do dososfImnr o do µrofondor ¨Ir más nIIᨠdo In hIsforIogrnfín, quo no onfrnrá como objofo do osfudIo, sIno do nnnIIznr, con mIrndns µroducfIvns, Ios µnsndos µubIIcos (o!cInIos y subnIfornos) como rocInmos, oxIgoncIns o ndvorfoncIns eoIre lo lie/orio. l2 !n sogundn fosIs os un comµIomonfo n In µrImorn. Isfns µroduccIonos do hIsforIn on formns do momorIn µubIIcn, sI so nnnIIznn como un ¨cnmµo ofnográ!co¨, l3 µuodon rovoInr fonsIonos socIoµoIífIcns doI µrosonfo: roncomodnmIonfos hogomonIcos doI Isfndo quo usn nI µnsndo y do!no ¨nuovns¨ momorIns, µoro frnfnndo do Imµonor nI mIsmo fIomµo Ins fronforns do Io quo onfrn y Io quo quodn fuorn do ¨Io nuovo¨; n su voz, osos roncomodnmIonfos so onfroInznn con InforµrofncIonos y rocInmos do socforos subnIfornos quo ¨Ioon¨ Ios Infonfos hogomonIcos. In osn Iocfurn µorformnfIvn Ios hncon docIr ¨ofrn cosn¨, o Ios confrnsfnn µrosonfnn- do Ins confInuIdndos hIsforIcns do In InoquIdnd, In oxcIusIon o Ios IímIfos doI ojorcIcIo do In cIudndnnín on In nncIon, como voromos osµocí!cnmonfo on oI cnso do Ios rocInmos Indígonns sobro oI Musoo do In ISMA o Ins Iocfurns n confrnµoIo doI Voor/re//er Monunen/ on IroforIn. l2 Como concoµfo gonornI, fnmbIon so comµIomonfn con oI do ¨µoIí- fIcns µubIIcns do In momorIn¨ µorquo osfns comµrondon Ins formns do gosfIonnr ¨o!cInImonfo¨ oI µnsndo n frnvos do modIdns osµocí!cns. SI bIon osfo sorá nbordndo on oI frnbnjo, mI µorsµocfIvn os nIgo más nmµIIn. Inrn unn osµocI!cncIon sobro oI concoµfo vonso !nbofnIkof, Þorn: ¨MomorIn y µoIífIcn n 30 nnos doI goIµo¨, on !Idn, CInrn; Crosµo, HorncIo; YnnkoIovIch, InbIo: Argen/ino, 1976. 1e/uJioe en /orno ol golpe Je ee/oJo, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 200?, µ. 26l. l3 !os fundnmonfos foorIcos doI concoµfo do ¨ovIdoncIns doI µnsndo como cnmµo ofnográ!co¨ során osµocI!cndos on oI nµnrfndo ¨Insndos µubIIcos como cnmµo ofnográ!co¨ do osfn InfroduccIon. Inrn un nnáIIsIs gonornI, cf. Comnroff, John; Comnroff, Jonn: 1/lnogropl, onJ /le Hie- /oricol 1nogino/ion, IouIdor, !ondros, l993. Nacio n-00.indd 32 3/9/09 00:01:25 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 33 In osfo uIfImo sonfIdo, Ins µroduccIonos do hIsforIn fIonon, como momorIn µubIIcn, comofIdos µoIífIcos modInnfo Ios cunIos µodomos Indngnr on formns socInIos (n vocos comunIfnrIns) do roconcobIr oI fIomµo, In fomµornIIdnd y In oxµorIoncIn hIsforIcn, nsí como In oxµosIcIon do roIncIonos osµocí!cns do µodor y domInncIon. !nn Iocfurn ¨µoscoIonInI¨ do osfns fonsIonos sobro como roguInr oI µnsndo onfro Isfndo y gruµos subnIfornos, onfro gruµos hogomonIcos do Ins so- cIodndos on cuosfIon y socforos oxcIuIdos, os unn vín µosIbIo µnrn IdonfI!cnr Ios ¨frnzos¨ do In dIforoncIn coIonInI on oI µrosonfo, l4 nnnIIznr quo Iocfurns do !jncIon y ndmInIsfrncIon do In dIforoncIn on In nncIon l5 µuodon hncorso n µnrfIr do osfos nrfofncfos y dobnfos on In osforn µubIIcn. Isfos frnzos no nµnrocon do formn ovIdonfo nI son roforIdos do osn mnnorn µor Ios ncforos socInIos InvoIucrndos o µor Ins hIsforIns quo nnrrnn. SIn ombnrgo, Ins modnIIdndos do orgnnIzncIon doI snbor y do oxµosIcIon do Ios hochos y In nnrrnfIvn hIsforIcn on Ios musoos o monumonfos, nos µormIfon vor nIgunns do Ins confrndIccIonos do Ins modornIdndos nncIonnIos: on In IncIusIon do ¨nuovos¨ µnsndos on In ¨nuovn¨ SudáfrIcn o on In ArgonfInn domocráfIcn hny fnmbIon Infonfos do do!nIcIon hogomonIcn sobro Ins fronforns do ¨Io quo moroco sor rocor- l4 SµIvnk, CnynfrI Chnkrnvorfy: ¨IosfsfrucfurnIIsm, mnrgInnIIfy, µoscoIonInIIfy nnd vnIuo¨, on Irydon, ÐInnn (od.): Poecoloniolien. Cri/icol concep/e in li/eror, onJ cul/urol e/uJiee, !oufIodgo, !ondros y Þuovn York, 2000, µµ. 5?-84; y µnrn unn dIscusIon sobro Ins InforsoccIonos onfro ÐorrI- dn y SµIvnk on Irnknsh, Cynn: ¨!os osfudIos do subnIfornIdnd como crífIcn µoscoIonInI¨, on !Ivorn CusIcnnquI, SIIvIn; Inrrngán, !ossnnn (comµs.): DeIo/ee poecoloniolee. Ino in/roJucci6n o loe ee/uJioe Je euIol/erniJoJ, SIIHIS-AruwIyIrI, !n Inz, l99?, µµ. 293-3l3. l5 Ðubo, Snurnbh: ¨InfroduccIon: cuosfIonos ncorcn do Ins modornI- dndos coIonInIos¨, on Ðubo, Snurnbh; Innorjoo-Ðubo, IshIfn; MIgnoIo, WnIfor (ods.): MoJerniJoJee coloniolee. O/roe poeoJoe, lie/orioe preeen/ee, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 2004, µµ. l3-46. Nacio n-00.indd 33 3/9/09 00:01:25 34 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS dndo¨, n Ios quo so unon Ins confosfncIonos y nµroµIncIonos socInIos como Infonfos do or/iculoci6n. l6 In Ios cnsos osµocí!cos do ¨µroduccIon do hIsforIn¨ quo nnnIIzo, frnfnro do mosfrnr quo hny formns do nµroxImncIon nI µnsndo quo no soIo InvoIucrnn n Ios ¨hochos¨ on sí (oI opor/leiJ o Ins dIcfndurns). !omIfon fnmbIon n dIsµufns más nmµIIns µor In do!nIcIon do In ¨fomµornIIdnd¨ (sobro cuáIos son Ios orígonos do In vIoIoncIn y cuándo so osfnbIocon) y so- bro quIonos osfán InvoIucrndos como rosµonsnbIos, vícfImns o vIcfImnrIos. Isfo frnbnjo Infonfnrá hncorso oco do Io quo nIgunos InfoIocfunIos IInmnn In oxIsfoncIn confomµoránon do ¨grnndos oforfns do sonfIdo fomµornI¨: mnrcos InsfIfu- cIonnIos quo confrIbuyon n osconI!cnr In fomµornIIdnd on oI osµncIo µubIIco mnrcnndo confInuIdndos y ruµfurns, quo n vocos son ro-nµroµIndos on nccIonos socInIos quo oxcodon Ins InfoncIonos InIcInIos. l? Cunndo hnbIo do oJninie/roci6n, ufIIIzo oI concoµfo con un fInfo nnfroµoIogIco, onfondIondo µor oIIo un µrocoso InosfnbIo, hoforogonoo µoro sobro fodo dosIgunI on In Iuchn µor In !jncIon y roguIncIon sobro oI µnsndo. l8 AdmInIsfrnr l6 Tomo osfo formIno como Io usn Susnnnnh !ndsfono: un concoµfo quo nfIondo n Ios µrocosos socIoµoIífIcos ImµIícIfos on Ios ¨usos doI µnsndo¨, sIn buscnr unn ¨µurozn¨ do In momorIn como ¨gnrnnfo¨ do Io quo hnbrín µnsndo /ol , cono ee recuerJo. Más nun, on Io quo do!no n In momorIn µubIIcn, In mIsmn so ojorco como fncuIfnd IndIvIdunI y como µrácfIcn socInI, so ¨nrfIcuIn¨ con Ios loIi/ue do frnyocforIn do Ios IndIvIduos y con oI confoxfo socIohIsforIco. Inrnfrnsonndo n !ndsfono, In momorIn os oxµo- rIoncInI, confIngonfo y µrofundnmonfo µoIífIcn. Cf. !ndsfono, Susnnnnh: ¨!oconcoIvIng bInnrIos: fho IImIfs of momory¨, Hie/or, Wor/elop Journol, 59, 2005, µµ. l34-l50. l? Cf. !nbofnIkof, Þorn: ¨MomorIn y µoIífIcn n 30 nnos doI goIµo¨, op. ci/., µ. 26l. l8 Ðobo In ro"oxIon sobro osfo concoµfo, groeeo noJo, n Ins Iínons InI- cIndns on In ¨nnfroµoIogín do In ndmInIsfrncIon¨, µor modIo do Ins cunIos so osfudInn Ins formns socIocuIfurnIos, InsfIfucIonnIos o hIsforIcns do Ios µrocosos ndmInIsfrnfIvos (roforonfos n µobIncIonos µor Io gonornI). Cf. oI Nacio n-00.indd 34 3/9/09 00:01:25 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 35 os, do nIgunn mnnorn, gosfIonnr. Y hnbInr do ndmInIsfrncIon no ImµIIcn nquí roforIrnos oxcIusIvnmonfo n µrocosos o!cIn- Ios o InsfIfucIonnIos do ¨gosfIon¨ doI µnsndo. AI confrnrIo, Incorµorn unn nµroµIncIon socInI do Ins formns do ordonnr, mnnIµuInr l9 y frnfnr do !jnr, modInnfo rocursos dIforoncIn- dos, oI nccoso y In sIgnI!cncIon do Ins nnrrncIonos sobro oI µnsndo. Isos rocursos son nnrrnfIvos (foxfunIos, ornIos o oscrIfos), sImboIIcos (n frnvos do objofos quo µuodon frnns- forIr o confonor concoµfos o Idons µrocIsns sobro oI µnsndo do Ins socIodndos), y µorformnfIvos (coromonIns o ncfos quo confIonon unn cnµncIdnd somIofIcn: oIIns mIsmns µuodon sor formns socInIos do ordonnr In frnnsmIsIon do Idons/µrocoµfos/ huoIIns doI µnsndo). A su voz, hnbInr do osfos rogIsfros ndmInIsfrnfIvos como ¨µroduccIon do hIsforIn¨ no ImµIIcnrín µonsnr quo /oJo dIs- curso oncuonfrn voz o nuforIzncIon on In osconn µubIIcn. Isns µugnns µor roguInr oI µnsndo y ndmInIsfrnrIo gonornn dIsµosIfIvos (oxhIbIcIonos, rogIsfros vIsunIos, ncfos µubIIcos, foxfos, µrocInmns) quo Infonfnn IogIfImnr sus nnrrncIonos, µoro quo son nsImofrIcos on sus roIncIonos do µodor. !ns horrnmIonfns quo fIonon oI Isfndo y Ins InsfIfucIonos ncn- domIcns, n frnvos do µrofocoIos do nuforIzncIon y doI uso do símboIos doI snbor, no son Ins mIsmns quo fIonon Ios socforos subnIfornos µnrn nnuncInr sus rocInmos y confrn-momorIns. 20 frnbnjo µIonoro do AnfonIo CnrIos do Souzn !Imn: In gronJe cerco Je poc. PoJer /u/elor, inJioniJoJe e fornoçôo Jo ee/oJo no Broeil, Vozos IdIforn, !Io do JnnoIro, l995, µµ. l2 y ss. !n Iuchn µor oI ordonnmIonfo, In gosfIon, In roguIncIon y In IogIfImncIon do osns fornoe Je poeoJo, os Io quo IInmnmos ndmInIsfrncIon. l9 Þo uso nquí osfo formIno con un sonfIdo dosµocfIvo o do ¨dIsforsIon¨, sIno on su ncoµcIon IIfornI do nonejo, µroduccIon formnfIvn do nnrrncIonos/ foxfos/dIsµosIfIvos. 20 Cf. Ðo Sousn Snnfos, Ionvonfurn: ¨Inrn umn socIoIogIn dns nuson- cIns o umn socIoIogIn dns omorgoncIns¨, on Ðo Sousn Snnfos; Ionvonfurn (org.): Conlecinen/o pruJen/e poro uno tiJo Jecen/e. ¨In Jiecureo eoIre Nacio n-00.indd 35 3/9/09 00:01:25 36 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS SIn ombnrgo, osfos socforos gonornn formns do comµrondor, nnnIIznr y nombrnr In domInncIon y In oxcIusIon hIsforIcns, modnIIdndos osµocí!cns oxµrosndns on formInos do unn ¨ocoIogín do Ios snboros¨ como Io IInmn Ionvonfurn do Sousn Snnfos; 2l quo no nocosnrInmonfo son nnfngonIcns: osfán µor- mondns fodns µor Ios roµorforIos do snbor/µodor quo oxIsfon on cndn ¨µrosonfo¨, on cndn confoxfo hIsforIco, nogocInn y son In"uIdos µor Ins nnrrnfIvns doI Isfndo o IncIuso µor oI roµorforIo do dIscursos InfoIocfunIos o modIáfIcos. !n Iocfurn on cInvo µoscoIonInI quo µroµongo Infonfnrá sor sonsIbIo n osns formns dIvorsns do rogIsfrnr oI µnsndo y fnmbIon n Ins nsImofríns on Ios Iugnros do onuncIncIon, rocordándonos quo oxIsfo unn rníz coIonInI-ImµorInI do subordInncIon y dosµo- sosIon on In mnnorn do ndmInIsfrnr Ios snboros y cnµIfnIos cuIfurnIos. 22 Isfos nrgumonfos gonornIos fIonon mnfIcos nrgumonfn- fIvos osµocí!cos on Ios osfudIos do cnso, quo nnfIcIµnro on oI nµnrfndo !nnI do osfn InfroduccIon cunndo so µrosonfon Ios cnµífuIos. In Ios ncáµIfos quo sIguon frnfnro do ndonfrnrmo con más µrocIsIon on Ios mnrcos confoxfunIos y fundnmonfos foorIcos quo guInrán Ios osfudIos do cnso. IrImoro oxµon- dro nIgunos do Ios cnmInos confrnIos quo sIguIoron Ins oe ciêncioe¨ retiei/oJo, Afronfnmonfo, Iorfo AIogro, ÐIsµonIbIo on hffµ:// www.cos.fo.µf/bss/µnµors.hfm, uIfImn consuIfn: l0/08/2005. 2l Ðo Sousn Snnfos µroµono osfo concoµfo µnrn nnnIIznr como µIonsnn y nnrrnn In hIsforIn Infornn do domInncIon y rosIsfoncIn Ios µroµIos ncforos InvoIucrndos, Io cunI fondrín oI µofoncInI osµocí!co do sor unn nnrrncIon sIfuncIonnI, oxµorIoncInI. Cf. 1Jen. 22 Ðosdo dIforonfos ánguIos, osfo os un nrgumonfo confrnI on oI µonsnmIonfo do CnynfrI SµIvnk y WnIfor MIgnoIo. Cf. MIgnoIo, WnIfor: ¨!n coIonInIIdnd n Io Inrgo y n Io nncho: oI homIsforIo occIdonfnI on oI horIzonfo coIonInI do In modornIdnd¨, on !nndor, Idgnrdo (comµ.), Lo colonioliJoJ Jel eoIer. eurocen/rieno , ciencioe eociolee. Perepec/itoe lo/inoonericonoe, C!ACSO, Iuonos AIros, 2000, µµ. 65 y ss; SµIvnk, CnynfrI: ¨Iosfsfrucfurn- IIsm, mnrgInnIIfy, µoscoIonInIIfy nnd vnIuo¨, op. ci/., µµ. 65 y ss. Nacio n-00.indd 36 3/9/09 00:01:25 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 3? µoIífIcns do In momorIn on SudáfrIcn dosµuos do l994 y on ArgonfInn dosµuos do l983. Isfo nyudnrá n sIfunrnos on oI mnrco hIsforIco-confoxfunI do In croncIon do musoos y monumonfos, Ios ncfos o!cInIos y In µubIIcncIon do Ios fox- fos IIfornrIos quo nbordnro. !uogo hnro un nnáIIsIs do Ins roIncIonos onfro momorIn, hIsforIn y oxµorIoncIn on fnnfo concoµfos vorfobrndoros do Ios dobnfos µubIIcos sobro oI µnsndo. SoguIdnmonfo, frnfnro do µunfunIIznr quo onfIondo µor ¨osforn µubIIcn¨ y ¨usos doI µnsndo¨, y do quo mnnorn Ins roforoncIns y nµoIncIonos n In nncIon so Insorfnn do mnnorn µroducfIvn on Ios dobnfos rocIonfos sobro momorIn µubIIcn. !n InfroduccIon gonornI !nnIIznrá con nIgunns µrocIsIonos sobro Ins oIoccIonos mofodoIogIcns y Ins vnrInbIos do nná- IIsIs, y con unn oxµosIcIon do Ios µunfos confrnIos do cndn cnµífuIo doI IIbro. IO!ÍTICAS, COÞTIXTOS Trnfnro do osboznr nhorn nIgunos do Ios oIomonfos hIsforIco- confoxfunIos confrnIos on forno do Ins µoIífIcns µubIIcns rocIonfos do In momorIn on SudáfrIcn y on ArgonfInn, Io cunI µormIfIrá comµrondor mojor oI osconnrIo do Ins µrácfIcns do ¨µroduccIon do hIsforIn¨ quo során nnnIIzndns on oI cuorµo doI frnbnjo. !ns oIoccIonos IIbros y unIvorsnIos do l994 on SudáfrIcn, quo IIovnron nI µodor nI Africon Ao/ionol Congreee (AÞC) y n su cnndIdnfo n µrosIdonfo, ÞoIson MnndoIn, soIInron oI µnso n unn nuovn orn quo so vonín gosfnndo dosdo hncín fIomµo. II opor/leiJ so dorrumbnbn y con oI, un rogImon brufnI do oxµIofncIon y vIoIncIon sIsfomáfIcn do Ios dorochos humnnos y un sIsfomn do cInsI!cncIon y dIscrImInncIon rncInI n µnrfIr do unn sorIo do nrfofncfos IognIos crondos µor oI Isfndo o!- cInImonfo InsfnIndo dosdo l948. II rosuIfndo doI µrocoso do nogocIncIonos y do In ¨frnnsIcIon¨ sudnfrIcnnn fuo coIobrndo Nacio n-00.indd 37 3/9/09 00:01:26 38 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS µor In comunIdnd InfornncIonnI y cnII!cndn no µocns vocos como oI ¨mIIngro sudnfrIcnno¨. !n cnídn ¨µoIífIcn¨ doI opor/leiJ fuvo como gosfo básIco dos movImIonfos cInvo hncIn oI µnsndo: In recuperoci6n y exlunoci6n (do momorIns, do fosfImonIos, do Ins hIsforIns ocuIfns do In µobIncIon vojndn y donIgrndn durnnfo Ios nnos doI sIsfomn sogrogncIonIsfn), 23 y oI conIio do vIsIon hIsforI- cn (un gIro on Ins mofodoIogíns y formns do roµrosonfncIon doI µnsndo, nocosnrIos µnrn ronrfIcuInr Ins nnrrncIonos on un osµncIo cuIfurnI vnrIndo, con rodos suµorµuosfns do fomµornIIdndos, oxµorIoncIns comµIojns do coIonIzncIon y µoscoIonInIIdnd). 24 In ronIIdnd fuo on l990 cunndo comon- 23 Isfo fIono, µor suµuosfo, unn nrIsfn Imµorfnnfo quo sorá frnbnjndn on uno do Ios cnµífuIos: ¸cuáI os In /enporoliJoJ doI opor/leiJ¨ IoIífIcn- monfo, on sonfIdo osfrIcfo, l948-l994 son Ins fochns quo mnrcnn oI Ingroso y oI dosµInznmIonfo doI ÞnfIonnI Inrfy on oI µodor. SIn ombnrgo, como voromos, In dIscusIon sobro In Inrgn durncIon doI opor/leiJ on formInos socInIos o ImngInnrIos, sIguo vIgonfo. Cf. osµocí!cnmonfo cnµ. II. ¨II µn- sndo roordonndo: nIogoríns InvorfIdns y In 'momorIn fufoIndn` on oI Mueeo Jel Apor/leiJ do Johnnnosburgo, SudáfrIcn¨. 24 Is Imµorfnnfo nofnr quo In hIsforIn dIscIµIInnr/ncndomIcn no sIomµro fomo con oI mIsmo fono n Ios rocInmos ¨µubIIcos¨ µor ronvIvnr Ios dobnfos sobro oI µnsndo (osfnfnIos µoro fnmbIon socInIos, comunIfnrIos). A !nnIos do l999, In ConforoncIn do In AsocIncIon do HIsforIn SudnfrIcn- nn IIovndn n cnbo on Johnnnosburgo, rocnIcnbn In ¨µroocuµncIon¨ µor In µnráIIsIs dIscIµIInnr y oI fomor n quo fodos Ios dobnfos so convIrfIornn on dIsµufns sobro ¨hIsforIn µubIIcn y µnfrImonIo¨. A su voz, oI 24 do mnyo do 2000 on In mIsmn cIudnd, on cnIIos do IrnnmfonfnIn hncIn Ins InmodIncIo- nos do In !nIvorsIdnd do WIfswnforsrnnd, mnnIfosfnnfos doI Congroso do IsfudInnfos SudnfrIcnnos snIIoron n Ins cnIIos romµIondo vIdrIos y cnrros. IxIgínn nIgo quo µnrocIo InnudIfo como rocInmo muIfIfudInnrIo on unn mnnIfosfncIon urbnnn: In IncIusIon do In hIsforIn como nsIgnnfurn obII- gnforIn on Ios cursos suµorIoros. Cf. Comnroff, Jonn: ¨Tho ond of HIsfory, ngnIn¨ IursuIng fho µnsf In fho µoscoIony¨, on !oombn, AnIn; KnuI, SuvIr; IunzI, MnffI; Iurfon, AnfoInoffo; Isfy, Jod (ods.): Poe/coloniol e/uJiee onJ Ie,onJ, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ðurhnm y !ondros, 2005, µ. l25. TnmbIon cf. !nIu, Iromosh: ¨In fho ovonf of hIsfory: rondIng fho mImo of momory In fho µrosonf of µubIIc hIsfory¨, SomInnr Inµors Ðoµnrfmonf Nacio n-00.indd 38 3/9/09 00:01:26 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 39 zo unn ¨rovIsIon¨ on formInos do µoIífIcns do µnfrImonIo, momorIn o IdonfIdnd on SudáfrIcn, con oI IovnnfnmIonfo do In µroscrIµcIon nI Africon Ao/ionol Congreee (AÞC), Iídor IndIscufIdo doI movImIonfo nnfI-opor/leiJ. In l99l, oI AÞC osfnbIocIo unn ComIsIon sobro Musoos, Monumonfos y HoráIdIcn (CMMH) donfro doI Ðoµnrfnmon- fo do Arfos, CIoncIn, CuIfurn y TocnoIogín (ÐASCT). Ðos nnos dosµuos osfo orgnnIsmo fuo roomµInzndo µor unn ComIsIon µnrn In !oconsfruccIon y TrnnsformncIon do Ins Arfos y In CuIfurn (C!IATI); osfo cuorµo fuvo unn ImµorfnncIn moduInr yn quo su funcIon µrIncIµnI fuo In do rovIsnr y ro-dIroccIonnr Ins µoIífIcns µubIIcns on forno nI µnfrImonIo y In momorIn nncIonnI con rosµocfo nI gobIorno µrovIo doI ÞnfIonnI Inrfy durnnfo oI opor/leiJ. 25 Ðo C!IATI snIIo In rodnccIon do un documonfo quo so conocIo como M!SA (¨Musoums for Soufh AfrIcn InforsocfornI InvosfIgnfIon for ÞnfIonnI IoIIcy¨). Con roforoncIn n osfo documonfo, oI vocoro do C!IATI y onfoncos dIrocfor doI rocIonfomonfo InsfnIndo MnyIbuyo Confor on In !nIvorsIdnd do Wosforn Cnµo, 26 Andro OdondnnI µronuncIo on l994 osfo dIscurso µubIIco quo vnfIcInnbn Ios µrobIomns más nmµIIos sobro In ¨mIrndn¨ hncIn oI µnsndo: of HIsfory, KwnzuIu ÞnfnI !nIvorsIfy, hffµ://www.hIsfory.ukzn.nc.zn/ !Ios/somµnµors/!nIu2000.µdf, uIfImn consuIfn: l2/0?/0?. CIfndo con nuforIzncIon doI nufor. TnmbIon cf. !n Hnusso, InuI: ¨OrnI hIsfory nnd Soufh AfrIcnn hIsforInns¨, on Irown, Joshun; MnnnIng, InfrIck; ShnµIro, KnrIn; WoInor, Jon (ods.): Hie/or, fron Sou/l Africo. Al/erno/ite tieione onJ proc/icee, op. ci/., µµ. 342-349; WIfz, !osIIo: ¨Tho 'WrIfo your own hIsfory` µrojocf¨, on 1IiJ., µµ. 368-3?8. 25 Cf. Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ. Vieuol cul/ure onJ puIlic nenor, in o Jenocro/ic Sou/l Africo, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ðurhnm y !ondros, 2003, µ. l5. 26 II MnyIbuyo Confor so croo on l993 como un confro µnrn rocuµornr documonfos vIsunIos, do nudIo, fofogrnfíns y un ¨nrchIvo ornI¨, confrndos fodos on In orn doI opor/leiJ, confro quo funcIonn on In !nIvorsIdnd do Wosforn Cnµo, CIudnd doI Cnbo, dosdo osn fochn hnsfn hoy. Nacio n-00.indd 39 3/9/09 00:01:26 40 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS II dosnfío µnrn M!SA fuo frnfnr do roconcIIInr Ins vIsIonos do nquoIIos musoos cuyns µorsµocfIvns so onrníznn on oI µnsndo coIonInI y doI opor/leiJ, con unn vIsIon domocráfIcn doI mo- vImIonfo do IIborncIon y do Ins osfrucfurns domocráfIcns doI Isfndo quo so osfán gosfnndo. Ðo mnnorn cnsI µrodocIbIo, Inmonfo docIr quo quIonos domInnron M!SA, Ios vIojos buro- crnfns doI opor/leiJ y quIonos osfnbnn n cnrgo do Ios musoos, fuoron Incnµncos do rosµondor nI dosnfío. In Io quo nI Africon Ao/ionol Congreee so ro!oro, M!SA no snIIo sIquIorn do Ios µunfos InIcInIos do dIscusIon |.] !n nnfurnIozn y oI fonor doI roµorfo, InIcIndo dos mosos dosµuos do IIomfonfoIn |on ocnsIon do un Imµorfnnfo oncuonfro doI AÞC sobro µnfrImonIo y nsunfos cuIfurnIos] y cuImInndo un mos nnfos doI ndvonImIonfo do In domocrncIn, soIo µuodo sor consIdorndo como un Infonfo, µor µnrfo do In vIojn burocrncIn doI Isfndo y doI ee/oIlielnen/ quo ndmInIsfrn Ios musoos, µnrn roosfrucfurnr do mnnorn unIIn- fornI oI socfor musoísfIco do SudáfrIcn, µrosorvnr oI e/o/u-quo y fronnr Ios µrocosos y cnmbIos domocráfIcos. 2? A su voz, oI Coneejo poro Monunen/oe Aocionolee (ÞMC) quo oxIsfín dosdo l9l0, nno do croncIon do In !nIon Sud- nfrIcnnn, hIzo un Infonfo µor roorgnnIznr su consojo dIrocfIvo un mos nnfos do Ins oIoccIonos IIbros do nbrII do l994, con In ¨vIojn gunrdIn¨ do hIsforIndoros y µoIífIcos doI ÞnfIonnI Inrfy, µnrn sosfonor unn µoIífIcn quo bIoquonrn Ios cnmbIos quo so µrovoínn µnrn dosµuos do Ins oIoccIonos. 28 Ioro Ios Infonfos fuoron Infrucfuosos. Þo µorquo oI AÞC on oI µodor hnyn quobrndo ¨rndIcnImonfo¨ con Ios vIojos ojos nnrrnfIvos y do !jncIon do nrfofncfos do!nIforIos do In hIsforIn on oI µo- rIodo µrovIo n l994, sIno µorquo básIcnmonfo hubo un Infonfo cInro do ¨nogocInr¨ Ios oIomonfos concoµfunIos, sImboIIcos y físIcos quo do!nIrínn nI ¨µnfrImonIo¨ do In ¨nncIon nrco-IrIs¨ on nquoI onfoncos. Iruobn do oIIo os In µoIífIcn quo so sIguIo 2? CIfndo on Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ., op. ci/., µ. l5. 28 Cf. 1IiJ., µ. l6. Nacio n-00.indd 40 3/9/09 00:01:26 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 4l con oI Monunen/o ol Voor/re//er, Icono µor oxcoIoncIn do In domInncIon bInncn, nfrIkánor, do SudáfrIcn. 29 II fronfo µor In ¨ro-IocncIon¨ doI µnsndo fuvo dIforonfos nrIsfns: µrImoro, un nrfofncfo do nIfn InjoroncIn socInI y fuorzn jurídIcn: In ComIsIon do In Vordnd y In !oconcIIIncIon, In Tru/l onJ Ieconcilio/ion Connieeion (coIobro hoy on dín como ¨T!C¨ µor sus sIgIns on IngIos). Þo mo dofondro on oIIn, nunquo os nocosnrIo docIr quo osfuvo ncfIvn durnnfo vnrIos nnos: omµozo n funcIonnr on dIcIombro do l995, y gonoro Ios roµorfos quo so conocon onfro l998 y 2003; n su voz, fuvo un Imµncfo cnµIfnI como ncorvo µnrn roconsfruIr Ins vIsIonos do In hIsforIn socInI doI opor/leiJ. 30 Ior ofro Indo, 29 Cf. cnµ. III. ¨'In epi/o!o Je luno , eepejoe`: usos y roInscrIµcIonos doI µnsndo on forno nI Monunen/o ol Voor/re//er sudnfrIcnno¨. 30 !n sobroµroduccIon odIforInI y ncndomIcn sobro osfo fomn hnrín ImµosIbIo unn onumorncIon oxhnusfIvn do frnbnjos nI rosµocfo. Insfnrá docIr quo on osfn comIsIon frnbnjnron Iídoros roIIgIosos y µoIífIcos, y fnmbIon ncndomIcos. Iuo su µrosIdonfo Ðosmond Tufu, y AIox IornIno oI vIcoµrosIdonfo. !n µosfurn o!cInI (nunquo no fuo unIformo n Io Inrgo do Io quo duro In comIsIon) so confro on do!nIr In funcIon do In mIsmn como unn rosµuosfn n In nocosIdnd quo fonín In socIodnd sudnfrIcnnn do conocor su µnsndo dosdo ¨bnsos mornImonfo ncoµfnbIos¨, quo n su voz condujornn n In ¨roconcIIIncIon y In unIdnd¨. !os dobnfos ncndomIcos y µoIífIcos on forno n In ¨o!cncIn¨ y oI roI ronI do In T!C on In frnnsIcIon son InnumornbIos y gonornImonfo µondornn dIforonfos vnrInbIos: In ImµnrfIcIon do jue/icio, In ¨µosIbIIIdnd o ImµosIbIIIdnd¨ doI perJ6n, In do!nIcIon do In onnie/lo oforgndn IndIvIdunImonfo n nIgunos do Ios µorµofrndoros quo docInrnrnn, rnsgo oxcoµcIonnI do osfn ComIsIon. A osfo so unon Ins µrobIomáfIcns µor In ¨do!nIcIon¨ y ¨cInsI!cncIon¨ do Ios crímonos y doIIfos comofIdos (como unn cuosfIon no noufrnI n osfudInr y µrofundIznr), Ins mnrcndns dIforoncIns do genero, In IncIusIon/oxcIusIon do sujofos µunIbIos/sujofos µoIífIcos, y In InforvoncIon do unn cosmovIsIon ¨crIsfInnn¨ te. unn cosmovIsIon ¨nfrIcnnn¨ on In µrosocucIon do Ins rosoIucIonos, onfro muchns ofrns. Adomás, In T!C fuo oI rosuIfndo do un frnbnjo µrovIo sosfonIdo con roµrosonfnnfos do ofrns ComIsIonos do In Vordnd, µnrfIcuInrmonfo InfInonmorIcnnns (In µroson- cIn do roµrosonfnnfos do ChIIo y ArgonfInn fuo noforIn on In do!nIcIon do Ios mocnnIsmos). Ior uIfImo, oI osµírIfu doI quo omnnn In T!C µuodo Ioorso on In µroµIn ncfn quo dn Iugnr n su croncIon, so frnfn do In Prono- Nacio n-00.indd 41 3/9/09 00:01:26 42 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS In croncIon do InsfIfucIonos ncndomIcns como oI Cen/ro por lo Menorio Populor on In sodo do In !nIvorsIdnd do CIudnd doI Cnbo (!CT) quo funcIonn dosdo l99?, nsí como oI dIso- no do un µroyocfo ncndomIco do Insndos IubIIcos (PuIlic Poe/e Projec/) on In !nIvorsIdnd do Wosforn Cnµo (!WC) on l998 y In croncIon un Progrono Africono eoIre Po/rinonio , Mueeoe quo InvoIucrn n In !CT, In !WC y oI Musoo do !obbon IsInnd, son, onfro ofros, Ios oIomonfos cInvo quo mnrcnn In ronovn- cIon do concoµcIonos, mofodoIogíns y osµncIos do onuncIncIon ('nuforIzndos`) sobro oI µnsndo rocIonfo sudnfrIcnno. 3l A osfo so unon Ins muIfIµIos InIcInfIvns comunIfnrIns, no o!cInIos, do oxµosIcIon do Ins momorIns doI opor/leiJ. Infro osfns InIcInfIvns, muchns do Ins cunIos so hnn convorfIdo on nnrrnfIvns morcnnfIIIzndns µor Ins oxIgoncIns doI furIsmo do In momorIn, moncIonnro dos quo ndquIoron roIovnncIn osµocí!cn y quo no során frnbnjndns in ex/eneo on oI cuor- µo doI IIbro: oI WICAT y oI musoo comunIfnrIo doI ÐIsfrIfo SoIs do CIudnd doI Cnbo. II µrImoro, Wee/ern Cope Ac/ion Tour, so nIzn como unn confrn-nnrrnfIvn n Ios ¨grnndos fo- /ion of Ao/ionol Ini/, onJ Ieconcilio/ion Ac/, num. 34, !rmndn oI 26 do juIIo do l995. Cnbo ncInrnr ndomás quo oI nIcnnco modIáfIco quo fuvo In frnnsmIsIon do Ios juIcIos µor cndonn do rndIo y foIovIsIon, In convIorfon on un nrfofncfo Imµorfnnfo on In consfruccIon do In momorIn µubIIcn. II ncfn µuodo consuIfnrso on Tru/l onJ Ieconcilio/ion Conieeion Hone Poge, hffµ://www.doj.gov.zn/frc/IognI/ncf9534.hfm. Inrn oI roI µubIIco y Ins roµrosonfncIonos modIáfIcns do In T!C, cf. McInchorn, ChnrmnIno: Aorro/itee of no/ion. MeJio, nenor, onJ repreeen/o/ion in /le neu Sou/l Africo, Þovn ScIonco IubIIshors, Þuovn York, 2002, osµ. cnµs. 2 y 3. 3l In oI forrono osµocí!co do In dIscIµIInn hIsforIcn y su onsonnnzn on In oducncIon sIsfomáfIcn, rocIonfomonfo Jonn Comnroff IInmnbn In nfoncIon sobro osfo µunfo: ¨on In 'nuovn` SudáfrIcn IIborndn, In hIsforIn, sI os quo nun so Io µrosfn nfoncIon, so onsonn µor Io gonornI con foxfos µroducIdos on In orn doI opor/leiJ. Y oI nuovo Hie/or, Projec/ nncIonnI osfá !nnncIndo no µor oI Isfndo, sIno µor unn fundncIon µrIvndn osfn- dounIdonso |In CnrnogIo CorµornfIon]¨. Cf. Comnroff, Jonn: ¨Tho ond of HIsfory, ngnIn¨ IursuIng fho µnsf In fho µoscoIony¨, op. ci/., µ. l29. Nacio n-00.indd 42 3/9/09 00:01:26 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 43 mns¨ do In T!C (In vIoIncIon osµocfncuInr do dorochos humn- nos do Ios mIIIfnnfos µoIífIcos µromInonfos, In dosµososIon do sus fnmIIInros, ofc.): so frnfn do /oure orgnnIzndos on su mnyorín µor hombros ox mIIIfnnfos doI brnzo nrmndo doI AÞC, oI In/lon/o We Sicue. 32 In oI cnso doI ÐIsfrIfo SoIs bnsfnrá con docIr quo sIondo dosdo µosfrImoríns doI sIgIo XIX unn zonn donsnmonfo µobIndn do CIudnd doI Cnbo, cnyo bnjo In ogIdn do Ins µoIífIcns do coIonIzncIon forrIforInI doI opor- /leiJ y Ios dosµInznmIonfos forzndos. 33 Con oI ndvonImIonfo do In domocrncIn on l994, so croo on In sodo do unn nnfIgun IgIosIn mofodIsfn, un musoo dosfInndo n In vIojn comunIdnd doI ÐIsfrIfo, hoy on dín unn do Ins nfrnccIonos furísfIcns µor 32 II In/lon/o funcIono dosdo l96l. Inrn un nnáIIsIs más dofnIIndo do osfos /oure, vonso: CnsfIIIojo CuoIInr, AIojnndro: ¨Infro Ios InforsfI- cIos do Ins µnInbrns: momorIn, µosguorrn y oducncIon µnrn In µnz on In SudáfrIcn confomµoránon¨, 1e/uJioe Je Aeio , Africo, l29, II CoIogIo do MoxIco-CIAA, 2006, µµ. ll-46. 33 II ÐIsfrIfo SoIs ndquIoro su nombro cunndo CIudnd doI Cnbo so dIvIdo on dIforonfos dIsfrIfos munIcIµnIos do ncuordo con un ncfn IocnI do l86?. HIsforIcnmonfo osfo osµncIo fuo hnbIfndo µor µobIncIon obrorn y µorfunrIn, ¨coIourod¨ y ¨nfrIcnnn¨ sogun Ins cInsI!cncIonos doI rogImon µosforIor, on un forrIforIo µrIvIIogIndo do CIudnd doI Cnbo con onfrndn nI µuorfo y vIsfn nI mnr. Yn durnnfo oI gobIorno doI opor/leiJ, oI InrIn- monfo sudnfrIcnno snncIono oI ll do fobroro do l966 In Group Areoe Ac/, quo do!nín básIcnmonfo Ins árons quo so frnnsformnrínn on forrIforIos oxcIusIvos do µobIncIon bInncn, donfro do Ins cunIos onfro oI ÐIsfrIfo SoIs. Ðosdo oso momonfo y hnsfn l98l, onfro 55 000 y 65 000 µorsonns sufrIoron frnsIndos forzosos hncIn ¨zonns do roIocnIIzncIon¨; fuoron dosµosoídns do sus rosIdoncIns y on muchos cnsos do sus fIorrns, y Ins fnmIIIns oxfondIdns fuoron soµnrndns y dosfInndns n zonns dIsfnnfos y µoco nccosIbIos unns do ofrns. !ns cnsns fuoron dorrumbndns y nrrnsndns µor domoIodorns, oI µInno orIgInnI dosfruIdo, µnrn cronr un nuovo osµncIo donfro do In µoIí- fIcn soµnrnfIsfn. Iso nuovo osµncIo fuo donomInndo, µor oI gobIorno doI opor/leiJ, oI bnrrIo ¨TrIomµf¨ (In µnInbrn nfrIkánns µnrn /riunfo). Ior oIIo oI ¨símboIo nognfIvo¨ doI ÐIsfrIfo SoIs, hoy oIomonfo confrnI on oI musoo, os oI IullJocer, In ¨domoIodorn¨. Cf. !nssooI, CIrnj; IrosnIondIs, Snndrn (ods.): Iecolling connuni/, in Cope Toun. creo/ing onJ curo/ing /le Die/ric/ Six Mueeun, Id. ÐIsfrIcf SIx Musoum, CIudnd doI Cnbo, 200l. Nacio n-00.indd 43 3/9/09 00:01:26 44 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS oxcoIoncIn do CIudnd doI Cnbo, quo funcIonn con In coInbo- rncIon do ox rosIdonfos, con µoco nµoyo oconomIco doI nuovo gobIorno (nunquo mucho nµoyo do fundncIonos o InsfIfucIo- nos µnfrocInndorns ouroµons). Die/ric/ Six Mueeun dosnfín Ios concoµfos do comunIdnd, momorIn coIocfIvn, dosµososIon y coIonIzncIon; n In voz quo Irrumµo dIscufIondo Ins nocIonos más µrobIomáfIcns do nnrrnfIvn hIsforIcn, objofIvIdnd, µnfrI- monIo socInI y cuIfurn µubIIcn y µoIífIcn. In oI cnso doI WICAT, con /oure dIrIgIdos gonornImonfo n furIsfns oxfrnnjoros, Ios ¨guíns¨ (quo on su mnyorín so µrosonfnn como subnIfornos doI AÞC quo no nIcnnznron µuosfos µoIífIcos nI fuvIoron nccoso nI roµnrfo do µodoros y bono!cIos doI nuovo Isfndo) oxµonon hIsforIns ¨no o!cInIIzndns¨ donfro doI cnnon ¨horoIco¨ do In Iuchn do IIborncIon. 34 Ior su µnrfo, on oI cnso doI ÐIsfrIfo SoIs, sI bIon µuodo Ioorso on In curndurín unn cIorfn µoofIcn nosfáIgIcn y nIgo romnnfIzndn do In vIdn comunIfnrIn nnfo- rIor n Ios dosµInznmIonfos forzndos, oI µunfo os oI dosnfío quo µInnfon n nIgunos do Ios oIomonfos ¨fundncIonnIos¨ do In ¨nuovn¨ nncIon: µocos do Ios horoos doI AÞC vIvIoron nIIí, orn un roducfo µrIncIµnImonfo coloureJ (mosfIzndo y do orígonos oscInvos, no ¨nogro¨ o ¨µurnmonfo nfrIcnno¨), y con unn nbsorcIon do Idons comunIsfns (o Imµorfnnfo roducfo doI InrfIdo ComunIsfn SudnfrIcnno). 35 34 IundnmonfnImonfo nnrrnfIvns fnI voz romnnfIzndns sobro Ios fIomµos do In guorrIIIn on Ios nnos ochonfn, In cInndosfInIdnd do nIgunos gruµos, Ios osµncIos do ¨oscondIfo¨, ofc. A su voz, osfo /our do InIcInfIvn µrIvndn os µrobnbIomonfo oI unIco quo µrosonfn unn crífIcn dIrocfn n In sIfuncIon µosf-opor/leiJ do Ios ox combnfIonfos quo no fuvIoron un nccoso µrIvIIogIndo on oI bofín do µrobondns doI Isfndo µosf-l994. Cf. CnsfIIIojo CuoIInr, AIojnndro: ¨Infro Ios InforsfIcIos do Ins µnInbrns: momorIn, µosguorrn y oducncIon µnrn In µnz.¨, op. ci/. 35 Isfns son nIgunns do Ins oxµIIcncIonos quo so osgrImon sobro µor quo oI Musoo doI ÐIsfrIfo SoIs sIomµro hn rocIbIdo µocn nfoncIon µor µnrfo doI Isfndo µosf-opor/leiJ. SIn ombnrgo, os un dobnfo quo rozn Io µoIífI- cnmonfo corrocfo sobro ¨quo y como rocordnr¨. Cf. cnµ. III. ¨'In epi/o!o Je luno , eepejoe`: usos y roInscrIµcIonos doI µnsndo.¨ Nacio n-00.indd 44 3/9/09 00:01:26 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 45 Isfns µnrfIcuInrIdndos y dIforoncIns muosfrnn un oIo- monfo do frnsfondo: Ins µoIífIcns µubIIcns do In momorIn y do ¨oxhumncIon¨ doI µnsndo sIguIoron Ins dIscusIonos gonornIos sobro quo µnsndos oxµonor µnrn consfruIr unn nocIon Idon- fIfnrIn unI!cndn do ¨nuovn nncIon¨. !n fnron orn más quo dIfícII: µor un Indo, µor In µorsIsfoncIn nfrInchorndn do Ios ¨nncIonnIIsmos ofnIcos¨ 36 (In oforvosconcIn doI ¨nncIonnIIsmo xhosn¨, y In ¨nncIon zuIu¨ como Ios gruµos ofnIcos nfrIcnnos mnyorIfnrIos, nunquo fnmbIon oI ¨nncIonnIIsmo nfrIkánor¨); 3? µoro hny quo sumnr n osfo In fonsIon ImµIícIfn µor modIo do In 36 Inrn un osfudIo cIásIco sobro Ios ¨nncIonnIIsmos nfrIcnnos¨ on Sud- áfrIcn, cf. WIIIInms, Ðonovnn: ¨AfrIcnn nnfIonnIIsm In Soufh AfrIcn: OrI- gIns nnd µrobIoms¨, Journol of Africon Hie/or,, ll, 3, l9?0, µµ. 3?l-382. 3? Is cIorfo quo on Ios momonfos áIgIdos doI opor/leiJ n µnrfIr do In sogundn mIfnd do In docndn do l950 con oI onfronfnmIonfo gonornIIzndo onfro oI Isfndo y oI gruoso do µobIncIon nogrn, hubo nIgunos Infonfos orgnnIznfIvos o InfoIocfunIos do fusIonnr Ins nsµIrncIonos IdonfIfnrIns µnr- fIcuInros on concoµfos como Ios do ¨socIodnd cIvII nogrn¨ o ¨nncIonnIIsmo nfrIcnno¨, rncInIIznndo In IdonfIdnd hIsforIcn como bIoquo do domnndns. SIn ombnrgo, on oI µorIodo do frnnsIcIon, so ufIIIznron osfrnfogIcnmonfo µor oI gobIorno Ins ¨µnrfIcuInrIdndos cuIfurnIos¨. Con oIIo, µrofondín mosfrnrso quo In nuovn ¨nncIon nrcoIrIs¨ no osfnbn fundndn on In ¨rnzn¨, sIno on In convIvoncIn nrmonIcn onfro dIforonfos ¨cuIfurns¨. Así, Ins µujns µor In roµrosonfncIon nncIonnI doI µnsndo sIguIoron Ios formInos do In fonsIon consfIfufIvn doI dIscurso nncIonnI osfnfnI µosf-opor/leiJ: onfro ¨no-rncInIIznr¨ (non-rociolien) o ¨IncIuIr¨ n Ins µnrfIcuInrIdndos, y forfn- Iocor Ins vIsIonos ¨comunIfnrIns¨. Ioro soIo µnrn µodor subsumIrIns on oI dIscurso do In ¨nncIon nrco-IrIs¨ on unn µrImorn ofnµn, y on unn nncIon do µurn ¨nfrIcnnín¨ dosµuos do l999. In osfo sonfIdo, oI nuovo dIscurso nncIonnIIsfn sudnfrIcnno rochnzo cunIquIor ncoµcIon µrImordInIIsfn on formInos do ¨unn cuIfurn, unn Iongun, unn nncIon¨. !n ¨comunIdnd Imn- gInndn¨ bnsnbn su oxIsfoncIn on unn ¨hIsforIcIdnd comµnrfIdn¨ do Idon- fIdndos muIfIcuIfurnIos. II µroµIo Thnbo MbokI Io oxµroso on oI dIscurso on quo dIo n conocor oI foxfo do In nuovn consfIfucIon sudnfrIcnnn (cunndo nun no orn µrosIdonfo, on l99?). Cf. ChnbodI, Mnrks: ¨Soufh AfrIcn: Tho chnIIongo of buIIdIng n rnInbow nnfIon¨, on AkInyoIo, !. T. (od.): Ioce, e/lnici/, onJ no/ion IuilJing in Africo, !ox ChnrIos IubIIcnfIons, ConnoI IubIIcnfIons, Ibndnn, 2003, µµ. 239-262. Nacio n-00.indd 45 3/9/09 00:01:26 46 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS cunI oI AÞC µrofondín rosoIvor oI dIIomn do In ¨domocrncIn no- rncInIIzndn¨. 38 !n osfrnfogIn doI AÞC, nI monos on In µrImorn µnrfo doI gobIorno, fuo rovIgorIznr Ios sonfIdos comunIfnrIos µoro borrnndo do oIIos Ins µrofonsIonos nncIonnIIsfns, µnrn InsfnInrIos on un dIscurso nncIonnI homogonoIznnfo: oI do In nncIon ¨nrco IrIs¨. Cunndo oI ¨ronncImIonfo nfrIcnno¨ mnrco In nuovn roforIcn o!cInIIsfn do Thnbo MbokI dosµuos do 2000, Ios µrosuµuosfos cnmbInron µoro no con rosµocfo n osfo µun- fo: so buscnron Ios roforonfos do unn nncIon µIurIcuIfurnI, µoro nhorn nsumIdn dosdo oI Isfndo como comµIofnmonfo ofricono. 39 Ahorn bIon, on formInos o!cInIos, on l999 fuvo su µunfo cuImIno In ofnµn do fonsIonos fuorfos con rosµocfo n que so consorvnrín/µondornrín como ¨µnfrImonIo¨ do In momorIn ¨nncIonnI¨ y c6no so hnrín, cunndo vIo su ncfn do!nIfIvn do fundncIon oI Consojo ÞncIonnI do InfrImonIo (ÞHC µor su sIgIn on IngIos), un orgnnIsmo quo confrnIIzo Ios 38 Cf. 1Jen. 39 MIonfrns oI concoµfo ¨nncIon nrcoIrIs¨ (roinIou no/ion) fIono un cInro corfo crIsfInno, µuosfo quo In frnso fuo Idondn µor oI nrzobIsµo nngIIcnno Ðosmond Tufu (y Iuogo convorfIdn on unn do Ins mofáforns µroforIdns µor ÞoIson MnndoIn µnrn !gurnr oI µIurnIIsmo cuIfurnI o IgunIIfnrIo do In SudáfrIcn µosf-opor/leiJ), In Idon doI ¨ronncImIonfo nfrIcnno¨, fuo ncunndn y roµofIdn µor oI ncfunI µrosIdonfo Thnbo MbokI n !nnIos do In docndn do l990. II ¨ronncImIonfo nfrIcnno¨ roµosIcIonn dos oIomonfos cInvo: on µrImor Iugnr unn osµocIo do ¨rovnIorIzncIon soIocfIvn¨ do In ¨cuIfurn nfrIcnnn¨, on un corfo bnsfnnfo osoncInIIsfn, µnrn rosoIvor Ios µrobIomns no soIo do SudáfrIcn sIno doI confInonfo on sí. A µnrfIr do nquí, nµnroco oI sogundo oIomonfo quo os µroµonor n SudáfrIcn como ¨Ií- dor¨ rogIonnI on oI rooncnuznmIonfo doI confInonfo, sIomµro n µnrfIr do unn vnIorIzncIon ondogonn (y unIInfornI) do su hIsforIn y su cuIfurn. !n concoµcIon doI ronncImIonfo nfrIcnno so nµnrfn cInrnmonfo do In ¨nncIon nrcoIrIs¨ µorquo onfnfIzn In oxµorIoncIn negro nfrIcnnn on In comµosI- cIon do In ¨cuIfurn nncIonnI¨ y ¨rogIonnI¨, do unn mnnorn no µoco µoIomI- cn. Inrn nIgunns ro"oxIonos sobro osfo concoµfo cf. SIkhumbuzo, MgndI: ¨AfrIcnn !onnIssnnco (InforvIows)¨, on ÞuffnI, Snrnh; MIchnoI, ChoryI- Ann (ods.): Seneee of cul/ure. Sou/l Africon Cul/ure S/uJiee, Oxford !nIvorsIfy Iross, CIudnd doI Cnbo, 2000, µµ. l0?-l2l. Nacio n-00.indd 46 3/9/09 00:01:26 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 4? osfuorzos dIvIdIdos doI cuorµo frnnsIcIonnI, oI ox C!IATI, y doI Ao/ionol Monunen/e Council do In oµocn doI opor/leiJ. II ÞHC ImµuIso un nuovo concoµfo do ¨µnfrImonIo¨ y sus vnIoros fuoron do!nIdos como: ¨IncIusIvIdnd, nµroxImncIon hoIísfIcn, dIvorsIdnd on oI confoxfo do In unIdnd nncIonnI, InfogrIdnd y uIun/u¨. 40 SIn ombnrgo, Io quo Ios osfudIosos do hIsforIn 40 Cf. ÞnfIonnI HorIfngo CouncII, Soufh AfrIcn; sIfIo wob o!cInI, hffµ:// www.nhc.org.zn/Indox.µhµ¨µId=l04&cf=l, uIfImn consuIfn: 6 do juIIo do 200?. IIun/u os un vocnbIo do rníz bnnfu, µrovonIonfo do Ins Ionguns xloeo y culu, quo dorIvn do In rníz n/u (µorsonn) y donofn unn osµocIo do µIurnI comµnrfIdo. Is frocuonfo onconfrnr frnducIdo uIun/u como ¨comunIdnd¨. SIn ombnrgo, In µnInbrn ro!oro n unn osµocIo do ¨condIcIon¨ do In roIncIon humnnn, do cunIIdnd quo do!no oI víncuIo. !ns frnduccIo- nos más corforns do uIun/u romIfon n oxµrosIonos como: ¨yo soy µorquo usfodos son¨, ¨InforconoxIon (in/erconec/eJneee)¨ o ¨unn µorsonn so hnco humnnn n frnvos do Ins ofrns¨ (unun/u ngunun/u ngoIon/u on xhosn). O sogun In cIásIcn do!nIcIon doI nrzobIsµo Ðosmond Tufu: ¨!nn µorsonn con uIun/u os nbIorfn y osfá dIsµonIbIo µnrn Ios domás, so n!rmn on Ios domás, no so sIonfo nmonnzndn cunndo ofros son cnµncos y osfán bIon, µorquo os sogurn do sí mIsmn y snbo quo µorfonoco n unn grnn fofnIIdnd, quo so dosvnnoco cunndo ofrns µorsonns son humIIIndns o monosµrocIndns, cunndo ofros son forfurndos u oµrImIdos¨. Tufu, Ðosmond: ¨Þo fufuro wIfhouf forgIvonoss¨, roµroducIdo on hffµ://fncuIfy.ccµ.cc.µn.us/IAC!!TY/ jhownrd/soufhnfrIcn/ubunfu.hfmI, uIfImn consuIfn: 28/04/200?. In un sugoronfo onsnyo, AnfjIo Krog nrgumonfn sobro In confrnIIdnd do osfo concoµfo on oI fIµo do ¨roconcIIIncIon¨ y ¨µordon¨ InvoIucrndo on In T!C. AIgunos osfudIosos buscnn oxµIIcnr on In !gurn do Tufu y on oI roInfIvo oxIfo do In roIIgIon crIsfInnn (µnrfIcuInrmonfo nngIIcnnn) oI dosnrroIIo más o monos µncí!co do Ins nudIoncIns do In T!C, nsí como oI oforgnmIon- fo doI ¨µordon¨ n muchos roµrosoros y forfurndoros µor µnrfo do fnmIIInros do Ins vícfImns. SIn ombnrgo, AnfjIo Krog oncuonfrn In oxµIIcncIon on unn !Iosofín ¨nfrIcnnn¨ doI roconocImIonfo do sí on In comunIdnd, y on In ImµorfnncIn doI concoµfo do ¨ubunfu¨ on In oµorncIon cofIdInnn do Ins roIncIonos socInIos. Cf. Krog, AnfjIo: ¨'I sµonk, hoIdIng uµ your honrf.` CosmoµoIIfnnIsm, forgIvonoss.¨, op. ci/. !n oxµrosIon ¨ubunfu¨ so uso mucho µnrn rodo!nIr dosdo In o!cInIIdnd, In cnIIdnd do In nncIon sudnfrIcnnn dosµuos do l994. ¨VIvIr con ubunfu¨, ¨ncfunr con ubunfu¨. Hnbrín quo fonor on cuonfn In hIsforIcIdnd do Ios usos doI concoµfo, µnrn comµrondor como MbokI Io dIo un gIro más, y In Infogro como unn µosIcIon Nacio n-00.indd 47 3/9/09 00:01:26 48 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS µubIIcn on SudáfrIcn osfán romnrcnndo os quo Ios cnmbIos on Ios musoos, cInrnmonfo vIsIbIos on oI Musoo do HIsforIn CuIfurnI y on oI Musoo do SudáfrIcn, nmbos on CIudnd doI Cnbo, so confrnn on unn ¨ngrogncIon¨ do gruµos socInIos nn- fos sosInyndos, In cunI so InscrIbo on nnrrnfIvns ¨nnfIvIsfns¨ do µrosonfncIon do Ios gruµos ofnIcos 'nfrIcnnos`, 4l sIn unn roformuIncIon do Ins mIsmns. 42 Isfo dIIomn rocorro hnsfn hoy Ins µrobIomáfIcns do In ¨hIsforIn µubIIcn¨ sudnfrIcnnn. µoIífIcn donfro do su osfrnfogIn do dofondor oI ¨!onncImIonfo AfrIcnno¨ y µosIcIonnr n SudáfrIcn donfro do oI. 4l Cf. SoInnI, ÞooI: Menor, onJ Iepreeen/o/ion. IoIIen 1elonJ Mu- eeun (1997-1999), fosIs do mnosfrín, !nIvorsIfy of fho Wosforn Cnµo, CIudnd doI Cnbo, 2000, InodIfn, µ. 22. 42 ConvIono hncor nquí unn ncInrncIon sobro In cInsI!cncIon do Ios gruµos rncInIos durnnfo oI gobIorno do opor/leiJ. Groeeo noJo, como os conocIdo, hnbín cunfro gruµos on Ios quo cunIquIor µorsonn dobín osfnr InscrIfo: ¨bInnco/ouroµoo¨, ¨nsIáfIco¨, ¨coIourod¨, y ¨nnfIvo/bnnfu/ nfrIcnno¨. !n cInsI!cncIon, nI confrnrIo do Io quo n monudo so µrofondo, no fuo osfnbIo. !os crIforIos fnxonomIcos fuoron comµIIcándoso, y suoIon µnrocor bIznrros on unn Iocfurn rofrosµocfIvn. Cunndo so osfnbIocIo In !nIon SudnfrIcnnn on l9l0, so roforín nI socfor do orIgon bnnfu como ¨nnfIvos¨ (no/itee). Ðosdo l95l In nµrobncIon do In Innfu AufhorIfIos Acf µor µnrfo doI ÞnfIonnI Inrfy yn on oI µodor, dIo µnso nI uso, on nIgunos confoxfos, doI formIno ¨bnnfu¨, roomµInznndo n ¨nnfIvos¨. Iocns vocos so vo usndn In µnInbrn ¨nfrIcnno¨ (nfrIcnn) µor µnrfo do Ins nuforIdndos, µor In suµorµosIcIon quo so µroduco con In dosIgnncIon ¨nfrIkánor¨, como so donomInnbn n sí mIsmn In µobIncIon do orIgon hoInndosn, y quo e/ric/o eeneu fIono In mIsmn frnduccIon (nfrIcnno/n). In ronIIdnd fuo In SAI!! (Soufh AfrIcnn InsfIfufo of !nco !oInfIons) In quo on l929 dosIgno, µnrn Ins InvosfIgncIonos, oI uso do In µnInbrn ¨nfrIcnn¨ µnrn roforIrso n In µobIncIon nogrn do orIgon bnnfu, ovIfnndo dosIgnncIonos nrbIfrnrIns. Vonso Cojns, MonIcn: Creo/ing o Wonen`e Poli/icol Spoce ui/lin /le An/i-Apor/leiJ Motenen/ of 19á0`e. Tle Coee of /le IeJero/ion of Sou/l Africon Wonen (19á4-1963), Ih. Ð. ThosIs, Tsudn CoIIogo, Ðoµnrfmonf of InfornnfIonnI nnd CuIfurnI SfudIos, TokIo, 2003, InodIfn. In oI uIfImo conso do 200l, In µobIncIon sudnfrIcnnn nscondín n 44 8l9 ??8 µorsonns; 35 4l6 l66 fuoron cInsI!cndns como ¨nogros/nfrIcnnos¨ (?9° doI fofnI); 4 293 640 como ¨bInncos¨; 3 994 505 como ¨coIourod¨; l ll5 46? como ¨IndIos/nsIáfIcos¨. Hnbrá quo nofnr quo In cInsI!cncIon consnI sIguo Ios Nacio n-00.indd 48 3/9/09 00:01:26 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 49 In ArgonfInn, oI rocorrIdo do Ins µoIífIcns do In momorIn dosµuos doI ndvonImIonfo domocráfIco do l983 os mucho más sInuoso, con unn roconsfruccIon sIgnI!cnfIvn do In momorIn hIsforIcn y socInI doI forrorIsmo do osfndo, µoro con nfoncIon nµnronfomonfo oscnsn n Ins nrfIcuIncIonos más µrofundns on oI mnrco fomµornI, quo os Io quo frnfnro do nnnIIznr on Ios cnµífuIos dondo nbordnro osfo µrobIomn. 43 IndudnbIomonfo, In ¨rocuµorncIon¨ do Ins momorIns doI forrorIsmo y do In uIfImn dIcfndurn mIIIfnr on ArgonfInn ncomµnno nI µrocoso sudnfrIcnno on su µroduccIon y roIovnncIn dosdo dIvorsos ánguIos. 44 µnfronos nnfos moncIonndos. Cf. S/o/ie/ice Sou/l Africo, Ceneue 2001. Of!ciol WeIei/e hffµ://www.sfnfssn.gov.zn/consus200l/dIgIAfIns/Indox. hfmI, uIfImn consuIfn: l2/08/0?. 43 Cnbrá rocordnr quo on ArgonfInn, oI goIµo do osfndo quo so nsosfo oI 24 do mnrzo do l9?6 confrn oI gobIorno quo oncnboznbn Mnrín IsfoIn Mnrfínoz do Ioron, InIcIo In dIcfndurn más cruoI do In hIsforIn nncIonnI, con mIIos do dosnµnrIcIonos forzndns do µorsonns, foroz roµrosIon y un µrogrnmn oconomIco quo mnrco oI comIonzo do Ins µoIífIcns nooIIbornIos on ArgonfInn y oI !n do un modoIo dosnrroIIIsfn do IndusfrInIIzncIon nncIonnI. !n dIcfndurn quo so nufodonomIno ¨Irocoso do !oorgnnIzncIon ÞncIonnI¨ comonzo on un confoxfo do gonornIIzndn vIoIoncIn µoIífIcn, con In ncfIvIdnd do gruµos guorrIIIoros urbnnos do IzquIordn, y gruµos nrmn- dos, µnrnmIIIfnros, do uIfrndorochn. II gobIorno dIcfnforInI so mnnfuvo hnsfn oI l0 do dIcIombro do l983, cunndo so rosfnuro In domocrncIn con oI µrosIdonfo oIocfo !nuI AIfonsín, µorfonocIonfo nI µnrfIdo µoIífIco !nIon CívIcn !ndIcnI (!C!). 44 II Ioon do Ios osfudIos do momorIn quo vIncuInn fosfImonIo, ofno- grnfíns, hIsforIn y vordnd, o quo hncon hIncnµIo on Ins µoIífIcns µubIIcns do In momorIn y In ro-oscrIfurn do In hIsforIn, on SudáfrIcn y on ArgonfInn (y on fnnfos ofros osµncIos) hnco dIfícII IIovnr n cnbo un rocuonfo soguro do In bIbIIogrnfín, quo on brovo so convorfIrín on obsoIofo. Ior ondo os nrrIosgndo µrofondor hncor unn IIsfn quo do cuonfn do In fofnIIdnd do Ios frnbnjos ronIIzndos con fosfImonIos dIrocfos o IndIrocfos (do vícfImns, fnmIIInros, ofc.) como nrchIvo confrnI µnrn rosfnbIocor In mngnIfud doI horror on Ios cnsos osµocí!cos do SudáfrIcn y ArgonfInn. SI bIon Ios roµor- fos do Ins comIsIonos (COÞAÐII y T!C) fuvIoron un µnµoI confrnI, cnbo cIfnr nIgunns do Ins ro"oxIonos µoIífIcns, !Ioso!cns y nnfroµoIogIcns hochns Nacio n-00.indd 49 3/9/09 00:01:26 50 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Así como suoIo nrguIrso quo oI forrorIsmo do osfndo comonzo nnfos doI goIµo do l9?6, con oI funcIonnmIonfo do gruµos µnrnmIIIfnros on oI gobIorno do Mnrfínoz do Ioron, o con In AIInnzn AnfIcomunIsfn ArgonfInn (TrIµIo A), un µrImor µunfo rndIcn on nnnIIznr oI hocho do quo oI µorIodo domocráfIco l983-2003 mnrcn voInfo nnos do ¨nmnosIn¨ go- nornIIzndn on oI confoxfo do Ins µoIífIcns µubIIcns on Argon- fInn. Is comun ncfunImonfo µInnfonr quo, µor un Indo, osfns µoIífIcns InoxIsfonfos no hnbrínn rosµondIdo n Ins domnndns do Ios gruµos y orgnnIzncIonos do dorochos humnnos y, µor ofro, hnbrínn ImµuIsndo nrfIIugIos do ¨oIvIdo¨ gonornIIzndo. SIn ombnrgo, os convonIonfo hncor nIgunns µrocIsIonos. µor osfudIosos do nmbos cnsos. Ðojnndo n un Indo In yn InconmonsurnbIo bIbIIogrnfín µroducIdn sobro In T!C, µnrn SudáfrIcn, cf., onfro ofros, IornI- no, AIox; !ovy, Jnnof; Schoffor, !onoI (ods.): Deoling ui/l /le poe/. Tru/l onJ Ieconcilio/ion in Sou/l Africo, IÐASA, CIudnd doI Cnbo, l99?; Krog, An- fjIo: Coun/r, of n, e/ull. Guil/, eorrou, onJ /le lini/e of forgiteneee in /le neu Sou/l Africo, TImo Iooks, Þuovn York, l998; ÞuffnI, Snrnh; Coofzoo, CnrII (ods.): Aego/io/ing /le poe/. /le no/ing of nenor, in Sou/l Africo, Oxford !nIvorsIfy Iross, CIudnd doI Cnbo, l998; Jnmos, W. (od.): Af/er /le Tru/l onJ Ieconcilio/ion Connieeion. Ieconcilio/ion in /le Aeu Millenniun, ÐnvId IhIIIµ, CIudnd doI Cnbo, 2000. Inrn ArgonfInn cf., onfro ofros, CuoIormnn, SorgIo (comµ.): Menorioe en preeen/e. 1Jen/iJoJ , /roneniei6n en lo Argen/ino poe/-genociJio, Cruµo IdIforInI Þormn, Iuo- nos AIros, 200l; CnfoIn dn SIIvn, !udmIIn: Ao loIró "oree en lo /unIo Jel poeoJo. Lo recone/rucci6n Jel nunJo Je loe fonilioree Je JeeoporeciJoe, Id. AI Mnrgon, !n IInfn, 2002; CnIvoIro, IIInr: Deeoporicionee. Menorio , Jeenenorio Je loe conpoe Je concen/roci6n orgen/inoe, Tnurus, MoxI- co, 2002; JoIIn, IIIznbofh: Loe /roIojoe Je lo nenorio, SIgIo XXI, Iuonos AIros, 2002; JoIIn, IIIznbofh; doI IIno, IoncInno (comµs.): Lucloe locolee, conuniJoJee e iJen/iJoJee; SIgIo XXI, Iuonos AIros, 2003; SnrIo, IonfrIz: Tienpo poeoJo. Cul/uro Je lo nenorio , giro euIje/ito. Ino Jiecuei6n, SIgIo XXI, Iuonos AIros, 2005; CnfoIn dn SIIvn, !udmIIn; JoIIn, IIIznbofh (comµs.): Loe orclitoe Je lo repreei6n. Jocunen/oe, nenorio , terJoJ, SIgIo XXI, Iuonos AIros, 2002; !ovIn, IIoroncIn; Irnnco, MnrInn (comµs.): Hie/orio recien/e. Perepec/itoe , Jeeofloe poro un conpo en cone/rucci6n, InIdos, Iuonos AIros, 200?; OborfI, AIojnndrn; IIffnIugn, !oborfo: Me- norioe en non/oje, II CIoIo µor AsnIfo, Iuonos AIros, 200?. Nacio n-00.indd 50 3/9/09 00:01:27 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 5l IrImoro, In más obvIn, In croncIon do In COÞAÐII (ComIsIon ÞncIonnI sobro In ÐosnµnrIcIon do Iorsonns), crondn oI l5 do dIcIombro do l983, cInco díns dosµuos do In nsuncIon do !nuI AIfonsín nI µodor. 45 Ioro µor ofro Indo, on l985 so dIo oI µrocoso hIsforIco y sIn µrocodonfos conocIdo como ¨JuIcIo n Ins Junfns¨. 46 Is vordnd quo fodo osfo µrocoso fuo soµuI- fndo µor Ins Ioyos do Iunfo IInnI do l986 4? y In !oy do Obo- dIoncIn ÐobIdn do l98? 48 (conocIdns hoy como ¨Ins Ioyos doI µordon¨), nsí como µor Ios InduIfos µrosIdoncInIos do l989 45 !n COÞAÐII osfnbn Infogrndn µor un gruµo do InfoIocfunIos y µorIo- dIsfns nofnbIos, y fuo µrosIdIdn µor oI oscrIfor Irnosfo Sábnfo. ConsIguIo y sIsfomnfIzo InformncIon sobro nIrododor do 9 000 µorsonns dofonIdns- dosnµnrocIdns, y su Informo gonoro In µubIIcncIon doI IIbro Aunco Móe, cuyn µrImorn odIcIon os do dIcIombro do l984. Cf. COÞAÐII, Þuncn Móe. 1nforne Je lo Coniei6n Aocionol eoIre lo Deeoporici6n Je Pereonoe, Iudobn, Iuonos AIros, l993 |l984]. 46 In dIcIombro do l983, AIfonsín dIcfo oI docrofo l58 quo µormIfín µrocosnr n Ins fros µrImorns junfns mIIIfnros quo hnbínn gobornndo oI µnís. Infro mnrzo y novIombro do l985 Ios nuovo comnndnnfos quo hn- bínn oncnbozndo Ios gobIornos dIcfnforInIos fuoron IIovndos n juIcIo µor un frIbunnI cIvII, In Corfo Suµromn do JusfIcIn, on un µrocoso InodIfo on oI mundo dosµuos do Þuromborg. CInco do osos comnndnnfos fuoron condo- nndos (on oI cnso do Jorgo !nfnoI VIdoIn y Idunrdo Mnssorn, n rocIusIon µorµofun). Inrn un osfudIo µormonorIzndo doI juIcIo Cf. IoId, CInudIn: Del ee/roJo o lo pon/ollo. loe inógenee Jel juicio o loe ex cononJon/ee en Argen/ino, SIgIo XXI, Iuonos AIros, 2002. 4? Aµrobndn µor In IogIsInfurn on dIcIombro do l986, osfn Ioy µonín un IímIfo fomµornI µnrn juzgnr n Ios roµrosoros. 48 !n Ioy do ¨ObodIoncIn ÐobIdn¨ fuo unn rosµuosfn doI Isfndo domo- cráfIco n In subIovncIon mIIIfnr do subo!cInIos conocIdn como ¨In subIovn- cIon do Somnnn Snnfn¨ on nbrII do l98?. !n nogocIncIon fuo In nµrobncIon do osfn Ioy on junIo do oso mIsmo nno, quo oxonornbn do rosµonsnbIIIdndos (o Imµodín juzgnr) n Ios mIIIfnros quo µudIornn µrobnr quo sus ojocucIonos do vIoIncIon n Ios dorochos humnnos µrovonínn do ordonos suµorIoros. Como osfo orn µrácfIcnmonfo obvIo oxcoµfo on In cuµuIn do Ins junfns, Ins Ioyos frnbnron oI µrocoso do onjuIcInmIonfo y condonn. Nacio n-00.indd 51 3/9/09 00:01:27 52 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS y l990. 49 SIn ombnrgo, oI µorIodo l983-l986 mnrco oI InIcIo do unn µnufn domocráfIcn y un Infonfo o!cInI do ¨nsumIr¨ Ios dosnsfros doI forrorIsmo do osfndo µrocodonfo. Is unn µrImorn ncInrncIon nocosnrIn µuosfo quo oI Isfndo µosf-2003 µInnfon In ¨InoxIsfoncIn¨ on Ins µoIífIcns do In momorIn y do Ios dorochos humnnos onfro l983-2003. II Iodor IjocufIvo µosf-200l ¨usn¨ osn Idon do In ruµfurn on 2003 (ovIdoncIndn cInrnmonfo on oI nuovo µroIogo doI Aunco Móe quo In Socro- fnrín do Ðorochos Humnnos do In ÞncIon µubIIco con mofIvo doI 30 nnIvorsnrIo doI goIµo do osfndo on mnrzo do 2006, como voromos) 50 µnrn µosIcIonnrso como In InsfnncIn µrImorn do µroocuµncIon µor Ins Inboros do roµnrncIon, roµnrncIon y jusfIcIn, cosn quo e/ric/o eeneu os Incorrocfn. 5l In 2003 so µrodujo un quIobro fundnmonfnI on formInos do µoIífIcns µubIIcns do In momorIn dosdo oI Isfndo, bnjo oI gobIorno do Þosfor KIrchnor. 52 In ngosfo do oso nno, oI Sonndo nnuIo Ins Ioyos do Iunfo IInnI y ObodIoncIn ÐobIdn, 49 II sucosor do !nuI AIfonsIn, CnrIos Monom, µrosIdonfo µor oIoc- cIonos domocráfIcns, nsumIo nnfIcIµndnmonfo In fIfuInrIdnd doI Iodor IjocufIvo oI 8 do juIIo do l989. Monom docrofo Ios µrImoros InduIfos on ocfubro do oso nno, dosfInndos n mIIIfnros comµromofIdos con vIoIncIonos n Ios dorochos humnnos. !uogo do In subIovncIon mIIIfnr on In sodo doI Isfndo Mnyor doI IjorcIfo y on oI !ogImIonfo I do InfrIcIos, on dIcIombro do l990, oso mIsmo mos oI ox µrosIdonfo docrofo Ios InduIfos n Ios ox co- mnndnnfos condonndos on Ios juIcIos do l985. In fofnI, Monom InduIfo n 2?? ncusndos, mIIIfnros on su mnyorín. Cf. !nbofnIkof, Þorn: ¨MomorIn y µoIífIcn n 30 nnos doI goIµo¨, op. ci/., µ. 2?3. 50 Cf. cnµ. IV. ¨Sujofos do In nncIon, rocInmos n In hIsforIn: 'osµncIos µnrn In momorIn` y sufurns nI fIomµo on In momorIn µubIIcn on ArgonfInn¨. 5l Cf. Socrofnrín do Ðorochos Humnnos do In ÞncIon: ¨IroIogo n In odIcIon doI 30 nnIvorsnrIo doI CoIµo do Isfndo¨, on: Aunco Móe. 1nforne Je lo COAAD1P (Coniei6n Aocionol eoIre lo Deeoporici6n Je Pereonoe), IdIcIon 30 AnIvorsnrIo doI CoIµo do Isfndo, Socrofnrín do Ðorochos Hu- mnnos do In ÞncIon, Iuonos AIros, 2006. 52 Ðosµuos do un µorIodo do InosfnbIIIdnd µoIífIcn y socIooconomIcn, Þosfor KIrchnor nsumIo In µrosIdoncIn do In roµubIIcn como rosuIfndo do oIoccIonos domocráfIcns, oI 25 do mnyo do 2003. Nacio n-00.indd 52 3/9/09 00:01:27 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 53 Ioyos quo on junIo do 2005 fuoron docInrndns InconsfIfucIo- nnIos µor In Corfo Suµromn do JusfIcIn nrgonfInn. 53 Adomás, µor modIo doI docrofo l259 doI Iodor IjocufIvo so croo, on dIcIombro do 2003, oI ArchIvo ÞncIonnI do In MomorIn. 54 A su voz so confInuo ImµuIsnndo µor µnrfo doI gobIorno do In CIudnd do Iuonos AIros, In croncIon do un Inrquo do In Mo- morIn (yn Innugurndo on In cosfnnorn do In cIudnd, do cnrn nI !ío do In IInfn) 55 con oscuIfurns do roconocIdos nrfIsfns n nIvoI mundInI, nsí como un momorInI µrIncIµnI quo nun osµorn su cuImInncIon. IInnImonfo, In fonfnfIvn do cronr on In ox ISMA, un ¨IsµncIo µnrn In MomorIn¨, cuImInn dosdo oI Isfndo osfo µrocoso do ¨roconvorsIon¨ µoIífIcn µnrn µonor n In momorIn doI forrorIsmo do osfndo on osconn, 56 nI mIsmo fIomµo quo unn nuovn sonsIbIIIdnd socInI (más quo osfnfnI) sobro In hIsforIn ¨nncIonnI¨ µnrocín comonznr n gosfnrso. 5? 53 Isfo InIcIo unn ofnµn InodIfn µorquo µosIbIIIfo ro-comonznr Ios µrocosos do juIcIo (o ImµIIco In µosIbIIIdnd do µrosonfnr quoroIIns confrn Ios roµrosoros). IInnImonfo, oI 25 do nbrII do 200? In Cámnrn IodornI nnuIo Ios InduIfos µrosIdoncInIos do l990 y oI l3 do juIIo do 200? In Corfo Suµromn do JusfIcIn nnuIo uno do Ios InduIfos nI µrocosndo gonornI !I- voro, Io cunI nbro nun más In µosIbIIIdnd do onjuIcInmIonfo µnrn oI rosfo do Ios ox roµrosoros. 54 II ArchIvo (nun no doscInsI!cndo nI nbIorfo comµIofnmonfo nI µu- bIIco) doµondo do In Socrofnrín do Ðorochos Humnnos do In ÞncIon. Isfá confomµIndo como un roµosIforIo dodIcndo nI fomn do In vIoIncIon do Ios dorochos humnnos, y Io µrosIdo oI Ðr. Idunrdo !uIs ÐuhnIdo. 55 II Iugnr fuo sImboIIcnmonfo oscogIdo, nsí como muchns do Ins oscuIfurns quo so omµInznrán µnrn Io cunI so hIzo un concurso Infor- nncIonnI dobIdo n quo como os µubIIcnmonfo conocIdo, muchos do Ios cuorµos do Ios dofonIdos-dosnµnrocIdos fuoron nrrojndos n Ins nguns doI !ío do In IInfn on Ios IInmndos ¨vuoIos do In muorfo¨. 56 A osfo sucodIoron dIforonfos InIcInfIvns on oI InforIor, como In quo convIrfIo on Musoo µnrn In MomorIn on mnrzo do 200? nI ox confro cInndosfIno do dofoncIon conocIdo como ¨!n IorIn¨, sIfundo on CnmIno n !n CnIorn, µrovIncIn do Cordobn. 5? AIojnndro CrImson y MIrfn AmnfI µInnfonn quo nI monos hnsfn In crIsIs do 200l, cunndo Ios símboIos comonznron n fomnr ofros sIgnI!- Nacio n-00.indd 53 3/9/09 00:01:27 54 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS In osfo frnbnjo no mo dofondro on oI rocorrIdo do Ins µoIífIcns do In momorIn osµocí!cnmonfo sobro In dIcfndurn, rosonndo y osfudIndo on µrofundIdnd on In bIbIIogrnfín roforI- dn nnforIormonfo. Mo Inforosn sobro fodo nquoIIo quo µnrocín no onfrnr donfro do Ins do!nIcIonos µoIífIcns doI Isfndo sobro ¨In momorIn n rocuµornr¨, µoro quo Ins µrosIonos do cIorfos gruµos socInIos hIcIoron omorgor. Mo ro!oro n unn nogo- cIncIon µnrn rodo!nIr In ¨fomµornIIdnd¨ do oso forrorIsmo do osfndo cuyns huoIIns so Infonfnbnn !jnr on In concIoncIn hIsforIcn doI Isfndo nncIonnI. Tnmµoco so µonsnbn dosdo oI Isfndo on unn vIncuIncIon más nmµIIn do In vIoIoncIn µoIífIcn cndos, Ins nocIonos do nncIon/nncIonnIIsmo/Io nncIonnI, ndquIrínn ráµI- dnmonfo unn connofncIon nsocInfIvn con Io nuforIfnrIo/roµrosIvo. Isfo no os un dofnIIo monor µnrn comµrondor oI fIµo do dIscursos socInIos quo nIrododor do ¨Io nncIonnI¨ so gosfnron on Ios µnísos doI Cono Sur, dondo unn vorsIon osµocí!cn, mIfI!cndn y dIsforsIonndn do In hIsforIn fuo onnrboIndn µor Ios gobIornos mIIIfnros con unn suµuosfn voIunfnd do ro-onconfrnr Ios ¨vnIoros gonuInos¨ do In nncIon. Isfos dos nuforos hncon un osfudIo sobro osfns roµrosonfncIonos, nnnIIznndo fnmbIon In formn como Ios mIIIfnros nrgonfInos, con onfnsIs on oI µorIodo l9?6-l983, no soIo so IdonfI!cnron n sí mIsmos como oncnrnncIon do ¨In nncIon¨ sIno quo oµusIoron Ios concoµfos do Isfndo y nncIon, oµosIcIon quo jugo un roI do µrosunfn mofáforn ¨mornI¨ µnrn jusfI!cnr oI InIcIo do Ins µoIífIcns nooIIbornIos. Cf. CrImson, AIojnndro; AmnfI, MIrfn: ¨SocIogonosIs do In oscIsIon onfro domocrncIn y nncIon. !n vIdn socInI doI rIfunI doI 25 do mnyo¨, on Þun, Joso (comµ.): DeIo/ee Je no,o. Aoci6n, cul/uro , poll/i- co, CodIsn, Iuonos AIros, 2005, µµ. 222-223. !n crIsIs doI 200l dosµInzo on µnrfo osn nsocIncIon: Ios rIfunIos y Ios símboIos como In bnndorn o In oscnrnµoIn fuoron rocuµorndos, µor ojomµIo, µor gruµos do ndoIosconfos quo comonznron n ufIIIznrIos on mnrchns, rIfunIos y !osfns. !o hncínn con un dosµInznmIonfo Inforosnnfo: on nIgunns do Ins mnnIfosfncIonos µor nquoIIn consIgnn ncorcn do ¨quo so vnynn fodos¨ (nIudIondo n Ios µoIífIcos), gruµos do jovonos roµnrfínn oscnrnµoIns y µoquonns bnndorns nrgonfInns n Ios µnrfIcIµnnfos. Isfo muosfrn In oscIsIon no µrocIsnmonfo onfro domocrncIn y nncIon, sIno onfro nncIon y poll/ico, quo roµroduco In soµnrncIon onfro nncIon y Isfndo µoro do unn mnnorn µnrfIcuInr. Inrn osfos jovonos, Ios símboIos do In nncIon son ¨oxµroµIndos¨ nI Isfndo, quo no fIono yn In legi/iniJoJ µnrn oncnrnnrIos. Nacio n-00.indd 54 3/9/09 00:01:27 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 55 confomµoránon con Ios oµIsodIos hIsforIcos fundncIonnIos do oso mIsmo Isfndo-nncIonnI. II gobIorno nrgonfIno do Þosfor KIrchnor hIzo uso do Ios dIsµosIfIvos ¨IogIfImndos¨ on In momorIn µubIIcn µnrn InscrIbIr n In dIcfndurn on un µrocoso más nmµIIo do InoquIdnd socInI, µorsIsfonfo dosµuos do l983, cuyos ofocfos nµonns so osfnrínn Infonfnndo rovorfIr dosµuos do 2003. SIn ombnrgo, no hubo dosdo In o!cInIIdnd, unn vo- Iunfnd do consIdornr n In uIfImn dIcfndurn como In oxµrosIon oxfromn do unn vIoIoncIn hIsforIcnmonfo más nmµIIn, o como Io quo oI opor/leiJ roµrosonfn ncfunImonfo on SudáfrIcn: un ovonfo ¨nrfIcuIndor¨, oI ¨socrofo frnumáfIco¨ froudInno do In hIsforIn nncIonnI n cuyn Iuz so fIondo n Ioor fodn In hIsforIn µnsndn, fodn sIfuncIon µrosonfo doI µnís. 58 Is soIo dosdo unn Iocfurn quo surgo do oµIsodIos mnrgInnIos y do socforos Indígonns subnIfornos dondo In dIcfndurn mIIIfnr nµnroco do osfn mnnorn: como uno do Ins oxµrosIonos do unn vIoIoncIn mufnnfo µoro hIsforIcnmonfo oxfondIdn, confInun, doI Isfndo nncIonnI hncIn cIorfos socforos do In nncIon, vIoIoncIn quo no hnbrín sIdo unIcn nI oxcoµcIonnI onfro l9?6-l983, sIno quo hnbrín osfndo µrosonfo on In µroµIn gonosIs doI Isfndo modorno. !no do osos oµIsodIos sorá foco do mI nnáIIsIs: In nµnrIcIon doI Motinien/o 1nJlgeno (en fornoci6n) on oI ncfo do cosIon do In ox ISMA. 59 58 Isfn Iocfurn µrosonfn, sIn ombnrgo, nIgunos µrobIomns on Ios modos on quo so nrfIcuIn on SudáfrIcn oso socrofo como Io quo do µronfo os ¨com- µIofnmonfo vIsIbIo¨ y omnIµrosonfo. Cf. cnµ. I.2. ¨II µnsndo roordonndo: nIogoríns InvorfIdns y In 'momorIn fufoIndn` on oI Mueeo Jel Apor/leiJ do Johnnnosburgo, SudáfrIcn¨. Inrn oI concoµfo do ¨socrofo frnumáfIco¨, cf. CoIvIn, ChrIsfoµhor: ¨Irofhors nnd sIsfors do nof bo nfrnId of mo. Trnu- mn, hIsfory nnd fho fhornµoufIc ImngInnfIon In fho now Soufh AfrIcn¨, on !ndsfono, Susnnnnh; HodgkIn, CnfhorIno (ods.): Con/ee/eJ Poe/e. Tle poli/ice of nenor,, !oufIodgo, !ondros y Þuovn York, 2003, µ. l58. 59 Iodrínmos µrogunfnrnos µor quo osfn roIocfurn doI µnsndo µor µnrfo doI MovImIonfo Indígonn no surgo on l983 con oI ndvonImIonfo do In do- mocrncIn y do Ins µrImorns µoIífIcns µubIIcns, sIno nµonns on 2004. !nn rosµuosfn µosIbIo nunquo do dIfícII consfnfncIon os fomnr on cuonfn In Nacio n-00.indd 55 3/9/09 00:01:27 56 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Isfn sufurn doI confInuo hIsforIco, ImngInndn µor oI Isfndo µoro Ioídn do ofrn mnnorn o confosfndn µor socforos dIsímIIos do In nncIon, os Io quo mo Inforosn como confrnµosI- cIon nnnIífIcn onfro Ios cnsos do SudáfrIcn y ArgonfInn (y no Ios µrocosos hIsforIcos e/ric/o eeneu quo son muy dIsímIIos). ¸Quo µuodo IIumInnr In yuxfnµosIcIon do osfos cnsos sobro Ins fonsIonos on In momorIn µubIIcn, Ins rodo!nIcIonos do Ios hochos y sus µugnns µor In IncIusIon do sujofos hIsforIcos¨ Y más nun ¸como In mIrndn do osfos Inforrognnfos sobro SudáfrIcn dondo oI µnsndo, on gonornI, os µrosonfndo on formns do dIscursos más fonsos y confrndIcforIos quo on ArgonfInn µuodo sor unn vín µnrn nnnIIznr Ins confIondns y rocInmos rocurronfos sobro oI µnsndo vIoIonfo on In Inrgn durncIon¨ 60 crIsIs nrgonfInn do 200l. Como nIgunos osfudIosos nµunfnn, osfn crIsIs no fuo unn ¨crIsIs oconomIcn más¨, sIno quo coIoco un sIgno do InforrogncIon sobro Ios oIomonfos quo In µroµIn hIsforIn nncIonnI hnbín onsnIzndo como mnrcns do IdonfIdnd, y quo oI doconIo monomIsfn l989-l999 consoIIdo (oI Ioon do In µofoncIn nrgonfInn, In ron!rmncIon do In ¨ouroµoIdnd¨ nncIonnI, In IIusIon do In µrosµorIdnd gonornIIzndn, oI cnrácfor llIriJo un nee/icoje osµocInI do In cuIfurn nncIonnI). Cf. oI Inforosnnfo nnáIIsIs do Inrrod, Crnnf: ¨CryIng for ArgonfInn: Tho brnndIng nnd unbrnndIng of nron sfudIos¨, on Aepon/lo. Vieue fron Sou/l, Ðuko !nIvorsIfy Iross, voI. 4, num. l, 2003; fnmbIon !nmnI, MnrcoIo: ¨II sIgnI!cndo do In crIsIs nrgonfInn¨, Tercer Coloquio ¨1cononie/oe Je 1cquierJo¨, l6-l? do ocfubro do 2003, hffµ://www.goocIfIos.com/forcorcoIoquIo2003/coIoquIo/rnmnI.µdf, uIfImn consuIfn: 22/09/0?. 60 Con In oxµrosIon ¨dIscursos más fonsos y confrndIcforIos¨ mo ro!oro n quo on SudáfrIcn, unn osµocIo do ¨domInncIon sIn hogomonín¨ o hogomonín sIomµro on dIsµufn ImµIdo hnbInr do In ImµosIcIon do unn mnfrIz nnrrnfIvn hIsforIcn. (Ðo hocho os dIfícII µInnfonr In oxIsfoncIn do ¨unn¨ hIsforIogrnfín nfrIkánor o do ¨unn¨ confrnnnrrnfIvn nfrIcnnn o no- grn). AIoffn ÞorvnI osfudIn osfos µrocosos do nrfIcuIncIon hogomonIcn on Ios dIscursos hIsforIcos cnmbInnfos sobro oI opor/leiJ, nnnIIznndo como so vn gosfnndo oI ¨consonso¨ nocosnrIo on In µobIncIon bInncn nfrIkánor, y n In voz como so vn nrfIcuInndo unn ¨condoscondoncIn¨ consoguIdn µor In ImµosIcIon do fuorzn físIcn on In socIodnd do!nIdn rncInImonfo como ¨coIourod¨ o ¨nfrIcnnn¨. Cf. ÞorvnI, AIoffn: Decone/ruc/ing opor/leiJ Jie- Nacio n-00.indd 56 3/9/09 00:01:27 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 5? MIMO!IA, HISTO!IA: IASAÐO, I!ISIÞTI Y IXII!IIÞCIA Lo experiencio eol/o por encino Je loe /ienpoe, no creo con/inuiJoJ, en el een/iJo Je uno eloIoroci6n oJi/ito Jel poeoJo. !IIÞHA!T KOSI!!ICK Androns Huysson µInnfon quo on Ios osfudIos sobro momo- rIn, quo omorgon con vIgor on In sogundn mIfnd doI sIgIo XX, µuodon roconocorso dos grnndos vorfIonfos formnfIvns, no nocosnrInmonfo confrnµuosfns. Ior un Indo, In quo nµnroco on Ios nnos l950 y l960 cuyn gonosIs, groeeo noJo, doborín buscnrso on Ios µrocosos do doscoIonIzncIon y on formncIon do Ins ¨nuovns¨ hIsforIns nncIonnIos do Ios osµncIos µosco- IonInIos. !n rocuµorncIon do Ins vIsIonos subnIfornns y do Ins ¨momorIns InvIsIbIIIzndns¨ µor Ios sIsfomns coIonInIos couree, op. ci/., osµ. µµ. 3-?; fnmbIon Ðu ToIf, Andro: ¨Þo choson µooµIo: fho myfh of fho CnIvInIsf orIgIn of AfrIkánor nnfIonnIIsm nnd rncInI IdooIogy¨, Anericon Hie/oricol Ietieu, voI. 88, num. 4, l983. Ioro on ArgonfInn, osfudIos como Ios do !Ifn Sognfo o !IIIn IorfonI muosfrnn quo so µrodujo unn gosfncIon y socInIIzncIon µodngogIcn do In mnfrIz nnrrnfIvn hogo- monIcn quo In hIsforIogrnfín IIbornI Imµuso do mnnorn más µonofrnnfo modInnfo Ios Insfrumonfos doI Isfndo, !jnndo un cInro ¨roµorforIo¨ do fomns/confoxfos/sujofos. Isfo roµorforIo, sIn ombnrgo, osfá sIondo nm- µIIndo µor nuovos osfudIos sobro Ios usos doI µnsndo y sus nrfIcuIncIonos hogomonIcns. Cf. IorfonI, !IIIn: Po/rio/oe, coenopoli/oe , nocionolie/oe. lo cone/rucci6n Je lo nocionoliJoJ orgen/ino o !nee Jel eiglo X1X, Iondo do CuIfurn IconomIcn, Iuonos AIros, 200l; Sognfo, !Ifn: ¨AIforIdndos hIsforIcns/IdonfIdndos µoIífIcns: unn crífIcn n Ins corfozns doI µIurnIIsmo gIobnI¨, Serie An/ropologlo 234, !nIvorsIdnd do IrnsIIIn, IrnsIIIn, l998, µµ. l-28. II concoµfo do ¨domInncIon sIn hogomonín¨ os ncunndo µor !n- nnjIf Cuhn µnrn hnbInr do Ins cnrncforísfIcns doI µrocoso do coIonIzncIon y doscoIonIzncIon on IndIn, con focnIIzncIon on oI osfudIo do In hIsforIogrnfín. Cf. Cuhn, !nnnjIf: Doninonce ui/lou/ legenon,. Hie/or, onJ pouer in coloniol 1nJio, Hnrvnrd !nIvorsIfy Iross, CnmbrIdgo, l99?. Nacio n-00.indd 57 3/9/09 00:01:27 58 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS do µroduccIon do snbor son oIomonfos cInvos nquí. 6l Yn son dosdo In hIsforIn o dosdo Ios osfudIos sobro momorIn, Ins nnrrncIonos o fosfImonIos InvIsIbIIIzndos y Ios µnsndos oxcIuI- dos nµnrocínn on nquoIIos momonfos como cInvos µnrn roIoor Ios µrocosos hIsforIcos, rocuµornr snboros socInIos y oµIsodIos no nnrrndos, o nnrrndos dosdo ofrns µorsµocfIvns. !n sogundn vorfIonfo corrosµondorín, sogun Huysson, n Ins µrofusns Iínons do InvosfIgncIon µroducIdns on OccIdonfo dosdo In docndn do l9?0, como µroducfo doI HoIocnusfo. !n roIovnncIn quo ndquIoro oI fosfImonIo y In !gurn doI fosfIgo os oI nodo do osfns InvosfIgncIonos, 62 y Ins µrogunfns on osfo cnso son do ofrn índoIo: corrosµondon n Ios cuosfIonnmIonfos µor oI frncnso doI µroyocfo modorno occIdonfnI, µor c6no fue poeiIle oI oxformInIo on oI sono do Iuroµn y c6no fue poeiIle 6l Huysson, Androns: Tuiligl/ Menoriee. Mor/ing Tine in o Cul/u- re of Anneeio, !oufIodgo, !ondros, l995, osµ. cnµ. 2. TnmbIon vonso oI nnáIIsIs sugoronfo nI rosµocfo do !nbofnIkof, Þorn: ¨IoIífIcn, momorIn y moInncoIín¨, Iroc/ol, 29, nbrII-junIo 2003, hffµ://www.frncfnI.com.mx/ I29rnbofnIkof.hfmI, uIfImo nccoso: 4/0?/200?. Hnbrín quo ncInrnr quo osfo no os µrIvnfIvo do Ios osµncIos on doscoIonIzncIon. SI ndomás do Ios osfu- dIos do momorIn µonomos nfoncIon nI dosnrroIIo do In dIscIµIInn hIsforIcn, onconfrnmos Ins oscuoIns µIonorns como In ¨nuovn IzquIordn IngIosn¨ y Ins µroµuosfns do In ¨hIsforIn dosdo nbnjo¨ o, on osµncIos µoscoIonInIos, In oscuoIn do IsfudIos do SubnIfornIdnd y Ins µrImorns corrIonfos do In crífIcn µoscoIonInI. Isfns fondoncIns, con sus mnfIcos, so nbocnbnn n unn fnron sImIInr dosdo In dIscIµIInn, µonIondo oI nconfo on ofrns mofodoIogíns, roIoyondo oI nrchIvo, rooInbornndo Ios objofos do osfudIo. Inrn un osfudIo gonornI sobro In hIsforIn dosdo nbnjo, cf. Shnrµo, JIm: ¨HIsforIn dosdo nbnjo¨, on Iurko, Iofor (od.) Iornoe Je locer lie/orio, AIInnzn, MndrId, l993, µµ. 38-58. Inrn un osfudIo sobro Ins connIvoncIns y dIvorgoncIns onfro Ins ¨hIsforIns dosdo nbnjo¨ y Ios ¨osfudIos do subnIfornIdnd¨, cf. Ðubo, Snurnbh: Suje/oe euIol/ernoe. Copl/uloe Je uno lie/orio on/ropol6gico, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 200l, osµ. µµ. 43 y ss; fnmbIon Chnkrnbnrfy, ÐIµosh: ¨A smnII hIsfory of SubnIforn SfudIos¨, on HoIi/o/ione of no- Jerni/,. 1eeo,e in /le uo/e of SuIol/ern S/uJiee, !nIvorsIfy of ChIcngo Iross, ChIcngo, 2002, µµ. 3-l9. 62 Cf. Hnrfog, IrnnçoIs: Ieglnenee Je lie/oriciJoJ, !nIvorsIdnd IboronmorIcnnn, MoxIco, 200? |2003], osµ. µ. 2?. Nacio n-00.indd 58 3/9/09 00:01:27 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 59 quo sIguIorn sucodIondo, fnmbIon on Ins µorIforIns como os oI cnso do Ios gonocIdIos on Ins dIcfndurns mIIIfnros o on !wnndn o InngIndosh. 63 Isfns dos fondoncIns no son oxcIuyonfos sIno quo ros- µondon n modos comµIomonfnrIos do µInnfonr Ins µrogun- fns o nbordnr Ios objofos, básIcnmonfo µorquo µrovIonon do dIscIµIInns dIvorsns: In µrImorn, µrIncIµnImonfo do In nnfroµoIogín y In hIsforIn; In sogundn, do In !Iosofín y In so- cIoIogín. !n µrImorn mnrco In IncIusIon do nuovos sujofos y ofrns momorIns on oI conocImIonfo ncndomIco. 64 !n sogundn Infonfnbn rosµondor, dosdo oI confro do OccIdonfo mIsmo, quo !Iosofín doI sujofo hnbín coInµsndo como horoncIn IIus- frndn, c6no y por que hnbínn ocurrIdo Ios grnndos gonocIdIos doI sIgIo XX. 65 SIn ombnrgo, on oI nno 2000, oI µroµIo Huysson µubIIcn- bn un nrfícuIo on oI quo hnbInbn do In dosvIrfuncIon do osfo µrocoso do oxhumncIon do momorIns, hncIn In consfIfucIon do un ¨boom¨ doI rocuordo on oI osµncIo µubIIco (onfondIdo osfo muy nmµIInmonfo como oI sIfIo InfnngIbIo dondo Ios Inforosos dIvorgonfos do In socIodnd so µonon on fonsIon). Tzvofnn To- dorov, n su voz, yn hnbín µroconIzndo osfo dosonInco. 66 Ambos 63 Huysson, Androns: Tuiligl/ Menoriee. Mor/ing Tine in o Cul/ure of Anneeio, op. ci/. 64 Cf. Achugnr, Hugo: ¨!oonos, cnzndoros o hIsforIndoros: n µroµosIfo do Ins µoIífIcns do In momorIn y doI conocImIonfo¨, on Cnsfro Comoz, SnnfIngo; MondIofn, Idunrdo (ods.): Teorloe ein Jieciplino. Lo/inooneri- conieno, poecolonioliJoJ , gloIolicoci6n en JeIo/e, Iorrun, MoxIco, l998. |IdIcIon dIgIfnI oInborndn µor Joso !uIs Comoz-Mnrfínoz µnrn Iroyocfo Insnyo HIsµánIco. hffµ://www.onsnyIsfns.org/crIfIcn/foorIn/cnsfro/nchu- gnr.hfm, uIfImn consuIfn: 2?/l2/2006]. 65 Cf. !nCnµrn, ÐomInIck: Wri/ing lie/or,, uri/ing /rouno; Tho John HoµkIns !nIvorsIfy Iross, InIfImoro, 200l, osµ. cnµ. l; fnmbIon Cnrufh, Cnfhy (od.): Trouno. 1xploro/ione in Menor,, John HoµkIns !nIvorsIfy Iross, l995. 66 Cf. Todorov, Tzvofnn, Loe oIueoe Je lo nenorio, InIdos, InrcoIonn, l998 |l989]. Nacio n-00.indd 59 3/9/09 00:01:27 60 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS rocuµornn Ios µunfos confrnIos do In crífIcn nIozfschonnn nI hIsforIcIsmo: In sobronbundnncIn do dIscursos modIáfIcos o morcnnfIIos doI µnsndo (µrosonfndo como nosfnIgIn, sIn ro"oxIon crífIcn), junfo con un vncInmIonfo µoIífIco do sus usos y In µoIIgrosn consfIfucIon do unn cuIfurn modIáfIcn do In momorIn roguIndn µor Ins rogIns do consumo. 6? Todo osfo hnbrín nbonndo cuIfurns nmnosIcns, sosInynndo In ¨ufIIIdnd doI µnsndo µnrn In vIdn¨. 68 Þorn !nbofnIkov µInnfon quo µuodo hnbInrso do unn IndusfrIn do In momorIn, quo vn dosdo Ins modns rofro hnsfn In musonIIzncIon comµuIsIvn, y quo nbnrcn In comor- cInIIzncIon fnnfo do Ins momorIns más bnnnIos como do Ins frngodIns más forrIbIos doI sIgIo. IIogrnfíns, roconsfruccIonos do µorIodos hIsforIcos onforos, IIfornfurn fosfImonInI, c6nice nufobIográ!cos, nos hnbInn do µroocuµncIonos y obsosIonos dIforonfos quo son formuIndns on oI Iongunjo do In momorIn. 69 Ahorn bIon, sIguIondo n Huysson, oI ¨boom¨ do In momo- rIn µodrín, on voz do convorfIrso on un vncío µoIífIco, sor unn rosµuosfn n In cuIfurn do In ¨InsfnnfnnoIdnd¨. Inrn oIIo, oI oxcoso do momorIn doborín sor ndmInIsfrndo con µofoncInI µoIífIco, µnrn orIgIrso on unn ufoµín quo confrnrrosfo Ios ofocfos nµoIífIcos do In µosmodornIdnd. ?0 6? Cf. Huysson, Androns: ¨Irosonf µnsfs: modIn, µoIIfIcs, nmnosIn¨, PuIlic Cul/ure, voI. l2, num. l, 2000. 68 ÞIofzscho, IrodorIk: SoIre terJoJ , perjuicio Je lo lie/orio poro lo tiJo, frnd. do Óscnr CnoIro, AIcIon IdIforn, Cordobn, l998. 69 !nbofnIkof, Þorn: ¨IoIífIcn, momorIn y moInncoIín¨, op. ci/. ?0 SIn ombnrgo, µonsndoros como Susnnnnh !ndsfono InsIsfon on quo oI moncIonndo ¨boom¨ do In momorIn fIono más quo vor con oIomonfos nµoIífIcos, nooIIbornIos, do In modornIdnd fnrdín occIdonfnI, quo con unn osfrnfogIn concIonfo do rochnzo n In cuIfurn µosmodornn do In fugncI- dnd. !ndsfono, Susnnnnh: ¨WorkIng wIfh momory: nn InfroducfIon¨, on !ndsfono, Susnnnnh (od.): Menor, onJ Me/loJolog,, Iorg, Þuovn York, 2000, µµ. 8-9. Nacio n-00.indd 60 3/9/09 00:01:27 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 6l Ðonfro do osfo dobnfo quo os fundnmonfnImonfo occIdon- fnI, oI hocho quo nuovnmonfo rocorro, ImµIícIfn o oxµIícIfn- monfo, Ios nrgumonfos sobro In roIovnncIn do In momorIn y sus IímIfos, os oI HoIocnusfo. ?l Mo dofondro nquí µorquo nIgunos oIomonfos doI dobnfo nyudnrán n comµrondor mIs cuosfIonnmIonfos on oI cuorµo doI frnbnjo. !n momorIn como ojorcIcIo µoIífIco oxIgo osn roIncIon rosµonsnbIo con oI rocuordo do Ios oµIsodIos, Ios sujofos y Ins frngodIns InvIsI- bIIIzndns ?2 quo Ios nbusos do momorIn osfnrínn dIsforsIo- nnndo. II oxformInIo gonoro unn dIscusIon !Ioso!co-µoIífIcn Imµorfnnfo sobro sI su nconfocor hnbín soIIndo oI frncnso doI µroyocfo modorno (IIusfrndo) o más bIon hnbín sIdo su cuI- mInncIon. ?3 Adomás, oxµuso In nocosIdnd socInI y µoIífIcn do µroyocfnr n In momorIn como goron/lo hIsforIcn (do exenplo, do no-roµofIcIon), nIIí dondo Ios µrocodImIonfos frndIcIonn- Ios do !jncIon hIsforIogró!co no ornn fácIIos do soguIr: In dImonsIon do In oxµorIoncIn y oI fosfImonIo so convIrfIoron on oIomonfos cInvo. ?4 In In dIscIµIInn hIsforIcn, fuo dosµuos doI HoIocnusfo cunndo so comonzo n ro"oxIonnr más sIsfo- máfIcnmonfo sobro In momorIn como rosµnIdo nocosnrIo y urgonfo do su µrocodor. Isfo fuo más confundonfo Iuogo do quo unn dIscusIon nIgo sosgndn sobro oI gIro IInguísfIco dIorn Iugnr n µoIomIcos nrgumonfos ¨rovIsIonIsfns¨, µroµonIondo In ovonfunI InoxIsfoncIn doI oxformInIo. ?5 ?l Cf. JoIIn, IIIznbofh: Loe /roIojoe Je lo nenorio, op. ci/., µµ. ?9 y ss., Agnmbon, CIorgIo: Lo que queJo Je Aueclui/c, Hono Socer 111. 1l orclito , el /ee/igo, Iro-Toxfos, VnIoncIn, 2000, Iorgor, Jnmos: Af/er /le enJ. Iepreeen/o/ione of Poe/-Apocol,pee, !nIvorsIfy of MInnosofn Iross, MInnonµoIIs, l999; Hnrfog, IrnncoIs: Ieglnenee Je lie/oriciJoJ, op. ci/., µµ. 22-23. ?2 Cf. JoIIn, IIIznbofh: Loe /roIojoe Je lo nenorio, op. ci/., µµ. l4 y ss. ?3 Cf. !n Cnµrn, ÐomInIck: Wri/ing lie/or,, uri/ing /rouno., op. ci/., osµ. cnµ. l ?4 1Jen. ?5 II dobnfo os nmµIIo µoro, groeeo noJo, In dIscusIon quo so conoco como ¨rovIsIonIsfn¨ sobro oI HoIocnusfo bnsn sus nrgumonfos nIgo bur- Nacio n-00.indd 61 3/9/09 00:01:27 62 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Sogun µonsndoros como !n Cnµrn, osfn mnrcn doI horror doI sIgIo XX os uno do Ios oIomonfos más Imµorfnnfos quo do!nIoron In roIncIon onfro momorIn o hIsforIn on OccIdonfo (y oI Iugnr doI rocuordo on In oscrIfurn do In hIsforIn). ?6 Más nIIá doI dobnfo µor In objofIvIdnd, so comonzo n osfudInr sobro In ImµosIbIo soµnrncIon fofnI do osfos dos concoµfos. !n momorIn µodín rosfnurnr, n µnrfIr doI fosfImonIo, oI ojomµIo y In roµnrncIon, In horIdn quo oI HoIocnusfo hnbín In"IgIdo nI µroyocfo modorno doI µrogroso y In cIvIIIdnd, y µor consIguIonfo n su mofnnnrrncIon (In hIsforIn). ?? Isfn no dnmonfo on quo, sI oI µosf-osfrucfurnIIsmo y su vorsIon osµocí!cn on oI /urnee linguie/ique (do modn on In hIsforIogrnfín y nnfroµoIogín frnncosn do In docndn do l980) µroµonínn quo fodn ronIIdnd os nnfo fodo /ex/uol, no hnbrín foxfos dIrocfos quo µormIfIornn ¨µrobnr¨ In oxIsfoncIn doI HoIocnusfo e/ric/o eeneu. Isfn nrgumonfncIon hn sIdo nfncndn µoIífIcn y ncndomIcnmonfo, y dosochndn do formn rofundn. Inrn un nmµIIo dobnfo sobro oI fomn vonso !Iµsfnd, Ðobornh: Den,ing /le Holocoue/. Tle grouing oeeoul/ on lie/or, onJ nenor,, IonguIn, Þuovn York, l995. ?6 !nCnµrn, ÐomInIck, Wri/ing lie/or,, uri/ing /rouno, op. ci/. Aquí fonomos quo rosonnr unn dImonsIon dIforonfo doI dobnfo. So frnfn do In concoµcIon froudInnn do In hIsforIn quo oI HoIocnusfo voIvIo n µonor on osconn, nunquo no nocosnrInmonfo µormoo on In hIsforIn como dIs- cIµIInn. Isfo ncorcnmIonfo nI µnsndo nconfun quo In hIsforIn no soIo so mnnI!osfn on nnrrncIonos hogomonIcns y o!cInIos o hIsforIns somofIdns o confrn-momorIns (on dIsfInfos rogIsfros y soµorfos). TnmbIon hnbrín unn dImonsIon doI µnsndo como ¨huoIIn¨, como frnzo o como ¨rosfo¨ no rosuoIfo nI oInborndo (µnrn Iroud In momorIn IndIvIdunI y In coIocfIvn so fundon, y Io ¨no rosuoIfo¨ so vuoIvo sínfomn socInI). Isfo ImµuIso nIgunos osfudIos cnnonIcos sobro frnumn y concIoncIn hIsforIcn. Cf. Cnrufh, Cnfhy (od.): Trouno. 1xploro/ione in Menor,, op. ci/. ?? In un nnáIIsIs sobro Ins µrogunfns conocIdns do Hnnnnh Arondf ncorcn do quo hnbrín ¨fnIIndo¨ on oI µroyocfo modorno do OccIdonfo µnrn quo oI HoIocnusfo sucodIorn, quo fIµo do !Iosofín doI bInomIo IndIvIduo/ socIodnd hnbrín coInµsndo, AnfjIo Krog oxµono quo on ÁfrIcn, y on Sud- áfrIcn µnrfIcuInrmonfo, In µrácfIcn do In concIonfIzncIon do sí y do In so- cIodnd µnsn µor ofros cnnnIos do InforµrofncIon quo no son oµuosfos (In IndIvIduncIon no oxIsfo sIno como µnrfo do In comµosIcIon comunIfnrIn). SIn ombnrgo, oI nnáIIsIs do osfn rIquozn cuIfurnI quo µodrín confrIbuIr con Nacio n-00.indd 62 3/9/09 00:01:28 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 63 µodín mnnfonorso con Ios mIsmos µrofocoIos y orn nocosn- rIo roµInnfonrIos modInnfo unn ofIcn humnnIsfn nuovn quo roconocIorn n In momorIn oxµorIoncInI y n Ins roµrosonfn- cIonos no convoncIonnIos como bnso. ?8 WnIfor IonjnmIn Io oxµrosnbn nsí: sus onomIgos |doI fnscIsmo] snIon n su oncuonfro on nombro doI µrogroso, como nI do unn normn hIsforIcn. Þo os en oIeolu/o !Ioso!co oI nsombro ncorcn do quo Ins cosns quo osfnmos vIvIon- do sonn 'fodnvín` µosIbIos on oI sIgIo XX. Þo osfá nI comIonzo do nIngun conocImIonfo, n no sor do osfo: quo In roµrosonfncIon do hIsforIn do In quo µrocodo no so mnnfIono. ?9 Isfo consfIfuyo uno do Ios µunfos do convorgoncIn on- fro Ins dos grnndos vorfIonfos quo Huysson osfnbIoco. !n nocosIdnd do roµrosonfnr n Ios µrocosos y sujofos nnfos InvIsIbIIIzndos µor In hIsforIn, y n Ios oxformInIos doI sIgIo XX, osfrocho, dosdo osµncIos InfoIocfunIos muy dIforonfos, Ins vIncuIncIonos gonornIos onfro hIsforIn y momorIn, onfro hIsforIn y fosfImonIo ornI, onfro ovIdoncIn y oxµorIoncIn, y unn ofIoIogín do In vIoIoncIn y doI funcIonnmIonfo do In momorIn socInI dIforonfo n ¨OccIdonfo¨, no os un nsµocfo rocuµorndo µnrn SudáfrIcn on Ios nrfofncfos µrIncIµnIos do momorIn µubIIcn quo nnnIIznromos. Cf. Krog, AnfjIo: ¨'I sµonk, hoIdIng uµ your honrf.` CosmoµoIIfnnIsm, forgIvonoss nnd IonnIng fownrds AfrIcn¨, 24e Von Der Leeuu-Lecing, novIombro do 2006, roµroducIdo on hffµ://www.vnndorIoouwIozIng.nI/2006/IozIng°20 nnfjIo°20krog.µdf, uIfImn consuIfn: l9/06/200?. ?8 Cf. !Icoour, InuI: Lo nenorio, lo lie/orio, el oltiJo, Iondo do CuI- furn IconomIcn, MoxIco, 2004 |2000], µ. 329; fnmbIon µuodo consuIfnrso oI foxfo do !nCnµrn, ÐomInIck, Wri/ing lie/or,, uri/ing /rouno, op. ci/., osµ. cnµ. l. ?9 IonjnmIn, WnIfor: ¨TosIs sobro In !Iosofín do In hIsforIn¨, on Die- cureoe in/errunpiJoe 1, frnd. Josus AguIrro, Tnurus, MndrId, l9?3 |l940]. InfnsIs on oI orIgInnI. Nacio n-00.indd 63 3/9/09 00:01:28 64 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS µroµuso ofros rogIsfros y objofos como formns IogífImns do oxµonor oI µnsndo. 80 Ahorn bIon, ndomás do In oxµorIoncIn doI HoIocnusfo, Ins µroµIns dInámIcns do In µroduccIon y roµroduccIon cuIfurnI doI sIgIo XX ImµrImIoron sus confrndIccIonos on forno n In ro"oxIon sobro Ios usos y nbusos do momorIn. A µnrfIr do In docndn do l980, junfo con In fruIcIon µor rocordnr y con- momornr, nµnrocIo con fuorzn In nocosIdnd do µrosorvnr, y Ins µoIífIcns y oI concoµfo do po/rinonio (cuIfurnI y nnfurnI, fnngIbIo o InfnngIbIo) so unIoron nI do momorIn. 8l !n roco- nocIdo hIsforIndor como IIorro Þorn, on su confrIbucIon n In odIcIon frnncosn do Ios Lieux Je Menoire so Inmonfn (con cIorfo dojo do nosfnIgIn) µor oI roomµInzo do Ios nilieux (onfornos, confoxfos) do momorIn µor Ios lieux (Iugnros, os- µncIos). Inrn Þorn, In ¨conmomorncIon¨ on oI osµncIo µubIIco n frnvos do osµncIos quo so µrosorvnn, ro"ojn unn µordIdn socInI do Ins cnµncIdndos frnnsformndorns do In momorIn ojorcIdn, vIvIdn, oxµrosndn. 82 Inrn oI hIsforIndor frnncos, Ios µroducfos do In modornIdnd (fugncIdnd y mnsI!cncIon) hnbrínn nrrnncndo n In socIodnd do su µnsndo, y In croncIon do ¨Iugnros¨ do momorIn (musoos, momorInIos, osfnfunrIns) 80 II !Iosofo InuI !Icoour µInnfoo quo In unIcn gnrnnfín quo ofroco In momorIn nI µnsndo os quo µrovIono do In oxµorIoncIn. !n ovIdoncIn do Io quo oI !Iosofo frnncos IInmn In ¨µnsoIdnd¨ no os oI nrchIvo, sIno oI cnrácfor experinen/oJo do oso µnsndo quo µuodo sor frnnsforIdo, nnrrndo, oxµuosfo. 8l !n docInrncIon do In !ÞISCO µnrn !jnr cIorfos sIfIos y µroducfos cuIfurnIos como ¨InfrImonIo CuIfurnI do In HumnnIdnd¨ nµnroco on l9?2. Cf. Hnrfog, IrnncoIs: Ieglnenee Je lie/oriciJoJ, op. ci/., µ. 25. In Ins do- cndns quo sIguIoron, nIgunos Iugnros quo so docInrnron ¨InfrImonIo do In HumnnIdnd¨ osfuvIoron unIdos fuorfomonfo n Ins momorIns do oµIsodIos nognfIvos: !obbon IsInnd rocordnndo oI opor/leiJ, In IsIn do Coroo on SonognI como fosfImonIo do In frnfn nfIánfIcn do oscInvos, onfro ofros. 82 Þorn, IIorro: ¨!`oro do In commomornfIon¨, on Þorn, IIorro (od.): Lee lieux Je nenoire, f. III, CnIIImnrd, Inrís, l993, µµ. 9??-l0l2. Nacio n-00.indd 64 3/9/09 00:01:28 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 65 no sorín sIno unn formn ex poe/ foc/o do µrofondor rofonor In conoxIon µordIdn con In frndIcIon y oI fIomµo socInI. 83 A su voz, hnco yn fIomµo quo oI !Iosofo nIomán do In hIsforIn !oInhnrf KosoIIock µInnfonbn unn µnrndojn do In modornI- dnd: on un momonfo on oI quo oI eepocio Je lo experiencio (In hIsforIn rocorrIdn) so oxfIondo fnnfo hnsfn µordornos on quo os ¨Io roIovnnfo¨, y cunndo oI loricon/e Je lo eepero (In ufoµín fufurn) os un "ujo do fofnI IncorfIdumbro, µnroco quo oI µrosonfo fuorn oI unIco nsIdoro do In µosmodornIdnd. 84 Así, vIvIrínmos unn oµocn domInndn µor oI ¨µunfo do vIsfn doI µrosonfo¨ quo orgnnIzn Ios usos doI µnsndo: oI µrosonfo no soIo como oI momonfo-doI-nhorn, sIno como un sonfIdo socInI doI fIomµo, Io quo orgnnIznrín fodn su µorcoµcIon. 85 Sogun oI hIsforIndor Iromosh !nIu, un nnáIIsIs doI preeen/e cono /ropo, como proIleno y no como obvIodnd InmodInfn doI fIomµo ncfunI os un oIomonfo quo moroco nfoncIon on Ios osfudIos sobro momorIn µubIIcn. 86 Þo soIo osfnrínmos nnfo unn cuIfurn fugnz y usos nµoIífIcos do In 83 Cf. CnrrIor, Iofor: ¨IIncos, µoIIfIcs nnd fho nrchIvIng of confom- µornry momory In IIorro Þorn`s Lee Lieux Je Menoire¨, on !ndsfono, Susnnnnh (od.): Menor, onJ Me/loJolog,, op. ci/., µµ. 3?-5?. 84 KosoIIock, !oInhnrf: Iu/uro poeoJo. Poro uno eenón/ico Je loe /ienpoe lie/6ricoe, op. ci/., µµ. 333 y ss. 85 Mo ro!oro nquí n Io quo IrnnçoIs Hnrfog donomInn oI ¨µrosonfIsmo¨ do In orn confomµoránon; un fIomµo domInndo µor oI ¨µunfo do vIsfn¨ doI µrosonfo. Cf. Hnrfog, IrnnçoIs: Ieglnenee Je lie/oriciJoJ, op. ci/., osµ. µµ. l34-l40. Huysson, Androns: ¨Irosonf µnsfs.¨, op. ci/., µµ. 33-34. Huysson nos µrovIono do In fnIncIn oncorrndn on nnáIIsIs como Ios do Þorn: croor quo osfn ¨InosfnbIIIdnd¨ modornn so rosuoIvo con In musoI!- cncIon do formns ¨frndIcIonnIos¨ do In IdonfIdnd (nncIonnI o comunIfnrIn) ImµIIcn no comµrondor quo Ios µnfronos do musonIIzncIon y consorvncIon doI µnsndo on oI µnfrImonIo yn osfán orgnnIzndos y suµodIfndos n formns µrosonfIsfns y nooIIbornIos do morcnnfIIIzncIon, consumo, dIgIfnIIzncIon y fugncIdnd. 86 Cf. !nIu, Iromosh: ¨In fho ovonf of hIsfory: rondIng fho mImo of momory In fho µrosonf of µubIIc hIsfory¨, op. ci/. Nacio n-00.indd 65 3/9/09 00:01:28 66 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS momorIn. Ðosdo oI µrosonfo fnmbIon so orgnnIznn dosoos do fufuro µroyocfndos nI µnsndo, con rocInmos do jusfIcIn y osµornnzns do roµnrncIon. In µnInbrns do ÐorrIdn, osfo onforno do In momorIn os ¨nIgo comµIofnmonfo ofro¨, y no oI oµuosfo nI oIvIdo o como unn sImµIo cuosfIon do ¨rocordnr¨: In momorIn osfá IIgndn nI fufuro, no soIo nI µnsndo; vuoIvo oI rosfro hncIn In µromosn, hncIn Io quo osfá IIognndo. 8? Isfo os un nrgumonfo Imµorfnnfo n Io Inrgo do mI frnbnjo, µorquo son ImngInncIonos quo InforvIonon on Ios nrfofncfos do momorIn µubIIcn: yn son oI µnsndo µroyocfndo como µromosn do fufuro on un musoo o!cInI, o Ioído como oxcIusIon hIsforIcn y nogncIon do fufuro µor µnrfo do gruµos subnIfornos. 88 8? CIf. on 1Jen. 88 II nrgumonfo do quo on Ins formns do ImngInnr oI µnsndo hny µromosns o µroyoccIonos do fufuro, no son novodosns. Isfán µrosonfos on ro"oxIonos foorIcns cIásIcns sobro In µroµIn dIscIµIInn do In hIsforIn. In un rnzonnmIonfo quo µrofondín dIscufIr n HoIdoggor y n sus obsorvn- cIonos sobro Ins µroyoccIonos doI µrosonfo on In hIsforIn, Jncquos !o Coff so µrogunfnbn sobro In µosIbIIIdnd do quo oI µonsndor sobro oI µnsndo so dosµojo do unn osµocIo do Imngon onírIcn doI fufuro dosondo. AI hncorIo, !o Coff sosfonín unn dIforoncIn básIcn onfro objofIvIdnd o ImµnrcInIIdnd. SI In µrImorn os ImµosIbIo µnrn cunIquIor nsunfo doI hombro, In sogundn os µroµuosfn µor oI nufor como oI roducfo µosIbIo µnrn unn osµocIo do ofIcn do In hIsforIn quo µormIfn do!nIr on modIo do sus nmbIguodndos su osµocI!cIdnd con rosµocfo n In(s) cuIfurn(s) do In momorIn. Cf. !o Coff, Jncquos: Hie/or, onJ nenor,, op. ci/., µµ. lll-ll2. Inrn HoIdoggor, sos- fIono !o Coff, ¨oI µnsndo no os soIo In µroyoccIon quo oI hombro hnco doI µrosonfo on oso µnsndo, sIno In µroyoccIon do In µnrfo más ImngInnrIn do su µrosonfo, o In µroyoccIon on oI µnsndo doI fufuro quo oI hn oIogIdo, unn hIsforIn-!ccIon o unn hIsforIn-dosoo InvorfIdn¨. 1IiJ., µ. lll. Ðo nI- gunn mnnorn so Ioon nquí Ins romInIsconcIns do In confrovorfIdn fosIs do Hnydon WhIfo ncorcn do quo In hIsforIn como dIscurso nnrrnfIvo IncIuyo unn ¨dosonbIIIdnd do Io ronI¨. Cf. WhIfo, Hnydon: 1l con/eniJo Je lo forno. Nacio n-00.indd 66 3/9/09 00:01:28 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 6? A nIvoI más gonornI, on Ios dobnfos sobro hIsforIn y mo- morIn µnrocon hnborso suµorndo Ins µoInrIzncIonos quo Ios rogínn, como coIocfIvo/IndIvIdunI; objofIvo/subjofIvo, fofnI/ µnrfIcuInr. 89 In socIodndos nIfnmonfo goIµondns µor oxµo- rIoncIns coIocfIvns frnumáfIcns como ArgonfInn o SudáfrIcn µoro fnmbIon on oI µroµIo ¨confro¨ (on IrnncIn, on In AIomn- nIn µosf-comunIsfn) y on ofrns µorIforIns (on MoxIco, !unndn, InngIndosh, IndIn, ChIIo) In dIscusIon sobro Ios domInIos IogífImos doI µnsndo so oxfIondo nmµIInmonfo. In In µroµIn dIscIµIInn Ios osfudIos sobro momorIn hnn ndquIrIdo fuorzn y nµorfndo orIgInnIIdnd. 90 A su voz, In µrosoncIn Infonfo doI Aorro/ito, Jiecureo, repreeen/oci6n lie/6rico, frnd. Jorgo VIgII !ubIo, InIdos, InrcoIonn, l992 |l9?9]. 89 Cf. II frnbnjo cIásIco do HnIbwnchs, MnurIco: On collec/ite ne- nor,, !nIvorsIfy of ChIcngo Iross, ChIcngo, l99l |l950]; fnmbIon !o Coff, Jncquos: Hie/or, onJ nenor,, frnd. Sfovon !ondnII y IIIznbofh CInmnn, CoIumbIn !nIvorsIfy Iross, Þuovn York, l992 |l9??]; Huffon, InfrIck: Hie/or, oe on or/ of nenor,, !nIvorsIfy Iross of Þow IngInnd, Hnnnovor, l993; JoIIn, IIIznbofh: Loe /roIojoe Je lo nenorio, op. ci/., µµ. 63-?9. Iofor Iurko hn µuosfo oI nconfo on vor n In hIsforIn como unn formn do momorIn coIocfIvn, con Ins snIvodndos Imµuosfns µor Mnrc IIoch n In socIoIogín do HnIbwnchs sobro Ios µoIIgros do frnsIndnr IogIcns IndI- vIdunIos n Io coIocfIvo, y do usnr ncrífIcnmonfo cnfogoríns como ¨momorIn coIocfIvn¨, ¨roµrosonfncIonos coIocfIvns¨, ¨concIoncIn coIocfIvn¨. Iurko más bIon buscn comµrondor Ios osquomns cuIfurnIos y Ins roIncIonos do µodor Inmorsns on fodo Jiecureo sobro oI µnsndo (no nocosnrInmonfo foxfunI, grá!co), quo os unn formn do momorIn coIocfIvn modIndn µor InsfIfucIonos. Ðosdo mI Iocfurn, oI frnbnjo do Iurko, sI bIon roconoco Ios IímIfos doI onfoquo osfrucfurnIIsfn, sIguo µonsnndo on formInos do Ins funcionee do In momorIn coIocfIvn o funcionee do In nmnosIn, y n In cuIfurn como osquomns do µrocosos. Isos osquomns µnrocon "ofnr µor fuorn do dInámIcns hIsforIco-µoIífIcns (Ins con!gurncIonos doI Isfndo-nncIonnI, Ins cnmbInnfos nsµIrncIonos comunIfnrIns) quo oµornn on Ios µrocosos confIngonfos y socInIos do Ios usos doI µnsndo, cuyos ongrnnnjos hny quo doscIfrnr. Iurko, Iofor: ¨!n hIsforIn como momorIn coIocfIvn¨, on: Iornoe Je lie/orio cul/urol, AIInnzn IdIforInI, MndrId, 2000 |l99?], µµ. 65-85, osµ. µµ. ?6 y ss. 90 Cf. 1Jen. Nacio n-00.indd 67 3/9/09 00:01:28 68 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS µnsndo so dIscufo on oI cIno, on In IIfornfurn, on oI fonfro, on Ios momorInIos y on musoos InforncfIvos. 9l II dobnfo ncndomIco onfro hIsforIn y momorIn, quo n µrImorn vIsfn no µnroco frnscondor oI mnrco do Ios Inforosos µrofosIo- nnIos o IdooIogIcos, on ronIIdnd frnfn sobro oI cnmbIo onfro nuosfros modos do vIvIr y µonsnr oI fIomµo. 92 Isfos cnmbIos coIncIdon fnmbIon con Ios nrgumonfos oxµuosfos on oI uIfImo Iogndo InfoIocfunI do InuI !Icoour. In su dIsorfncIon sobro In roµrosonfncIon hIsforIndorn, oI !Iosofo frnncos nos IncIfn n onconfrnr ofrns formns do dIs- curso quo µuodnn onsnnchnr Ins mnfrIcos do In frndIcIon nnfurnIIsfn y ronIIsfn do In IIfornfurn, y do In frndIcIon µosI- fIvIsfn y objofIvIsfn do In hIsforIn. In osfn nuovn busquodn, Ios oIomonfos do In roµrosonfncIon dIscursIvn doborínn sor nmµIIndos vIncuInndo do ofrn mnnorn Ios oIomonfos do In roµrosonfncIon con Ios do In oxµIIcncIon/comµronsIon: ofro fIµo do µruobns y rogIsfro, ofrn nocIon do ovIdoncIn. In sus µnInbrns, ¨Þo so µrohíbo Infonfnr sIomµro IIonnr In dIsfnncIn onfro In cnµncIdnd roµrosonfnfIvn doI dIscurso y oI roquorI- mIonfo doI nconfocImIonfo¨. 93 9l Huysson, Androns: ¨Irosonf Insfs.¨, op. ci/., HodgkIn, CnfhorI- no; !ndsfono, Susnnnnh: ¨InfroducfIon: confosfod µnsfs¨, on: HodgkIn, CnfhorIno; !ndsfono, Susnnnnh (ods.): Con/ee/eJ Poe/e. Tle poli/ice of nenor,, !oufIodgo, !ondros y Þuovn York, 2003, µµ. l-22. 92 !nbofnIkof, Þorn: ¨MomorIn y µoIífIcn n 30 nnos doI goIµo¨, op. ci/., µ. 264. 93 !Icoour, InuI: Lo nenorio, lo lie/orio, el oltiJo, op. ci/., µ. 34l. Isfo rocuordn Ins nsovorncIonos do Arfhur Ðnnfo ncorcn do quo ¨fodo µnsndo os IrrovorsIbIo snIvo on oI cnmµo do Ins roµrosonfncIonos o nfrIbucIonos do sonfIdo¨, y on µnrfo os osfo cnmµo oI quo os nocosnrIo nmµIInr on su sIgnI!cnfIvIdnd y formn, on osµncIos µoscoIonInIos. Inrn unn dIscusIon más nmµIIn sobro Ðnnfo on osfo sonfIdo, cf. Zormono, CuIIIormo: ¨IxµII- cnr, nnrrnr, mosfrnr. Ðnnfo, Hnbormns, IoucnuIf y In hIsforIn¨, Hie/orio , Groflo, 24, 2005, µ. l?8. Nacio n-00.indd 68 3/9/09 00:01:28 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 69 II osfudIo do dIsµosIfIvos do momorIn µubIIcn os un ojomµIo do osfos dosµInznmIonfos. Ahorn bIon, dos dIIomns subyncon nquí. II µrImoro os un µrobIomn ofIco sobro In vo- rncIdnd. Ioro n In voz Ios rocInmos µubIIcos Infonfnn nnrrnr terJoJee. Infoncos ¸quIon o quo legi/ino oI dIscurso do In µroduccIon µubIIcn doI µnsndo¨ In monumonfos y musoos os roInfIvnmonfo fácII dIrImIr In cuosfIon: comIsIonos oJ loc Infogrndns µor µorsonns InsfIfucIonnImonfo IogífImns (curndoros, hIsforIndoros, µoIIfoIogos, musoogrnfos) so orIgon on roguIndoros do un dIscurso vornz. SIn ombnrgo, on osfo frnbnjo no Infonfo domosfrnr In ¨vordnd¨ do Ins nnrrncIonos (o su fnIfn n oIIn) on fnIos dIsµosIfIvos. Infonfo vor como oµornn dIscursos quo so µInnfonn como vordndos osfnbIos, y confrn-Iocfurns n modo do oJter/encio (do InconformIdnd con Ins nnrrnfIvns oxcIuyonfos, do InosfnbIIIdnd doI roforonfo), y do exigencioe (do unn IncIusIon sImboIIcn y µoIífIcn on In nnrrnfIvn hIsforIcn, µoro fnmbIon on oI osconnrIo µubIIco do In fomn do docIsIonos). !o quo hncon, µor ojomµIo, nIgunos gruµos do jovonos nogros sudnfrIcnnos quo so movIIIznn dos- do oI Voor/re//er Monunen/ hnsfn Ios Inion BuilJinge on IroforIn unIondo nsí on un gosfo IconocInsfn n dos símboIos doI opor/leiJ; o In AsocIncIon do IuobIos OrIgInnrIos on ArgonfInn quo fodos Ios mnrfos so rouno on oI monumonfo n JuIIo A. !ocn 94 on oI mIcroconfro bonnoronso, µInfándoIo, eecroclónJolo, 95 os µonor on fonsIon Ios roforonfos, dIscufIr 94 MIIIfnr y µrosIdonfo nrgonfIno onfro l880-l886, µnrn In hIsforIo- grnfín IIbornI, uno do Ios fundndoros ombIomáfIcos doI Isfndo-nncIon mo- dorno y rosµonsnbIo InfoIocfunI y mnforInI do Ins ¨Cnmµnnns nI ÐosIorfo¨ quo onfro l8?9 y l880 dIozmnron In µobIncIon Indígonn nrgonfInn quo hnbIfnbn nI sur do In ¨fronforn¨ osfnbIocIdn µor In coIonIn, on Io quo hoy os, groeeo noJo, In rogIon µnfngonIcn. Inrn más µrocIsIonos vonso oI cnµ. 4: ¨Sujofos do In nncIon, rocInmos n In hIsforIn.¨. 95 II eecrocle os un ncfo µubIIco do roµudIo o oscnrnIo: son µrácfIcns comunos In fIrn do huovos o do µInfurn do coIor n Ins fnchndns do Ins Nacio n-00.indd 69 3/9/09 00:01:28 ?0 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS In conmomorncIon, InscrIbIr ofrn fomµornIIdnd on oI nrfofncfo monumonfnI o conmomornfIvo. II sogundo µrobIomn os do ordon osfrIcfnmonfo µoIífIco: nnnIIznr cuáI os oI ueo µubIIco doI µnsndo ImµIIcn dosfncnr su InscrIµcIon on oI momonfo confomµoránoo. II cnrácfor ¨µubIIco¨ so do!no no µorquo oI musoo o oI momorInI ¨osfo¨ on oI osµncIo µubIIco, sIno µor oI uso quo so hngn do oI. AI docIr do AdoIf IrIso, µuodo quo ¨no hnyn cosn on oI mundo más InvIsIbIo quo un monumonfo¨. 96 Iuodo quo, nI confrnrIo, un vIojo momorInI o unn osfnfun son rosIgnI!cndn on un momonfo osµocí!co µor µnrfo doI Isfndo, o son usndo como confrn-momorIn µor gruµos quo Infonfnn ro-con!gurnr unn nnrrnfIvn o osconnrIo doI µnsndo. !n µubIIcIdnd os, como Io oxµroso Jnmos Young, unn cnrncforísfIcn IIgndn n In cnµn- cIdnd do Ios nrfofncfos µnrn µroducIr sIgnI!cndos socInIos, 9? In cunI os modIfIcndn hIsforIcnmonfo (o IncIuso dIsµu- fndn on un mIsmo momonfo). CInro osfá quo on osos ¨usos¨ µoIífIcos y socInIos, ho- gomonIcos o subnIfornos, oI µrobIomn do In vordnd osfá µrosonfo no fnnfo como dIIomn dIscIµIInnr o !Ioso!co, sIno omInonfomonfo µoIífIco. 98 Así, frnfándoso do µrocosos do rosIdoncIns do ox roµrosoros, o!cInIos doI ojorcIfo, crImInnIos µrobndos, µoro fnmbIon monumonfos consIdorndos ¨IndIgnos¨. 96 CIf. on MusII, !oborf: Póginoe p6e/unoe eecri/oe en tiJo, IcnrIn, InrcoIonn, l9?9. 9? Cf. Young, Jnmos, Tle /ex/ure of nenor,. Holocoue/ nenoriole onJ neoning, YnIo !nIvorsIfy Iross, Þow Honvon y !ondros, l993, µµ. ? y ss. 98 Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ. Vieuol cul/ure onJ puIlic nenor,., op. ci/., µµ. ll y ss. Inrn un nnáIIsIs comµnrndo on hIsforIogrnfín y on In hIsforIn µubIIcn do SudáfrIcn, con foco on un cnso osµocInI doI nsosInnfo doI roy xhosn HInfsn on l835 on mnnos do Ios brI- fánIcos, vonso un Inforosnnfo nnáIIsIs on !nIu, Iromosh: ¨Tho grnmmnr of domInnfIon nnd fho subjocfIon of ngoncy: coIonInI foxfs nnd modos of ovIdonco¨, Hie/or, onJ Tleor,, 39, 4, dIcIombro do 2000, µµ. 45-68. Nacio n-00.indd 70 3/9/09 00:01:28 IÞT!OÐ!CCIÓÞ ?l ImµosIcIon doI forror, como oI opor/leiJ o Ins dIcfndurns InfInonmorIcnnns, fuo nocosnrIo cronr, nnfos quo monu- monfos, musoos o momorInIos, ComIsIonos do In Vordnd oJ loc. 99 CrncIns n osns comIsIonos, In vorncIdnd do Ios 99 II fIµo do µrocodImIonfos dIscursIvos y do osfnbIocImIonfo do ¨vordndos¨ on osfns comIsIonos, os un oIomonfo quo comIonzn n osfu- dInrso ncfunImonfo. In ArgonfInn In COÞAÐII (ComIsIon ÞncIonnI sobro In ÐosnµnrIcIon do Iorsonns) soIo fonín nfrIbucIonos µnrn InvosfIgnr (no juzgnr) hochos roIncIonndos unIcnmonfo con In dosnµnrIcIon, no con ofro fIµo do vIoIncIonos do gnrnnfíns IndIvIdunIos o do Ios dorochos humnnos. SIn ombnrgo, os dIscufIdo yn oI hocho do quo oI Informo µrosonfndo µor In ComIsIon, oI Aunco Móe, so InsfIfuyorn on ¨In¨ nnrrnfIvn sobro Ins vIo- IncIonos n Ios dorochos humnnos y Ios frnzos frnumáfIcos do In dIcfndurn rocIonfo on ArgonfInn, oxcIuyondo ofrns roµrosonfncIonos o IncIuso ou/o- riconJo Ins InvosfIgncIonos quo sIguIoron nI rosµocfo. Cf. !ovIn, IIoroncIn: ¨Momory nnd TosfImony: Tho IrobIom of !oµrosonfnfIon of Horror In !o- conf ArgonfInonn HIsfory¨, µononcIn µrosonfndn nI Wor/elop on Menor, onJ Anneeio in /le Sou/l. Hou Socie/iee Proceee Trouno/ic Menoriee of Con"ic/e onJ Violence, SIIHIS-Ðhnkn !nIvorsIfy, Ðhnkn, InngIndosh, onoro do 2006, InodIfo. |Agrndozco n In nuforn Ins obsorvncIonos sobro osfo µunfo on Ins dIvorsns comunIcncIonos subsIguIonfos quo mnnfuvImos]. In SudáfrIcn, oI cnso do In T!C nfronfn µrobIomáfIcns sImIInros, on fnnfo y on cunnfo oxcIuyo on sus roµorfos nIgunns do Ins formns cofIdInnns, cnµIIn- ros, quo no onfrnbnn donfro do In ¨vIoIoncIn físIcn¨ (forfurn o nsosInnfo) µoro quo ornn µonofrnnfos como uIfrnjo, humIIIncIon y vIoIncIon n Ios doro- chos humnnos (µor ojomµIo, no so juzgnron Ios dosµInznmIonfos forzndos, Ins formns do dIscrImInncIon µnrn consoguIr omµIoo, onfro ofrns). Ðo In mIsmn mnnorn so crIfIcn oI sosgo do gonoro (oI Iugnr mnrgInnI do In mujor) on sus rogIsfros. Cf., onfro ofros, Crunobnum !nIµh, HoIdI: ¨!o-µIncIng µnsfs, forgoffIng µrosonfs: ÞnrrnfIvo, µInco nnd momory In fho fImo of fho Trufh nnd !oconcIIInfIon CommIssIon¨, Ieeeorcl in Africon Li/ero- /uree, voI. 32, num. 3, fnII 200l, µµ. l98-2l2; InInmnn-IronkoI, !onIf: ¨OrdInnry socrofs nnd fho bounds of momory: TrnvorsIng fho Trufh nnd !oconcIIInfIon CommIssIon In InrIdn KnrodIn`s O/ler Secre/e nnd IovorIy ÞnIdoo`s Ou/ of BounJe¨, Ieeeorcl in Africon Li/ero/uree, voI. 35, num. 4, wInfor 2004, µµ. 52-65. IvIdonfomonfo osfns obsorvncIonos son µnrfo do unn µrofonsIon hIsforIznnfo o poe/eriori, y In InfoncIon os nnnIIznr Ios µrocosos do consfruccIon doI µnsndo y Ins rnzonos µoIífIcns, ofIcns o hIsforIcns do Ins omIsIonos y ovnsIonos quo confIonon (Io cunI no quIoro docIr quo osns omIsIonos hnynn sIdo JeeconociJoe µnrn quIonos frnbnjnron Nacio n-00.indd 71 3/9/09 00:01:28 ?2 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS µrocosos vIoIonfos (y In condIcIon mIsmn do quo dosnµn- rIcIonos, forfurns y dofoncIonos cInndosfInns eon hochos hIsforIcos), quodo rosfnbIocIdn on oI osµncIo µubIIco µor oI frnbnjo sosfonIdo con oI fosfImonIo, In oxµorIoncIn y Ios roµorfos y osfudIos ronIIzndos n fnI ofocfo, como Io muosfrnn Ins InvosfIgncIonos yn cIfndns. !o Imµorfnnfo µnrn osfo frnbnjo os quo In vordnd como busquodn consfnnfo, os unn µrofonsIon do In nenorio ejer- ciJo on oI osµncIo µubIIco. l00 !ns vIoIncIonos n Ios dorochos on Ins ComIsIonos). Como IndIcnn Ios µroµIos nuforos cIfndos, rosnIfnr Ins oxcIusIonos o sosInyos no ImµIIcn on nbsoIufo unn mInImIzncIon do In ImµorfnncIn cnµIfnI quo nmbos roµorfos fuvIoron µnrn In oxµosIcIon µubIIcn y In conformncIon coIocfIvn do unn Idon cnbnI sobro Ios horroros do In dIcfndurn y oI opor/leiJ, rosµocfIvnmonfo. IncIuso µorquo, como muosfrn oI cnso doI Aunco Móe, su oxnIfncIon como mofnnnrrnfIvn sobro Ios hochos do In dIcfndurn so µrodujoron on oI ueo socInI y µoIífIco doI roµorfo, cunndo oI foxfo so hIzo µrácfIcn y so IndoµondIzo roInfIvnmonfo do sus InfoncIonos InIcInIos do µroduccIon y ufIIIdnd. In oI cnso do In T!C sudnfrIcnnn, oI µrobIomn do su ¨IogIfImIdnd¨ rndIcn, µnrn muchos, on In confrnIIzncIon oxcIusIvn on In ¨vordnd¨ y In ¨roconcIIIncIon¨, más quo on In ¨jusfIcIn¨. Vonnso, on osfo cnso, Ins oµInIonos confrnrIns do InuI !Icoour (dofonsor !Ioso!co doI mocnnIsmo mornI do In T!C quo Imµuso In nmnIsfín IndIvIdunI µoro rovoIo Ios crímonos) y IIofor Ðuvonngo (µnrn quIon In T!C hnbrín soIIndo un conpronieo norol, µoro no jurídIco. In oI nnáIIsIs do osfo nufor, ¨comµromIso¨ dobo onfondorso como ¨Io mínImo quo so hIzo¨ con un cáIcuIo doI monor cosfo µoIífIco µosIbIo; y no lo que ee poJrlo loIer leclo on formInos do ImµnrfIcIon do jusfIcIn). IvIdonfomonfo osfo fomn fIono muchísImns nrIsfns quo so oscnµnn n nuosfro objofo. Cf. !Icouor, InuI: Lo nenorio, lo lie/orio, el oltiJo, op. ci/., µµ. 6l?-62l; Ðuvonngo, IIofor: ¨Tho µoIIfIcs of momory nnd forgoffIng nffor AuschwIfz nnd AµnrfhoId¨, IAI Sociolog, Popere, ÐovoIoµmonf SfudIos SomInnr, nbrII do 2002, µµ. l-32, osµ. µµ. l5-l6. l00 ÐIrá Hocfor SchmucIor nI rosµocfo: ¨osfnmos nfrnvosndos µor fodos Ios dorrumbos do Ios quo fuImos fosfIgos. VIvImos con oIIos y no n su mnr- gon. Þo oxIsfon, µor Io fnnfo, oxcusns µnrn Ios ocuIfnmIonfos. Aunquo In vordnd, nnfos y nhorn, son un µrojuIcIo, no fonomos ofrn µosIbIIIdnd quo corror on su busquodn Ignornndo oI cáIcuIo InsfrumonfnI quo µrofondo roomµInznrIn. !n vordnd osfá corcn do In osforII foIIcIdnd doI conocor, Iojos do osn InsfrumonfnIIdnd quo dosdo hnco nnos homos coIocndo on Nacio n-00.indd 72 3/9/09 00:01:28 IÞT!OÐ!CCIÓÞ ?3 humnnos son vordndos IrrofufnbIos, hochos, ¨µnsoIdnd¨. Ioro hny rocInmos socInIos sobro osns vordndos, concoµcIonos osµocí!cns y n vocos confrndIcforIns sobro como ocurrIo- ron Ios hochos: como so nnrrn oI forrorIsmo do osfndo, quo momonfos o hIfos so fomnn como sus orígonos o ruµfurns, dosdo dondo so rocuordn In rosIsfoncIn nI opor/leiJ o In ox- µIofncIon rncInI. Isfo hnco omorgor on In osforn µubIIcn, on Ios ncfos o µrocInmns, momorIns comµIomonfnrIns y ofrns IrroconcIIInbIos. l0l VorIns como ¨µroduccIon do hIsforIn¨ no buscn domosfrnr cuáI os vordndorn y cuáI no; Ins µroduccIo- nos do hIsforIn consorvnn !nnImonfo un oIomonfo cInro: su µrofonsIon do n!ncnrso on oI forrono do In vordnd, fnI voz no Jecir lo vordnd, µoro loIlor JeeJe nIIí. In osfo sonfIdo, mI Iocfurn sorá nnnIIznr Ios sonfIdos µoIífIcos y socInIos do osos frngmonfos; no dosochnr Ins confrndIccIonos o In confIngoncIn on Ins nnrrncIonos sIno /roIojor o /rotee Je elloe, hncorIns InfoIIgIbIos on su mIsmn µroducfIvIdnd, comµrondor como nµoInn n (y oµornn con) Ins cnfogoríns do fIomµo, nncIon, hIsforIn nncIonnI, sujofo coIocfIvo, momorIn comun. Inrn cIorfos socforos socInIos, In omIsIon do µrocosos do Inrgn durncIon do In vIoIoncIn on In nnrrncIon do Ins hIsfo- rIns nncIonnIos, o In oxcIusIon do Ins vIoIoncIns cofIdInnns, fnmbIon son ¨fnIfns¨ n In vordnd (quo InvIsIbIIIznn sujofos, In mIrn µrIncIµnI do nuosfrn crífIcn¨. SchmucIor, Hocfor: ¨Cnrfn n !n InfomµorIo¨, ÐossIor Ao no/oróe. Ino polenico, !ovIsfn Lo in/enperie, ocfubro do 2005. l0l Cf. Worbnor, !Ichnrd: ¨Smoko from fho bnrroI of n gun: µosfwnrs of fho dond, momory nnd roInscrIµfIon In ZImbnbwo¨, on Worbnor, !Ichnrd (od.): Menor, onJ /le poecolon,. Africon An/lropolog, onJ /le cri/ique of pouer, Zod Iooks, !ondros y Þuovn York, l998, µµ. 98-99. Inrn Wobnor In osforn µubIIcn os un osµncIo pro/eico do confosfncIon, dondo In momorIn fomn cuorµo on Ios roforonfos nbsfrncfos do cIudndnnín, dorochos cIvIIos, mInoríns ofnIcns o socInIos. Þo os quo Ios ¨rocInmos¨ sonn confrndIcforIos, sIno quo su IncIusIon on oso forrono do Ins µrácfIcns nocosnrInmonfo Io vuoIvo como fnI. Hny quo µodor nnnIIznr, modInnfo unn InforµrofncIon µrocIsn do Ios Iugnros do onuncIncIon, por que so confrndIcon o so InvIorfon. Nacio n-00.indd 73 3/9/09 00:01:28 ?4 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS oµIsodIos, dIvorsIdndos). II Isfndo (IncIuso Ios nuovos osfndos domocráfIcos) buscn cronr unn nnrrnfIvn µubIIcn comµncfn, vordndorn. Ioro socforos hIsforIcnmonfo oxcIuIdos µrosonfnn ofrns formns do ImngInnr y concobIr oI µnsndo , JeeJe olll ofocfunn sus rocInmos µrosonfos. II frnsfondo no os nocosnrInmonfo In consfruccIon do ovIdoncIns o In IogIcn hIsforIcn do consfruccIon do Ios hochos, sIno próc/icoe socIn- Ios, vIvIdns, sobro oI Isfndo y In vIoIoncIn, In oxcIusIon y In IdonfIdnd, In nncIon y In fomµornIIdnd. l02 !ocurrIro n WnIfor IonjnmIn µnrn sInfofIznr Ios nrgu- monfos sobro vordnd y momorIn µubIIcn, básIcnmonfo nI foxfo quo sIrvo como uno do Ios oµígrnfos do osfo IIbro. l03 AIIí oI !Iosofo nIomán ovocn In Imngon doI ¨frnbnjo do In momorIn¨. In oI, In vordnd soIo µuodo mnnIfosfnrso on oI ojorcIcIo do unn momorIn ncfIvn, ncfunnfo, que ee ee/ó Jee- plegonJo. Isfo ojorcIcIo pueJe IIumInnr oI µrosonfo (µoro no neceeorionen/e Io hnco). O son, no cunIquIor momorIn os vornz, no fodn momorIn como oxµosIcIon do Io rocordndo oxµIIcn oI µrosonfo, no fodn momorIn os ufII y rosµonsnbIo. ¸Como doscubrIr In vordnd quo osfá onfro Ios µIIoguos do In l02 !o!rIondoso n osfo µunfo sobro In Iuchn µor !jnr vordndos µor fuorn doI dIscurso hIsforIco dIscIµIInnr, In µoofn, ncndomIcn y µorIodIsfn sudnfrIcnnn AnfjIo Krog µInnfon quo In osconI!cncIon jurídIcn on juIcIos, formns do nmnIsfín y comµonsncIonos µubIIcns no os su!cIonfo µnrn rosfIfuIr ¨In vordnd¨ on formInos socInIos. Is nocosnrIn In oxµIorncIon do mIfos, hIsforIns (e/oriee), µorcoµcIonos, y sus roµrosonfncIonos IndIvIdunIos y coIocfIvns µnrn quo oI Isfndo µuodn IogIfImnr on In osforn µubIIcn ¨In vordnd¨ quo condIgn con ImngInnrIos socInIos (o hIsforIcos) no unIInfornIos. Cf. Krog, AnfjIo: Coun/r, of n, e/ull, !nndom Houso, Johnnnosburgo, l998, µµ. 8 y ss. l03 Mo ro!oro nI foxfo: ¨QuIon nIgunn voz comonzo n nbrIr oI nbnnIco do In momorIn no nIcnnzn jnmás oI !n do sus sogmonfos; nIngunn Imngon Io snfIsfnco, µorquo hn doscubIorfo quo µuodo dosµIognrso y quo In vordnd rosIdo onfro sus µIIoguos¨, cIf. on SnrIo, IonfrIz: ¨Vordnd do Ios dofnIIos¨, on: SnrIo, IonfrIz: Sie/e eneo,oe eoIre Wol/er Benjonin, Iondo do CuIfurn IconomIcn, Iuonos AIros, 2006 |2000], µ. 33. Nacio n-00.indd 74 3/9/09 00:01:28 IÞT!OÐ!CCIÓÞ ?5 momorIn¨ Sogun IonjnmIn, osfo sorín µosIbIo, como on In osfrnfogIn surronIIsfn, soIo µor confrnsfo: In ovocncIon do dos oIomonfos nµnronfomonfo muy Iojnnos, quo gunrdnrínn un víncuIo quo µuodo sor IIumInndor. Ðo ncuordo con IonfrIz SnrIo, os In suµorµosIcIon do fomµornIIdndos Io quo hnco µnrfIcuInrmonfo sugoronfo nI ¨mofodo IonjnmIn¨. l04 Inrn oI !Iosofo, In vordnd hIsforIcn so gonorn on In Imngon dInIocfIcn µor oI confncfo onfro oI 'nhorn do su cognoscIbIIIdnd` y momonfos y coyunfurns osµocí!cns doI µnsndo. l05 Isfn Iocfurn nos µormIfIrá onfondor mojor on Ios osfu- dIos do cnso, do quo mnnorn un coIocfIvo Indígonn nrgonfIno so roconoco vícfImn hIsforIcn do un ovonfo confomµoránoo como oI forrorIsmo do osfndo, dándoIo ofrn fomµornIIdnd y µIdIondo unn IncIusIon on In conmomorncIon; o como socforos socInIos nogros IIgnn nI opor/leiJ sudnfrIcnno con oIomonfos do InoquIdnd quo µorsIsfIrínn dosdo In coIonIn hnsfn hoy, y hncon ofrn Iocfurn doI musoo. Ahorn bIon: concrofnmonfo frnbnjnro con ncfos, coromo- nIns, consfruccIon do musoos, croncIon y romocIon do monu- monfos, foxfos IIfornrIos. Þo consfIfuyon dIscurso hIsforIco e/ric/o eeneu, no IIovnn Imµrosos on sí mIsmos In ¨oµorncIon hIsforIográ!cn¨ n In quo Ðo Corfonu nIudín como rogIn básI- cn. l06 SIn ombnrgo, on su osµírIfu hny unn busquodn do un dIáIogo con, o do IogIfImncIon como, lie/orio. l0? l04 SnrIo, IonfrIz: ¨II fnIIor do In oscrIfurn¨, on 1IiJ., µ. 25. l05 IbnrIucín, !Icnrdo: Oniro/i/ecl, cIfndo on SnrIo, IonfrIz: ¨II fnIIor do In oscrIfurn¨, op. ci/., µ. 2?. l06 Cf. Ðo Corfonu, MIchoI: Lo eecri/uro Je lo lie/orio, !nIvorsIdnd IboronmorIcnnn, MoxIco, l993 |l9?5], cnµ. l. l0? AIgunos hIsforIndoros y nnfroµoIogos hnn sonnIndo Ins Iuchns µnrn quo Ins nnrrncIonos socforInIos doI µnsndo so frnnsformon y so IncIuynn on In ¨hIsforIn¨. Cf. µor ojomµIo, Cohon, ÐnvId; OdhInmbo, I. S. AfIono: Nacio n-00.indd 75 3/9/09 00:01:29 ?6 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS IncIuso on Ios rocInmos do roIocfurn doI µnsndo so Ioo osfn nocosIdnd do ovocncIon. Ðurnnfo unn Inrgn onfrovIsfn con uno do Ios Iídoros Indígonns nrgonfInos quo µroµuso quo oI Musoo do In MomorIn (on In ox ISMA do Iuonos AIros) dobín IncIuIr In oxhIbIcIon do Ins vIoIoncIns quo oI Isfndo nrgonfIno rocIon fundndo µorµofro confrn Ios µuobIos orIgInnrIos, osfo roµrosonfnnfo mo oxfondIo un IIbro oscrIfo on Io quo oI do!nIo como fonofIcn /ollo, dosµuos do nnrrnr In frnyocforIn do su Iuchn mIIIfnnfo sobro In momorIn nborIgon como µonsndor y murnIIsfn. Asovoro: ¨.mIrá quo osfn os nuosfrn vordnd. Y oso no os cuonfo. !o oscrIbIo un hIsforIndor nuee/ro¨. Con osfo soIIo su oxµosIcIon. Þo orn nocosnrInmonfo Im- µorfnnfo quo yo no onfondIorn Io quo oI IIbro docín. Hnbín un foxfo eecri/o, In nuforIdnd doI soµorfo; quo no orn cuen/o, In IogIfImIdnd do In formn (nun cunndo mInufos nnfos hnbín hnbIndo do sus frndIcIonos IIfornrIns como hIsforIn). l08 Ado- más, oxIsfín un hIsforIndor quo Io rosµnIdnbn, In InvosfIdurn do In µrofosIon. SIn ombnrgo, oI soIIo sosµochoso hncIn In hIsforIn InsfIfuIdn so ovIdoncIo on oI µronombro. Þo Io hnbín oscrIfo cunIquIor hIsforIndor, sIno uno Je elloe, Indígonn, Io cunI Io oxImín do In connofncIon coIonInI quo µnrn oI (y µnrn grnn µnrfo do Ins µobIncIonos Indígonns, mosfIzns y muchos hIsforIndoros) sIguon fonIondo Ins vorsIonos más conocIdns do In hIsforIn do Ios Indígonns on ArgonfInn. Þo soIo Ins roIn- Bur,ing SM. /le Poli/ice of /nouleJge onJ /le eociolog, of pouer in Afri- co, HoInomnnn, !ondon, l992; Cohon, ÐnvId W.: Tle conIing of lie/or,, op. ci/., WhIfo, !ouIso: Speo/ing ui/l tonpiree. Iunor onJ lie/or, in coloniol Africo, !nIvorsIfy of CnIIfornIn Iross, IorkoIoy, 2000, µµ. 3l y ss. A su voz on gonornI, on Ins comIsIonos musooIogIcns o do consfruccIon do momorInIos frnbnjndns (Monumonfo nI Voorfrokkor, !obbon IsInnd, ÐIsfrIfo SoIs, Musoo do In MomorIn nquí no hny osfrIcfnmonfo unn co- mIsIon), oxIsfo un hIsforIndor como roforoncIn no fnnfo do In dIscIµIInn on sí, como do In goron/lo teroc doI dIscurso dIsµuosfo, nun cunndo on muchos cnsos Ins µroµuosfns no son on nbsoIufo ¨nnrrnr In hIsforIn¨. l08 Cuonfo IIovnbn ImµIícIfn In consIdorncIon do ¨fnIso¨, ¨monfIroso¨. Nacio n-00.indd 76 3/9/09 00:01:29 IÞT!OÐ!CCIÓÞ ?? cIonos do µodor y do formn Io dnbnn vorosImIIIfud nI dIscur- so, sIno lo Jiferencio quo consfIfuín In oxµorIoncIn hIsforIcn, sIfuncIonnI, doI oscrIfor (In dosµososIon y oxcIusIon vIvIdns, oxµorImonfndns), ngrognndo, fnI voz, unn nrIsfn más n Ios nnáIIsIs do Ðo Corfonu. l09 Ahorn bIon, ¸dondo funcIonnn osns nrfIcuIncIonos doI µnsndo-on-'Io µubIIco`¨ IInnImonfo, ¸quo os ¨Io µubIIco¨ on osfo frnbnjo¨ !A ÐIÞÁMICA ÐI !O I!I!ICO: ¨ISIACIO I!I!ICO¨, !SO Y I!OÐ!CCIÓÞ ÐI! IASAÐO PoeoJoe puIlicoe cono conpo e/nogró!co Cunndo hnbInmos do nnáIIsIs do musoos, monumonfos, momorInIos, mnrchns, coromonIns, dobnfos on In rod y on µorIodIcos o oscrIfos IIfornrIos, Io ¨µubIIco¨ fomn cuorµo on unn sorIo do próc/icoe: do nsIsfoncIn, do vIsIon, do µrocInmn y do dobnfo. Aquí sIgo n !osIIo WIfz sobro In convonIoncIn do ¨frnfnr n In ovIdoncIn doI µnsndo como unn formn do cnmµo ofnográ!co¨. ll0 Cunndo so dIscufo sobro In roµrosonfncIon do In momorIn ojorcIdn on oI osµncIo µubIIco, Imµorfnn Ins formns on quo Ios mundos doI µnsndo son µroducIdos, nn- rrndos y oncnsfrndos on un µrosonfo quo os oxµorImonfndo on modIo do roIncIonos do µodor y dIforoncIn. lll In µnInbrns do !osIIo WIfz: l09 InfrovIsfn µorsonnI con M. I., Iuonos AIros, Iomµoyn, 29 do novIombro do 2005. Cf. Ðo Corfonu, MIchoI: Lo eecri/uro Je lo lie/orio, op. ci/., cnµ. l. ll0 WIfz, !osIIo: Apor/leiJ`e Iee/itol. Con/ee/ing Sou/l Africon Ao- /ionol Poe/e, IndInnn !nIvorsIfy Iross, IIoomIngfon, 2003, µ. ?. lll Son muchos Ios foxfos quo hnn sIdo InsµIrndoros µnrn µodor dnr formn n osfos nrgumonfos sobro frnbnjnr Ins roµrosonfncIonos do Ios Nacio n-00.indd 77 3/9/09 00:01:29 ?8 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS .|sI] soIo so exoninon nrfofncfos, µorformnncos y sus formns roµrosonfnfIvns hncIn oI mundo doI µnsndo, so µnsnn µor nIfo muchos do Ios proceeoe quo modInn on In croncIon y do!nIcIon do Ios sIgnI!cndos cuIfurnIos. |Is Imµorfnnfo] rogIsfrnr como so µosIcIonnn sIgnI!cndos dIforonfos y confrndIcforIos |.o] Invos- fIgnr Ins formns, µrácfIcns y confoxfos socInIos quo InforvIonon on In 'µroduccIon do hIsforIn`. Isfns dIsµosIcIonos, sonn ornIos, oscrIfns o vIsunIos, |son.] modnIIdndos y socIoIogíns dIforon- fos on In µroduccIon do conocImIonfo`. Iofogrnfíns, fosfIvnIos, osµocfácuIos furísfIcos, InsfnIncIonos vIsunIos, µorformnncos drnmáfIcns, roµrosonfncIonos do frndIcIonos ornIos y oxhIbI- cIonos do musoos, 'osfán Informndos µor su IogIcn µroµIn, y gonornndo sus Imágonos y rocoµcIonos µnrfIcuInros. ll2 !ogIsfrnr Ios µrocosos do dobnfo y Iuchn do sIgnI!cncIon sobro Ins roµrosonfncIonos µubIIcns doI µnsndo nyudn n comµrondor quo oxIsfon ¨muIfIµIos IocncIonos¨ do In momo- rIn quo onfrnn on con"Icfo. TnmbIon Infonfn rocuµornr Ins nmbIguodndos quo oxIsfon on Io quo WIfz IInmn In ¨osforn µubIIcn hIsforIcn¨ ll3 y quo on osfo IIbro µroµongo donomInnr In ¨osforn µubIIcn do loe ueoe Jel poeoJo¨. In dIchns nm- mundos doI µnsndo y Ins dIsµufns do In momorIn µubIIcn con sonsIbIII- dnd ofnográ!cn. Infro oIIos, dos hnn sIdo do grnn nµorfo µor In corcnnín do sus objofos y fuonfos frnbnjndos: WIfz, !osIIo: Apor/leiJ´e Iee/itol, op. ci/., osµ. µµ. l-ll, Cohon, ÐnvId W.: Tle conIing of lie/or,, op. ci/. TnmbIon InbInn, Johnnnos: IenenIering /le Preeen/. Poin/ing onJ Po- pulor Hie/or, in Zoire, !nIvorsIfy of CnIIfornIn Iross, !os ÁngoIos, l996. Vonso, on unn onumorncIon sogurnmonfo Insu!cIonfo, Comnroff, John; Comnroff, Jonn: 1/lnogropl, onJ /le Hie/oricol 1nogino/ion, IouIdor, !ondros, l993, Ðubo, Snurnbh: S/i/clee on Tine. Coloniol /ex/uree onJ poecoloniol /onglee, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ðurhnm nnd !ondon, 2004; Innorjoo-Ðubo, IshIfn: Ieligi6n, lou onJ pouer. Tolee of /ine in 1oe/ern 1nJio (1S60-2000), Anfhom Iross, !ondros, 200?; AxoI, IrInn KoIfh: Tle no/ion`e /or/ureJ IoJ,. Violence, repreeen/o/ion onJ /le forno/ion of o Si/l 'Dioeporo`, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ðurhnm y !ondros, 200l. ll2 WIfz, !osIIo: Apor/leiJ`e Iee/itol, op. ci/., µ. ?. II oncomIIIndo nI In- forIor do In cIfn os orIgInnI doI foxfo. !os onfnsIs on cursIvns son míos. ll3 1IiJ., µ. l0. Nacio n-00.indd 78 3/9/09 00:01:29 IÞT!OÐ!CCIÓÞ ?9 bIguodndos hny dos µrocosos. In oI µrImoro, oI Isfndo so orIgo on In ¨curndurín do In nncIon¨ como In roµrosonfncIon sImboIIcn do su µnsndo on oI momonfo µoIífIco µrosonfo. ll4 In un cnnonIco onsnyo Coorgos InInndIor µInnfonbn quo oI µodor ufIIIzn (.) modIos osµocfncuInros µnrn sonnInr su nsuncIon do In hIsforIn (conmomorncIonos), oxµonor Ios vnIoros quo oxnIfn (mnnIfosfncIonos) y n!rmnr su onorgín (ojocucIonos). ll5 Isfo so frnduco on ¨un µodor quo ndmInIsfrn y gnrnn- fIzn sus µrIvIIogIos modInnfo In µuosfn on osconn do unn horoncIn¨. ll6 Ioro n In voz, oso µodor os oxµorImonfndo, sIgnI- !cndo y confosfndo do mnnorns dIvorsns µor nIgunos socforos socInIos. Isn ¨confosfncIon¨ Ins ronccIonos do Ios sudnfrIcn- nos nogros µor Ins oxhIbIcIonos on oI Monumonfo nI Voorfro- kkor, oI ¨nsnIfo¨ do Ios Indígonns on ArgonfInn on oI ncfo do croncIon doI Musoo do In MomorIn osfá nncIndn on µrocosos socIohIsforIcos do domInncIon, oxcIusIon hIsforIcn y ron!rmn- cIon do In IdonfIdnd. Isos µrocosos no son nocosnrInmonfo comµncfos o µrogrnmáfIcos, nI IIbros do nmbIvnIoncIns. ll? ll4 Ionnof, Tony: Tle Bir/l of /le Mueeun, !oufIodgo, !ondros, l995, µµ. l32 y ss. ll5 InInndIor, Coorgos: 1l poJer en eecenoe. De lo repreeen/oci6n Jel poJer ol poJer Je lo repreeen/oci6n, frnd. MnnuoI ÐoIgndo !uIz, InIdos, InrcoIonn, l994 |l992], µ. 23. ll6 1IiJ., µ. l9. ll? Cf. Ins nµrocIncIonos do Ihnbhn, HomI: 1l lugor Je lo cul/uro, frnd. Cosnr AIrn, MnnnnfInI, Iuonos AIros, 2002 |l994]; WIfz, !osIIo: Apor/leiJ`e Iee/itol, op. ci/, µµ. l3 y ss; sobro Ins Iocfurns µubIIcns doI µnsndo como Iuchns µor IogIfImnr rocInmos socInIos on oI µrosonfo vonso fnmbIon CrundIIngh, AIborf: ¨A cuIfurnI conundrum¨ OId monumonfs nnd now rogImos: Tho Voorfrokkor Monumonf ns n symboI of nfrIkánor µowor In n µosfnµnrfhoId Soufh AfrIcn¨, IoJicol Hie/or, Ietieu, 8l, 200l, Hughos, !nchoI: ¨ÞnfIonnIIsm nnd momory nf fho Tuo SIong musoum of gonocIdo crImos, Ihnom Ionh, CnmbodIn¨, on HodgkIn, CnfhorIno; Hug- Nacio n-00.indd 79 3/9/09 00:01:29 80 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Así, µor sonsIbIIIdnd ofnográ!cn onfIondo unn foxfurn nnnIífIcn quo nµoIo n nfondor µrácfIcns do consfruccIon do nrfofncfos, do oxhIbIcIon, nnrrncIon y ¨consumo¨ doI µnsndo, do dIscusIon y dobnfo: oI monumonfo, oI momorInI y oI musoo no so nnnIIznn on osfo frnbnjo soInmonfo dosdo un rocoµfor µnrfIcuInr quo Ios vIsIfn, oxnmInn o ¨Inforµrofn¨ Io quo vo. IágInns do Infornof, documonfos o!cInIos y no o!cInIos, onfrovIsfns n Ios vIsIfnnfos, nrfícuIos µorIodísfIcos, µrocIn- mns, guíns musoísfIcns, donsI!cnn (y dIsIocnn) In µroµIn ¨mIrndn¨ IIfornImonfo hnbInndo, como rogIsfro vIsunI doI InvosfIgndor, Infonfnn dnr unn foxfurn más nmµIIn, socInI, n su Iocfurn. ll8 1l concep/o Je eefero puIlico , eu u/iliJoJ Is nocosnrIo hncor nIgunns brovos consIdorncIonos sobro osfn nocIon do ¨Ios µnsndos¨ confondIondo on ¨Io µubIIco¨. Ior un hos, !nchoI (ods.): Con/ee/eJ Poe/e. Tle poli/ice of nenor,, !oufIodgo, !ondros y Þuovn York, 2003, µµ. l?5-l92. ll8 Mo hngo oco nquí do Ins µnInbrns do Sfunrf HnII: ¨.In vIsIon con- voncIonnI suoIo sor quo Ins cosns oxIsfon on oI mundo mnforInI y nnfurnI; quo sus cnrncforísfIcns mnforInIos o nnfurnIos son Ins quo Ins doformInnn o consfIfuyon; y quo fIonon un sIgnI!cndo µorfocfnmonfo cInro, más nIIá do como osfon roµrosonfndns. SIguIondo osfn vIsIon, In roµrosonfncIon os un µrocoso do ImµorfnncIn socundnrIn, quo onfrn on oI cnmµo dosµuos do quo Ins cosns hnynn sIdo comµIofnmonfo formndns y su sIgnI!cndo µIonnmonfo consfIfuIdo. Ioro dosdo oI 'gIro cuIfurnI` on Ins cIoncIns socInIos y humnnns, snbomos quo oI sIgnI!cndo os proJuciJo consfruIdo más quo sImµIo- monfo 'onconfrndo`. Consocuonfomonfo, In roµrosonfncIon os concobIdn como Infogrnndo oI µrocoso do consfIfucIon do Ins cosns, y nsí In cuIfurn os concoµfunIIzndn como un µrocoso µrImnrIo o 'consfIfufIvo`, fnn Imµor- fnnfo como In oconomín o In bnso mnforInI on In conformncIon do sujofos socInIos o hochos hIsforIcos, y no sImµIomonfo unn vIsIon doI mundo quo sucodo Jeepuee do Ios hochos.¨. CIfndo on Hnyos, InfrIcIn: ¨Ihofogrnµhy, momory nnd fho nrchIvo In ÞnmIbInn hIsfory¨, Sou/l 1xclonge Progron of Hie/or, of Detelopnen/ (S1PH1S) Seninor Popere, hffµ://www.soµhIs.org/ hfm/µnµors.hfm, uIfImo nccoso: 22/l2/2006, µ. 6. CursIvns on oI orIgInnI. Nacio n-00.indd 80 3/9/09 00:01:29 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 8l Indo ¨oI Isfndo¨ (como InsfIfucIon ngoncIndn on µrácfIcns quo no sIomµro son unIformos) y, µor ofro, dIvorsos socforos do In µobIncIon (orgnnIzndos o no) ¨dIcon¨ sobro oI µnsndo. Aquí hny un concoµfo quo os nocosnrIo oxnmInnr: oI concoµfo hnbormnsInno do osforn µubIIcn. Inrn Hnbormns In osforn µubIIcn ¨burguosn¨, nncIdn on oI sIgIo XVIII µor un conjunfo do fncforos quo so dnn µor fuorn do Ins fuorzns ordonndorns doI Isfndo y doI cnµIfnIIsmo nncIonfo, mnrcn In omorgoncIn do un ofhos µubIIco do rnzonnmIonfo, quo fIono como nuforIdnd váIIdn nI ¨mojor nrgumonfo¨ con bnso on In crífIcn rncIonnI (o In rnzon comunIcnfIvn) IndoµondIonfomonfo do In jornrquín o osfnfus do cInso do quIonos dofonfon oI nrgumonfo. ll9 Más nIIá do Ios µrobIomns do osfn concoµcIon rosonndos µor ofros nuforos, l20 un µunfo os Imµorfnnfo µnrn nuosfro frnbnjo: cunndo osfos mundos doI µnsndo nµnrocon on In osforn µubIIcn, hny dIforoncIns on Ios quo µronuncInn Ios nrgumonfos: nsImofríns sImboIIcns o InsfIfucIonnIos on Ios Iugnros do onuncIncIon. Isfo os, no os fácII quo oncuonfro ll9 Hnbormns, Jurgon: Tle e/ruc/urol /roneforno/ion of /le puIlic eplere, frnd. Thomns Iurgor, Mnssnchussofs InsfIfufo of TochnoIogy, Mnssnchussofs, l996 |l962]. l20 IásIcnmonfo osfos µrobIomns fondrínn quo vor con quo: n) oI !Iosofo nIomán no hnbrín IncIuIdo In vnrInbIo do gonoro on su nnáIIsIs, b) oxIsfIrín unn sobrodImonsIon doI µnµoI do In burguosín como ncfor hIsforIco, c) no so consIdornrín In oxIsfoncIn do cuIfurns µIoboyns rndIcnIIzndns con codIgos µroµIos on oso mIsmo mnrco fomµornI, d) so sobrodImonsIonnrín In ¨rnzon¨ como ¨ofhos¨ µosf IIusfrndo, d) hnbrín un ouroconfrIsmo on oI nncInjo omµírIco IocnIIzndo, yn quo sus µrosuµuosfos foorIcos soIo so sosfondrínn on Iuroµn OccIdonfnI (y no on fodn oIIn). Inrn unn sínfosIs µrocIsn do Ios nrgumonfos do Hnbormns y In onuncIncIon do sus µrobIomns do bnso vonso CnIhoun, CrnIg: ¨InfroducfIon: Hnbormns nnd fho µubIIc sµhoro¨, on CnIhoun, CrnIg (od.): HoIernoe onJ /le puIlic eplere, Mnssnchusoffs InsfIfufo of TochnoIogy, CnmbrIdgo, l996 |l992], µµ. l-48; µnrn unn vIsIon do In ¨ufIIIdnd¨ y Ios µrobIomns do Ins fosIs do Hnbormns µnrn In hIsforIn vonso Irooko, John: ¨!onson nnd µnssIon In fho µubIIc sµhoro: Hnbormns nnd fho cuIfurnI hIsforInns¨, Journol of 1n/erJieciplinor, Hie/or,, XXIX:I, Summor l998, µµ. 43-6?. Nacio n-00.indd 81 3/9/09 00:01:29 82 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS IogIfImIdnd, nun on oI osµncIo µubIIco (no ncndomIco nI o!- cInI) In voz doI Indígonn o doI cnmµosIno quo rocInmn unn nnrrncIon hIsforIcn on oI mIsmo osµncIo dondo oI Isfndo oxµono su oxhIbIcIon, o oI hIsforIndor su dIscurso. II ncfo do docIr, do µronuncInr, no os su!cIonfo dIrá IourdIou: oI Iugnr socInI do In onuncIncIon os un oIomonfo cInvo µnrn vnIIdnr oI dIscurso. l2l Ðo osfn mnnorn, on In osforn µubIIcn fnmbIon so frnsIndnn osns nsImofríns on Ins horrnmIonfns quo fIonon Ios socforos subnIfornos µnrn hncor o!cnz su dIscurso, hncorIo oír, como docínmos nI comIonzo. Ior ondo no cunIquIor dIscurso o roµrosonfncIon sobro oI µnsndo fIono µodor do ndvorfoncIn, confosfncIon o cnmbIo, IndoµondIonfomonfo do quo son ¨vordndoro¨ o no, on Ios formInos quo nnnIIzábnmos con IonjnmIn. !os musoos, su dIsµosIfIvo nnrrnfIvo y Ins dIscusIonos µubIIcns quo gonorn su omµInznmIonfo; Ios momorInIos y su ¨Iocfurn ngoncIndn¨, Ins coromonIns conmomornfIvns comnndndns µor oI Isfn- do nsí como In ronccIon do gruµos Infornos do In socIodnd nncIonnI, so Ioorán on Ios nnáIIsIs do cnso n In Iuz do osns µrácfIcns µroducforns do µodor y dIforoncIn. l22 !ns mnnorns l2l IourdIou, IIorro: Que eigni!co loIlor, AknI, MndrId, l985. l22 !ocurro nquí n Ios nnáIIsIs cIásIcos do MIchoI Ðo Corfonu sobro In sIgnI!cncIon do Io ¨cofIdInno¨: nI cnmInnr un musoo, rocorrorIo, so ¨Ins- crIbo¨ un sonfIdo on In !gurncIon do oso µnsndo-on-oI-µrosonfo. Cf. oI uso quo hnco do osfo mnrco concoµfunI ChnrmnIno McInchorn on McInchorn, ChnrmnIno: ¨MnµµIng fho momorIos: µoIIfIcs, µInco nnd IdonfIfy In fho ÐIsfrIcf SIx Musoum, CIudnd doI Cnbo¨, on Zogoyo, Abobo (od.): Sociol iJen/i/iee in /le neu Sou/l Africo. Af/er Apor/leiJ, voI. l, KwoIn Iooks, CIudnd doI Cnbo, 200l, µµ. 223-24?. In In Iocfurn do un monumonfo o un musoo, InforvIonon /ipoe Je conexionee onfro Ios mnforInIos dosIgnndos µnrn roµrosonfnr, quo son nIfnmonfo dIsµnros. ÐInnn Ðrnko WIIson ufIIIzn In Imngon do Iocfurn do un musoo o do un monumonfo oquIµnrndn n In do un µorIodIco, on sus muIfIµIos conoxIonos µosIbIos. Ioro n In voz, fnmbIon nfrIbuyo cIorfn ogencio y µodor n Ios µroµIos no/eriolee (unn vnsIjn, unn fofogrnfín), quo µuodon confonor no soIo sIgnI!cndos sIno propieJoJee eig- ni!con/ee, omocIonnIos, confoxfunIos, muy dIsfInfns µnrn, µor ojomµIo, un Nacio n-00.indd 82 3/9/09 00:01:29 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 83 do ¨rocordnr¨ so convIorfon no soIo on momorIns dIsfInfns, sIno on formns nsImofrIcns do Inforncfunr con Ins µodngogíns osfnbIocIdns y Ios comµIojos do snbor/µodor. l23 AI rosµocfo dIco oI µonsndor urugunyo Hugo Achugnr: .so osfá µrocodIondo n unn roubIcncIon do In onuncIncIon y do In µosIcIon o doI Iugnr do In momorIn. !o quo µnroco hnbor ocurrIdo os (.) unn 'reuIicoci6n Je lo ou/oriJoJ`. II modo on quo osn 'roubIcncIon` so osfá µrocosnndo os µrocIsnmonfo Io quo ocuµn oI dobnfo sobro oI µnsndo y sobro In momorIn. O, dIcho do ofro modo, In roubIcncIon do In nuforIdnd os Io quo ImµIIcn In roubIcncIon doI µnsndo y, consocuonfomonfo, In roubIcncIon do In momorIn coIocfIvn. !oubIcncIon doI µnsndo quo os fnmbIon unn rodo!nIcIon do Io momornbIo y do Io oIvIdnbIo. l24 In oI mIsmo fono, IIIn Shohnf µInnfon: !n cuosfIon no os quo hnyn nIgo nsí como un µnsndo homogonoo y orIgInnrIo, y sI Io hubIorn, quo fuorn µosIbIo rofornnr n oI; fnmµoco oI hocho do quo oI µnsndo son IdonIIzndo do mnnorn InjusfI!cndn. !n cuosfIon os, más bIon, vor quienee osfán movIIIznndo que on In nrfIcuIncIon doI µnsndo, dosµIognndo quo IdonfIdndos, IdonfI!cncIonos y roµrosonfncIonos, y on oI nombro do quo vIsIonos y !nos µoIífIcos. l25 II nnáIIsIs sobro oso quienee nfIondo fnmbIon n Ins nrfIcu- IncIonos do In momorIn on Ins roµrosonfncIonos doI Isfndo, vIsIfnnfo furIsfn o un Indígonn InvoIucrndo dIrocfnmonfo on In nnrrnfIvn do In oxhIbIcIon. Cf. Ðrnko WIIson, ÐInnn: ¨!onIIzIng momory, frnnsformIng hIsfory. Iuro / AmorIcnn / IndInns¨, on Crnno, Susnnn (od.): Mueeune onJ nenor,, Sfnnford !nIvorsIfy Iross, Sfnnford, 2000, µµ. ll6-ll8. l23 SµIvnk, CnynfrI: ¨IosfsfrucfurnIIsm, mnrgInnIIfy, µoscoIonInIIfy nnd vnIuo¨, op. ci/., µµ. 65 y ss. l24 Achugnr, Hugo: ¨!oonos, cnzndoros o hIsforIndoros.¨, op. ci/. CursIvns míns. l25 Shohnf, IIIn: ¨Þofos on fho µos-coIonInI¨, op. ci/., µ. l36. CursI- vns míns. Nacio n-00.indd 83 3/9/09 00:01:29 84 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS dondo oI µodor InsfIfucIonnI ojorco unn Inbor osµocí!cn quo os nocosnrIo doscofIdInnIznr, Jeeno/urolicor on cndn cnso. Isn dosnnfurnIIzncIon dobo Ir unIdn n unn ncfIfud nrfosnnnI doI sujofo quo conoco y quo confrnsfn, quo vIncuIn oxcoµcIonnII- dndos y µroµono nsocIncIonos onfro hochos y fomµornIIdndos ¨no sufurndns¨ µor Ins dIscIµIInns. l26 ÐIcho osfo on formInos do In Iuchn µor In nuforIzncIon do Ios dIscursos on oI ámbIfo do ¨Io µubIIco¨, hny un oIomonfo do µrofundIzncIon quo hncon hIsforIndoros y nnfroµoIogos, y quo fIono consocuoncIns osµocí!cns on oI frnfnmIonfo do In roIncIon onfro µnsndo y roµrosonfncIon: oI concoµfo do eepocioliJoJ do In osforn µubIIcn. In gonornI, oI nrgumonfo hnbormnsInno hn sIdo ¨frnducIdo¨ on In nronn do Ins µrác- fIcns µnrn vor In confIondn sobro In nrgumonfncIon, Ios rn- zonnmIonfos y Ins formns osµocí!cns quo ndquIrín In osforn µubIIcn on In hIsforIn, sobro fodo µnrn dnr cnbIdn n gruµos subnIfornos. l2? IuscnrIo ¨osµncInIIdnd¨, nncInjo concrofo nI l26 Isfo so vIncuIn con un nsµocfo yn µrosonfo on oI frnbnjo do John CIIIIs (y fnmbIon on oI do Androns Huysson) confrn Ins dIcofomíns Insfn- Indns onfro ¨nIfn¨ y ¨bnjn¨ cuIfurn on Ins cnµncIdndos do ¨ncfunr sobro¨ oI µnsndo. !os musoos hnn nncIdo como unn formn oIIfIsfn occIdonfnI do ¨mosfrnr Io µroµIo momornbIo¨, Io cunI fuo nµroµIndo µor oI ImµorIo y In coIonIn µnrn oxhIbIr In nIforIdnd y domosfIcnrIn on ofro gosfo IgunImonfo oIIfIsfn. Aquí Ios musoos yn funcIonnbnn como un osµncIo µodngogIco µnrn Ins cInsos µoµuInros ouroµons: dosdo µrIncIµIos doI sIgIo XX so Ins IncIuyo como sujofos que renenoron, no sujofos poro renenoror. SIn ombnrgo, fnnfo oI neneoje como oI or/efoc/o µuodon sor (y Io fuoron, como frnfnro do nnnIIznr) ronµroµIndos, rodo!nIdos µor dIvorsos socforos. Cf. Huysson, Androns: ¨Irosonf µnsfs.¨, op. ci/., µ. 29; fnmbIon CIIIIs, John: ¨Momory nnd IdonfIfy: fho hIsfory of n roInfIonshIµ.¨, op. ci/., µµ. 6 y ss. l2? Cf. Tuckor, Konnofh Jr.: ¨AosfhofIcs, µIny nnd cuIfurnI momory: CIddons nnd Hnbormns on fho µosfmodorn chnIIongo¨, Sociologicol Tleor,, ll, 2, l993, µµ. l94-2ll. Inrn unn ro"oxIon sobro In conformncIon ¨osµncInI¨ do In osforn µubIIcn on nnáIIsIs osµocí!cnmonfo hIsforIcos cf. Mnh, HnroId: ¨IhnnfnsIos of fho µubIIc sµhoro: rofhInkIng fho Hnbormns of hIsforInns¨, Tle Journol of MoJern Hie/or,, ?2, l, 2000, µµ. l53-l82; osfo µunfo osµocInImonfo on µµ. l60-l62. SIn ombnrgo, Mnh ombIsfo Nacio n-00.indd 84 3/9/09 00:01:29 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 85 concoµfo on unn coromonIn, un musoo, un ncfo do Iocfurn o on oI ¨cIbor-eepocio¨, µormIfo cnµfnr Ios µrocosos quo nquí Inforosnn: In µroduccIon do nIforIdndos µor µnrfo doI Isfndo on In µroµIn ¨oxhIbIcIon¨ do In momorIn, oI uso osfrnfogIco do osns nIforIdndos consfruIdns µnrn hncorIos µronuncInr ofrn onuncIncIon, o In Iocfurn socInImonfo dIforoncIndn do Ios dIsµosIfIvos nnrrnfIvos do momorIn µubIIcn (o!cInIos o no). Ðo osfn mnnorn, Ios nnáIIsIs on formInos do ¨ImµosIcIon o!cInI¨ do momorIn µubIIcn, o doI susfrnfo hogomonIco do Ins µroduccIonos do hIsforIn, µuodon comµIojIznrso. !o quo so IdonfI!cn n vocos como consfrucfo hogomonIco os, on ronIIdnd, unn con!gurncIon InosfnbIo do sIgnI!cndos cnrnc- forIzndn µor In IncorfIdumbro, In ImµormnnoncIn y In confrn- dIccIon. l28 In osfo sonfIdo, recurrir nI µnsndo µrobIomnfIzn confrn osfn ¨osµncInIIzncIon¨ doI concoµfo, µInnfonndo quo os jusfnmon- fo oso Io quo dosvIo In nfoncIon do In nbsfrnccIon foorIcn quo Hnbormns hnbín dIsµuosfo µnrn dIsfInguIr In IogIfImIdnd do Ios nrgumonfos on oI ámbIfo do In crífIcn. Þo concuordo con osfn Iocfurn do Mnh. In µrImor Iugnr, ¨hnbIfnr¨ oI concoµfo dofándoIo do osµncIo ImµIIcn nncInrIo on Ins roIncIonos osµocí!cns do µodor quo fodo dIscurso momorInI o hIsforIco gonorn y n In voz nfrnvIosn. In sogundo Iugnr, dIscroµo con In fosIs do osfo nufor ncorcn do quo hnbrín quo ro-sIfunr unn ¨corrocfn¨ Iocfurn do Hnbormns consIdornndo n In osforn µubIIcn como ImngInnrIo µoIífIco y no como ronIIdnd. Ior un Indo, osfo vuoIvo n Insfnurnr Ios bInnrIsmos ronIIdnd/ImngInnrIo o IdonI/mnforInI como consfIfufIvos doI mundo socInI (consIdoromos quo on do!nIfIvn, µnrn Hnbormns In osforn µubIIcn /iene mnforInIIdnd); ndomás, osfos bInnrIsmos dIsIocnn oI µunfo osoncInI, nI monos µnrn osfo frnbnjo: lo cop/oci6n Je lo poJeroeo e!cocio Je loe !ccio- nee poll/icoe, loe eeceni!cocionee , lo /eo/roliJoJ Jel poJer en el nunJo fenonenico Je loe próc/icoe eociolee. l28 Como µrocoso do consfruccIon, In hogomonín nµnroco como ¨In nr- fIcuIncIon onfro dIforonfos vIsIonos doI mundo, do modo quo sus µofon- cInIos nnfngonIcos quodon noufrnIIzndos, más quo In ImµosIcIon do uno vIsIon do mundo¨. IIoy, Cooff: ¨ÞnfIons, µubIIcs nnd µoIIfIcnI cuIfuros: µIncIng Hnbormns In fho nInofoonfh confury¨, on CnIhoun, CrnIg (od.) HoIernoe onJ /le puIlic eplere, Mnssnchusoffs InsfIfufo of TochnoIogy, CnmbrIdgo, l996 |l992], µ. 323. Isfo nrfícuIo µrosonfn unn oxcoIonfo sínfosIs doI µrobIomn socIodnd cIvII-hogomonín y osforn µubIIcn. Nacio n-00.indd 85 3/9/09 00:01:29 86 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Ins consfruccIonos osfnbIos do In nIforIdnd on In nncIon, do In dIforoncIn on In IdonfIdnd, y doI sonfIdo µoIífIco do In horoncIn y oI µnfrImonIo hIsforIcos. l29 A In voz, dososfnbIIIzn Ins roguIncIonos IogIsIndorns (y o!cncos) do In ImngInncIon hIsforIcn nncIonnI. l30 PoeoJoe puIlicoe, nercoJo, neJioe In osn rocurroncIn dondo so muosfrnn Ins nsImofríns do µodor/snbor, so nrfIcuIn ofrn dIforoncIn con Ins roguIncIonos dIscIµIInnros: oI funcIonnmIonfo do Ios nrfofncfos quo nnrrnn oI µnsndo no sIomµro µuodo soµnrnrso do Ins IogIcns doI ¨con- sumo¨ y In morcnnfIIIzncIon. Ðo hocho, sI voIvomos n In fosIs do Hnbormns sobro In osforn µubIIcn, osfn so comµIomonfnbn con ofro oIomonfo quo oI !Iosofo quorín domosfrnr: Ins confrndIccIonos crocIonfos do In socIodnd cnµIfnIIsfn, oI µnsnjo do un cnµIfnIIsmo comµofIfIvo nI monoµoIIo o nI cn- µIfnIIsmo orgnnIzndo, In roguIncIon do Ios con"Icfos socInIos µor µnrfo doI Isfndo, y In frngmonfncIon do In rnzon µubIIcn on unn nronn do Inforosos comµofIfIvos orosIono In Indoµon- l29 Cf. !oddy, WIIIInm: ¨IosfmodornIsm nnd fho µubIIc sµhoro: Im- µIIcnfIons for n hIsforIcnI ofhnogrnµhy¨, Cul/urol An/lropolog,, ?, l992, µµ. l35-l69. l30 Ðoborínmos rocordnr quo µnrn CrnmscI, In socIodnd cIvII no orn unn mnsn Informo, nIgo cnrIcnfuroscn quo so ofroco hoy cunndo so usn oI formIno sIn µrobIomnfIznr. Inrn oI µonsndor IfnIInno, In socIodnd cIvII no fonín In nbsfrnccIon quo In osforn µubIIcn fIono µnrn Hnbormns; nI confrn- rIo, so µInnfonbn como unn confIondn consfnnfo µor formns do oxµrosIon (do gruµos nncIonnImonfo subordInndos, cInsos InforIoros, mujoros). Y on osn comµofoncIn no hnbín, concoµfunImonfo, unn sImµIo cooxIsfoncIn µIurnI: hnbín dIvIsIonos do InoquIdnd y nsImofríns do µodor quo nocosIfnn sor µInnfondns. Cf. oI nnáIIsIs quo hnco IIIoy, Cooff: ¨ÞnfIons, µubIIcs nnd µoIIfIcnI cuIfuros: µIncIng Hnbormns In fho nInofoonfh confury¨, op. ci/., µ. 325. Nacio n-00.indd 86 3/9/09 00:01:29 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 8? doncIn do In oµInIon µubIIcn y socnvo In IogIfImIdnd do sus InsfIfucIonos. l3l Hnbormns µInnfoo n Ins IogIcns doI consumo y doI µrofn- gonIsmo do Ios neJio como un ofocfo corrosIvo do Ios Iogros modornos do In osforn µubIIcn burguosn. In µnrfo, nuos- fros ¨mundos doI µnsndo¨ osfán nfrnvosndos µor Infornof, oI osµncIo vIrfunI y Ios ¨sIfIos do momorIn¨ dosfInndos nI furIsmo cosmoµoIIfn doI cnµIfnIIsmo fnrdío. !os ¨cIrcuIfos do momorIn¨ son µnrfo do µrogrnmns comorcInIos doI furIsmo InfornncIonnI l32 y doI ¨Ioc/ in /ine¨. l33 Isfos son oIomonfos n fonor on cuonfn µnrn nnnIIznr Ios roforonfos quo roguInn osns µroduccIonos do hIsforIn, yn son cunndo so frnfn do µromocIonnr Ins ¨vIsIfns doI horror¨ hIsforIco (un musoo doI opor/leiJ con ¨shoµs¨ y ¨sµn¨ Incorµorndos, unn nnfIgun cár- coI frnnsformndn on musoo con ¨curio nolle¨ on In onfrndn), o cunndo so µrofondo ¨voIvor¨ n Io quo no oxIsfIo: µonsomos, µor ojomµIo, on Ins vorsIonos nncIonnIIsfns cnrIcnfuroscns do vIdns nrmonIcns y µurIsfns nunquo ¨nfrnsndns¨ do co- munIdndos Indígonns on ArgonfInn o SudáfrIcn o MoxIco, o on oI mIfo do In nncIon bInncn sudnfrIcnnn y In vIdn bucoIIcn do Ios /re//ere do nscondoncIn hoInndosn. SIn ombnrgo, un nnáIIsIs on cInvo dIsforsIvn quo fomn- rn nI morcndo o n Ios modIos soIo como ¨confnmInnnfos¨ do formns ¨µurns¨ do momorIn fnmbIon os µnrcInI. Iodrín no l3l 1IiJ., µ. 293. l32 Cf. Huysson, Androns: Tuiligl/ nenoriee..., op. ci/. TnmbIon !osIIo WIfz, CIrnj !nssooI y Cnry MInkIoy, ¨TourIsf MomorIos of AfrIcn¨, Menor, onJ Hie/or,. IenenIering, Iorge//ing onJ Iorgiting in /le life of /le Ao/ion onJ /le Connuni/,. An InfornnfIonnI Conforonco, CIudnd doI Cnbo, 9-ll do ngosfo do 2000. l33 So suoIo IInmnr nsí (¨rogroso on oI fIomµo¨) n Ios µrogrnmns y µnquofos comorcInIos quo so ofrocon n Ios furIsfns µnrn ¨rogrosnr¨ on oI fIomµo y ¨oxµorImonfnr¨ nIgun oµIsodIo doI µnsndo. So monfnn osconnrIos, hofoIos osµocInIos, vosfImonfn ¨fíµIcn¨, ofc. Cf. 1Jen. Nacio n-00.indd 87 3/9/09 00:01:30 88 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS fonor on cuonfn quo oI uso do Ios modIos o In croncIon do µrogrnmns comunIfnrIos do furIsmo con !nos do Iucro (on /ounelipe o vIIIns), hnn fonIdo como objofIvo oxµonor, rovoInr o ro-osconI!cnr dIscursos oxcIuIdos. l34 ÞACIÓÞ, COÞMIMO!ACIÓÞ, ÐIII!IÞCIA: MIMO!IA SIÞ CA!AÞTÍA .pero, por eupuee/o, el poeoJo no poJró Jornoe lo que el fu/uro no puJo ofrecernoe. AÞÐ!IAS H!YSSIÞ II horIzonfo do Iocfurn do Ins momorIns µubIIcns os oI sIfIo rosIgnI!cndo do In nncIon. Hnco nIgunos nnos, Ins cIoncIns socInIos µnrocínn nµunfnr n In ¨dosnµnrIcIon¨ do In nncIon como concoµfo nrfIcuIndor do In IdonfIdnd y In µorfononcIn, o sogun IrnsonjIf Ðunrn, como oI ¨osµncIo sIIoncIoso do ro- foroncIn¨ on In hIsforIn. l35 Isn vIsIon fuo modI!cndn µor Ios nconfocImIonfos vnrIndos y vIoIonfos do Ios uIfImos nnos, µor modIo do Ios cunIos so vIo unn roomorgoncIn do Ios nncIonn- IIsmos, y µor osfudIos µrIncIµnImonfo hIsforIcos y nnfro- µoIogIcos quo nµunfnron n µonsnr In ¨InndocuncIon¨ y n In l34 Vonso oI frnfnmIonfo más dofonIdo on oI nµnrfndo I.4, ¨Sujofos do In nncIon, rocInmos n In hIsforIn¨. Inrn ro"oxIonos más oxfondIdns sobro osfo µrobIomn vonso Cojns, MonIcn: ¨TourIsm In Shnnfyfowns nnd SIums In Soufh AfrIcn nnd ArgonfInn: n now 'confncf zono` In fho Irn of CIobnIIznfIon¨, µononcIn µrosonfndn on In ConforoncIn MoJernico/ion, GloIolico/ion, onJ Croee-Cul/urol connunico/ion, InfornnfIonnI Asso- cInfIon of InforcuIfurnI CommunIcnfIon SfudIos (IAICS), TnIµoI, juIIo do 2005, InodIfo. l35 A µnrfIr do osfo concoµfo, IrnsojnjIf Ðunrn µInnfon quo n frnvos do In croncIon do unn In nncIon so dosonvuoIvo on oI fIomµo hIsforIco como /eloe, roµrosonfnndo In unIdnd nnnIífIcn mnyor quo osfnrín nfrás do fodns Ins hIsforIns. Cf. Ðunrn, IrnsonjIf: Ieecuing lie/or, fron /le no/ion. Quee/ioning norro/itee of noJern Clino, !nIvorsIfy of ChIcngo Iross, ChIcngo y !ondros, l995, µµ. 23 y ss.. Nacio n-00.indd 88 3/9/09 00:01:30 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 89 voz In ¨IndIsµonsnbIIIdnd¨ do In nncIon como concoµfo y como onfIdnd consfruIdn. l36 ÐIchos frnbnjos Infonfnbnn comµron- dor quo In nncIon sIguo µroducIondo ofocfos on Ins µrácfIcns socInIos como formIno quo ImµuIsn sonfIdos do µorfononcIn o oxcIusIon, y os usndo do dIvorsns mnnorns µor Ios osfndos y ndmInIsfrncIonos µoscoIonInIos, y fnmbIon µor gruµos so- cInIos quo so nµroµInn o rosIgnI!cnn oI concoµfo. l3? Inrn oI objofo quo nos ocuµn, Androns Huysson sosfIono quo ¨oI sIfIo µoIífIco do Ins µrácfIcns conmomornfIvns sIguo sIondo nncIonnI, no µosf-nncIonnI o gIobnI¨. l38 !n ¨monu- monfnIIzncIon¨ hn sIdo un nrfofncfo osµocí!co µnrn mnrcnr hIfos hIsforIcos: momorInIos do duoIo, monumonfos n Ios ¨cnídos¨, osfofIcns do In conmomorncIon con funcIonos dIs- fInfns. l39 IxIsfon osfudIos yn cIásIcos sobro In formn on quo monumonfos, musoos y momorInIos osfuvIoron IIgndos do formn dIrocfn n In ¨conmomorncIon¨ do Ios hIfos nocionolee o como mnnorn do oxµrosnr µoofIcns sobro Ios orígonos y oI dosfIno do In nncIon; o bIon oI rochnzo y roµnrncIon do sus µnfrImonIos nognfIvos: gonocIdIos, vIoIncIonos n Ios dorochos l36 Cf. Iurfon, AnfoInoffo: ¨InfroducfIon: on fho Inndoquncy nnd IndIsµonsnbIIIfy of fho nnfIon¨, on Iurfon, AnfoInoffo (od.): Af/er /le inperiol /urn. Tlin/ing ui/l onJ /rougl /le no/ion, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ðurhnm y !ondros, 2003, µµ. l-23. l3? Sobro osfo µunfo vonso oI frnbnjo somInnI do SfoIor, Anno !nurn; Cooµor, IrodorIck: ¨Iofwoon mofroµoIo nnd coIony: rofhInkIng n rosonrch ngondn¨, on Cooµor, IrodorIck; SfoIor, Anno !nurn (ods.): Teneione of 1npire. coloniol cul/uree in o Iurgeoie WorlJ, !nIvorsIfy of CnIIfornIn Iross, IorkoIoy, l99?. TnmbIon OIIck, Joffroy: ¨InfroducfIon¨, op. ci/; y Chnkrnbnrfy, ÐIµosh: ¨IoscoIonInIIsmo y oI nrfIIugIo do In hIsforIn. ¸QuIon hnbIn on nombro do Ios µnsndos 'IndIos`¨¨ on Ðubo, Snurnbh (od.): PoeoJoe poecoloniolee, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, l999. l38 Cf. Huysson, Androns: ¨Irosonf Insfs.¨, op. ci/., µ. 26. l39 Cf. Achugnr, Hugo: ¨II Iugnr do In momorIn, n µroµosIfo do monu- monfos (mofIvos y µnronfosIs)¨, on JoIIn, IIIznbofh; !nngInnd, VIcforIn (comµs.): Monunen/oe, nenoriolee , norcoe /erri/oriolee, SIgIo XXI, Iuonos AIros, 2003. TnmbIon MnrschnII, SnbIno: ¨Cosfuros of comµonsnfIon: µosf- opor/leiJ monumonfs nnd momorInIs¨, Troneforno/ion, 55, 2004. Nacio n-00.indd 89 3/9/09 00:01:30 90 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS IndIvIdunIos y humnnos, onfro ofros. l40 In In mIsmn fonIcn quo Huysson, oI µonsndor Hugo Achugnr µInnfon: fodn momorIn, fodn rocuµorncIon y roµrosonfncIon do In mo- morIn ImµIIcn unn ovnIuncIon doI µnsndo. II fIomµo do In ovnIuncIon do osfo !n do sIgIo os µnrn unos µosnncIonnI y µnrn ofros µoscoIonInI. !o quo no so fomn on cuonfn os (.) quo sI bIon In gIobnIIzncIon do In oconomín hn µodIdo voIvor obsoIofo oI Isfndo-nncIon, Ins formncIonos nncIonnIos no so ngofnn on Io oconomIco, y quo Ins muIfIµIos hIsforIns domInnnfos o sIIon- cIndns, hogomonIcns o subnIfornns y Ins muIfIµIos momorIns son un oIomonfo confrnI do In cnfogorín ¨nncIon¨, IncIuso on osfos fIomµos gIobnIIzndos y do mIgrncIon. Todo osfo con roIn- fIvn IndoµondoncIn do Ios nvnfnros doI µroyocfo docImononIco doI Isfndo-nncIon, o sIn quo oIIo sIgnI!quo In µosfuIncIon do un µroyocfo homogonoIznnfo do Isfndo-nncIon. l4l In ofocfo, In roforoncIn n In nncIon sIguo osfnndo µrosonfo on Ios dIscursos o!cInIos sobro In momorIn, y fnmbIon on Ios confosfnfnrIos. In oso sonfIdo dIscroµo con oI osµocInIIsfn on momorIn µubIIcn Cnry InInos ncorcn do quo on Ios rocInmos µnrfIcuInrIsfns (IocnIos, fnmIIInros) ovIdoncInn quo onfrnmos on unn orn µosf-nncIonnIIsfn do In hIsforIn y In momorIn. l42 Isfos rocInmos ¨µnrfIcuInrIsfns¨ osfán InscrIfos, In mnyorín l40 Cf. CIIIIs, John: ¨Momory nnd IdonfIfy: fho hIsfory of n roInfIon- shIµ¨, on CIIIIs, John (od.): Connenoro/ione. Tle poli/ice of no/ionol iJen/i/,, IrIncofon !nIvorsIfy Iross, IrIncofon, l994; Koonz, CInudIn: ¨Iofwoon Momory nnd ObIIvIon: ConconfrnfIon Cnmµs In Cormnn Mo- mory¨, on CIIIIs, John (od.): Connenoro/ione. Tle Poli/ice of Ao/ionol 1Jen/i/,, IrIncofon, IrIncofon !nIvorsIfy Iross, l994. l4l Achugnr, Hugo: ¨!oonos, cnzndoros o hIsforIndoros: n µroµosIfo do Ins µoIífIcns do In momorIn y doI conocImIonfo¨, op. ci/. l42 InInos, Cnry: ¨Tho µoIIfIcs of µubIIc hIsfory In µosf-opor/leiJ Soufh AfrIcn¨, µononcIn µrosonfndn on In 1 Conference on PuIlic Hie/or,, !odhos !nIvorsIfy, Crnhnmsfown, SudáfrIcn, 2004. ÐIsµonIbIo on hffµ:// ncndomIc.sun.nc.zn/hIsfory/dokumonfo/!S_CoskIodonIskonforonsIo_2004/ InInos_C.µdf, uIfImn consuIfn: l?/l2/2006. Nacio n-00.indd 90 3/9/09 00:01:30 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 9l do Ins vocos, on un mnrco do roforoncIn, sIomµro confIngonfo, quo eigni!co n In cnfogorín nncIon, como µInnfon Achugnr y nosofros voromos n Io Inrgo do Ios cnµífuIos. l43 Ahorn bIon, donfro do In roforoncIn nncIonnI, sI bIon frnbnjnro con nnrrnfIvns o oxhIbIcIonos o!cInIos y rocInmos subnIfornos, no concIbo osfns osforns, nI docIr doI nnfroµo- Iogo MIchnoI !nmbock, como comµncfns y dIcofomIcns. l44 Aquí quIoro µroµonor oI concoµfo do ¨momorIn sIn gnrnn- fíns¨ como corroInfo do In ¨roubIcncIon do nuforIdnd¨ quo l43 II µroµIo IonodIcf Andorson hn InsIsfIdo mucho sobro osfo. IncIuso rocIonfomonfo hn InvosfIgndo Ins formns ¨rndIcnImonfo confomµoránons¨ doI nncIonnIIsmo on Ios sIfIos wob do oxIIIndos nrgonfInos do In uIfImn dIcfndurn on oI rosfo doI mundo. Sogun Andorson, Ios oxIIIndos nrgon- fInos (quo on osfo cnso son su ojomµIo) sIguon unn IogIcn do roforoncIn do ImngInncIon osfrIcfnmonfo nncIonnI on sus dIscusIonos µor Infornof, nunquo sus rocInmos fongnn µrofonsIonos gIobnIos. Hny quo rocordnr quo osfo nufor hn InsIsfIdo rocIonfomonfo on In nocosnrIn vIncuIncIon doI nncIonnIIsmo con In cnµncIdnd do nvorgonznrso (elone). Inrn Andorson, In cnµncIdnd quo fongn un µuobIo do ¨nvorgonznrso¨ do su hIsforIn osfá dIrocfnmonfo roIncIonndn con sus µosIbIIIdndos ronIos do fufuro. Andor- son docInrn hnbor fomndo osfn Idon do Ins Mndros do IInzn do Mnyo on ArgonfInn, quIonos rocInmnbnn n !nnIos do In docndn do l980 'vordnd nI Isfndo forrorIsfn y cnµncIdnd do nvorgonznrso n In socIodnd`, µnrn quo fuorn µosIbIo consfruIr un nuovo µncfo socInI. ConforoncIn dIcfndn on In Houso of Iooks, CIudnd doI Cnbo, SudáfrIcn, l9/09/2006. AIgunos do Ios µrIncIµnIos nrgumonfos osfán roµroducIdos on: KhnznIoh, !oronz: ¨!Ikos nnfIonnIIsm`s ufoµInn oIomonfs: nn InforvIow wIfh IonodIcf Andorson¨, !nIvorsIfoIf I OsIo Of!cInI WobsIfo, l5/l2/2005, hffµ://www.cuIcom.uIo. no/nkfIvIfof/nndorson-knµIffoI-ong.hfmI, uIfImn consuIfn: l5/06/0?. l44 !nmbock so dIsfnncIn do Ios nnáIIsIs quo consIdornn In oxIsfoncIn do unn momorIn ¨dosdo nbnjo¨, do ¨Ios oµrImIdos¨, y In comµrondon como un bIoquo unívoco, comµncfo, con voIunfnd IogIsIndorn quo dosnfín In nuforIdnd, In codI!cncIon y In consIsfoncIn. TnIos nnrrnfIvns ¨mnrgInnIos¨ so Imµondrínn µor In nuforIdnd doI subnIforno quo rosIdo on osn con/ro momorIn, nuovnmonfo osoncInIIzndn, o nI monos roguIndn on doformI- nndo rogImon codI!cndo y dIsµuosfo. Cf. !nmbock, MIchnoI: ¨Momory In n MnussInn unIvorso¨, on !ndsfono, Susnnnnh; HodgkIn, CnfhorIno (ods.): Ieginee of nenor,, !oufIodgo, !ondros y Þuovn York, 2003, µµ. 2ll-2l2. Nacio n-00.indd 91 3/9/09 00:01:30 92 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Achugnr sugIoro. Tomo osn oxµrosIon µnrnfrnsonndo nI hIsforIndor Snurnbh Ðubo, quo do!ondo unn ¨lie/orio sIn gnrnnfíns¨. l45 Ior modIo do oso concoµfo Ðubo no µroµono unn ¨nuovn formn do oscrIbIr hIsforIn¨, o In gonorncIon do unn corrIonfo o unn oscuoIn hIsforIográ!cn. Más bIon so frnfn do unn dIsµosIcIon o sonsIbIIIdnd nnnIífIcn, nncIndn on unn ¨onfoIogín dobII¨, µosffundncIonnIIsfn µoro quo nun vn más nIIá: onfnfIzn oI cnrácfor confIngonfo o InosfnbIo do Ins cnfogoríns fundncIonnIos do sujofo, objofo y oxforIorIdnd, cuosfIonnndo Ins ¨onfIdndos¨ formnfIvns do nuosfros µroco- dImIonfos µnrn vor, µonsnr y ncfunr; roconocIondo fnmbIon In nnfurnIozn InovIfnbIo y nocosnrIn do fnIos cnfogoríns. Isfo os: dosdo oI rogIsfro hIsforIco, roconocor In oµornfIvIdnd do Ins mIsmns on Ios mundos socInIos y µoIífIcos, y vor su uso osfrnfogIco on Ins µrácfIcns. A µnrfIr do nquí, µorcIbIr on Ios rocInmos socInIos no oI fodo homogonoo do unn dIforoncIn nuforroconocIdn sIomµro nhí y homogonon, fnmµoco unn nuovn mnnorn do nufoconcobIr ¨Io hIsforIco¨, sIno formns on quo µodor y dIforoncIn so nrfIcuInn do mnnorn µroducfIvn y on µrocosos IocnIIzndos. Hie/orio ein goron/loe os unn crífIcn n Ins dIcofomíns µodor/µrofosfn, coInborncIon/rosIsfoncIn, oxµonIondo Ins connIvoncIns do In hIsforIn como dIscIµIInn on In µorµofuncIon do unn nnrrnfIvn ¨gnrnnfo¨ doI /eloe fun- dncIonnIIsfn. TnIos nnrrnfIvns nµunfnInn In µorsIsfoncIn do orIonfncIonos nnnIífIcns quo dojnn µoco osµncIo n In nmbIvn- IoncIn, In confrndIccIon y In confIngoncIn como µrosuµuosfos socIoIogIcos µoro fnmbIon oµIsfomoIogIcos. l46 l45 Cf. Ðubo, Snurnbh: S/i/clee on /ine. Coloniol /ex/uree onJ poeco- loniol /onglee., op. ci/., µµ. 20-23. l46 !n hIsforIn no so hn IIborndo do su comµromIso gnrnnfo con oI Isfndo nncIonnI y con oI e/loe doI µrogroso, nI sIquIorn sus uIfImns mnnI- fosfncIonos ouroµons µosf l9?0 con oI ¨gIro cuIfurnI¨. Aunquo rofundndo, oI sujofo foorIco do In dIscIµIInn ¨nIIí doscnnsn¨. In cnmbIo, ¨unn hIsforIn sIn gnrnnfíns nbrIrín In µosIbIIIdnd do nIznr un osµojo fronfo n Ins nsun- cIonos, cnfogoríns y onfIdndos quo osfán on In bnso do Ios mundos socInIos, Nacio n-00.indd 92 3/9/09 00:01:30 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 93 In osfo frnbnjo, oI rocInmo µor unn ¨momorIn¨ sIn gnrnn- fíns roomµInzn n ¨hIsforIn¨ on dos sonfIdos: µor un Indo on oI mIsmo Infonfo do buscnr InsfnInr unn ¨onfoIogín dobII¨ n frnvos do In cunI nnnIIznr Ios ueoe µubIIcos confrndIcforIos doI µnsndo, Ios cunIos gonornImonfo so codI!cnn en /erninoe Je unn momorIn rocInmndn, comµnrfIdn y vordndorn (rocInmo hocho fnnfo µor oI Isfndo como µor gruµos subnIfornos, como voromos on cnsos osµocí!cos). A µnrfIr do nIIí vor cuáIos son Ins con!gurncIonos quo on cndn cnso µInsmnn oIomonfos do µodor y µro!gurnn mnµns socInIos do Io mIsmo y Io ofro, on unn hIsforIn yn dofondIdn/yn dosn!ndn do In nncIon, sus sujofos ngonfos y su fomµornIIdnd. Ior ofro Indo, ¨mo- morIn ein goron/loe¨, fonIondo on cuonfn Ins µroduccIonos µubIIcns doI µnsndo, sosfIono dos nrgumonfos y ngrogn un oIomonfo dIforonfo nI do In ¨hIsforIn¨ sIn gnrnnfíns. IrImoro, nbrovn on In mIsmn bnso µosffundncIonnIIsfn: In momorIn no so rosorvn µnrn sí oI oIomonfo quo µuodn roµrosonfnr In ¨gnrnnfín¨ doI µnsndo como roducfo frnnsforIbIo n unn nnrrnfIvn ¨vordndorn¨. Ioro µor ofro Indo, como yn dIjImos rocurrIondo n !Icoour, In unIcn gnrnnfín quo ofroco In mo- morIn nI µnsndo os quo oforgn n In ¨µnsoIdnd¨ su cnrácfor do experinen/oJo. l4? Is In oxµorIoncIn (µor ofrn µnrfo Irro- ducfIbo) In quo ofroco In modIncIon. SIn ombnrgo, os unn modIncIon ImµosIbIo: fonomos In ovIdoncIn do su cunIIdnd, µoro no fonomos nccoso n oIIn. Isfo µrobIomn osfá on oI corn- nµunfnndo n Ins concnfonncIonos do fomµornIIdndos dIforonfos nunquo coofánons, o hIsforIns hoforogonons y yuxfnµuosfns, on oI cornzon doI µnsndo y oI µrosonfo¨. 1IiJ., µ. 2l. l4? Cf. !Icoour, InuI: Lo nenorio, lo lie/orio, el oltiJo, op. ci/., µ. 63?. Trnbnjo osfo µunfo con más dofonImIonfo on oI cnµífuIo V: ¨Isµocfros do In nncIon: µnsndos monumonfnIos y fIomµo gononIogIco on dos foxfos IIfornrIos¨. TnmbIon CnIvoIro, IIInr: ¨!os usos µoIífIcos do In momo- rIn¨, on Cnofnno, Cornrdo (comµ.): Suje/oe eociolee , nuetoe fornoe Je pro/ee/o en lo lie/orio recien/e Je Anerico Lo/ino, C!ACSO !Ibros, Iuonos AIros, 2006, µµ. 3?8-38l. Nacio n-00.indd 93 3/9/09 00:01:30 94 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS zon do In dIscIµIInn hIsforIcn fnmbIon. Infro In oxµorIoncIn µnsndn y su roµrosonfncIon (on un foxfo, on un ncfo, on unn µrocInmn) modIn In osfrnfogIn y In confIngoncIn. Is on osfo sonfIdo quo oI recureo o lo nenorio so vuoIvo rndIcnImonfo µoIífIco, IndIsµonsnbIo µoro n In voz InosfnbIo. Y os soIo unn Inbor do nnáIIsIs consfnnfo do osos usos Io quo hnrá µosIbIo unn InforµrofncIon (IgunImonfo µnrcInI y confIngonfo) do Ins roIncIonos do µodor nIIí Inmorsns. Como roµrosonfncIon modIndn do In oxµorIoncIn, Ins momorIns no son sImµIomonfo confrn-hIsforIns quo µuo- dnn IInnnmonfo dosn!nr In fuorzn do In 'H`IsforIn. Más bIon son oI rosuIfndo do µroduccIonos comµIojns conformndns µor dIvorsns nnrrnfIvns y gonoros y roµIofns do nusoncIns, sIIon- cIos, condonsncIonos y dosµInznmIonfos (.) Aunquo roconoz- cnmos nhorn quo Ios froµos do In momorIn do mofáforn y mofonImIn µuodon sor sImIInros n Ios do In µoosín, y nunquo nhorn soµnmos quo Ins condonsncIonos y dosµInznmIonfos do In momorIn so µnrocon n Ios quo cnrncforIznn n Ios suonos, oI frnbnjo do In momorIn no In roduco n In !ccIon, nI suono o IncIuso n In µoosín. !ns momorIns sIguon sIondo momorIn, , ee eu reloci6n con lo experiencio lie/6rico titiJo lo que cone/i/u,e eu eepeci!ciJoJ. l48 Iso cnrácfor oxµorImonfndo os, n su voz, oI quo dosIgnn In µroµIn condIcIon hIsforIcn do frnnsmIsIon. Y oso fnmbIon os un dIIomn µoIífIco, más nun cunndo nquí no frnbnjo con In mo- morIn como fosfImonIo, sIno como ovocncIon µubIIcn on oI uso doI µnsndo. ¨!n momorIn no so conformn jnmás on un vncío, Ios mofIvos do In momorIn nuncn son µuros¨; l49 y nunquo sus ¨mofIvos¨ Io fuornn, su ¨InscrIµcIon on oI µrosonfo¨ no µodrín l48 !ndsfono, Susnnnnh: ¨WorkIng wIfh momory: nn InfroducfIon¨, op. ci/., µ. ll. CursIvns míns. l49 Young, Jnmos: Tle /ex/ure of nenor,., op. ci/., µ. 2. Nacio n-00.indd 94 3/9/09 00:01:30 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 95 consorvnr osn µurozn. l50 ¨Þo hny unn momorIn µrísfInn¨ o µrImIgonIn, no hny un ovonfo µrImnrIo y !jo confrn oI cunI Ins momorIns µuodnn sor ¨juzgndns¨, confrnsfndns. l5l Y osfo no hnco n In momorIn monos nocosnrIn o más InoscrufnbIo: nI confrnrIo, vuoIvo n su nfoncIon más IndIsµonsnbIo y n su nnáIIsIs más ImµorIoso. Menorio ein goron/loe no dobo Ioorso on fono do horoIcn ronuncIn nnfo Ins ovIdoncIns dovnsfndorns doI µrosonfo, oI cunI on formInos doI µrosunfo Iogro do un e/loe omnncIµnfo- rIo o doI cumµIImIonfo do Ios Jeeeoe/µromosns do In modor- nIdnd, soIo con!rmn oI frncnso sIIoncIoso doI /eloe Imµuosfo n In hIsforIn. Más bIon so frnfn do no !jnr frnbnjos do ¨ros- fIfucIon¨ on Ins momorIns sIIoncIndns o somofIdns. Cunndo frnfo do roscnfnr Ios rocInmos subnIfornos do IncIusIon on In hIsforIn, o Ins Iocfurns ¨n confrnµoIo¨ do un monumonfo o do un musoo µroµuosfo µor oI Isfndo, µIonso on unn fnron do ¨ro- cuµorncIon¨. SIn ombnrgo, osfo ojorcIcIo no fIono quo vor con rocobrnr, µor ojomµIo, ¨oI µodor¨ o ¨In voz¨ do Ios gruµos subor- dInndos, |sIno con] oI cuosfIonnmIonfo do Ins 'µnrfIcuInrIdndos no rocuµorndns¨ |y] In nfoncIon n Ins µosIbIIIdndos crífIcns doI frnbnjo InfoIocfunI. l52 l50 Cf. CnIvoIro, IIInr: ¨!os usos µoIífIcos do In momorIn¨, op. ci/., µµ. 3?? y ss. AI docIr do Hugo VozzoffI, ¨.In momorIn no os un rogIsfro osµonfánoo doI µnsndo, oso os snbIdo. !oquIoro do un mnrco do rocuµo- rncIon y do sonfIdo on oI µrosonfo y do un horIzonfo do oxµocfnfIvns.¨. VozzoffI, Hugo: ¨IoIífIcns do In momorIn: oI musoo on In ISMA¨, Pun/o Je tie/o, ?9, ngosfo do 2004, µ. 4. l5l Cf. OIIck, Joffroy: ¨InfroducfIon¨, op. ci/., µ. 9. Isfo no quIoro docIr quo fodn momorIn µuodn sor ocep/oIle, quo no hnyn mnnorn do dIsfInguIr onfro momorIn o ImngInncIon. PoeeiJoJ (como oxµorIoncIn) y repreeen- /oncio (como µosIbIIIdnd do !jncIon) son Ios oIomonfos quo InforvIonon on oso µrocoso do vIgIInncIn. Isfo µrocoso no IogIsIn, sIn ombnrgo, sobro oI µoIIodro do nnrrncIonos quo In poeeiJoJ µosIbIIIfn. l52 Ðubo, Snurnbh: Hie/orioe eeporciJoe, frnd. CnbrIoIn !rnngn, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 200?, µ. 2l. Nacio n-00.indd 95 3/9/09 00:01:30 96 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Son osfns µnrfIcuInrIdndos no rocuµorndns on Ins formns do concobIr oI fIomµo, oI osµncIo y oI confInuo hIsforIco Io quo mo Inforosn, IncIuso como oIomonfos quo rofronIImonfnn Ins dIsµosIcIonos InfoIocunIos y ncndomIcns dosdo In fonomo- noIogín do Ios mundos socInIos. l53 Isfns µnrfIcuInrIdndos no ImµIIcnn rocuµornr ol subnIforno: básIcnmonfo µorquo on osn !jncIon doI o/ro loJo doI bIoquo do µodor, osfá In µosIbIIIdnd do roµroducIr InvoIunfnrInmonfo Ins formns do coIonInII- dnd do In hIsforIn, µor modIo do Ins cunIos so rofuorzn y roI- !cn Io cnnonIco/roguIndo/normnfIvo, n frnvos do In µuosfn on osconn do un ¨ofro¨ osoncInI. l54 Ðo hocho, n Io Inrgo do osfo IIbro, cunndo hnbIo do rosIsfoncIn µIonso on un µrocoso nuncn roncfIvo o unívoco, sIno IIgndo n In µoIIsomIn do Io sImboIIco y n In rIquozn do sIgnI!cncIonos cunndo so nnrrn In con"IcfIvIdnd y so In dIsocfn, so In cInsI!cn, so In do!no coIocfIvnmonfo. l55 A su voz, hny formns do rosIsfoncIn quo l53 Mo ncorco n Ins ndvorfoncIns doI nnfroµoIogo MIchnoI !nmbock sobro Ios nnáIIsIs quo consIdornn In oxIsfoncIn do unn momorIn ¨dosdo nbnjo¨, do ¨Ios oµrImIdos¨, y In comµrondon como un bIoquo sImboIIco con voIunfnd IogIsIndorn quo dosnfín In nuforIdnd, In codI!cncIon y In consIs- foncIn. TnIos nnrrnfIvns ¨mnrgInnIos¨ so Imµondrínn µor In nuforIdnd doI subnIforno quo rosIdo on osn con/ro momorIn, nuovnmonfo osoncInIIzndn, o nI monos roguIndn on doformInndo rogImon codI!cndo y dIsµuosfo. Cf. !nmbock, MIchnoI: ¨Momory In n MnussInn unIvorso¨, on !ndsfono, Susnnnnh; HodgkIn, CnfhorIno (ods.): Ieginee of nenor,, !oufIodgo, !ondros y Þuovn York, 2003, µµ. 2ll-2l2. l54 Isfos nrgumonfos son Ios quo osgrImo Iromosh !nIu ncorcn do como dobo Ioorso oI ¨nrchIvo coIonInI¨, y su rofIconcIn n frnbnjnr ncrífIcn- monfo con Ios concoµfos ¨dosdo nbnjo¨ (Ios cunIos, µor ofrn µnrfo, roµro- sonfnn unn confrIbucIon InvnIunbIo nI nuovo µonsnmIonfo hIsforIco). Cf. !nIu, Iromosh: ¨Tho grnmmnr of domInnfIon nnd fho subjocfIon of ngoncy: coIonInI foxfs nnd modos of ovIdonco¨, op. ci/., µ. 68. l55 Agrndozco Ins ncInrncIonos do !omnnn InIcon sobro osfo µunfo, nI hncormo roµonsnr un µrImor Infonfo do ¨nbnndonnr¨ oI concoµfo. Inrn un frnfnmIonfo muIfívoco doI formIno rosIsfoncIn vonso oI yn cIásIco frnbnjo do Scoff, Jnmos: Donino/ion onJ /le or/e of reeie/once. HiJJen /ronecrip/e, YnIo !nIvorsIfy Iross, Þow Honvon, l990. Nacio n-00.indd 96 3/9/09 00:01:30 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 9? µronfo so Ioon on cInvo do connIvoncIn, mnnorns do confrn- conmomornr quo µncfnn con In ndhosIon n unn nnrrnfIvn quo dIsIocn sus µroµIos nrgumonfos, gruµos quo rocInmnn In IncIusIon on In nnrrnfIvn momorInI como Ios quo hnn su- frIdo In vIoIoncIn doI Isfndo, n In voz quo dosconocon n ofros socforos quo Infonfnn InsfnInr µubIIcnmonfo unn nnrrncIon do lo nieno vIoIoncIn y µrofondon IncIuIrso on oI con/inuun do Ins oxcIusIonos do In hIsforIn nncIonnI. ConcoµcIonos quo InsfnIon Ios bInnrIsmos domInncIon/subvorsIon, coInborncIon/ µrofosfn, µodor/rosIsfoncIn fIondon n ocIuIr jusfnmonfo Ins condIcIonos do µodor bnjo Ins cunIos Ios sIgnI!cndos son concobIdos, Ins µrácfIcns consfruIdns y In nccIon oInborndn. l56 !n oxµorIoncIn do nnrrncIon do Ios mundos doI µnsndo, on sus µroµIns µrácfIcns, muosfrn quo In subnIfornIdnd os hoforogonon on sí mIsmn: nos onconfrnmos n vocos con Iu- chns InformIfonfos y fnmbIon con ronccIonos consorvndorns y oxcIuyonfos on Ins µrocInmncIonos do In ¨dIforoncIn¨. !os rocInmos do nIgunos socforos µoIífIcos sudnfrIcnnos quo su- frIoron µorsocucIonos µor oI opor/leiJ, no fuvIoron oco on In consfruccIon doI Apor/leiJ Mueeun do Johnnnosburgo; Ios Indígonns nrgonfInos no rocIbIoron nfoncIon nIgunn on Ios do- bnfos sobro In croncIon do un ¨osµncIo µnrn In momorIn¨ on ArgonfInn, nI sIquIorn µor µnrfo do Ins orgnnIzncIonos do do- rochos humnnos. Hny formns do IncIusIon nnrrnfIvn quo son µodIdos do roconocImIonfo, pero no /oJo reclono Je excluei6n lie/6rico ee legl/ino poro /oJoe loe que ee reconocen excluiJoe. Hny unn µoIífIcn do In do!nIcIon y do In cInsI!cncIon; y unn µoofIcn do In IncIusIon y do In InvIsIbIIIdnd, fnmbIon donfro l56 Ðubo, Snurnbh: S/i/clee on /ine. Coloniol /ex/uree., op. ci/., µ. 23. Nacio n-00.indd 97 3/9/09 00:01:30 98 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS do Ios osconnrIos subnIfornos do Ios ¨mundos doI µnsndo¨. l5? SoIo unn µorsµocfIvn quo fomo nI µrosonfo como ¨fIomµo Imµorfocfo¨ µodrá dnr cuonfn do Ins muIfIµIos Iocfurns quo µuodon hncorso do osfns sIfuncIonos. Isfo no quIoro docIr quo osfomos nnfo frngmonfos In- comµronsIbIos do unn ronIIdnd µosfmodornn ¨híbrIdn¨ (como sI osfo formIno dIsIµnrn Ins mnnIfosfncIonos más osµoc- fncuInros do In domInncIon y oI somofImIonfo), on In cunI son ImµosIbIo nsµIrnr n unn ofIcn do In comµronsIon socIo- hIsforIcn o n unn IdonfI!cncIon do roIncIonos µrofundnmonfo oµrosorns do µodor (nunquo confIngonfos y cnmbInnfos). In fodo cnso osfnmos nnfo µrocosos do sIgnI!cncIon comµIojos quo dobomos Ioor on cInvo do ¨dofnIIos¨, Ios cunIos rovoInn mucho sobro Ios mocnnIsmos doI µodor, In oxcIusIon y Ins µoIífIcns do In IdonfIdnd. Mo hngo oco nquí do In ndvorfoncIn do ChnnfnI Mouffo: SoIo cunndo doscnrfomos In vIsIon doI sujofo como un ngonfo nI mIsmo fIomµo rncIonnI y frnnsµnronfo µnrn sí mIsmo, y doscnrfomos fnmbIon In suµuosfn unIdnd y homogonoIdnd doI conjunfo do sus µosIcIonos, fondromos µosIbIIIdndos do foorIznr In muIfIµIIcIdnd do Ins roIncIonos do subordInncIon. l58 In osfo sonfIdo, oI µodor so mnnI!osfn on ofocfos do domInncIon y µroducfIvIdnd, y In dIforoncIn on rocInmos do- mocráfIcos µoro fnmbIon consorvndoros. In oI cnso osµocí!co do osfo frnbnjo, Io quo so mnnI!osfn como dIscurso sobro oI µnsndo (frnzo, mnrcn, froµos) rovoIn mucho sobro dos movImIonfos InsoµnrnbIos: oI Iugnr do In dIforoncIn donfro do Ins roIncIonos, µrocosos y osfrnfogIns do µodor; y In µrosoncIn l5? In osfo cnso In oxµrosIon corrosµondo n WIfz, !osIIo: Apor/leiJ`e Iee/itol., op. ci/., µ. l?. l58 Mouffo, ChnnfnI: ¨IomInIsmo, cIudndnnín y µoIífIcn domocráfIcn rndIcnI¨, DeIo/e Ieninie/o, num. ?, nno 4, l993, µ. 36. Nacio n-00.indd 98 3/9/09 00:01:30 IÞT!OÐ!CCIÓÞ 99 doI µodor on Ins nccIonos (enoc/nen/e), µrácfIcns y con!gurn- cIonos do In dIforoncIn. l59 A su voz, µnrn comµrondor mojor Ins connIvoncIns onfro µodor y dIforoncIn y su InjoroncIn on Ins roµrosonfncIonos doI µnsndo on In momorIn µubIIcn, dobomos rocuµornr su nsµocfo µorformnfIvo: oxIsfon nrfIcuIncIonos socInIos do In dIforoncIn, nµroµIncIonos µoIífIcns y nogocIncIonos consfnn- fos quo no osfán on nbsoIufo dIsocIndns do Ins µrofonsIonos hogomonIcns. l60 Isfn ndvorfoncIn foorIcn os Imµorfnnfo µnrn comµrondor Ins nccIonos o!cInIos, µorquo, como µInnfonn nIgunos nufo- ros, In dIforoncIn nI InforIor do In nncIon yn no sIomµro so roµrI- mo µor oI Isfndo: nI confrnrIo, so ufIIIzn, so µroduco, so coIobrn y so oxµono como consumo (gonornImonfo on formn do unn cnrIcnfurn do In ¨frndIcIon¨). l6l Isfn ¨coIobrncIon¨ consfIfuyo l59 Ðubo, Snurnbh: S/i/clee on /ine, op. ci/., µ. 23. l60 Ihnbhn, HomI: 1l lugor Je lo cul/uro, op. ci/., µµ. l8 y ss. l6l Sognfo, !Ifn: ¨AIforIdndos hIsforIcns/IdonfIdndos µoIífIcns: unn crífIcn n Ins corfozns doI µIurnIIsmo gIobnI¨, op. ci/., µµ. l-28; fnmbIon Ihnbhn, HomI: 1l lugor Je lo cul/uro, op. ci/., µµ. l8 y ss. Isfo fIono su µnrfo µosIfIvn, como nµunfn IIoroncIn MnIIon, on un forrono µofoncInI µnrn unn ¨domocrnfIzncIon¨ nncIonnI, "oxIbIIIznndo Ios dIscursos quo voínn on oI roconocImIonfo n In dIvorsIdnd y oI muIfIcuIfurnIIsmo, unn nmonnzn µnrn In ¨InfogrncIon¨ do In nncIon. Inrn MnIIon, Io quo nIgunos movI- mIonfos nuovos osfnrínn domosfrnndo (oIIn so confrn on Ios movImIonfos Indígonns do AmorIcn !nfInn), os unn osµocIo do frnnsIcIon hncIn nuovos ¨nncIonnIIsmos µoscoIonInIos¨ (on oI sonfIdo do no/ionlooJ). Cf. MnIIon, IIoroncIn: ¨Infhwnys fo µoscoIonInI nnfIonhood: fho domocrnfIznfIon of dIfforonco In µoscoIonInI !nfIn-AmorIcn¨, on !oombn, AnIn; KnuI, SuvIr; IunzI, MnffI; Iurfon, AnfoInoffo; Isfy, Jod (ods.): Poe/coloniol e/uJiee onJ Ie,onJ, op. ci/., µµ. 2?2-292. SIn ombnrgo, croo quo In cooµfncIon do osn ¨dIforoncIn¨ µor µnrfo doI Isfndo, y su rosomnnfIzncIon on formInos do ¨dIvorsIdnd¨, ImµrImo unn nocosnrIn vIgIInncIn. II dIscurso ¨muIfIcuI- furnI¨ doI Isfndo µuodo ImµuIsnr µoIífIcns do IncIusIon µoro dosIgunI, quo µorµofuon Ins nsImofríns do µodor. Nacio n-00.indd 99 3/9/09 00:01:30 l00 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Io quo InudrIIInrd IInmo oI con/inuun modornIdnd/µosfmo- dornIdnd y su corroInfo, oI oeeeino/o do In ronIIdnd: In IIquIdncIon doI ofro vn ncomµnnndn do unn sínfosIs nrfI!- cInI do In nIforIdnd |.] µuos oI crImon soIo os µorfocfo cuonJo loe/o loe luelloe Je lo Jee/rucci6n Jel o/ro hnn dosnµnrocIdo |.] Con In modornIdnd, onfrnmos on In orn do In proJucci6n Jel o/ro. Yn no so frnfn do mnfnrIo, do dovornrIo, do soducIrIo, do rIvnIIznr con oI, do nmnrIo o do odInrIo; so frnfn fundnmon- fnImonfo do µroducIrIo. Yn no os un objofo do µnsIon; os un objofo do µroduccIon. l62 In Ios cnsos nnnIIzndos µnrn SudáfrIcn y ArgonfInn, voromos unn confIondn sIomµro µrosonfo onfro osfn dosfruc- cIon / µroduccIon / sorIncIon do In nIforIdnd on Ios usos doI µnsndo y on Ins formns InsfnIndns do momorIn µubIIcn. ¨SIn momorIn no hny roconocImIonfo do In dIforoncIn¨, l63 µInnfon Huysson. A In voz, osn momorIn dobo Ir ncomµnnndn do unn ofIcn quo vIncuIo oxµorIoncIn y snboros somofIdos, µnrn quo oso ¨roconocImIonfo¨ on In rocuµorncIon do µnrfIcuInrIdndos fongn µofoncInI µoIífIco y no son unn coIobrncIon quo borro Ins nsImofríns do µodor, In dosIgunIdnd y Ins oxcIusIonos hIs- forIcns ImµIícIfns on osn µroµIn mnnIfosfncIon do In dIforon- cIn. Iodrínmos rocordnr nquí quo nI µInnfonr su nooIogIsmo do In Jifferonce, ÐorrIdn osfnbIoco quo osfn ImµIIcn fnnfo ¨dIforIr¨ (¨/o Jiffer¨, In cnIIdnd do ¨sor¨ dIforonfo), como ¨on dIforIdo¨ (¨/o Jefer¨, un dosµInznmIonfo ¨fomµornI¨). Inrn oI !Iosofo no hny ¨nccoso dIrocfo¨ n In dIforoncIn, osfn soIo µuodo sor cIfndn ¨onfro comIIIns¨, µorquo oI sIgno hn sIdo soµnrndo doI roforonfo y soIo fonomos /rocoe Je un Jeepuee l62 Cf. InudrIIInrd, Jonn: 1l crinen perfec/o, Anngrnmn, InrcoIonn, l99? |l995], µ. l56. CursIvns míns. l63 Huysson, Androns: 1n Iueco Jel fu/uro perJiJo. cul/uro , nenorio en /ienpoe Je gloIolicoci6n, Iondo do CuIfurn IconomIcn, MoxIco, 2002, µ. l50. Nacio n-00.indd 100 3/9/09 00:01:30 IÞT!OÐ!CCIÓÞ l0l on In µrosonfncIon do In ¨dIforoncIn¨. Así, In hIsforIn nquí sí como dIscIµIInn fundndn on oI nrchIvo quo IogIsIn quo so rocuordn os µnrn ÐorrIdn In repreei6n !nol Je lo Jiferencio, y nuncn su µuosfn on osconn. l64 SIguIondo osfns Iínons, n Io Inrgo doI frnbnjo nnnIIznro nIgunos cnsos on Ios quo oI Isfndo ¨µroduco¨ formns do nI- forIdnd quo oncnsIIIn on µorsµocfIvns unIInfornIos do muIfI- cuIfurnIIsmo, como ¨momorIns InvIsIbIIIzndns¨ oncnsfrndns on formnfos !jos. Ioro nI mIsmo fIomµo, Ios gruµos socInIos dosnfínn, con In nmbIvnIoncIn do µrocosos no unIformos do IdonfI!cncIon, osns mIsmns con!gurncIonos. !ns dIsµu- fns µubIIcns juognn un roI cInvo, µorquo dososfnbIIIznn Ins cnnonIzncIonos horodndns do In modornIdnd quo dIsfInguon oI ¨µnsndo¨ (Io quo ronImonfo sucodIo) In ¨hIsforIn¨ (Ins nn- rrncIonos dIscIµIInnros, legl/inoe, quo sobro osn onfoIoquIn so gonornn) y In ¨momorIn¨ (nfrIbufo experienciol quo nrfI- cuIn Io IndIvIdunI y Io coIocfIvo), quo µor momonfos µnrocon comodnmonfo osfnbIos y sIn ombnrgo osfán on consfnnfo fonsIon. AI rosµocfo dIrá HomI Ihnbhn .nI roosconI!cnr oI µnsndo |so] Infroducon on In InvoncIon do In frndIcIon ofrns fomµornIIdndos cuIfurnIos Inconmon- surnbIos. Isfo µrocoso onnjonn cunIquIor nccoso InmodInfo n unn IdonfIdnd orIgInnrIn o n unn frndIcIon ¨rocIbIdn¨. !os comµromIsos fronforIzos do In dIforoncIn cuIfurnI µuodon sor fnnfo consonsunIos como con"IcfunIos. l65 l64 Cf. ÐorrIdn, Jncquos: ¨!n dIffornnco¨, on ÐorrIdn, Jncquos: Mórge- nee Je lo !loeoflo, Cáfodrn, MndrId, l998 |l968]. IdIcIon dIgIfnI do DerriJo en Coe/ellono: hffµ://www.jncquosdorrIdn.com.nr/foxfos/In_dIffornnco.hfm, uIfImn consuIfn: 20/05/0?. Vonso fnmbIon Ins ro"oxIonos sobro oI concoµfo do Jifferonce o hIsforIn quo hnco Jnmos Iorgor con roIncIon nI HoIocnusfo. Cf. Iorgor, Jnmos: Af/er /le enJ. Iepreeen/o/ione of Poe/-Apocol,pee, op. ci/., µµ. ll-l3 y 28. l65 Cf. Ihnbhn, HomI: 1l lugor Je lo cul/uro, op. ci/., µ. l9. Nacio n-00.indd 101 3/9/09 00:01:31 l02 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Isn roosconI!cncIon doborín mosfrnr Ios µIIoguos bon- jnmInInnos dondo, !nnImonfo, oI víncuIo onfro Io quo µodo- mos conocor doI µnsndo y nuosfro rndIcnI µrosonfo, os unn conoxIon µoIífIcn. II hIsforIndor nrgonfIno IodorIco !oronz Io dIco do formn sugosfIvn y confundonfo: .jovonos hIsforIndoros, InvosfIgndoros, oducndoros, IIforn- fos, nrfIsfns, µnrfIcIµnmos on Ins dIscusIonos µor un µnsndo quo horodnmos, µoro quo muchns vocos no nos µorfonoco, soncIIInmonfo µorquo Io µonsnmos dosdo oI Iugnr do quIonos Io ncfunron y nos Io Iognron con In urgoncIn do Io IrroµnrnbIo. Horodoros doI doIor y doI sIIoncIo, ncnso hnynmos Incorµorn- do forfísImnmonfo oI dobor do In momorIn sIn µrogunfnrnos quo hncor con oI rocuordo, quo os básIcnmonfo unn µrogunfn µoIífIcn. l66 VÍAS AÞA!ÍTICAS Y ÐI!IVACIOÞIS IIISTIMICAS Tomo nhorn un ncfo osµocí!co µnrn ojomµII!cnr In son- sIbIIIdnd foorIcn do mI frnbnjo. In un dIscurso quo dIo oI µrosIdonfo sudnfrIcnno Thnbo MbokI on In ¨Somnnn do In !oconcIIIncIon¨ oI l6 do dIcIombro do 2004, l6? on oI rocIon- l66 Cf. !oronz, IodorIco: ¨!ochnzo nI µromIo consuoIo. Sobro In mo- morIn como !n¨, on: Docunen/oe Je TroIojo. IeJ 1n/erJieciplinorio Je 1e/uJioe eoIre Hie/orio Iecien/e (I11HI), hffµ://www.rIohr.com.nr/dofn- IIoIdu.µhµ¨Id=6, uIfImn consuIfn: 22/08/0?. l6? Ðosdo 2002 so Insfnurnron oI Ðín y In Somnnn do In ¨!oconcIIIn- cIon¨ on SudáfrIcn, µnrn conmomornr In ¨InfnIIn do IIood !Ivor¨ quo fuvo Iugnr oI l6 do dIcIombro do l838. In osn bnfnIIn so n!rmn quo Ios /re//ere nfrIkánors, nIrododor do 500, mnsncrnron n más do l0 000 zuIus (nIgo quo on ronIIdnd no osfá µrobndo hIsforIcnmonfo). Vonso con más dofnIIo osfo µunfo on oI cnµífuIo III. 'In epi/o!o Je luno , eepejoe`: usos y roInscrIµcIonos doI µnsndo on forno nI Monunen/o ol Voor/re//er sud- nfrIcnno. II dIscurso so roµroduco µor onforo on In µágInn wob o!cInI doI AfrIcnn ÞncIonnI Congross (AÞC). hffµ://www.nnc.org.zn/nncdocs/hIsfory/ mbokI/2004/fml2l6.hfmI, uIfImn consuIfn: l0/06/200?. Nacio n-00.indd 102 3/9/09 00:01:31 IÞT!OÐ!CCIÓÞ l03 fomonfo Innugurndo ¨Iroodom Inrk¨ do IroforIn, InsIsfIo µnrfIcuInrmonfo sobro oI roI do unn ¨momorIn µnrn In rocon- cIIIncIon¨ on In roconsfruccIon doI fojIdo socInI do In ¨nuovn nncIon¨. l68 In oso dIscurso, oI µrosIdonfo µrofondín dIscufIr nI IromIo ÞoboI do !Ifornfurn, oI nIgorInno WoIo SoyInkn, sobro su Idon do quo In Tru/l onJ Ieconcilio/ion Conieeion (T!C) sudnfrIcnnn no hnbrín fonIdo un ofocfo ronImonfo ¨snnndor, roµnrndor¨, y quo In InfoncIon do ¨socInIIznr¨ y do l68 Ior rnzonos do osµncIo, fIomµo y vInbIIIdnd mofodoIogIcn no frn- bnjo oI Iroodom Inrk in ex/eneo. SIn ombnrgo, cnbo sonnInr quo so frnfo do un µroyocfo µrosIdoncInI Innzndo µor Thnbo MbokI on oI nno 2000, !nnncIndo µnrcInImonfo onfro oI Isfndo fodornI sudnfrIcnno y un consor- cIo crondo µnrn InvorsIon y ndmInIsfrncIon do bono!cIos. So frnfn do un µnrquo omµInzndo nI sur do In cIudnd do IroforIn, nun on consfruccIon (so suµono quo doborá osfnr comµIofnmonfo formInndo on dIcIombro do 2009), Innugurndo o!cInImonfo on dIcIombro do 2006, con nIfn InvorsIon on nrquIfocfurn y obrns do nrfo. AIIí so oncuonfrnn dIsµuosfns fofogrnfíns n grnn oscnIn, busfos y oscuIfurns 'conmomornfIvns` do Ios quo hnn sIdo do!nIdos o!cInImonfo como Ios ¨horoos y horoínns¨ do SudáfrIcn. In osfo Inrquo onconfrnmos n ÞoIson MnndoIn y n Covnn MbokI, yn fnIIocIdo, µndro doI ncfunI µrosIdonfo do In !oµubIIcn, forvoroso mIIIfnnfo do In ¨vIojn gunrdIn¨ doI AÞC (nunquo con µrofundns dIforoncIns con MnndoIn µor sor más µrocIIvo n Ins Idons comunIsfns) y ox µrIsIonoro on !obbon IsInnd. Ioro sInfomáfIcnmonfo fnmbIon onconfrnromos n !gurns como Ins do Irnosfo ¨Cho¨ Cuovnrn con unn grnn fofogrnfín, on unn nIusIon hIsforIcnmonfo mImofIznnfo n Ins ¨roIvIndIcncIonos do IzquIordn¨. Þo hnIInromos oxµIIcncIonos cInrns sobro In IncIusIon doI ¨Cho¨ on oI Inrquo, más bIon µodomos soguIr In IogIcn con quo su Imngon o más bIon In fofo ombIomáfIcn do AIborfo Kordn sIguo cIrcuInndo oI mundo on modIo do In gIobnIIzncIon morcnnfII do Ios roforonfos do In ¨rosIsfoncIn¨: on grnn modIdn como sIgnI!cnnfo vncío do unn Iuchn cuyos IdonIos y µrocInmns hIsforIco-µoIífIcns nµonns sI so conocon µor Ins nuovns gonorncIonos. Inrn oI o!cInIIsmo sudnfrIcnno, sIn ombnrgo, os In InscrIµcIon µorfocfn do oso roforonfo vncío (y jusfnmonfo µor oIIo con µofoncInI muIfIµIo) quo no nocosIfn oxµIIcncIon nIgunn µorquo funcIonn como µIncobo: cndn quIon hnrá In nsocIncIon quo cron µorfInonfo, unn nsocIncIon quo sorá µosIfIvn y sorvIrá como IncIusIon do In Iuchn do IIborncIon nocionol sudnfrIcnnn on unn hIsforIn gloIol do ¨In rosIsfoncIn¨. IreeJon Por/ O!ciol Hone Poge hffµ://www.froodomµnrk.org.zn/Indox.µhµ, uIfImn consuIfn: 23/06/200?. Nacio n-00.indd 103 3/9/09 00:01:31 l04 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS hncor mnsIvo oI conocImIonfo do Ios horroros doI opor/leiJ, no fuo su!cIonfo como µoIífIcn. l69 In su dIscurso µubIIco, MbokI µInnfoo quo SoyInkn no nIcnnznbn n vor In ¨hormnn- dnd¨ n In quo hnbín IIogndo oI µuobIo sudnfrIcnno dosµuos do l994, In IgunIdnd consoguIdn on dIforonfos ámbIfos y In liIer/oJ Iogrndn. Inrn MbokI, orn IndIscufIbIo quo In T!C como ¨cnfnrsIs do In momorIn¨, hnbín sIdo un µnso nocosnrIo µnrn IIognr n osn IIborfnd. Más nIIá do quo hny unn µosIbIo Iocfurn sosgndn doI nufor nIgorInno on oI dIscurso µrosIdoncInI SoyInkn no µInnfonrín dudns sobro Io neceeorio do In T!C, sIno sobro su eu!ciencio, fomo osfo ojomµIo µnrn !jnr unn ncfIfud oµIsfomoIogIcn quo on µnrfo IIumInn Ins Idons vorfIdns on Ins µágInns nnforIo- ros. !n IIborfnd onfondIdn dosdo oI sonfIdo comun horodndo hIsforIcnmonfo doI concoµfo IIusfrndo, os dIscufIbIo on osfo cnso osµocí!co, µorquo os unn concoµcIon quo soµnrn Ins os- forns µoIífIcn, oconomIcn y socInI. SI so concIbo nI opor/leiJ (o In dIcfndurn nrgonfInn) como un ¨ovonfo¨ e6lo do!nIbIo dosdo un rogImon do oµrosIon y sogrogncIon rncInI (o como un rogImon µoIífIco roµrosIvo do forrorIsmo do osfndo) In- currImos on oI µrobIomn do sosgnr In fomµornIIdnd nmµIIn. Isfn ndvorfoncIn no os on nbsoIufo novodosn; osfnbn vorfIdn yn do nIgun modo on oI dosgIoso quo hncín Iornnnd IrnudoI con rosµocfo n nsµocfos do In fomµornIIdnd no roducfIbIos n In osforn µoIífIcn. l?0 In unn Iocfurn gonornIIzndn, hnbInr do ¨durncIon¨ ImµIIcnbn fomnr on cuonfn Ios oIomonfos osfruc- furnIos y coyunfurnIos, ndomás do Ios µoIífIcos o IncIdonfnIos on oI nnáIIsIs socIohIsforIco; µoro on ofro nIvoI, no os nImIo rocordnrIo, /onIien inplicoIo en/relocor eue efec/oe cooJ,u- l69 MbokI osfá hnbInndo do: SoyInkn, WoIo: Tle IurJen of nenor,, /le nueeun of forgiteneee, Oxford !nIvorsIfy Iross, Þuovn York, 2000. l?0 Cf. IrnudoI, Iornnnd: 1l MeJi/erróneo , el nunJo neJi/erróneo en lo epoco Je Ielipe 11, Iondo do CuIfurn IconomIcn, MoxIco, l998 |l949], osµ. InfroduccIon. Nacio n-00.indd 104 3/9/09 00:01:31 IÞT!OÐ!CCIÓÞ l05 ton/ee. SIguIondo osfo nsµocfo n vocos oIvIdndo do In ¨foorín do Ios fros fIomµos¨ doI mnosfro do In IscuoIn do Annolee, oI opor/leiJ Imµuso unn formncIon socInI do InoquIdnd rn- cInIIzndn junfo con In crImInnIIzncIon y rncInIIzncIon do In µobrozn (nI mIsmo fIomµo quo In dIcfndurn nrgonfInn Imµuso un rogImon nooIIbornI do nµorfurn, "oxIbIIIzncIon InbornI y dosfruccIon, o cooµfncIon, do Ins osforns sIndIcnIos rndIcn- IIzndns doI movImIonfo obroro; nIgo quo no os monor n In horn do ovnIunr su o!cncIn nmµIIn). Todo osfo, obvInmonfo, oxcodo oI µInno do In durncIon poll/ico doI nconfocImIonfo. Y nI rocordnr µubIIcnmonfo, so doborín µodor dnr cuonfn do osn ofrn µorsIsfoncIn on oI fIomµo, ovIfnndo oI fIµo do con- momorncIonos quo cInusurnn Ins µosIbIIIdndos doI ojorcIcIo crífIco doI rocuordo. !n ¨durncIon¨ doborín µormIfIrnos osfnr nfonfos n In ndvorfoncIn do MIchoI do Corfonu (rosnIfndn µor IrnnçoIs Hnrfog) cunndo µInnfon quo In ¨objofIvncIon doI µnsndo¨ dosdo hnco fros sIgIos, uso nI fIomµo como nIgo fnxonomIco, mnfomáfIco, y no como un foµIco do ro"oxIon sIsfomáfIcn µor µnrfo In hIsforIn-dIscIµIInn. l?l A In voz, doborín µormIfIrnos comµrondor Ins confInuIdndos socInIos on quo un ¨ovonfo¨ µorsIsfo, mufn, so ron!rmn (y on oI quo Ios quIobros quo µnrocon rndIcnIos on nIgunos ámbIfos como oI µoIífIco, son mufncIonos on ofros). In oI ImngInnrIo hIsforIco fundnnfo do Ios osfndos nncIo- nnIos, µosIfIvIsfn, In µoIífIcn orn In osforn dondo In monumon- fnIIdnd do Ios orígonos so consngrnbn. Sogun nuforos como ÐIµosh Chnkrnbnrfy, sI bIon In nµorfurn hIsforIográ!cn on oI l?l CIf. on Hnrfog, fnmbIon Hnrfog, InncoIs: Ieglnenee Je lie/orici- JoJ, op. ci/., µµ. l9-2l. Isfo os fnmbIon oI µrobIomn confrnI con In vIsIon brnudoIInnnn doI fIomµo. Como domosfro !Icoour, oI hIsforIndor frnncos do AnnnIos Io concIbIo como nIgo oxogono n In hIsforIn, fnxonomIco, mn- fomáfIco, y no consfIfufIvo do µorcoµcIonos socInIos, quo os un oIomonfo quo on osfo IIbro nos Inforosn. Cf. !Icoour, InuI: Tienpo , norroci6n, f. III: 1l /ienpo norroJo, SIgIo XXI, MoxIco, l996. Nacio n-00.indd 105 3/9/09 00:01:31 l06 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS sIgIo XX os noforIn consIdornndo fnmbIon Ins InnovncIonos mofodoIogIcns y oµIsfomoIogIcns quo vIonon do Ios osµncIos µoscoIonInIos, oso ¨orIgon monumonfnI¨ do In ImngInncIon fomµornI y ovonfunI no hn sIdo dosµInzndo fofnImonfo. l?2 Ðo nIgunn u ofrn mnnorn, on oI ImngInnrIo hIsforIco gonornI (on In ncndomIn pero /onIien on Ios mundos socInIos) Ios ovonfos sIguon osfnndo mnrcndos µor quIobros on In osforn µoIífIcn y formnI, con In o!cncIn do fonfrnIIzncIon quo In µoIífIcn Im- µono. Y como rocuordn Chnkrnbnrfy, oI Isfndo-nncIon, nun on oµocns do gIobnIIzncIon, sIguo sIondo oI sujofo µoIífIco quo osfá on oI susfrnfo do In inoginoci6n hIsforIcIsfn. l?3 l?2 Cf. Chnkrnbnrfy, ÐIµosh: ¨IoscoIonInIIsmo y oI nrfIIugIo do In hIsforIn. ¸QuIon hnbIn on nombro do Ios µnsndos 'IndIos`¨¨, op. ci/.; Chnkrnbnrfy, ÐIµosh: Protinciolicing 1urope. Poe/coloniol /lougl/ onJ lie/oricol Jifference, IrIncofon !nIvorsIfy Iross, IrIncofon, 2000, osµ. InfroduccIon; ÐIrks, ÞIchoIns: ¨HIsfory ns n sIgn of fho modorn¨, PuIlic Cul/ure, l2, 3, 2000, µµ. 6?9-?02. l?3 Is nocosnrIo hncor unn ncInrncIon nquí. !nn Iocfurn fnI voz sosgndn do Ios foxfos µIonoros do Chnkrnbnrfy, hn IIovndo n µInnfonrIo n vocos como un foorIco quo sosInyn Ins ronovncIonos foorIcns do In dIscIµIInn on oI sIgIo XX ouroµoo, nsí como In nµnrIcIon do ¨ofros objofos¨ do In hIsforIn. Sorín Ingonuo µonsnr quo Chnkrnbnrfy dosconoco o subosfImn osfos dosµInzn- mIonfos. Ðosdo mI Iocfurn, Io quo oI nufor osfá µroµonIondo os roconocor quo nun on Ios ¨foµIcos¨ do In ¨nuovn IzquIordn IngIosn¨, lo noutelle lie/oire o In ¨hIsforIn do In vIdn cofIdInnn¨, µnrn nombrnr nIgunos cnsos, subynco un víncuIo con unn unIdnd ImngInnrIn mnyor, In doI Isfndo-nncIon, con cuyos orígonos monumonfnIos (quo son, on do!nIfIvn, Ios orígonos do In dIscIµIInn) no homos µodIdo romµor. Isfo so ovIdoncInrín on In µroµIn formn doI roInfo hIsforIco, on su cohoroncIn Infornn, on oI modo nnrrn- fIvo con un fIomµo fIomµo homogonoo y unn socuoncIn unIcn, y on Ins formns do ¨oµornr¨ con In confrnsfncIon documonfnI o fnIsncIon omµírIcn. Cf. Chnkrnbnrfy, ÐIµosh: ¨IoscoIonInIIsmo y oI nrfIIugIo do In hIsforIn. Chnkrnbnrfy, ÐIµosh: Protinciolicing 1urope. Poe/coloniol /lougl/ onJ lie/oricol Jifference, op. ci/., osµ. InfroduccIon. In fodo cnso, In crífIcn más ngudn quo µodrín hncorso n Chnkrnbnrfy os In do hIsforIndoros como IrodorIck Cooµor, quIon cuosfIonn su vIsIon µrosuµuosfn do ¨Iuroµn¨ como unn osµocIo do consfrucfo homogonoo, comµncfo y ¨nfomµornI¨, Io cunI roforznrín Ios µroµIos µro-juIcIos sobro ¨oI sujofo foorIco¨. Cf. Cooµor, Nacio n-00.indd 106 3/9/09 00:01:31 IÞT!OÐ!CCIÓÞ l0? SIguIondo osfn Iínon do µonsnmIonfo, un eten/o no do- borín consIdornrso suµorndo lie/6riconen/e µor In ruµfurn µoIífIcn, sI µor suµorndo µrosumImos borrndo o orrndIcndo on fodns sus formns. !ns bnsos socInIos doI opor/leiJ, groeeo noJo, no hnn sIdo modI!cndns µor comµIofo on formInos do dIsfrIbucIon rncInIIzndn do Ingrosos y dosIgunIdnd socInI. l?4 ConsIdornr quo oI ¨ovonfo¨ opor/leiJ formIno on l994 fIono unn nmµIIn o InnognbIo corfIdumbro µoIífIcn, µoro un sosgo socInI quo ImµIdo unn mIrndn más nmµIIn y fnvoroco Ios nrgumonfos sobro In orrndIcncIon do In dIforoncIn con foc- noIogíns µoIífIcns y oconomIcns ¨IIbornIos¨. Sorín µroducfIvo roconocor quo In ImµosIcIon do In dIforoncIn socInI y In In- oquIdnd on SudáfrIcn fIono un sosgo µoIífIco do ¨coIonInIIsmo frIdImonsIonnI¨, como Io IInmn John Comnroff. l?5 So frnfn do IrodorIck: ¨AfrIcn`s µnsf nnd AfrIcn`s hIsforInns¨, ConoJion Journol of Africon S/uJiee, 34, 2, 2000. l?4 Isfo os un nmµIIo y comµIojo fomn quo no µuodo nbordnr nquí. !nn Inforosnnfo ro"oxIon on Mngubnno, ZIno: ¨Tho rovoIufIon bofrnyod¨ CIobnIIznfIon, nooIIbornIIsm nnd fho µosf-opor/leiJ sfnfo¨, Sou/l A/lon/ic Quor/erl,, Ðuko !nIvorsIfy Iross, voI. l03, num. 4, fnII 2004. !o cIorfo os quo Ios osfudIos socIooconomIcos hochos hnsfn 2005, muosfrnn quo on oI µorIodo l995-l999 In brochn do InoquIdnd on formInos do Ingrosos so nbrIo bruscnmonfo, µnrn osfnbIIIznrso (µoro mnnfonorso muy nIfn) on oI µorIodo 2000-2005. SI bIon os comµIojo osfudInr Ins frnyocforIns do rncInIIzncIon do osn brochn, fodos Ios nuforos sosfIonon quo In modI!cncIon no hn sIdo ¨susfnncInI¨. In fodo cnso, hn sIdo oxµononcInI y nofnbIo on un roducIdo socfor do Io quo so conoco como III (Bloc/ 1cononic 1npouernen/), quo osfá IIovnndo nI µrocoso donomInndo ¨golJen Iloc/¨ (nsconso do unn cInso modIn nogrn), Io cunI morocorín unn Iocfurn µoIífIcn comµIojn quo oxcodo osfo osfudIo. Cf. !oIfo, IhIIIIµµo; McKInIoy, Torry: ¨Tho µosf-opor/leiJ ovoIufIon of onrnIng InoqunIIfy In Soufh AfrIcn¨, 1n/erno/ionol Poter/, Cen/er. Ini/eJ Ao/ione Detelopnen/ Progronne, WorkIng Inµor, num. 32, ocfubro do 2006. !oµroducIdo on hffµ://www.undµ-µovorfyconfro.org/ µub/IICWorkIngInµor32.µdf, uIfImn consuIfn: l2/06/0?. l?5 Cf. Comnroff, John: ¨!o"ocfIons on fho coIonInI sfnfo, In Soufh AfrIcn nnd oIsowhoro: fncfIons, frngmonfs, fncfs nnd !cfIons, on Zogoyo, Abobo (od.): Sociol 1Jen/i/iee in /le Aeu Sou/l Africo. Af/er Apor/leiJ, Nacio n-00.indd 107 3/9/09 00:01:31 l08 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS unn dIforoncIn Imµuosfn µor oI rogImon rncIsfn µrocodonfo, roguIndn y IogIsIndn µor oI Isfndo, concfIvn on sus ofocfos; y sus ofocfos socInIos no so orrndIcnron con Ios quIobros µoIífIcos hncIn In domocrncIn on l994. l?6 A osfo nrgumonfo µuodo confrnµonorso oI do quo Ios cnmbIos socInIos ¨son más Ionfos¨ quo Ios µoIífIcos, Io cunI os IndudnbIo. Ioro mo Inforosn roscnfnr más osfo ¨oIvIdo¨ on oI sono mIsmo do In ¨conmomorncIon¨ cunndo on Ins µoIífIcns do In momorIn so dIsocIn oI ovonfo conmomorndo (o roµudIndo), y so Io dosonmnrcn do sus rnícos más µrofundns. Infoncos, so µuodo µroducIr nquoIIo sobro Io cunI TuIIo HnIµorIn ÐonghI IInmn In nfoncIon: ¸Y quo quodn nhorn¨ Quodn un µnIsnjo hIsforIco fnn frncfurn- do como oI do nuosfro µrosonfo, quo so rohusn n orgnnIznrso sobro oI ojo do nIngunn do Ins nnrrnfIvns cuyn rIvnIIdnd hnbín osµojndo Ins quo IIonnron con su ruIdo y su furIn un fnn Inrgo frocho do nuosfro sIgIo XX. l?? In su foxfo, HnIµorIn so ro!oro n In Imngon frncfu- rndn do In hIsforIn nrgonfInn, µoro osfá hnbInndo do unn cnrncforísfIcn más gonornI: osn Imngon µuodo sor nnáIogn n ofros confoxfos µorIforIcos, jusfnmonfo µorquo hnbIn do Ios µrocosos nnrrnfIvos consfIfufIvos do In dIscIµIInn, y son Ios ¨frnzos¨ do In lorgo Juroci6n Jel inoginorio coloniol Je lo lie/oriogroflo Io quo docIdo o ImµrImo osn Imngon frncfurndn. !nn voz más, con ¨coIonInI¨ no mo ro!oro n Ins µorsIsfoncIns doI ¨µorIodo¨ coIonInI on In rnzon hIsforIndorn, Io cunI sorín un µInnfonmIonfo orrndo. Mo ro!oro n Io quo voI. I, KwoIn Iooks y Soufh AfrIcnn HIsfory OnIIno, CIudnd doI Cnbo, 200l, µµ. 3?-80. l?6 Cf. ÞorvnI, AIoffn: Decone/ruc/ing opor/leiJ Jiecouree, Vorso, !ondros y Þuovn York, l996, osµ. µµ. l-3. l?? CIfndo on Torán, Óscnr: ¨TIomµos do momorIn¨, Pun/o Je Vie/o, 68, dIcIombro do 2000, µ. l2. Nacio n-00.indd 108 3/9/09 00:01:31 IÞT!OÐ!CCIÓÞ l09 ncndomIcos InfInonmorIcnnos y nsIáfIcos hnn donomInndo ¨coIonIzncIon oµIsfomoIogIcn¨, ¨coIonInIIdnd doI snbor¨ l?8 o In ¨µrosoncIn doI sujofo foorIco 'Iuroµn`¨ l?9 on nuosfrn mnnorn do concobIrnos hIsforIcnmonfo. IInnImonfo, In nrfIcuIncIon do In momorIn y In ¨rocuµorn- cIon do µnrfIcuInrIdndos¨ como ncfIfud ncndomIcn, hncon quo Ins oIoccIonos mofodoIogIcns doI frnbnjo sonn vnrIndns y on rogIsfros dIsímIIos. In osfo sonfIdo hngo oco do Ins µnInbrns do CnbrIoIn Coronndo y Iob Hodgo cunndo µInnfonn quo dIvIdIr unn sIfuncIon comµIojn y µrobIomáfIcn on sus µnrfos comµononfos rosuIfn nfrncfIvo µnrn In rncIonnIIdnd IInonI quo hn µrodomInndo on oI mundo ncndomIco, µoro frIsfomonfo oIIo no conduco n unn comµronsIon do su funcIonnmIonfo on oI mundo ronI. Is como quIfnr oI ongrnnnjo rofo do unn Io- comoforn on movImIonfo µnrn InsµoccIonnrIo. Is más µrobnbIo quo nos quodomos sIn mnno y sIn µodor onfondor jnmás Io quo Io µnsn nI fron, no dIgnmos roµnrnrIo. l80 SIguIondo osfns Iínons foorIco-mofodoIogIcns, Ios lugoree Je nenorio nnnIIzndos on osfo IIbro so comµIomonfnn, on sus nnáIIsIs, con rogIsfros do dIscusIonos sobro su InsfnIn- l?8 Isfn oxµrosIon corrosµondo n In vorfIonfo µrIncIµnI quo fomnron Ios osfudIos µoscoIonInIos o ¨µosfoccIdonfnIos¨ eoIre !nfInonmorIcn, sIguIondo nI !Iosofo µorunno AníbnI QuIjnno on su concoµcIon do In ¨co- IonInIIdnd doI µodor¨. Cf. !nndor, Idgnrdo (comµ.): Lo colonioliJoJ Jel eoIer. eurocen/rieno , ciencioe eociolee. perepec/itoe lo/inoonericonoe, C!ACSO, Iuonos AIros, 2000. l?9 Cf. Chnkrnbnrfy, ÐIµosh: ¨IoscoIonInIIsmo y oI nrfIIugIo do In hIsforIn. ¸QuIon hnbIn on nombro do Ios µnsndos 'IndIos`¨¨., op. ci/. l80 Coronndo, CnbrIoIn; Hodgo, Iob: 1l liper/ex/o nul/icul/urol en el Mexico poe/noJerno. PoroJojoe e incer/iJunIree, CIISAS-Iorrun, 2004, µ. ?. TnmbIon os In sonsIbIIIdnd µrosonfo n Io Inrgo doI frnbnjo do IshIfn In- norjoo quo mo rosuIfo mofodoIogIcnmonfo InsµIrndor. Cf. Innorjoo-Ðubo, IshIfn: Ieligi6n, lou onJ pouer. Tolee of /ine in 1oe/ern 1nJio (1S60-2000), Anfhom Iross, !ondros, 200?, osµ. InfroduccIon, µµ. l-l6. Nacio n-00.indd 109 3/9/09 00:01:31 ll0 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS cIon (on Ios modIos mnsIvos do comunIcncIon, µor Infornof, on mImoogrnfíns sobro jornndns osµocí!cns crondns n fnI ofocfo). A su voz, oI frnbnjo do cnmµo on ArgonfInn ofocfundo onfro novIombro y dIcIombro do 2005, y on SudáfrIcn onfro soµfIombro y novIombro do 2006, mo µormIfIo rounIr mn- forInI ndIcIonnI, comµonofrnrmo do formn oxµorIoncInI con osfos ¨fIomµos do momorIn¨, y sonsIbIIIznr ofrns µrogunfns. IoIIofos do µrosonfncIon, sIfIos o!cInIos do Infornof, foros do dIscusIon, onfrovIsfns n vIsIfnnfos do Ios musoos y n Ios guíns, Iocfurns do Ios ¨!Ibros do ComonfnrIos µnrn VIsIfnn- fos¨ (Viei/ore` Boo/e), cnfáIogos, so ufIIIznn crífIcnmonfo y so nIfornnrán con oI nnáIIsIs do fofogrnfíns y do In dIsµosIcIon curnforInI (on Imágonos y on foxfos) do Ios musoos y monu- monfos quo ho vIsIfndo, rogIsfrndo y nnnIIzndo. A su voz, oI nccoso nI Mo,iIu,e Cen/er on In !nIvorsIdnd do Wosforn Cnµo on CIudnd doI Cnbo, SudáfrIcn, mo µormIfIo rovIsnr In Hie/oricol Popere Collec/ion Je IoIIen 1elonJ, nsí como su nrchIvo vIsunI (fofogrnfíns, cnrfoIos o IIusfrncIonos). TnmbIon hnro uso do vnrIndo mnforInI homorográ!co oxfrnído do In IIbIIofocn ÞncIonnI do SudáfrIcn (Cnmµus CIudnd doI Cnbo), y do mnforInI homorográ!co y documonfnI do In !nIvorsI- dnd do WIfswnforsrnnd, on Johnnnosburgo. In ArgonfInn, In vIsIfn n Menorio AIier/o, A. C., mo µormIfIo oI nccoso n mnforInI vIsunI sobro monumonfos y momorInIos. A su voz, Ins dos onfrovIsfns quo sosfuvo con un Iídor doI MovImIonfo Indígonn ArgonfIno, nsí como mI µnrfIcIµncIon on In Mnrchn do !osIsfoncIn on In IInzn do Mnyo do Iuonos AIros oI l do dIcIombro do 2005, onrIquocorán In bIbIIogrnfín y oI mnforInI homorográ!co consuIfndo. In Ios uIfImos dos cnµífuIos ho quorIdo IIovnr In mIsmn sonsIbIIIdnd nnnIífIcn on Ios confoxfos osfudIndos, µoro In- dngnndo on ofros soµorfos y sIfuncIonos: osµocí!cnmonfo, dos foxfos IIfornrIos y dos coromonIns do osfndo. Adomás do Ins conmomorncIonos, In croncIon do ¨mnrcns¨ forrIfo- rInIos como musoos o monumonfos, Ins nuovns hIsforIns y Nacio n-00.indd 110 3/9/09 00:01:31 IÞT!OÐ!CCIÓÞ lll momorIns consfruIdns dosdo In ncndomIn con Ins !gurns doI fosfImonIo y oI fosfIgo, fnmbIon oI cnmµo osfofIco hn confrI- buIdo n In dIscusIon sobro osfos µnsndos vIoIonfos. l8l Ðosdo soµorfos vIsunIos, osconIcos, µroformnfIvos y IIfornrIos so hn ImµuIsndo n ¨hncor momorIn¨ y ¨µroducIr hIsforIn¨. II osfudIo in ex/eneo do Ios foxfos IIfornrIos fIono como objofI- vo no soIo ¨mosfrnr¨ quo on In IIfornfurn µuodo oxIsfIr unn dIsµosIcIon y unn Iocfurn osµocí!cn doI µnsndo consfIfuIdo como ¨µnsndo µubIIco¨ Io cunI µuodo sor unn obvIodnd, sIno fnmbIon y sobro fodo, vor como on osos nrfofncfos IIfornrIos so oncuonfrnn gormonos do In Iocfurn n confrnµoIo do Ins nnrrnfIvns osfnbIocIdns. Aquí, In oIoccIon do soIo dos foxfos IIfornrIos so bnsn on quo osfos nyudnn n rosµnIdnr Ins hI- µofosIs quo µroµongo, nbordnndo dIrocfnmonfo oI µrobIomn do In momorIn, In conmomorncIon y sus usos socInIos. !ns nsocIncIonos surronIIsfns bonjnmInInnns y ofrn Iocfurn do In fomµornIIdnd osfán µrosonfos on osos foxfos, y nbrovnn on In ¨rocuµorncIon do In µnrfIcuInrIdndos¨ do In hIsforIn y on In momorIn socInI. l82 l8l Cf. SIIvosfrI, CrncIoIn: ¨II nrfo on Ios IímIfos do In roµrosonfncIon¨, Pun/o Je Vie/o, 68, dIcIombro do 2000, µµ. l8-24; Arfuch, !oonor: ¨Arfo, momorIn y nrchIvo¨, on 1IiJ., µµ. 34-3?; !oronznno, Snndrn (od.): Poll/icoe Je lo nenorio. Teneionee en/re lo poloIro , lo inogen, CorIn-!CSJ, MoxIco, 200?; Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ. Vieuol cul/ure onJ puIlic nenor, in o Jenocro/ic Sou/l Africo, osµ. µµ. l88 y ss., Irodsky, MnrcoIo (od.): Menorio en cone/rucci6n. 1l JeIo/e eoIre lo 1SMA, !n Mnrcn odIforn, Iuonos AIros, 2005. l82 In oI cnso do Ios foxfos IIfornrIos, no µuodo nnnIIznr oI confoxfo do rocoµcIon on oI osµncIo µubIIco, yn quo oso ImµIIcnrín nnnIIznr Ios cIrcuIfos do µroduccIon y dIsfrIbucIon do Ins obrns. !n doudn quodn, como sIomµro on osfos cnsos, con oI confoxfo do rocoµcIon y con unn ofnogrnfín do In Iocfurn do osos foxfos, µor ofrn µnrfo muy dIfícII do hncor. QuIon Ios Ioo, como y quo so Ioo on oIIos nos dnrín ofrn cInvo vnIIosísImn. Ioro oso rnsfroo osfá fuorn do mIs µosIbIIIdndos y do Ios nIcnncos do osfo frnbnjo. Nacio n-00.indd 111 3/9/09 00:01:31 ll2 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS !!TA ÐI !ICT!!A II cuorµo quo sIguo do osfo IIbro so dIvIdo on soIs cnµífuIos. !os µrImoros cunfro consfIfuyon oI nodo on oI quo frnbnjo con Ios dobnfos y nrfofncfos µrIncIµnIos: fros musoos y un monumonfo. In Ios ofros dos y sIguIondo In mIsmn IogIcn do µrogunfns, oxµIoro ofrns ¨µroduccIonos¨ do hIsforIn: un IIbro do cuonfos sudnfrIcnno y unn novoIn nrgonfInn; y dos coromonIns do osfndo. In oI µrImor cnµífuIo frnbnjo sobro oI Musoo do !obbon IsInnd, sIfundo on unn IsIn corcnnn n CIudnd doI Cnbo, quo so Innuguro on l99? on In sodo do In nnfIgun cárcoI do máxI- mn sogurIdnd µnrn µrIsIonoros µoIífIcos doI opor/leiJ. !n µrIsIon os ombIomáfIcnmonfo conocIdn como ¨In unIvorsIdnd sImboIIcn¨ µnrn In gosfIon doI ¨MovImIonfo do !IborncIon¨ on SudáfrIcn, y como In cárcoI on In quo ÞoIson MnndoIn µnso cnsI l8 do sus 2? nnos do con!nnmIonfo. !o quo mo Inforosn nnnIIznr on oso cnµífuIo os oI µosIcIonnmIonfo µoIífIco (oI musoo os un orgnnIsmo o!cInI) con rosµocfo nI musoo y n In IsIn donfro do In hIsforIn sudnfrIcnnn, como roducfo físIco y sImboIIco do unn ¨hIsforIn ocuIfn do In nncIon¨ quo on l994 snIo n In Iuz grncIns n doformInndos hochos y doformInndos sujofos. !nn hIsforIn quInsmáfIcn quo corrosµondo, sIn om- bnrgo, n unn voIunfnd ¨o!cInI¨ µor consfruIr un ImngInnrIo do Inrgn durncIon. SuµorµosIcIonos, confrndIccIonos, Iocfu- rns o!cInIos y rosµuosfns nnfngonIcns (socInIos y do Ios ox µrIsIonoros) os Io quo fomnro on cuonfn µnrn osfudInr como In µrIsIon y In IsIn son In sInocdoquo do Ins yuxfnµosIcIonos sobro In fomµornIIdnd, In momorIn y Ios usos µoIífIcos doI µnsndo on SudáfrIcn, nsí como oIomonfos cInvo µnrn com- µrondor quo so µrofondo rocordnr, como y µnrn quo. In oI sogundo cnµífuIo, ¨II µnsndo roordonndo: nIogoríns InvorfIdns y In 'momorIn fufoIndn` on oI Musoo doI Apor/leiJ do Johnnnosburgo¨, nnnIIzo Ins dIscusIonos sobro In croncIon rocIonfo doI Musoo doI Apor/leiJ, Innugurndo on Johnnnos- Nacio n-00.indd 112 3/9/09 00:01:31 IÞT!OÐ!CCIÓÞ ll3 burgo on 200l, nsí como nIgunos µunfos do su dIsµosIcIon curnforInI y Ins dIscusIonos gonorndns nI rosµocfo on Ios modIos. Isfo musoo quo so orIgo como ¨In¨ mofnnnrrnfIvn µubIIcn sobro In hIsforIn doI opor/leiJ do!nIfIvnmonfo os oI Infonfo más ¨osµocfncuInr¨, lo/o eeneu, do oxµonor unn nnrrncIon sobro oI µorIodo dojn vor oI movImIonfo bInnrIo do InvorsIon on oI ImngInnrIo hIsforIco o!cInI sudnfrIcnno, µor modIo doI cunI oI opor/leiJ so con!nn, so domosfIcn, y on unn suorfo do nIogorín, so ¨suµorn¨. AnnIIznro nquí nIgu- nos do Ios µrobIomns cInvo quo osfn vIsIon suµono, nsí como Ins confrndIccIonos quo oxµono. !n ovocncIon doI opor/leiJ como un ovonfo corrndo y oxcoµcIonnI, so ufIIIzn on osfo musoo µnrn confrnsfnrIo con In ¨dIvorsIdnd¨ domocráfIcn µosf-l994. Isfo so onfronfn con In ImµosIbIIIdnd do oxµIIcnr Ins confInuIdndos doI sIsfomn on Ios loIi/ue más nrrnIgndos do dIforoncIncIon (on In mnforInIIdnd do Ios cuorµos, on Ins µrácfIcns cofIdInnns, on In brochn do InoquIdnd quo so nbro bnjo oI ¨nuovo¨ Isfndo nooIIbornI y quo soIo µuodo oxµIIcnr- so con mIrndns hIsforIcns do Inrgn durncIon). A su voz, so uno con unn voIunfnd µoIífIcn osfnfnI µor rodo!nIr y oxµIo- fnr, sImboIIcn o hIsforIcnmonfo, oI dIscurso do Ios ¨orígonos¨ on SudáfrIcn: Ios orígonos do In humnnIdnd (hnsfn hoy nIIí IocnIIzndos), y Ios orígonos do In nncIon: nuovn y nfomµornI, ofornn n In voz, nµorofIcn on su µroµIn do!nIcIon. In oI cnµífuIo forcoro frnbnjo con un nrfofncfo osµocí!co: oI Monunen/o ol Voor/re//er sudnfrIcnno, Innugurndo on IroforIn oI l6 do dIcIombro do l949, on nquoI onfoncos ¨Ðín doI Incfo¨, hoy, ¨Ðín do In !oconcIIIncIon¨. Su InnugurncIon fuvo Iugnr un nno dosµuos do In InsfnIncIon doI ÞnfIonnI Inrfy on oI µodor, Io cunI InsfIfucIonnIIzo oI gobIorno doI opor/leiJ. Isfo Monumonfo fuo uno do Ios ¨Iconos¨ nrquI- focfonIcos doI rogImon, dIsonndo orIgInnImonfo µnrn con- momornr n Ios /re//ere (vInjoros) ofri/ónere. Isfos boors, do nscondoncIn hoInndosn on su mnyor modIdn, romonfnron cnmIno dosdo oI Cnbo hncIn oI norfo do SudáfrIcn on oI µrImor Nacio n-00.indd 113 3/9/09 00:01:32 ll4 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS forcIo doI sIgIo XIX huyondo do Ins ¨µrosIonos¨ brIfánIcns, µnrn fundnr /ierro oJen/ro Io quo Iuogo do!nIoron como un nuovo µncfo nncIonnI. Más nIIá do dIscufIr nIgunns do Ins Iínons do nrgumonfncIon do In ¨hIsforIogrnfín nfrIkánor¨, mo Inforosn vor on osfo cnµífuIo como so InsfnIo oI Monumonfo como nrfofncfo µubIIco on In SudáfrIcn doI opor/leiJ, y como os rosIgnI!cndo n µnrfIr do l994, yn quo fuo reinecri/o on oI µrosonfo con unn nnrrnfIvn sIgnI!cnfIvn y dIforonfo, nun on In µroµIn mnfrIz dIscursIvn do In ¨nuovn nncIon¨. In oI cunrfo cnµífuIo, ¨Sujofos do In nncIon, rocInmos n In hIsforIn: ¨osµncIos µnrn In momorIn¨ y sufurns nI fIomµo on ArgonfInn¨, Infroduzco In yuxfnµosIcIon con ArgonfInn on osfn µrImorn µnrfo. Aquí dIscufo Ios dobnfos sobro In Insfn- IncIon doI ¨IsµncIo µnrn In MomorIn¨ on Iuonos AIros, un musoo quo funcIonnrá on Ins InsfnIncIonos do Io quo fuo In ISMA (IscuoIn do MocánIcn do In Armndn), osµncIo quo fungIo como confro cInndosfIno do dofoncIon y forfurn durnnfo In uIfImn dIcfndurn mIIIfnr on ArgonfInn (l9?6-l983). Trnbnjo Ins In"oxIonos on Ins concoµcIonos do In hIsforIn nncIonnI (no cIrcunscrIfn n In dIcfndurn) quo so µrodujoron n µnrfIr do In consIdorncIon sobro quo nnrrnr y como hncorIo on oso ¨osµncIo µnrn In momorIn¨, quo fomµornIIdnd consIdornr y como do!nIr oI ¨nconfocImIonfo¨. MI frnbnjo Infonfn nµorfnr un oIomonfo µrocIso on osfo µunfo: In nµnrIcIon µubIIcn do un socfor doI ¨MovImIonfo Indígonn ArgonfIno (on formncIon)¨, on oI ncfo o!cInI do cosIon do In ox ISMA como fufuro mu- soo on mnrzo do 2004, oxIgIondo su IncIusIon on In nnrrnfIvn hIsforIcn doI ¨osµncIo µnrn In momorIn¨ como µrImorns víc- fImns doI forrorIsmo do osfndo vIsfo on unn µorsµocfIvn do Inrgn durncIon. Þo dIscufIro In vInbIIIdnd hIsforIcn do osfo rocInmo, on su rogIsfro dIscIµIInnr. In fodo cnso nnnIIzo In formn como osfo dIscurso µubIIco, frngmonfndo, Infonfn, dosdo snboros subnIfornos, Imµncfnr on Ios nucIoos du- ros do In mnfrIz nnrrnfIvn do In hIsforIn nncIonnI, oxIgIondo In nfoncIon do nIgunos µunfos cInvo. Nacio n-00.indd 114 3/9/09 00:01:32 IÞT!OÐ!CCIÓÞ ll5 !os dos cnµífuIos quo rosfnn fIonon ofros soµorfos do ¨mo- morIn µubIIcn¨ como foco. II µrImoro, dos foxfos do !ccIon. !ns obrns IIfornrIns quo consfruyon roInfos sobro oI µorIodo doI opor/leiJ o Ins dIcfndurns, quo so sucodon on oIIos, son InnumornbIos. In osfo cnµífuIo, on cnmbIo, oscojo dos foxfos (un IIbro do cuonfos y unn novoIn) on Ios quo In momorIn, In hIsforIn y sus usos µubIIcos y µoIífIcos son confro do In frnmn. AIIí so ro"oxIonn dIrocfnmonfo sobro oI µnsndo y sus usos, sobro Ins conmomorncIonos y sus µrobIomns. Isfo os oI foco doI cnµífuIo ¨Isµocfros do In nncIon: monumonfo, fIomµo µnsndo y fIomµo gononIogIco on dos foxfos IIfornrIos¨. Ðos oscrIforos, Iván VIndIsInvIc y CnrIos Cnmorro, sudnfrIcnno y nrgonfIno rosµocfIvnmonfo, con dos obrns osµocí!cns: Pro- pogonJo en nonunen/oe , o/roe lie/orioe, l83 y 1l eecre/o , loe tocee, l84 cuosfIonnn do mnnorn cronfIvn Ins dIsµosIcIonos confrnIos sobro Ios usos doI µnsndo y In momorIn on Ios dos confoxfos µnrfIcuInros. II uIfImo cnµífuIo os más brovo y so confrn on oI nnáIIsIs do dos coromonIns o!cInIos: unn on IroforIn, on Ios Inion BuilJinge, oI l6 do junIo do l999, dín do In nsuncIon doI µrImor µorIodo µrosIdoncInI do Thnbo MbokI. !n sogundn on Iuonos AIros, on oI CoIogIo MIIIfnr, oI 24 do mnrzo do 2004. Ðo osfos ncfos do gobIorno mo Inforosn nnnIIznr un oIomonfo µrocIso: on nmbns fIono Iugnr un rIfunI µubIIco do ¨µroduccIon/sIIoncInmIonfo¨ do hIsforIn, y un Infonfo co- munIcndo sobro oI µosIcIonnmIonfo o!cInI con rosµocfo n In momorIn. In In µrImorn, dos grnndos osfnfuns ombIomáfIcns doI opor/leiJ, Ins do !ouIs Iofhn y Jnmos Inrry Horfzog, µrImoros mInIsfros do In !nIon SudnfrIcnnn (onfro l9l0- l9l9 y l924-l939 rosµocfIvnmonfo), fuoron cubIorfns ndrodo l83 VIndIsInvIc, Ivnn: PropogonJo I, nonunen/e onJ o/ler e/oriee, ÐnvId IhIIIµ, CIudnd doI Cnbo, l996. l84 Cnmorro, CnrIos: 1l eecre/o , loe tocee, Cruµo IdIforInI Þormn, Iuonos AIros, 2002. Nacio n-00.indd 115 3/9/09 00:01:32 ll6 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS con grnndos nrmnzonos do mofnI, µroIIjnmonfo IorroJoe do In osconn coromonInI. In In sogundn, dos fofogrnfíns do ox µrosIdonfos doI CoIogIo MIIIfnr nrgonfIno, Ins do Jorgo !nfnoI VIdoIn y !oynnIdo IIgnono, fnmbIon ox mIombros do Ins junfns mIIIfnros quo gobornnron oI µnís durnnfo oI uIfImo gobIorno Je foc/o, fuoron rofIrndns doI SnIon do Ios !ofrnfos on unn coromonIn osµocí!cnmonfo ronIIzndn n fnI ofocfo, µor odon doI µrosIdonfo Þosfor KIrchnor, y con µnrfo do In jornrquín mIIIfnr µrosonfo. Ho µroforIdo cuImInnr con un oµíIogo. AIIí rofomnro Ins ro"oxIonos confrnIos doI cuorµo doI frnbnjo, no nocosnrIn- monfo µnrn ¨concIuIr¨, sIno µnrn dnr Iugnr n ofros cuosfIo- nnmIonfos µosIbIos sobro Ios usos doI µnsndo InscrIfos on oI µrosonfo. Nacio n-00.indd 116 3/9/09 00:01:32 I !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG: I!CÞAS IÞ TO!ÞO A! M!SIO ÐI !OIIIÞ IS!AÞÐ IÞ CI!ÐAÐ ÐI! CAIO, S!ÐÁI!ICA Ino nueto forno Je poll/ico urIono or- gonico el coneuno cul/urol, Jo lo nieno el elopping o el nueeo. AÞÐ!IAS H!YSSIÞ !n nncIon µoscoIonInI on In SudáfrIcn µosf-opor/leiJ so hn consfruIdo con numorosos símboIos quo µudIornn roforznr oI sonfIdo doI quIobro do In nueto nncIon dosµuos do l994. l Inrn oIIo, dobIo cronr on sí mIsmn Ios nsµocfos conmomornfIvos, oI rofuorzo do un µnsndo ¨condonnbIo¨ y ofro ¨momornbIo¨. 2 In osfo cnµífuIo mo focnIIznro on oI nnáIIsIs do nIgunns do Ins µosIbIos Iocfurns quo µroyocfn oI musoo do IoIIen 1elonJ on SudáfrIcn. !n ox µrIsIon do máxImn sogurIdnd on In quo MnndoIn µnso l8 nnos do rocIusIon, fuo ro-crondn como musoo µor oI Isfndo sudnfrIcnno on l99? y dosdo l !n onfoquo frnnsvorsnI on oI confInonfo nfrIcnno nos IIovnrín n nnn- IIznr Ins µroduccIonos µodngogIco-µorformnfIvns dosdo Ins IndoµondoncIns. Cf. Worbnor, !Ichnrd (od.): Menor, onJ /le poecolon,., op. ci/. 2 Andorson, IonodIcf: ConuniJoJee inoginoJoe. Ieflexionee eoIre el origen , lo Jifuei6n Jel nocionolieno, Iondo do CuIfurn IconomIcn, MoxIco, l993 |l983]: CIIIIs, John: ¨Momory nnd IdonfIfy: fho hIsfory of n roInfIonshIµ¨, op. ci/., µµ. 6 y ss; Inndoy, Cynn; CoschIoro, Iofor: ¨Tho forgIng of nnfIonhood. Tho confosf ovor cIfIzonshIµ, ofhnIcIfy nnd hIsfory¨, on: Inndoy, Cynn; CoschIoro, Iofor (ods.): Tle forging of no/ionlooJ, Mnnohnr, SIIHIS, Þuovn ÐoIhI, 2003. |ll?] Nacio n-01.indd 117 3/9/09 00:01:44 ll8 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS oso momonfo os uno do Ios sIfIos cInvo quo ovocn In ¨nuovn nncIon¨ µosf-opor/leiJ, y uno do Ios símboIos o!cInIos do In ¨nuovn hIsforIn¨. AI mIsmo fIomµo os un Icono gIobnI do Ins rosIsfoncIns y doI ¨frIunfo doI bIon¨. Tnnfo os nsí quo on l999 In IsIn onforn do !obbon IsInnd fuo docInrndn InfrImonIo do In HumnnIdnd µor In !ÞISCO. !n IsIn so ubIcn n oscnsn modIn horn on ferr, dosdo Cnµo Town, y osfá nfrnvosndn sImboIIcnmonfo µor Ins µujns do In hIsforIn sudnfrIcnnn: In ocuµncIon boor, In sobroocuµncIon IngIosn, In hIsforIn brufnI doI opor/leiJ, In nncIon ¨nrcoIrIs¨. Ðosdo su µroµIn hIsforIn, os un locue µnrn onfondor fonsIonos doI ImµorIo on roIncIon con In modornIdnd nncIonnI, y Ins fonsIonos do In nncIon on roIncIon con In oxµorIoncIn IocnI. l. ÞAT!!A!IZA/C!!T!!A, TIMIO!A!IÐAÐ/ACIÞCIA Con unn nnfurnIozn µnrfIcuInrmonfo frágII, do fnunn y "orn oxcoµcIonnIos, In IsIn fuo dosdo oI sIgIo XVII oI osµncIo rosor- vndo do In Du/cl 1oe/ 1nJion Conpon, µnrn Ios más sorIos oµononfos n In ocuµncIon hoInndosn. !ídoros KhoIKhoI 3 µn- snron n formnr µnrfo do Ios µrImoros µrIsIonoros do !obbon IsInnd, yn hnbIfndn µor µobIncIon nnfIvn quo so rosIsfín nI coIonInIIsmo brIfánIco y µor KhoIKhoI dosdo oI sIgIo XVII. 4 !uogo, In modornIdnd ImµorInI fnmbIon dojo su frnzo. Ðos- 3 Subgruµo ofnIco quo µorfonoco n In Iínon ofnoIInguísfIcn /loieon, son µnrfo do Ios ¨µobIndoros orIgInnrIos¨ doI forrIforIo (dIforonfo n Ios gruµos bnnfu quo mIgrnron dosdo oI norfo). Comunmonfo IInmndos lo/en/o/ee do mnnorn dosµocfIvn µor Ios hoInndosos quo IIognron nI forrIforIo on oI sIgIo XVII, osfo gruµo InIcIo unn mIgrncIon hncIn oI norfo y ocuµo µnrfo do Ios forrIforIos ncfunIos do ÞnmIbIn y Iorfswnnn dosdo oI sIgIo VII. 4 Inrn unn hIsforIn do Ios ¨usos¨ do In IsIn µuodo vorso Ðoncon, Hn- rrIof (od.): Tle ielonJ. A lie/or, of IoIIen 1elonJ, 14SS-1990, MnfIbuyo Iooks-!nIvorsIfy of fho Wosforn Cnµo & ÐnvId IhIIIµ IubIIshors, CIudnd doI Cnbo y Johhnnosburgo, l996. Nacio n-01.indd 118 3/9/09 00:01:45 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG ll9 µuos do ImIfnr In osfrnfogIn do µrIsIon do nIfn sogurIdnd y oncIorro µnrn Inndnµfndos, Ios brIfánIcos quo dosµInznron n Ios hoInndosos on In gooµoIífIcn doI ImµorIo docIdIoron rofor- mnr Ins mnnorns do oxcIusIon y cronron nIIí un nsIIo monfnI n !nnIos doI sIgIo XIX, ncordo con In modIcnIIzncIon doI e/loe vIcforInno como ojomµIo do modornIdnd IocnI. 5 Como coroInrIo, dosdo l96l n l99l In IsIn sIrvIo como µrIsIon do máxImn sogurIdnd µnrn Ios ¨µrosos µoIífIcos µo- IIgrosos¨, vnronos no-bInncos, on oI rogImon doI opor/leiJ. 6 !n cárcoI so formIno do consfruIr on l959, y oI uIfImo µrIsIonoro (µor rnzonos oxfrn-µoIífIcns) snIIo do !obbon IsInnd on l996 (!g. l). II frnbnjo forzndo ImµroducfIvo, Ins vIsIfns µormIfIdns soIo unn voz cndn soIs mosos on osµncIos coIocfIvos vIgIIndos, In obIIgncIon do vosfIr roµns IIgorns on oI InvIorno µIono do In IsIn nusfrnI y do fonor quo dormIr soInmonfo sobro un µofnfo, son nIgunos do Ios oIomonfos quo doscrIbon oI sIsfomn rocIusorIo do !obbon IsInnd. ? A 5 Cf. Ðoncon, HnrrIof: ¨!omomborIng frngody, consfrucfIng modor- nIfy. !obbon IsInnd ns n nnfIonnI monumonf¨, on ÞuffnI, Snrnh; Coofzoo, CnrII (ods.): Aego/io/ing /le poe/. Tle no/ing of nenor, in Sou/l Africo, Oxford !nIvorsIfy Iross, CIudnd doI Cnbo, l998. !os uIfImos µncIonfos modIcnIIzndos fuoron frnsIndndos fuorn do In IsIn on l93l. 6 In gonornI, Ios µrosos fuoron sonfoncIndos bnjo Ins Ioyos do n) Con- nunie/ Ac/, Acfn do SogurIdnd Infornn 44, µromuIgndn on l950 (fnmbIon nµIIcndn n mujoros), quo dIo nmµIIos µodoros nI gobIorno µnrn µorsoguIr n Iídoros do In oµosIcIon y dosbnndo nI InrfIdo ComunIsfn (roformndo como SACI, Soufh AfrIcnn CommunIsf Inrfy on l952); b) µrohIbIcIon n µorfonocor n orgnnIzncIonos IIognIos, c) bnjo In Securi/, Ac/ y In Generol Securi/, Ac/, Acfn 62, d) confrnvoncIon doI Acfn 34 do l955, quo condonnbn oI nbnndono doI µnís con un µnsnµorfo InváIIdo (osfo uIfImo fuo oI cnrgo µromInonfo µnrn condonnr n MnndoIn on oI juIcIo do !IvonIn). Cf. SoInnI, ÞooI: Menor, onJ repreeen/o/ion. IoIIen 1elonJ Mueeun., op. ci/., µ. 29. ? Þo so fIonon rogIsfros oxncfos µoro so osfImn quo nIrododor do 3 000 µrIsIonoros µnsnron µor !obbon IsInnd, nIgunos con osfnncIns muy corfns y ofros, como MnndoIn, osfuvIoron cnsI dos docndns. Sogun nnrrn !IonoI ÐnvIs, ox µrIsIonoro on !obbon IsInnd, ncfIvIsfn, nrfIsfn µIásfIco, ox hnbIfnnfo doI ÐIsfrIfo SoIs do CIudnd doI Cnbo y ncfunI guín doI mu- Nacio n-01.indd 119 3/9/09 00:01:45 l20 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS su voz In IsIn os, dosdo oso onfoncos, oI símboIo µor oxcoIon- cIn do In rosIsfoncIn nI opor/leiJ: como hn sIdo oxµuosfo más do unn voz, In ¨vIojn gonorncIon¨ do µrIsIonoros µoIífIcos oxµIIcIfn hnbor forjndo dosdo nIIí Ins bnsos más Imµorfnn- fos doI movImIonfo do IIborncIon. 8 ImµInzndn on modIo do unn IsIn on In quo oI AfIánfIco hnco sonfIr su fuorzn, árIdn, frín, muy vonfosn y con µrodomInnncIn do "orn do nrbusfos bnjos y fnunn unIcn, In µrIsIon os un odI!cIo comµncfo, con fros grnndos µnfIos InforIoros, rodondo onfornmonfo µor nInmbrndos do nIfurn (!gs. 2 y 3). IrácfIcnmonfo nndn so hn modI!cndo nI ngrogndo on oI InforIor do In µrIsIon/musoo. II vIsIfnnfo µuodo vor Ins hnbIfncIonos coIocfIvns o IndIvIdunIos con sus cnmns-cuchofns, Ins modIdns do rncIon do comIdn µnrn cndn µrIsIonoro sogun su cInsIfcncIon rncInI, nIgunos µofnfos y mnnfns n modo do ¨muosfrn¨, Ios bnnos donfro do Ins mIsmns hnbIfncIonos, sIn dIvIsIon nIgunn y on condIcIonos InsnIubros (!gs. 4 y 5). soo, hnsfn l9?9 Ios µrIsIonoros dormínn sobro µofnfos doIgndos. !uogo so Incorµornron cnmns. IrobnbIomonfo In frnsIncIon más noforIn doI funcIo- nnmIonfo doI opor/leiJ n In µrIsIon fuvo quo vor con Ins dIforoncIns on In nIImonfncIon quo rocIbínn Ios µrIsIonoros, yn fuornn colourJe, nsIáfIcos o bnnfu (no hnbín bInncos on !obbon IsInnd). !ns cnrncforísfIcns ndIcIonnIos son bnsfnnfo conocIdns: Ios µrIsIonoros no fonínn dorochos n usnr roµn InforIor nI cnIzndo (oxcoµfo snndnIIns, sI so oforgnbn un µormIso osµocInI); no hnbín ngun cnIIonfo (on InvIorno Ins fomµornfuros son InforIoros n l0 grndos bnjo coro); Ins IofrInns y Ins duchns osfnbnn ndonfro do Ins coIdns coIocfIvns (o on bnnos coIocfIvos) sIn dIvIsIon nIgunn. In In µrIsIon hnbín coIdns coIocfIvns gonornIos y unns µocns coIdns IndIvIdunIos µnrn µorsonns como MnndoIn o Sobukwo, consIdorndos domnsIndo ¨µoIIgrosos¨, ¨InfoII- gonfos¨, como µnrn dojnrIos on coIdns coIocfIvns. InfrovIsfn con !IonoI ÐnvIs, !obbon IsInnd, l do ocfubro do 2006. Cf. Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ. Vieuol cul/ure onJ puIlic nenor, in o Jenocro/ic Sou/l Africo, op. ci/., µµ. 55 y ss. 8 Inrn unn crífIcn do osfo µorIodo ombIomáfIco vonso Iunfmnn, Irnn: ¨How bosf fo rosIsf¨ !obbon IsInnd nffor l9?6¨, on ÐIocon, HnrrIof (od.): Tle 1elonJ., op. ci/., µµ. l3?-l66. Nacio n-01.indd 120 3/9/09 00:01:45 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l2l Ðosµuos do In IIborncIon do Ios uIfImos µrIsIonoros ncor- dndn µor Ðo KIork oI 30 do nbrII do l99l, 9 In Iuchn µor oI dosfIno quo fondrín !obbon IsInnd fuo áIgIdn; y dosµuos do l994 fuvo un onormo frnsfondo µoIífIco. !os bnsfIonos doI ÞnfIonnI Inrfy so nognbnn n quo fuorn un sIfIo do momo- rIn µorquo ¨µoIIgrnbn oI fufuro nnfurnI fnn µrocnrIo do In IsIn¨, cunndo on ronIIdnd, Io quo fomínn quo µoIIgrnrn orn In roforIcn do In ¨roconcIIIncIon¨. Ofros socforos do dorochn µroµonínn oxµIofnr furísfIcnmonfo In nnfurnIozn do In IsIn, y ofros ncforos IIgndos n orgnnIsmos InfornncIonnIos y no gubornnmonfnIos µodínn quo so cronrn nIIí unn !nIvorsIdnd do In Inz, con osfudIos dodIcndos n In sogurIdnd InfornncIo- nnI, Ins roIncIonos µncí!cns onfro Ios µuobIos, y Ios dorochos humnnos. !os ox µrosos µoIífIcos fuoron Ios más onorgIcos on nµoynr quo so cronrn nIIí un Musoo do In MomorIn, junfo con oI µInn doI gobIorno do MnndoIn. l0 IInnImonfo, In fundncIon doI MnyIbuyo Confor on l993 (formndo µrIncIµnImonfo µor 9 !n corrosµondoncIn onfro oI gobIorno nncIonnI, Ios µrIsIonoros y In µronsn oxfrnnjorn fuo fIuIdn on oso momonfo. !n µrosIon do In comunI- dnd InfornncIonnI con In cunI Ios µrIsIonoros fonínn conoxIon dIrocfn on Ios uIfImos nnos, vín cnnnIos InformnIos µnrn ovndIr In sogurIdnd on In µrIsIon fuvo unn InjoroncIn confrnI on oI µrocoso. In oI roµosIforIo doI MnyIbuyo Confor do CIudnd doI Cnbo hny unn buonn coIoccIon do docu- monfos sobro osfo InforcnmbIo do corrosµondoncIn. Cf. Mo,iIu,e Cen/er. Hie/oricol Popere Collec/ion. MCH64, 80. IsInnd WorkIng CommIffoo IxocufIvo (IWCI) l99l. l0 Inrn unn dIscusIon sobro osfo µunfo vonso ÐIoron, HnrrIof: ¨In- froducfIon¨, on ÐIoron, HnrrIof (od.): Tle 1elonJ. A Hie/or, of IoIIen 1elonJ., op. ci/., osµ. µµ. l-8; Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ., op. ci/., µµ. 60-62; !IonoI ÐnvIs µInnfon quo osfn fnmbIon fuo unn cuosfIon dobnfIdn on In oIIfo bInncn sudnfrIcnnn, y quo µnrfo do osn oIIfo osfuvo do ncuordo on cronr un musoo sIomµro y cunndo so oforgnrnn IIconcIns µnrn consfruIr hofoIos do cnIIdnd InfornncIonnI y cnsInos (fnI como sucodo ncfunImonfo con oI Musoo doI Apor/leiJ). InfrovIsfn con !IonoI ÐnvIs, CIudnd doI Cnbo, !obbon IsInnd, l do ocfubro do 2006. SIn quo hnyn ho- foIos InfornncIonnIos, In morcnnfIIIzncIon do In momorIn on !obbon IsInnd os un oIomonfo no soIo vIsIbIo sIno µrácfIcnmonfo nnfurnIIzndo. Nacio n-01.indd 121 3/9/09 00:01:45 l22 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Ins coIoccIonos do fofos y nrchIvos do In IÐAI 1n/erno/ionol Defence onJ AiJ IounJo/ion µrosorvndos on !ondros µor In orgnnIzncIon oxIIIndn), so sumo n Ins oxhIbIcIonos quo so hIcIoron nIIí on l993 y l995 µnrn dnrIo ronIco n In ox µrIsIon. !n mIsmn so convIrfIo on musoo y comonzo n funcIonnr on onoro do l99?. Ioro oI µrIncIµnI objofo µoIífIco do orIgIr nIIí un musoo osfnfnI do In momorIn orn cronr un ImngInnrIo µrocIso do In nuovn nncIon. Ðo nIIí quo In Iuchn µor In sIg- nI!cncIon doI sIfIo son InfrnnsIgonfo on su µoofIcn, on su comµIojo oxhIbIforIo, on su µrosonfncIon do sí. ll !Iognr n In IsIn so hn convorfIdo on unn oxµorIoncIn unIformndn, rogInmonfndn µor Ins normns doI ¨furIsmo on osfo cnso o!cInI do In momorIn¨. l2 SoIo so µuodo Ingrosnr modInnfo In comµrn do boIofos µor nnfIcIµndo, on Ios ferriee osfnbIocIdos µor In concosIon doI ¨ÞoIson MnndoIn Cnfowny¨ sIfundo on In oxµInnndn µrIncIµnI doI ¨Wnforfronf¨ do CIudnd doI Cnbo, oI nnfIguo µuorfo convorfIdo hoy on cIrcuIfo comor- cInI (cosfoso) µnrn oI furIsmo InfornncIonnI. II ¨Cnfowny¨ so oncuonfrn donfro doI elopping noll orIgIdo con vIsfn nI ll Sobro Ins frnnsforoncIns do Ios nrchIvos do Ios µrIsIonoros y do Ins coIoccIonos do fofogrnfíns dosdo In µroµIn IsIn nI MnyIbuyo Confor y In µoIomIcn quo osfo µrodujo on formInos µoIífIcos, vonso Vnn Wyk, CnroI JudIfh: Ieing nenor, oe o /ool /o IuilJ nueeun collec/ione ui/l reference /o /le IWC-IoIIen 1elonJ Mo,iIu,e Arclitee. Tle IoIIen 1elonJ Menoriee Projec/, fosIs do mnosfrín on bIbIIofocoIogín, !nIvorsIfy of fho Wosforn Cnµo, 2004, InodIfn, µµ. 23 y ss. l2 In SudáfrIcn os comun In cnfogorín ¨furIsmo do In momorIn¨ µnrn roforIr n unn osµocIo do ¨IndusfrIn cuIfurnI¨ quo os µnrfo do In oforfn µosf- opor/leiJ, fnnfo n furIsfns IocnIos como oxfrnnjoros. Iodrínmos moncIonnr In vIsIfn n Ios /ounelipe, quo gonornImonfo IncIuyo oI nuovo gonoro quo consfIfuyo oI modo osµocfncuInr do ¨oxµorImonfnr¨ In µobrozn, nsí como unn ¨oxµIIcncIon¨ do In vIdn on fIomµos doI opor/leiJ. Ior ofrn µnrfo hny vordndoros oxµorImonfos fnIos como oI WICAT (Wee/ern Cope Ac/ion Tourien Projec/), yn moncIonndo. Cf. WIfz, !osIIo; !nssooI, CIrnj; MInkIoy, Cnry: ¨TourIsf momorIos of AfrIcn¨, Menor, onJ Hie/or,. IenenIering, Iorge//ing onJ Iorgiting in /le life of /le Ao/ion onJ /le Connuni/,, !nvnI !nIvorsIfy, Quoboc, 2000. Nacio n-01.indd 122 3/9/09 00:01:45 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l23 mnr. l3 TnmbIon oI dIsµosIfIvo do In µágInn o!cInI do Infornof ofroco µIsfns Inforosnnfos sobro oI roI concodIdo n !obbon IsInnd dosdo In nnrrnfIvn o!cInI: In nµoIncIon n Ios sujofos hIsforIcos do In nncIon, n In fomµornIIdnd do In nncIon y su roIncIon con oI frnumn on In µrosonfncIon InfornncIonnI do su funcIon y objofIvos. In µrImor Iugnr, os Inforosnnfo vor como unn nocIon osµocí!cn doI µorIodo µrocoIonInI so µro- yocfn dosdo oI musoo sudnfrIcnno. In oI µorfnI do su µágInn do Infornof o!cInI Ioomos: Ior cnsI 400 nnos, !obbon IsInnd, n l2 kIIomofros do Cnµo Town, fuo un Iugnr do dosfIorro, oxIIIo, nIsInmIonfo y µrIsIon. AIIí Ios gobornnnfos onvInbnn nquoIIos quo consIdornbnn rovoIfosos, Inndnµfndos socInIos o Incomµofonfos µnrn In socIodnd (.) !n gonfo vIvín on !obbon IsInnd muchos nnos nfrás, cunndo oI cnnnI mnrífImo onfro In IsIn y oI Cnbo no os- fnbn cubIorfo do ngun. Ðosdo quo Ios hoInndosos so ubIcnron on oI Cnbo hncIn In mIfnd doI sIgIo XVII, !obbon IsInnd so uso µrImnrInmonfo como unn µrIsIon. l4 Tros confrovorfIdns nµoríns on In consfruccIon do In IdonfIdnd so oxµonon nquí: sujofo, fomµornIIdnd, nncIon. In µrImor Iugnr, oI sujofo hIsforIco µrocoIonInI os ¨In gonfo¨ (people), Ios roforonfos ofnIcos so µIordon on un momonfo on l3 Ðo hocho unn cnrncforísfIcn do Ins µugnns hn sIdo oI roInfIvnmonfo oIovndo cosfo doI ¨vInjo¨ nI Musoo do !obbon IsInnd: l50 rnnds sudnfrIcn- nos µor µorsonn (nIrododor do 23 doInros osfndounIdonsos, µrocIo osfnbIo- cIdo hnsfn oI l5 do mnyo do 200?). AIgunos InfoIocfunIos osgrImIoron In nocosIdnd do nbnrnfnr osos cosfos µnrn hncor nccosIbIo oI osµncIo nI µubIIco gonornI sudnfrIcnno (oI µrocIo osfá cInrnmonfo osfnbIocIdo µnrn oI furIsmo InfornncIonnI y no µnrn grnn µnrfo do In µobIncIon do oso µnís) y oIovnron µofIforIos coIocfIvos nI consorcIo, nµnronfomonfo sIn rosuIfndos hnsfn oI momonfo. ComunIcncIon µorsonnI con In µrof. AnfjIo Krog, !nIvorsIfy of fho Wosforn Cnµo, l2 do soµfIombro do 2006. l4 hffµ://www.robbon-IsInnd.org.zn/doµnrfmonfs/horIfngo/horIfngo. nsµ, uIfImn consuIfn: 8/05/0?. Nacio n-01.indd 123 3/9/09 00:01:45 l24 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS oI quo hny quo rosnIfnr In ¨unIformIdnd nnfo In dIforoncIn ImµorInI¨. Ior ofro Indo, In rosIsfoncIn so nnrrn dosdo osfn !gurn do In Inrgn durncIon hIsforIcn, como mofnnnrrnfIvn: oI oµrobIo os oI opor/leiJ, µoro In rosIsfoncIn Io oxcodo fomµornI o hIsforIcnmonfo. l5 Adomás, soIo oI momonfo do In IIogndn do Ios hoInndosos so consIdorn un µunfo n µrocIsnr on In Iínon doI TIomµo HIsforIco. !obbon IsInnd Irrumµo on ¨In mIfnd doI l600¨. Y ¨Ios hoInndosos¨ onfrnn n do!nIr Io quo Inforosn dos- fncnrso: dosdo oso momonfo fuo unn µrIsIon. SI on ronIIdnd µocos rosnIfnbnn n !obbon IsInnd como rocIusorIo µoIífIco nnfos do l960 y µrIvIIogInbnn más bIon su hIsforIn como osµncIo do oncIorro y modIcnIIzncIon nhorn !obbon IsInnd dobo rocordnrso como Io quo nsumo oI símboIo mofnforIco do In nncIon rocIuIdn, ocuIfn: In cárcoI. Þo os cnsunI In µrocIsIon do quo dosdo l600 (y no dosdo l960) funcIonnbn como fnI. Hny nquí unn osµocIo do nrquooIogín nnrrnfIvn, µorquo so dojn cInro quo ¨In gonfo¨ quo nIIí µormnnocín sImboIIzn n In nncIon eienpre preeen/e, µoro intieiIilicoJo. !n cárcoI mn- forInI os In mofáforn do In oxcIusIon socuInr do unn nncIon quo nIIí so sIIoncIo fodo oso fIomµo; µoro quo Iogro nIIí mIsmo gosfnr Ios fundnmonfos do su IIborfnd, Io cunI os, unn voz más, unn µoofIcn InmnforInI do su mIfo do orIgon. Aquí hny dos µunfos n sor roscnfndos: oI µrImoro fIono quo vor con In dunIIdnd quo jugo In IsIn on In consfruccIon do osfo ImngInnrIo do noci6n-gee/oJo-en-recluei6n: orn In roµrosonfncIon, on oI con!nonien/o, do In InjusfIcIn (µnrn l5 Isfo µunfo yn os sonnIndo µor VoronIquo !IoufuI, quIon nsovorn quo ¨osfo sub-foxfo |oI do !obbon IsInnd como oI Iugnr µnrn Ios ¨rovoIfosos¨ hIsforIcos n In voz quo oI osµncIo µIono do fodn rosIsfoncIn] dosconfrn In ImµorfnncIn doI µorIodo doI opor/leiJ on oI µnsndo sudnfrIcnno y IIovn n consIdornrIo dosdo un µunfo do vIsfn más mornI quo µoIífIco, dIsforsIonnn- do oI µnsndo y In dImonsIon µnrfIdnrIn do su ovocncIon on oI µrosonfo.¨. A su voz, fnmbIon obIIforn oI Iugnr do Ins mujoros. Cf. !IoufuI, VoronIquo: ¨IohInd foIIIng: µosf-opor/leiJ roµrosonfnfIons of !obbon IsInnd`s µnsf¨, Kronoe. Journol of Cope Hie/or,, num. 26, ngosfo do 2000, µ. 30. Nacio n-01.indd 124 3/9/09 00:01:45 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l25 nIgunos) y do Ios oIomonfos ¨nocIvos¨ (µnrn ofros). Iso con- !nnmIonfo, sIn ombnrgo, no osfá fuorn do In ¨vIsIon¨ do In socIodnd: do hocho, !obbon IsInnd so nIcnnzn n vor dosdo oI µuorfo do Cnµo Town como un osµocfro. SI Cnµo Town os oI odon socuInr, onfoncos In IsIn, hnsfn frnns- formnrso on oI sIfIo do µnfrImonIo sudnfrIcnno µor oxcoIoncIn, fuo In sorµIonfo onvononndn, osfrnfogIcnmonfo µosIcIo- nndn fuorn doI nIcnnco µoro no fuorn do In vIsfn, InoxfrIcnbIo- monfo IIgndn con In hIsforIn doI confInonfo. l6 II juogo do µnInbrns do IrIodmnn, Ou/ of ninJ Iu/ no/ ou/ of eigl/, l? IndIcn oI µosIcIonnmIonfo do ndvorfoncIn quo jugnbn !obbon IsInnd µnrn oI ¨odon socuInr¨: n dIforoncIn do Ios confros cInndosfInos do dofoncIon, In IsIn so nIcnnznbn n dIvIsnr como oI dosfIno do quIonos no ncnfnbnn oI sIsfomn, o como símboIo do rosIsfoncIn do quIonos snbínn nIIí n sus Iídoros. II ofro µunfo fIono quo vor con oI roI quo juogn In Imngon do In µrIsIon on In ¨nuovn¨ hIsforIn dIsµuosfn como momorIn µubIIcn. Crnn µnrfo do In nnrrnfIvn o!cInI dosdo In µroµIn InnugurncIon do In oxµosIcIon 1eiqi/lini on l993 µroIogomono doI Musoo µosIcIono n !obbon IsInnd como oI osµncIo on oI cunI In hIsforIn vordndorn, do IIborfnd, frIunfo y roconcIIIncIon, so hnbín gosfndo en priei6n, on un fIomµo µnrnIoIo, snIIondo on oso momonfo n In Iuz on oI µrosonfo do fodos y n modo do rodoncIon. A su voz, oI Musoo doI Apor/leiJ on Johnnnosburgo ufIIIznrá osn mIsmn Imngon µoro do mnno- rn oµuosfn. In oso cnso, so frnfn do In !gurn nrquIfocfonIcn do In cárcoI on In cunI In ¨hIsforIn doI opor/leiJ¨ (o más bIon su /enporoliJoJ) os In quo ¨vuoIvo nI Iugnr dondo µorfonoco¨: l6 IrIodmnn, HnzoI: ¨AII fho µnrndoxos of n nnfIon fuso on fho IsInnd of shnmo¨, SunJo, 1nJepenJen/, 20/09/l998, µ. l?. l? II µorIodIsfn y oscrIfor InvIorfo IudIcnmonfo nquí In oxµrosIon ¨ouf of sIghf, ouf of mInd¨; quo µodrínmos frnducIr coIoquInImonfo como ¨ojos quo no von, cornzon quo no sIonfo¨. Nacio n-01.indd 125 3/9/09 00:01:45 l26 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS onfro oI musoo y In µrIsIon. l8 Aquí hny unn !gurn sImboIIcn quo cIrcuIn: In do In socIodnd nµrIsIonndn on In hIsforIn, con su corroInfo doI opor/leiJ como un sIsfomn ronI µoro foránoo, oxcoµcIonnI, nmorfo, quo vIcfImIzo n fodn In socIodnd y quo grncIns n In oInborncIon hIsforIcn do doformInndos sujofos, fuvo su roordonnmIonfo fomµornI on In con!gurncIon do!- nIfIvn doI µrosonfo ¨nuovo¨. Irosfomos nfoncIon n un rongIon fnbuInrIo doI µárrnfo cIfndo do In µágInn wob, cuyo nrgumonfo so µIordo on oI fIomµo no osµocI!cndo. In oso oxfrncfo, ¨In gonfo¨ so co- munIcnbn µor un cnnnI forrosfro onfro oI Cnbo y In IsIn, y !obbon IsInnd orn µnrfo doI forrIforIo confInonfnI do Sud- áfrIcn: In nncIon osfnbn onforn on su forrIforIo goográ!co, on un µnsndo Iuogo dosfruIdo, nI monos hnsfn nIIí, µor ¨Ios hoInndosos¨, y µor oI mnr, quo on nIgun momonfo InoxµII- cndo vIno n soIInr con In gooIogín oI gosfo soµnrnfIsfn doI ImµorIo. l9 Aquí, sI bIon In nncIon funcIonn como mofáforn l8 Vonso cnµífuIo ¨II µnsndo roordonndo: nIogoríns InvorfIdns y In 'momorIn fufoIndn` on oI Mueeo Jel Apor/leiJ do Johnnnosburgo¨. l9 In uno do Ios ferriee quo frnnsµorfnn furIsfns dosdo oI Aeleon MonJelo Go/euo, so µroyocfn un nudIovIsunI, on ronIIdnd unn odIcIon ncorfndn on l2 mInufos doI documonfnI Voicee fron IoIIen 1elonJ, hocho µor Jurgon Shndoborg on l994. In oso nudIovIsunI, unn voz on off ¨µorso- nIfIcn¨ n In IsIn, quo comIonzn dIcIondo: ¨MIIIonos do nnos nfrás yo no osfn- bn soIn on modIo do osfns mnrons snIndns como Io osfoy nhorn. AI confrnrIo, orn unn coIInn onfro coIInns¨. |Iroyocfndo on oI four quo ronIIzo oI nufor oI dín 2 do ocfubro do 2006]. Inrn unn oxµIIcncIon más µroIongndn sobro Ios documonfnIos ronIIzndos vonso SoInnI, ÞooI: Menor, onJ Iepreeen/o- /ion. IoIIen 1elonJ Mueeun, op. ci/., µµ. 84-88. Inrn VoronIquo !IoufuI, In IncIusIon nnrrnfIvn do oIomonfos nnfurnIos, nsµocfos gooIogIcos, o In InforvoncIon romnnfIzndn do Ios nnvogndoros do nnfnno on In nnrrnfIvn do In IsIn y do In µrIsIon, fIono In funcIon do ¨noufrnIIznr¨ oI µnsndo. Cf. !IoufuI, VoronIquo: ¨IohInd foIIIng: µosf-opor/leiJ roµrosonfnfIons of !obbon IsInnd`s µnsf¨, op. ci/., µ. 28. Ðosdo mI Iocfurn, no so frnfn do nou- frnIIznrIo sIno do ro-somnnfIznrIo, do sufurnr In nnrrnfIvn do ncuordo con un µrosonfo formnfondo. In osn rosomnnfIzncIon, sI bIon oI µnsndo dobo nµnrocor como nogndo, hny unn foIooIogín µro-vIsIbIo. II µnsndo ndquIoro Nacio n-01.indd 126 3/9/09 00:01:45 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l2? subIImndn, In µágInn do Infornof doI Musoo do !obbon IsInnd µroyocfn hncIn Ios µuobIos µrocoIonInIos unn nocIon dIfusn do nquoIIo quo Johnnnos InbInn donomInn lo nego- ci6n Je lo coe/oneiJoJ: 20 on un gosfo nnrrnfIvo In ¨gonfo¨ (sIn µrocodoncIn, sIn IdonfI!cncIon), µorfonoco nI µnsndo romofo nunquo vIvn hoy mIsmo; n un µnsndo mífIco quo no os µosIbIo dIscornIr µorquo so µIordo on Ios cnmbIos osfrucfu- rnIos do In longue Juree. So µIordo, µoor nun, on Ios µnsnjos ofnográ!cos do In hIsforIn nnfurnI: un fIomµo do orns, y no do hombros y mujoros. 2l Son Ios sujofos quo on In IsIn quo- dnron µrIsIonoros, Ios quo vIonon n rovoInr quo os nIIí quo In nncIon so Incubnbn, gosfándoso, on un roducfo soµnrndo: !ídoros Indígonns nfrIcnnos, Iídoros musuImnnos do Ins IndIns OrIonfnIos, soIdndos y cIvIIos hoInndosos y brIfánIcos, mujoros y ncfIvIsfns nnfI-opor/leiJ, IncIuyondo nI µrosIdonfo ÞoIson !ohI- hInIn MnndoIn y oI Iídor fundndor doI Inn AfrIcnnIsf Congross, !oborf MnngnIIso Sobukwo, fodos fuoron µrIsIonoros on In IsIn. unn funcIon µoIífIcn cnµIfnI quo nuncn µuodo nIognr noufrnIIdnd: hnsfn In bnnnIIdnd do Ios µInguInos ovocndos o do In IsIn nnrrnndo su soIodnd on modIo doI ngun snIndn, fIono unn µroyoccIon µoIífIcn. 20 Cf. InbInn, Johnnnos: Tine onJ /le o/ler. Hou An/rlropolog, no/ee i/e oIjec/, CoIumbIn !nIvorsIfy Iross, Þuovn York, l983, µµ. 3l y ss. 2l Isfo romIfo n unn µocuIInr ¨obsosIon µor Ios orígonos¨ on oI dIscurso ncfunI do In nncIon. !o ¨nufocfono¨ tereue Io quo no Io os, dofIno con más µrocIsIon Ins frnnsforoncIns sImboIIcns on osfn orn cosmoµoIIfn do fronforns µormonbIos. Ahorn bIon, on SudáfrIcn osfo fIono un µIus osµocInI, µorquo on In orn µosf-opor/leiJ, In ¨nnfurnIozn¨ suoIo nµnrocor IIgndn n Ios dIscur- sos sobro In nncIon, sobro Io quo µorfonoco n su hIsforIn confInun y Io quo dobo dofInIrso cInrnmonfo como IocnI o como olienlgeno on un Iongunjo µor- monbIo onfro dIscursos bIoIogIcIsfns y socIocuIfurnIos. !ncIsmo, xonofobIn, µnrfIcuInrIsmos nncIonnIIsfns y µoIífIcns do oxcIusIon osfán ImbrIcndos on osfos dIscursos nµnronfomonfo Inocuos sobro oI hábIfnf, oI forrIforIo y ¨In nnfurnIozn¨. Sobro In dInámIcn do osfos foµIcos cf. oI sugoronfo onsnyo do Comnroff, Jonn; Comnroff, John: ¨ÞnfurnIIznndo In nncIon: oliene, nµocn- IIµsIs y oI Isfndo µoscoIonInI¨, Ietie/o Je An/ropologlo Sociol, ll, 2002, µµ. 89-l33. Agrndozco n In Ðrn. MonIcn Cojns In IndIcncIon do osfo foxfo. Nacio n-01.indd 127 3/9/09 00:01:45 l28 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS AfrIcnnos, musuImnnos, nsIáfIcos, hoInndosos, brIfánI- cos y mujoros. Is Inforosnnfo nofnr nquí quo Ins ¨mujoros¨ µnrocon unn cnfogorín oxcoµcIonnI do dIforoncIncIon gono- rIcn, sIn condIcIon o IdonfI!cncIon rncInI o µoIífIcn, como sI hoInndosos, brIfánIcos o dIsIdonfos µoIífIcos no µudIornn sor mujoros: osfo µárrnfo dojn ImµIícIfo quo In nncIon nrco IrIs os nuovn soIo on su vIsIbIIIdnd. 22 Isfnbn nIIí, dosdo hncín 400 nnos, gosfándoso on In dIsIdoncIn µoIífIcn: unn dIsIdoncIn quo no os eolonen/e rncInI, y quo vIono n sor sInfofIzndn µor In sInocdoquo IndIvIdunI do ÞoIson MnndoIn. Sorfonndo In oµosIcIon do Ins nuforIdndos do In cárcoI, Ios µrIsIonoros do In IsIn Jeepuee Je 1960 fuoron cnµncos do orgnnIznr ovonfos doµorfIvos, dobnfos µoIífIcos y µrogrnmns oducncIonnIos, y onfnfIznr sus dorochos µnrn sor frnfndos como soros humnnos, con dIgnIdnd o IgunIdnd. IIIos fuoron cnµncos do nyudnr nI µnís n osfnbIocor Ios fundnmonfos do nuosfrn domocrncIn modornn. 23 Quodn más cInro nquí quo Ios sujofos gosforos do In nncIon son fodos Ios µrIsIonoros, µoro Ios IIborndoros, unos µocos. Son Ios µrIsIonoros doI opor/leiJ, do In nuovn vorsIon do In cárcoI on In cunI rocIuyoron n Ios mIombros µrIncIµnIos doI AfrIcnn ÞnfIonnI Congross (AÞC): oI rocnmbIo µoIífIco frnjo con oI In rovIsIon do Ins µrácfIcns µnfrImonInIos y In InfroduccIon do unn nuovn orfodoxIn µroyocfndn nI µnsndo, fuo InovIfnbIo. 24 22 Ðo hocho so snbo quo nIgunns mujoros µnsnron µor !obbon IsInnd oxcoµcIonnImonfo; µoro fuo unn cárcoI µnrn hombros no bInncos µrIncI- µnImonfo. 23 CursIvns míns. CnrI SmIfh, on su dIvuIgndo IIbro sobro In IsIn, oxµro- sn quo ¨donfro do sus más goIµondns fronforns, !obbon IsInnd nIborgn Ins momorIns do unn nncIon y Ins Ioyondns do Io mojor y do Io más osµurIo do Ios sudnfrIcnnos¨. Cf. SmIfh, C. IoIIen 1elonJ, cIf. on SoInnI, ÞooI: Menor, onJ Iepreeen/o/ion. IoIIen 1elonJ Mueeun (1997-1999), op. ci/., µ. l0. 24 Cf. ÐnvIdson, InfrIcIn: ¨Musoums nnd fho roshnµIng of momory¨, on ÞuffnI, Snrnh; Coofzoo, CnrII (ods.): Aego/io/ing /le poe/. /le no/ing Nacio n-01.indd 128 3/9/09 00:01:45 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l29 A su voz, osfn nmbIvnIoncIn fIomµo-sujofo os ovocndn on dIforonfos soµorfos. !no do oIIos, In µrosonfncIon o!cInI doI Musoo (on rndIo, foIovIsIon, cnrfoIos, foIIofos), IIovnbn como unIcn Ioyondn: ¨1n 1964, oquelloe que crelon en lo Jenocro- cio, lo JigniJoJ , lo iguolJoJ iIon o IoIIen 1elonJ. AoJo lo conIioJo¨. 25 !n !gurn nnnIogIcn doI furIsfn do hoy con oI µrIsIonoro do nyor fIono un corroInfo Inforosnnfo: os on !obbon IsInnd dondo In soIucIon hIsforIcn so µroduco. !nn voz más, noJo lo conIioJo µorquo Ins condIcIonos doI Is- fndo nuovo/nuovn nncIon osfnbnn nIIí gosfándoso. Ior ofrn µnrfo, In InfoncIon o!cInI sobro oI musoo como dIsµosIfIvo µodngogIco quodn más cInrn: os oI fufuro oI quo hny quo µroyocfnr, no soInmonfo oI µnsndo. SI on su InforIor hny un In"ujo mornI (más nun quo µoIífIco) os jusfnmonfo µorquo In nµuosfn os µroyocfIvn y oI dIsµosIfIvo mIsmo os unn nIo- gorín fomµornI: nI sIquIorn so Io donomInn ¨osµncIo¨ do In momorIn o do nIgunn ofrn mnnorn. Is oI nueeo do !obbon IsInnd. SIn ombnrgo, nndn so µnroco monos n un musoo on sonfIdo osfrIcfo. Ioro so rosuoIvo nsí In fonsIon µoIífIcn: ee un nueeo eoIre c6no ee gee/6 el fu/uro (fufuro quo os unn µroyoccIon, unn ¨µromosn¨ doI µnsndo como µInnfonbn on In InfroduccIon). Ðo nhí su confonIdo µrIncIµnImonfo µodngo- gIco. Así, sI os vordnd quo ¨consfruImos monumonfos µnrn rocordnr sIomµro y consfruImos momorInIos µnrn no oIvIdnr nuncn¨, 26 !obbon IsInnd como monumonfo do vIcforIn so consfruyo oIudIondo su dImonsIon momorInI. Is Inforosnnfo nofnr oI dosµInznmIonfo nnrrnfIvo quo µrodujo oI roµorfo do In O!cInn do TurIsmo do Wosforn of nenor, in Sou/l Africo, Oxford !nIvorsIfy Iross, CIudnd doI Cnbo, l998, µµ. l45 y ss. 25 !os cnrfoIos con osfn InscrIµcIon sIguon n In vonfn on !obbon IsInnd. CIfndo fnmbIon on !IoufuI, VoronIquo: ¨IohInd foIIIng: µosf-opor/leiJ roµrosonfnfIons of !obbon IsInnd`s µnsf¨, op. ci/., µ. 3l. 26 Ðnnfo, Arfhur: Tle e/o/e of /le or/, IronfIco HnII Iross, Þuovn York, l98?, µ. ll2. Nacio n-01.indd 129 3/9/09 00:01:46 l30 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Cnµo, on oI nno 2000, sobro In !gurn do MnndoIn. In oI, oI ox µrosIdonfo so roconoco µor hnbor sIdo ¨hosµodndo¨ (loueeJ) 2? on In IsIn, ¨no oncorrndo o µuosfo on µrIsIon como Ios domás µrIsIonoros¨. Adomás, so In µrosonfn como ¨In IsIn do ÞoIson MnndoIn y do su nuovo µroyocfo nncIonnI (.) Ior doduccIon, µnrn In O!cInn do TurIsmo do Wosforn Cnµo fuo MnndoIn oI quo Iogro conducIr In domocrncIn on SudáfrIcn¨. 28 Þo so frnfn on nbsoIufo do mInImIznr In cuIfurn µoIífIcn subvorsIvn quo gonoro ¨In unIvorsIdnd¨ do !obbon IsInnd, como Ios ox µrIsIonoros In IInmnn. 29 SImµIomonfo sosfongo quo on osfn roµrosonfncIon nnrrnfIvn, oI opor/leiJ os oI oµíIogo on oI quo In nncIon rovoIn sus Iconos horoIcos, µnrn dosµIognrso µoIí- fIcnmonfo hncIn nfrás, on oI fIomµo do In hIsforIn reolicoJo como modornIdnd domocráfIcn. Is In ¨nncIon nrco IrIs¨ In quo nnco on oI frnumn hIsforIco do In µrIsIon: oI grnn oncIorro os, on In nnrrnfIvn o!cInI, oI símboIo µroducfIvo do In nrmonín rncInI y In foIornncIn n In dIforoncIn. Is µor oso mIsmo quo, sIn soIucIon do confInuIdnd, oI oµrobIo do In nncIon sIIoncIndn so convIorfo on oI comµIojo µodngogIco do In nncIon oxhIbIdn. TnI como oxµrosn ÞooI SoInnI, In consfruccIon do !ob- bon IsInnd como ¨In¨ momorIn nncIonnI do In Iuchn, no soIo oxcIuyo n Ins ronIIdndos do ofrns µrIsIonos como In IroforIn ConfrnI IrIson dondo In con!gurncIon µoIífIcn y ofnIco-rncInI do Ios µrIsIonoros orn ofrn, 30 sIno fnmbIon In consfruccIon 2? Cf. Officiol Trotel GuiJe of /le Wee/ern Cope Tourien BoorJ, CIudnd doI Cnbo, 2000/200l. 28 SoInnI, ÞooI: Menor, onJ Iepreeen/o/ion. IoIIen 1elonJ Mu- eeun., op. ci/., µ. 88. 29 Cf. Ðoncon, HnrrIof: ¨!omomborIng frngody, consfrucfIng modor- nIfy.¨, op. ci/., µ. l64. 30 Cf. SoInnI, ÞooI: Menor, onJ Iepreeen/o/ion. IoIIen 1elonJ Mu- eeun., op. ci/., µ. ll. In !obbon IsInnd so rocIuyo µnrfo Imµorfnnfo do Ios ncfIvIsfns nogros nnfI-opor/leiJ do In ¨vIojn gonorncIon¨ (y grnn µnrfo do oIIos mIombros doI AÞC): ÞoIson MnndoIn, Ahmod Khnfrndn, Covnn MbokI (µndro doI ncfunI µrosIdonfro), Jncob Zumn, !oborf Sobukwo. In Nacio n-01.indd 130 3/9/09 00:01:46 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l3l oxµorIoncInI do nquoIIos n Ios quo so con!no como µrIsIonoros on Ins grnnjns rurnIos do µroµIofnrIos bInncos, rosfIfuyondo nsí unn osµocIo do ¨oscInvIfud µunIfIvn¨. TnmbIon oxIsfo un dosµInznmIonfo fomµornI, nocosnrIo µnrn !jnr In condIcIon nµorofIcn do In nncIon. 3l !os roforIdos son Ios ul/inoe µrIsIo- noros, Ios IIborndoros do un sonfIdo coIocfIvo quo como vImos, so gosfo hnco 400 nnos, o lo eonIro do In hIsforIn mundnnn. Como fodn frnyocforIn horoIcn quo consorvn un comµononfo osoforIco, nI osµocfndor do osn oxhIbIcIon Io quodn cInro quo hny unn µnrfo quo nuncn Io sorá dosµIogndn; unn µnrfo n In quo no fIono dorocho do µonofrnr. SoIo snbrá quo nIIí, on oso Iugnr ncondIcIonndo µnrn ¨sonfIr¨ Ios dosµojos doI µnsndo Ins vIoIncIonos doI opor/leiJ, n osµnIdns do In hIsforIn doI mundo, so Incubo un movImIonfo quo IrrumµIo µnrn ocuµnr do mnnorn IogífImn oI Iugnr do Ios horoos consngrndos, nho- rn sí, on In hIsforIn mundnnn do Ios hombros y mujoros. 32 In ConfrnI IrIson hubo más µrosoncIn do µrIsIonoros do ofrns fIIIncIonos µoIífIcns como oI InrfIdo ComunIsfn o oI Inn AfrIcnnIsf Congross (IAC). 3l !n Idon do In nncIon como nµorín, como ¨osµncIo sIIoncIoso do rofo- roncIn¨ on In hIsforIn, quo os ¨nuovn¨ y ¨ofornn¨ n In voz, os dosnrroIIndn onfro ofros µor IrnsonjIf Ðunrn como un µrobIomn foorIco cunndo so frnnsfIoron concoµfos ouroconfrIcos y do horoncIn IIusfrndn, n osµncIos µoscoIonInIos. Cf. Ðunrn, IrnsonjIf: Ieecuing lie/or, fron /le no/ion. Quee/ioning norro/itee on noJern Clino, op. ci/., µµ. 26 y ss. Trnbnjo osfo µunfo con más dofonImIonfo on !ufor, MnrIo: Ieinecripcionee Jel poeoJo., op. ci/., µµ. 22-44. 32 Jusfnmonfo In dIforoncIn do gonoro os un oIomonfo cInvo µnrn com- µrondor osfo µunfo. Þo hny mujoros on Ios vIfrnIos, no µorquo no oxIsfnn on oI movImIonfo, sIno µorquo olll no µuodon mosfrnrso. !ns mujoros (on grnn µnrfo muchns do Ins osµosns do Ios µrIsIonoros) µnrfIcIµnron do mnnorn ncfIvn frnnsmIfIondo ¨hncIn fuorn¨ oI sonfIdo do In Iuchn µo- IífIcn, funcIonnndo como vocforos. Ioro sI oso os oxhIbIdo, In concoµcIon nnrrnfIvn do In hIsforIn IIborndorn gosfndn horoIcnmonfo n In sombrn do In hIsforIn mundnnn, so dIIuyo, como so dIIuyo fnmbIon In µoofIcn doI AÞC como vocfor orgnnIznfIvo doI movImIonfo. !n IncorµorncIon do In mujor n In nnrrnfIvn dnrín In vIsIon (jusfn, µor cIorfo) do In IIborncIon como un µrocoso socInI más comµIojo, on In quo más quo osfrucfurns InsfIfucIonnIos Nacio n-01.indd 131 3/9/09 00:01:46 l32 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS MnndoIn, como oµífomo, os oI µorogrIno quo on In nnrrnfIvn do !obbon IsInnd oncnrnn oI cnmIno hIsforIco do In nn- cIon: do In cárcoI nI Isfndo, doI opor/leiJ n In domocrncIn. 33 A su voz, !obbon IsInnd os µnrfo doI mnndnfo nncIonnI on In orn cosmoµoIIfn. So Infroduco on un confoxfo gIobnI donfro doI cunI ¨Io quo oI Isfndo dobo µroyocfnr como rocuordo co- IocfIvo¨ no oscnµn n comµromIsos gIobnIIznnfos y n mnndnfos nooIIbornIos. Con unn hIsforIn do nµroµIncIonos consocufIvns, roµroduco Ins mnrcns do In oxcIusIon y In oxµIofncIon; y sobro In soIomnIdnd doI frnumn rocordndo, µroyocfn un sonfIdo do In ¨nrmonín on dIvorsIdnd¨ y do In ¨unIdnd hIsforIcn¨. 34 SIn ombnrgo, osfn roµrosonfncIon sIIoncIn u ocuIfn oµIsodIos, sujofos y hochos. 2. ÞA!!ATIVA T!I!ÞIA!ISTA: !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A ÐIVI!SIÐAÐ OIT!!AÐA, !A HISTO!IA VICTIMIZAÐA ¿Cono que ee noe preeen/o el /ienpo en ee/o forno Je encon/rornoe con el, quicó cono el ¨en-que¨ JonJe loe coeoe conIion: M. HIIÐICCI! II dosnfío µnrn un Isfndo quo quorín roµrosonfnr nuovns hIsforIns nncIonnIos on In osforn µubIIcn, quo µusIornn fIjns (como un µnrfIdo µoIífIco), µnrfIcIµnron ofrns formns orgnnIznfIvns, ofros oIomonfos do In socIodnd. 33 Cf. Sobro osfn Idon IrInm, Shnun: ¨!nrnvoIIng fho rnInbow: fho romIssIon of nnfIon In µosf-opor/leiJ IIfornfuro¨, Tle Sou/l A/lon/ic Quor/erl,, Ðuko !nIvorsIfy Iross, l03:4, fnII 2004, µ. 696. 34 TnI como oxµrosn VoronIquo !IoufuI: ¨In nuovn roµrosonfncIon µubIIcn do !obbon IsInnd sosInyn Ios nsµocfos doIorosos y fnmbIon Ios dIvI- sorIos on In nnrrnfIvn doI µnsndo do In IsIn, roscnfnndo nsµocfos µosIfIvos IIovndos n formInos unIvorsnIos.¨, !IoufuI, VoronIquo: ¨IohInd foIIIng: µosf-opor/leiJ roµrosonfnfIons of !obbon IsInnd`s µnsf¨, op. ci/., µ. 26. Nacio n-01.indd 132 3/9/09 00:01:46 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l33 fnnfo In osfrucfurn como oI IndIvIduo on oI nnáIIsIs, y quo nsogurnrn In roforIcn do In roconcIIIncIon, orn nµrovochnr osfrnfogIcnmonfo unn µnrndojn sImboIIcn usnndo n In hIs- forIn como modIo. 35 In µrImor Iugnr, In nnrrncIon dobín rocogor como ¨oxµorIoncIn hIsforIcn¨ n Ins vIoIncIonos do Ios dorochos humnnos y Ins InfnmIns doI opor/leiJ, nunquo con unn modIcIon µrocIsn, con un njusfo cInro sobro loe llni/ee Je lo norroIle, Io quo nsogurnrn µubIIcnmonfo In osfnbIII- dnd InsfIfucIonnI. In osfo sonfIdo, In µnrndojn consIsfIo on roscnfnr In concoµcIon do unn nueto nncIon bnsndn on unn lorgo lie/orio do Iuchn subforránon, ocuIfn, oxcIuIdn: µoro cohoronfo y sIn !surns. !nn hIsforIn quo eienpre loIlo ee/oJo preeen/e µoro intieiIilicoJo: In nncIon os ¨nuovn¨ µorquo ¨rocIon nhorn In vomos¨, µoro nnfIgun como Ins comunIdndos quo so µIordon on Ios mIfos do orIgon. Ðosdo nquí, no os dIfícII ImngInnr quo unn nnrrnfIvn frIunfnIIsfn os In quo ImµrImIo oI soIIo o!cInI do !obbon IsInnd. Þuovnmonfo on oI µorfnI do In WeI Hone Poge Ioomos AquoIIos µrosos on In IsIn so sobroµusIoron n nIvoI µsIcoIogIco y µoIífIco convIrfIondo n unn µrIsIon ¨lell-lole¨ on oI símboIo do In IIborfnd y In IIborncIon µorsonnI. !obbon IsInnd vIono n sImboIIznr, no soIo µnrn SudáfrIcn y oI rosfo doI confInonfo nfrIcnno, sIno µnrn oI mundo onforo, oI frIunfo doI osµírIfu humnno sobro In onormo InjusfIcIn y In ndvorsIdnd. SIn ombnrgo, sI In Imngon quo µroyocfo !obbon IsInnd dosdo l99? hncIn In µronsn y In oµInIon µubIIcn InfornncIo- nnI os In doI ¨frIunfo doI bIon sobro oI mnI¨, nI InforIor do In socIodnd nncIonnI oI cuosfIonnmIonfo (quo nµonns roµorcufIo) fuo µor oquIµnrnr In hIsforIn do ¨roomorgoncIn nncIonnI¨ con 35 Vonso oI nnáIIsIs do Ionnor, IhIIIµ: ¨Þow nnfIon, now hIsfory: fho HIsfory Workshoµ In Soufh AfrIcn¨, Journol of Anericon Hie/or,, 8l, num. 3, l994. Nacio n-01.indd 133 3/9/09 00:01:46 l34 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS unn momorIn µnrfIcuInr sobro In consoIIdncIon do un µnrfIdo µoIífIco. !ns crífIcns n In vIsIon do MnndoIn y doI roI doI AÞC como In µoofIcn µrIncIµnI doI Musoo, no so hIcIoron osµornr. 36 Iorquo oI µosIcIonnmIonfo do In IsIn como ¨oI¨ osµncIo sIm- boIIco doI MovImIonfo do !IborncIon so comµIomonfnbn con In nnrrnfIvn vIsunI (ImµIícIfn) doI AÞC como oI sujofo µoIífIco orgnnIznfIvo do un movImIonfo comµncfo. Tros dosµIIoguos vIsunIos nos µormIfon nmµIInr osfn concoµcIon: unn osconn do 1eiqi/lini (!gs. ? y 8); Ins Imágonos quo ocuµnn on In IsIn In ¨cnnforn do cnI¨ (µnrfo doI /our orgnnIzndo doI Musoo, rocorrIdo quo so hnco con un ox µrIsIonoro quo roInfn), y oI ¨µnfIo do frnbnjos forzndos¨ (!gs. 9 y l0); y In oxhIbIcIon µro- sonfo on oI Aeleon MonJelo Go/euo, (!g. ll), como nnfosnIn sImboIIcn doI vInjo n !obbon IsInnd. 3? 1eiqi/lini (¨on In IsIn¨, on Ionguns xhosn y zuIu) 38 fuo unn oxµosIcIon ronIIzndn con In co-orgnnIzncIon doI Soufh AfrIcnn Musoum (SAM) y oI MnyIbuyo Confor, y nbrIo sus 36 In oncuosfns ronIIzndns oI nno do In InnugurncIon, osos fuoron Ios rosuIfndos más vIsIbIos. A su voz, on unn vIsIfn guIndn con un ox µrIsIo- noro, on oI momonfo do In onfrndn on In coIdn do MnndoIn, un hombro sudnfrIcnno do Ðurbnn µrogunfo: ¸µor quo In hIsforIn quo usfod nnrrn so focnIIzn on IndIvIduos y µor quo osfos son sIomµro Ios mIsmos¨ Ior ofrn µnrfo hny quo rocordnr quo In coIdn ombIomáfIcn do ÞoIson MnndoIn (cuyn fofogrnfín so vondo on µosfnIos do corroo on fodo oI µnís) fuo unn do Ins uIfImns quo ocuµo, µoro on ronIIdnd Ibnn rofnndo n Ios µrosos frocuonfomonfo (fIg. 6). InfrovIsfn µorsonnI con !IonoI ÐnvIs, !obbon IsInnd, l do ocfubro 2006. Cf. Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ., op. ci/., µ. ?5. A su voz hny quo rocordnr quo on l96l oI AÞC y oI IAC (Inn AfrIcnn Congross) fuoron µroscrIfos como orgnnIzncIonos µoIífIcns, Io cunI so ndoInnfn on dos nnos n In fochn on quo !obbon IsInnd so frnnsformo on In cárcoI do máxImn sogurIdnd µnrn µrIsIonoros µoIífIcos ¨coIourds¨ y ¨nfrIcnnos¨ sogun In cInsIfIcncIon doI rogImon. 3? Ðo hocho on oI nudIovIsunI moncIonndo quo so µroyocfn on oI ferr, quo vn n In IsIn, In voz on off nIudIdn nnfos, µrocInmn ¨oI nuovo ordon fuo dIngrnmndo on In IsIn. In µroµIn consfIfucIon sudnfrIcnnn fuo moIdondn µor Ios hombros quo µIcnbnn µIodrns nIIí.¨. 38 Cf. Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ., op. ci/., µ. 60. Nacio n-01.indd 134 3/9/09 00:01:46 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l35 µuorfns oI 26 do mnyo do l993. Iuo oI µrImor Infonfo rIgu- roso µor Imµonor In nocIon do quo In IsIn (y donfro do oIIn In µrIsIon) dobín sorvIr como dIsµosIfIvo do oxhIbIcIon. II mnforInI vIsunI µrIncIµnI do osfn muosfrn fuoron µor un Indo fofogrnfíns do Ios ox µrIsIonoros, y fnmbIon nIgunns do sus µorfononcIns quo oIIos hnbínn ufIIIzndo durnnfo su rocIusIon. !n oxhIbIcIon µrofondín jugnr con unn Idon do InfImIdnd quo fnmIIInrIznrn n Ios osµocfndoros con In vIdn ordInnrIn do ¨sus¨ µrIsIonoros, oIomonfo IndIsµonsnbIo µnrn comµrondor Iuogo oI Iugnr mofnforIco quo ocuµnrínn ¨sus¨ horoos. AcfunImonfo µnrfo Imµorfnnfo do osfns fofogrnfíns so oncuonfrnn oxhIbIdns on oI ÞoIson MnndoIn Cnfowny, unn osµocIo do ¨nnfosnIn¨ do !obbon IsInnd, nnfos do InIcInr oI vInjo on ferr, quo conduco n In IsIn. In In fofo quo oxµongo (!g. 8) so von dIsµuosfns do mn- norn cnsunI nIgunns roµns, junfo con µnµoIos nµIIndos sobro cnjns do cnrfon µnrn frnnsµorfnr mnnznnns. !n µrovIsIonnII- dnd do In osconn muosfrn unn Idon comµIofnmonfo dIforonfo do Io quo so frnnsformnrín on un musoo horoIco nncIonnI: no hny gosfns nI huosfos dosµIogndns; In nusforIdnd y In µrocn- rIodnd son µnrfo doI osconnrIo quo vIo nncor nI movImIonfo do IIborncIon nIIí donfro. Isns µorfononcIns nnonImns no so IndIcn do quIonos fuoron osns roµns y osns cnjns fIonon como mnrcn do IdonfI!cncIon unn fofogrnfín quo muosfrn n Ios µrIsIonoros snIIondo do In IsIn, ncnrronndo Ins mIsmns µorfononcIns quo nIIí so von oxhIbIdns, con MnndoIn como oI rosfro vIsIbIo y unn voz más, sInocdoquo do In IIborncIon. II nnonImnfo do Ins µorfononcIns on oso cundro vIsunI so convIorfo on símboIo do In vIsIon unI!cndorn: fodos fuoron µrIsIonoros; Ins µorfononcIns, on oso Iugnr, µoco sonfIdo fonínn do µroµIodnd IndIvIdunI. SIn ombnrgo, ¨nosofros¨, Ios osµocfndoros, nocosIfnmos osn ¨ofrn µnrfo¨ doI sIgnI!- cnnfo rofo, In fofogrnfín quo IdonfI!quo, quo nos ¨onsono¨ quIonos ornn osos, con cnrn, nombro y nµoIIIdo: onfoncos, on Ins fofos doI 1eiqi/lini, MnndoIn os oI µInno µrIncIµnI on Nacio n-01.indd 135 3/9/09 00:01:46 l36 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS In oxhIbIcIon y on su coIdn; y oI AÞC oI sujofo coIocfIvo unIco doI movImIonfo. 39 In oI vIfrnI do Ios µrosos µoIífIcos, In Imngon so roµIfo. AIIí sí, yn on oI musoo InsfnIndo, Ios µrosos µoIífIcos noco- sIfnn sor IndIvIdunIIzndos. Is nocosnrIo quo on oI nrfofncfo µodngogIco quodo do mnnorn ovIdonfo oI µnnfoon confom- µoránoo do horoos nIIí gosfndos. !os vIfrnIos oxµonon unn mnyorín IndIscufIbIo do µnrfIcIµnnfos y Iídoros doI AÞC, junfo con MnndoIn, con unn brovo oxµIIcncIon sobro In frnyocforIn do Iuchn do cndn uno do Ios horoos InmorfnIIzndos on un momorInI n dosfIomµo. A dosfIomµo µorquo n dIforoncIn do Ios márfIros, Ios horoos do In ¨nuovn¨ nncIon osfán vIvos, y oI Isfndo no nocosIfn do mofáforns jusfI!cnnfos: elloe eon el 1e/oJo. Is µor domás sugoronfo quo oI nudIovIsunI µroyoc- fndo on oI ferr, hncIn !obbon IsInnd formIno con In voz quo µorsonI!cn n In IsIn dIcIondo .Ios gunrdIns |do In µrIsIon] fuoron frnnsformndos µor Ios hombros oncndonndos quo nquí hnbín. Aquí so Io dIo formn n In rosfnurncIon do In nncIon. !os groJuoJoe do In µrIsIon ocuµnn hoy µuosfos do IIdornzgo on oI gobIorno y os µor oso quo fnmbIon mo nIogro µor oI frIunfo doI osµírIfu humnno quo µrovnIocIo on mIs cosfns. 40 !n IsIn, µorsonI!cndn, fosfI!cn sobro oI µrocoso do ro- snrcImIonfo do Ios ¨gunrdIns¨ do In cárcoI: unn sInocdoquo doI µrocoso más nmµIIo do rosfnurncIon, roµnrncIon y ¨curn¨ (leoling) do In nncIon, comonzndo on oI mIcrocosmos quo fuo !obbon IsInnd como ¨unIvorsIdnd¨, como ¨InbornforIo¨ y como gormon do Iuchn µoIífIcn. Ioro n su voz, osfo frngmonfo dIs- cursIvo µrofondo sor unn muosfrn do quo In ¨roconcIIIncIon¨ nncIonnI, on formInos µrácfIcos, fnmbIon comonzo on !ob- 39 1Jen. 40 Ixfrncfo doI documonfnI Voicee fron IoIIen 1elonJ, cIf. oxhIbIdo on oI ferr, quo frnnsµorfn n In IsIn. 2/l0/2006. InfnsIs mío. Nacio n-01.indd 136 3/9/09 00:01:46 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l3? bon IsInnd y osfnbn µInsmndn on Ios exenplo on Ios horoos µoIífIcos. In In µrosunfn frnnsformncIon quo µrodujoron on Ios gunrdIns, hnbrínn Iogrndo mufnr oI odIo y oI rocInmo socInI do jusfIcIn on unn lecci6n do vIdn. 4l Ahorn bIon, osfo no so roduco n In µrosonfncIon doI vIdoo on oI ferr,; sus ImµIIcncIonos son más nmµIIns. !no do Ios dIIomns crucInIos on Ins µoIífIcns do In momorIn ncfunIos sudnfrIcnnns os oI quo µrosonfn nI opor/leiJ on nIgunos soµorfos como un sIsfomn µrofoIco do µodor, sIn ngoncIn, sIn InvoIucrnr n hombros y mujoros quo Io µusIoron on mnrchn. !os gunrdIns hnn sIdo frnnsformndos jusfnmonfo µorquo son Ins vícfImns do un sIsfomn nmorfo, ncfIvo on sí mIsmo. !n µorsonI!cncIon do In IsIn so uno n In coei!coci6n do un rogImon. !n mIsmn obIIforn oI hocho crucInI do quo oI opor/leiJ fuo un sIsfomn rIzomáfIco, socInImonfo cnµIInrI- zndo, roµroducIdo on Ins µrácfIcns, ngoncIndo y on nbsoIufo unIdIroccIonnI. IvIdonfomonfo fuo unn µoIífIcn do osfndo, µoro con ngonfos µoIífIcos y sujofos cívIcos quo Io dosn!nron, Io nfncnron, Io roµrodujoron y Io nµoynron InformIfonfo y confrndIcforInmonfo. !n vIcfImIzncIon y rodoncIon do Ios gunrdIns do !obbon IsInnd, rosµnIdndn IncIuso µor In bIogrn- fín doI µroµIo MnndoIn, os unn formn mIcro do µrosonfnr n In µroµIn nncIon sudnfrIcnnn on osfo roducfo do In µrIsIon. 42 Ðo osfn mnnorn, Ins µoIífIcns µubIIcns do In momorIn µonon on fonsIon dos µroduccIonos do sonfIdo sobro oI fun- cIonnmIonfo doI opor/leiJ: unn, condonsndn on unn µrácfIcn bnsndn on In mnfrIz jurídIcn (In ComIsIon do In Vordnd y In 4l Cf. SoInnI, ÞooI: Menor, onJ Iepreeen/o/ion. IoIIen 1elonJ Mu- eeun., op. ci/., µ. 86. 42 In un µnsnjo do su bIogrnfín dIco MnndoIn: ¨fInnImonfo Indonhorsf |ofIcInI do cárcoI] no orn un domonIo; su InhumnnIdnd Io hnbín sIdo Im- µuosfn µor un eie/eno inlunono. So comµorfnbn como un brufo µorquo orn rocomµonsndo µor oso comµorfnmIonfo vIoIonfo.¨. MnndoIn, ÞoIson: Long uol/ /o freeJon. /le ou/oIiogropl, of Aeleon MonJelo, Abncus, !ondros, l994, µ. 4l?. II onfnsIs on IfáIIcns os mío. Nacio n-01.indd 137 3/9/09 00:01:46 l38 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS !oconcIIIncIon, T!C), In cunI IdonfI!cn vIcfImnrIos, cron un osfnfufo do vordnd, vnIIdn oI Iugnr do In vícfImn, oInborn un µrocoso y Iovnnfn un nrchIvo µormonorIzndo sobro Ios crímonos más osµocfncuInros comofIdos µor ngonfos nquí sí inJitiJuolicoJoe, muchns vocos IIgndos nI Isfndo. 43 !n ofrn µroducIdn sImuIfánonmonfo n In T!C os unn sorIo do dIscursos µubIIcos y modIáfIcos modInnfo Ios cunIos oI opor- /leiJ so eie/eno, so frnnsformn on nµnrnfo y dosdo nIIí, Ios somofIdos y Ios µorµofrndoros yn no µuodon sor ngoncIndos: In vícfImn os /oJo lo noci6n. IrobnbIomonfo osfn son unn do Ins cInvos µnrn com- µrondor, fnI como frnfn do hncorIo oI hIsforIndor Iromosh !nIu, quo In vIsIon sobro In hIsforIn rocIonfo on In orn µosf- opor/leiJ so oncuonfrn dosgnrrndn onfro dos fondoncIns. Ior un Indo, unn voIunfnd do ruµfurn oµIsfomIcn µnrn nnnIIznr 43 Aquí mo rofIoro osµocífIcnmonfo nI concoµfo do nrchIvo on In T!C sIguIondo Ios IInonmIonfos frnzndos µor ÐorrIdn, oxµuosfos más nrrIbn. In In fonsIon n In quo ÐorrIdn rofIoro onfro oI nrchIvo como connencenen/ (µunfo do µnrfIdn µnrn nnnIIznr oI µnsndo) y como dIsµosIcIon IogIsIndorn (Io quo fonomos como IogífImo µnrn µrobnrIo), subynco uno do Ios dIIomns más ncudIdos dosdo oI osfrucfurnIIsmo on In hIsforIogrnfín y con dIforonfos nµroxImncIonos hormonoufIcns. In In µoIífIcn ofIcInI sudnfrIcnnn (on In hIsforIogrnfín oI µrocoso os bnsfnnfo más comµIojo) osfn fonsIon µrofondo rosoIvorso borrnndo In µrImorn mnrcn doI connencenen/. !n T!C so µro- sonfn como oI nrchIvo ¨dofInIfIvo¨ quo dosonfIorrn, oxhumn, oxµono ¨do unn voz y µnrn sIomµro¨ oI µnsndo sudnfrIcnno, frnfnndo do cloueuror un cnµífuIo do hIsforIn. IvIdonfomonfo µnrn ÐorrIdn, osfo ncfo do cInusurn soIo µodrín roforIrso n unn µrofonsIon, no n un ¨ofocfo dofInIfIvo¨. Inrn un frnfnmIonfo osµocífIco do osfo fomn vonso HnrrIs, Ironf: 'Ineor/ling` /le 'eeeen/iol` poe/. /le no/ing of o puIlic 'no/ionol` nenor, /lrougl /le Tru/l onJ Ieconcilio/ion Connieeion (TIC), 1994-199S, fosIs do mnosfrín, Ðoµnrfnmonfo do HIsforIn, !nIvorsIfy of fho Wosforn Cnµo, CIudnd doI Cnbo, l998, InodIfn, µµ. l-9; fnmbIon HnrrIs, Ironf: ¨Tho nrchIvo, µubIIc hIsfory nnd fho ossonfInI frufh: fho T!C rondIng fho µnsf¨, op. ci/., µµ. l6l- l?8; Vnn ZyI, Susnn: ¨IsIconnnIIsIs nnd fho nrchIvo: ÐorrIdn`s Arclite Ieter¨, on HnmIIfon, CnroIyn e/ ol. (ods.) Iefiguring /le orclite, op. ci/., µµ. 39-60. Nacio n-01.indd 138 3/9/09 00:01:46 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l39 dosdo muIfIµIos ánguIos socInIos, µoIífIcos y cuIfurnIos nI fonomono doI opor/leiJ y sus consocuoncIns. Ior ofro, In ¨cooµfncIon¨ do osn ruµfurn µor In nuovn mofnnnrrnfIvn do In nncIon, on unn cInvo unIcn quo buscn cronr unn vorsIon consonsundn on In ¨nuovn comunIdnd¨, quo µormIfn hnbInr doI µnsndo roµrosIvo con oI monor cosfo µoIífIco µosIbIo on oI µrosonfo. 44 II µrobIomn os quo osfo µrocoso conIIovn foc- nIcns do µroduccIon do In dIforoncIn y do !jncIon nnrrnfIvn do In vIoIoncIn (somIcn y µoIífIcn). !n ndvorfoncIn do !nIu os cInrn: soIo sI so Iogrn docodI!cnr nI ¨nrchIvo coIonInI¨ y dnr un µnso más µnrn onconfrnr un nuovo Iongunjo quo hnbIo do Ins roIncIonos onfro hIsforIn, momorIn y µodor, hnbrá µosIbIIIdndos do hnIInr unn vín oµIsfomoIogIcn más comµIo- jn. Hnsfn nhorn, dIrá !nIu, In hIsforIn (ncndomIcn, o!cInI y µubIIcn, fnnfo como In µroduccIon do hIsforIn quo ImµIIcn In T!C) hn soguIdo oµornndo con Ios roforonfos y Ins oµorncIonos do nuforIzncIon doI ¨nrchIvo coIonInI¨. 45 VoIvIondo n Ins Imágonos do 1eiqi/ini, ofrn fofogrnfín quo sIguo oxhIbIondoso fnnfo on oI Go/euo, como on In IsIn, y quo rocorrIo oI mundo, os In doI ¨µnfIo do Ios frnbnjos for- zndos¨ (!g. l0), nsí como In do In ¨cnnforn do In cnI¨ (!g. 9). Isfn uIfImn os un rocorrIdo InfnIfnbIo on oI /our do In IsIn, osµncIo dondo so dofIonon osµocí!cnmonfo Ios guíns. Isfns Imágonos son quIzás oI símboIo más fnngIbIo do In vIoIncIon n Ios dorochos humnnos ronIIzndos donfro do !obbon IsInnd. AIIí Ios µrosos µoIífIcos ornn obIIgndos n ronIIznr frnbnjos forzndos o ImµroducfIvos, fnnfo on oI µnfIo como on In cnn- 44 Cf. !nIu, Iromosh: 1n /le eten/ of lie/or,. On /le poecoloniol cri- /ique of opor/leiJ, MInnosofn !nIvorsIfy Iross, MInnosofn, on µronsn, µµ. 3-5. 45 VnIo In µonn ncInrnr quo !nIu os conscIonfo doI µrobIomn quo ImµIIcn hnbInr do ¨oI¨ nrchIvo coIonInI, µoro nquí Io usnmos on sonfIdo nmµIIo y gonorIco. Nacio n-01.indd 139 3/9/09 00:01:47 l40 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS forn. 46 In unn ncfIfud mocánIcn, oI frnbnjo do cnvnr y hncor fumuIos on In cnnforn o sImµIomonfo goIµonr Ins µIodrns on oI µnfIo, orn µnrfo do un rIfunI cofIdInno do mocnnIzncIon, nIsInmIonfo y nIIonncIon. Ioro hnbín dos cnnforns do frnbnjo ImµroducfIvo: In do cnI y In do µIodrn. In In µrImorn frnbnjn- bnn roguInrmonfo MnndoIn y vnrIos do sus comµnnoros doI AÞC. In In sogundn, Io hncínn muchos µrosos µorfonocIonfos nI Inn AfrIcnnIsf Congross (IAC), nI CommunIsf Inrfy (CI) do SudáfrIcn o IncIuso n Ios movImIonfos frofskIsfns. 4? In oI /our, sIn ombnrgo, no so hnbIn do osfn dIvIsIon ¨µoIífIcn¨ on In ubIcncIon do Ios µrIsIonoros. A su voz, In cnnforn do µIodrn nµonns sI os moncIonndn y oI frnbnjo coIocfIvo on oI fumuIo do cnI junfo con oI µnfIo do frnbnjos forzndos son do rocorrIdo obIIgndo. Iodrín µnrocor osfo un dofnIIo nImIo sI no fuorn µorquo dosnfo unn µoIomIcn y µrofosfns µubIIcns µor µnrfo do mIombros doI IAC y CI oxIgIondo quo so rovIso In nnrrncIon y In oxhIbIcIon, oxµonIondo ndomás fosfImonIos confundonfos µInnfonndo quo oI frnbnjo on In cnnforn do µIodrn orn más cruoI y dosgnsfnnfo. 48 Mo Inforosn sonnInr In nµroµIncIon coIocfIvn do un sím- boIo como oI frnbnjo forzndo ImµroducfIvo donfro do In IsIn. !n mIsmn so µroduco como gosfo µoIífIco hncIn socforos quo so sIonfon gIobnImonfo oxcIuIdos do unn hIsforIn on In quo so consIdornn sujofos ¨hncodoros¨; os In formn sImboIIcn do 46 Sogun !IonoI ÐnvIs, Ins cnnforns funcIonnron como un osµncIo do socInbIIIdnd y comunIcncIon on codIgo con Ios domás µrIsIonoros (cosn quo fnmbIon nnrrn MnndoIn on su nufobIogrnfín). Isfn fuo, µnrn ÐnvIs, In ¨nsIgnnfurn cInvo¨ do In ¨unIvorsIdnd¨. SIn ombnrgo, fuo fundnmon- fnImonfo on In docndn do l9?0 cunndo Ins cnnforns funcIonnron como ncfIvIdndos roguInros do Ios µrIsIonoros. InfrovIsfn con !IonoI ÐnvIs, !obbon IsInnd, l do ocfubro do 2006. 4? Cf. Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ., op. ci/., µ. 6?. 48 Cf. Ðoncon, HnrrIof: ¨Momory nnd HIsfory nf !obbon IsInnd¨, µononcIn µrosonfndn on oI SomInnrIo Menor, onJ Hie/or,. IenenIer- ing, forge//ing onJ forgiting in /le life of /le no/ion onJ /le connuni/,, !nvnI !nIvorsIfy, Quoboc, ngosfo do 2000. Nacio n-01.indd 140 3/9/09 00:01:47 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l4l rocordnr quo oI ¨M¨ovImIonfo, como un cuorµo unIco, oxIsfo ¨dosµuos¨ do In domocrncIn, como croncIon µoIífIcn ex poe/ foc/o. 49 II movImIonfo do IIborncIon fuo on ronIIdnd unn mIríndn do nccIonos frngmonfndns onfro In dIsµorsIon do Inforosos y In roµrosIon brufnI. 50 Ior ofrn µnrfo, on oI dIscurso sobro In ¨unIvorsIdnd¨ no so hnbIn do Ins frngmonfncIonos doI AÞC y Ins dI!cuIfndos do su funcIonnmIonfo, fnmµoco doI cIsmn con oI quo on l959 oI IAC (Inn AfrIcnnIsf Congross) so soµnrn doI µnrfIdo. Þndn do osfo quodn cInro on !obbon IsInnd, dIcho nI dIsµuosfo. 5l II ox µrIsIonoro !IonoI ÐnvIs oxµrosn con cInrIdnd oI µunfo on fonsIon ¨no-dIcho¨: 49 II µunfo roforonfo ¨n quo¨ horoos cnnonIzn !obbon IsInnd gonoro µoIomIcn dosdo oI InIcIo. !nn do Ins bIogrnfíns do MnndoIn µnroco mosfrnr cuáIos fuoron Ins frncfurns IdooIogIcns µroducIdns on In µrIsIon bnufIzn- dn como ¨In unIvorsIdnd do In IzquIordn¨, y como, ndomás, In fIgurn do MnndoIn como Iídor cnmnrndn fuo crondn bnsfnnfo más fnrdo, dndo quo hnbín un nucIoo do mnrxIsfns más forvIonfos cuyn InfIuoncIn orn más fuorfo donfro doI movImIonfo, µor Io monos n fInnIos do In docndn do l960 y durnnfo fodn In do l9?0. Infro oIIos, CwnIn y Covnn MbokI so hnbrínn dosfncndo (MbokI orn un forvIonfo oµosIfor nI sIsfomn cnµIfnIIsfn µInnfonndo quo ¨un nogro jnmás µodrín bonofIcInrso do oI¨). Muchns vocos osfo dosnfIo In µosfurn do MnndoIn, quo nIgunos cnIIfIcnrínn do ¨fIbIn¨ on nquoI momonfo. IvIdonfomonfo, sobro osfos onfronfnmIonfos Idoo- IogIcos nndn so nos dIco on oI Musoo (nunquo In fIgurn do Covnn MbokI nµnrozcn roIforndns vocos). Cf. ¨MndIbn IsInnd yonrs` rocnIIod: nn oxfrncf from MonJelo. /le ou/loriceJ Iiogropl, by Anfhony Snmµson¨, SunJo, 1nJepenJen/, 20/06/l999, µ. l3. 50 Ior ofrn µnrfo, oI movImIonfo fuvo µorIodos Infornos dIsµnros do Iuchn, unIon y frngmonfncIon, con ncforos dIforonfos. Cf. VnroIn, HIIdn: ¨!n vIoIoncIn como oxµrosIon do In crIsIs do IogIfImIdnd doI Isfndo sud- nfrIcnno, l990-l994¨, on: Orfogn Sofo, Mnrfn; Cnsfnnodn !oyos, Joso CnrIos; !nznrín MIrnndn, IodorIco (comµs.): Violencio. 1e/oJo , eocieJoJ, uno perepec/ito lie/6rico, Iorrun, !nIvorsIdnd Aufonomn MofroµoIIfnnn- IzfnµnInµn, MoxIco, 2004, µµ. 26l-2?9. 5l InrndojIcnmonfo, osfo sí os rosonndo on oI Apor/leiJ Musoum, cuyo frnfnmIonfo os fomn doI µroxImo cnµífuIo. SIn ombnrgo, on !obbon IsInnd, In µoofIcn do Ios horoos quo forjnron on oI confInnmIonfo n In nuovn nncIon os mucho más fuorfo. In osfo sonfIdo, so frnfn do obvInr cunIquIor Nacio n-01.indd 141 3/9/09 00:01:47 l42 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS yo no µorfonozco nI AÞC nI n nIngun µnrfIdo µoIífIco. 52 Is quo nnfos, µorfonocor sIgnI!cnbn ofrn cosn, In IsIn sIgnI!cnbn ofrn cosn y hncor µoIífIcn on oI AÞC fnmbIon. Ahorn no hny oµosIcIon, do nIngun fIµo. SudáfrIcn nocosIfn unn oµosIcIon fuorfo y do IzquIordn (.) no osfoy dIcIondo quo oI AÞC no dobn gobornnr, osfoy dIcIondo quo n osfns nIfurns nocosIfn sor vIgIIndo, con- froIndo, choquondo. 53 !o quo quIoro mnrcnr nhorn os quo fnmbIon hn hnbIdo µnrodIns y nµroµIncIonos n Ins nnrrnfIvns o!cInIos. Snbomos quo nIgunos do Ios ox µrIsIonoros son ncfunImonfo guíns furísfIcos o µorsonnI ndmInIsfrnfIvo on In IsIn y on In cárcoI; !IonoI ÐnvIs os uno do oIIos. 54 In novIombro do 2002 nIgunos oIomonfo quo µuodn dosµorfnr unn Iocfurn do Ins frncfurns o dosncuordos donfro doI movImIonfo. 52 Hny quo nofnr quo ÐnvIs µorfonocIo nI AÞC on In docndn do l9?0. 53 InfrovIsfn con !IonoI ÐnvIs, l do ocfubro do 2006, !obbon IsInnd. ÐnvIs oxµIIco cInrnmonfo quo osfns µnInbrns Ins oxµrosnbn n Ins dos µorsonns quo Io osfábnmos onfrovIsfnndo, µoro quo no eron por/e Je eu Jiecureo en el /our. 54 Isfo µunfo gonoro unn µoIomIcn Imµorfnnfo cunndo so µroµuso do mnnorn ofIcInI. ChrIsfoµhor CoIvIn, quIon hn frnbnjndo do mnnorn fornµoufIcn con muchos ox µrIsIonoros do !obbon IsInnd consIdorn quo osfos oncuonfrnn nIgunn formn do ¨IIborncIon¨ µorformnfIvn (fnI voz yo roomµInznrín oI formIno µor co/ór/ico) on ofIcInr do guíns nhorn. IvIdon- fomonfo osfn os unn µosIcIon comµIojn quo oxcodo nuosfro osfudIo. Como dIrá Mnrc Augo, n nIvoI IndIvIdunI, muchos do quIonos sufrIoron formns oxfromns do vIoIoncIn sImboIIcn y fnmbIon Imµrosn on In mnforInIIdnd do Ios cuorµos, nfronfnn junfo con un dobor do momorIn hIsforIcn, un ¨dorocho do oIvIdo¨ quo no os Io mIsmo quo dofondor unn µosfurn nmnosIcn µnrn soguIr consfIfuyondoso como sujofos. Ioro CoIvIn nsovorn ndomás quo !obbon IsInnd ¨fuorzn n Ios vIsIfnnfos n hncor un cuosfIonnmIonfo con su µroµIn µnrfIcIµncIon on oI opor/leiJ¨. Isfo µunfo sí mo µnroco µrobIo- máfIco: on µrImor Iugnr µorquo on oI musoo, oI opor/leiJ nµnroco como sIsfomn nufoovIdonfo y dos-ngoncIndo, como yn oxµuso: no hny nIngunn InfoncIon do movIIIznr rosµonsnbIIIdndos o InvoIucrnmIonfos (Io cunI no sIgnIfIcn quo no sucodn cIrcunsfnncInImonfo). In sogundo Iugnr µorquo oI µubIIco quo vIsIfn !obbon IsInnd, µor In µroyoccIon quo so Io dIo y µor oI cosfo quo oI vInjo fIono, on grnn µnrfo os oI µubIIco do oso nuovo gonoro, Nacio n-01.indd 142 3/9/09 00:01:47 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l43 do osos ox µrIsIonoros so oncorrnron cndn uno on Ins quo hnbínn sIdo sus coIdns, y convocnron n Ios modIos µrIncIµnIos do comunIcncIon do Wosforn Cnµo. II ncfo sImboIIco fuo In ronccIon nnfo Io quo oIIos µorcIbínn como mnIvorsncIon do fondos y bnnnIIzncIon furísfIcn do In hIsforIn quo oI musoo ¨doborín nnrrnr¨, durnnfo In ndmInIsfrncIon doI µrImor dI- rocfor, Androo OdondnnI. 55 !n nIogorín os más quo µroducfIvn: on Ios fIomµos do In ¨nuovn nncIon¨, ¨Io quo vuoIvo n In coIdn¨ Io hnco como Io quo oI 'furIsmo cosmoµoIIfn`. Cf. CoIvIn, ChrIsfoµhor: ¨Irofhors nnd sIsfors do nof bo nfrnId of mo. Trnumn, hIsfory nnd fho fhornµoufIc ImngInnfIon In fho now Soufh AfrIcn¨, on op. ci/., µ. l58; Augo, Mnrc: Loe fornoe Jel oltiJo, CodIsn, InrcoIonn, l998, µµ. l0l-l04. 55 Cf. ¨Irofosf by formor µrIsonors on !obbon IsInnd¨, Moil onJ GuorJion on Line, ?-ll-2002. II µrobIomn so orIgIno µor In ronsIgnncIon confrovorfIdn do OdondnnI como dIrocfor on 2002, Iuogo do vnrIns ncusn- cIonos do frnudo y corruµcIon. OdondnnI fuo roomµInzndo on sus funcIonos µor InuI !nngn, on nbrII do 2005. Cf.: ¨SfruggIo vofornn fnkos chnrgo on !obbon IsInnd¨, Moil onJ GuorJion, 2l-04-05. A su voz, Ins dIscusIonos quo sIguIoron n osfo ncfo do Ios ox µrIsIonoros IIovnron n un dobnfo µubIIco sobro Ios confroIos do fondos µubIIcos on Ins µoIífIcns cuIfurnIos y sobro oI ¨vncInmIonfo¨ do sIgnIfIcndo µoIífIco do Ios sIfIos mnnfonIdos como locue do momorIn µubIIcn. Cf. ¨!oµorf on !obbon IsInnd grnff chnrgos oxµocfod¨, Moil & GuorJion, 24-5-2003. XoIoIn Mnngcu nnrrn nIgunns do Ins µnrn- dojns doI funcIonnmIonfo do !obbon IsInnd: on Ios dos vInjos quo hIzo como cunIquIor ofro vIsIfnnfo, no orn oI unIco sudnfrIcnno µoro sí oI unIco sudnfrIcnno nogro. In oI uIfImo do oIIos, onconfro frns unn µuorfn unn cIrcuInr do Ins nuforIdndos ofIcInIos doI musoo dIrIgIdn n Ios frnbnjndoros do !obbon IsInnd, onfro oIIos n Ios guíns ox µrIsIonoros, conmInándoIos n quo no so ndhIrIornn n unn huoIgn µrogrnmndn µnrn mnyo do 2000, dndo quo osfo Irín ¨on dosmodro do In roµufncIon do In IsIn¨. ¸Como concIIInr µInnfon Mnngcu In Imngon do In Iuchn µor In IIborncIon, unn Iuchn cuyn consIgnn fonín n In jusfIcIn socInI como µromIsn bnso, con un µodIdo µoIífIcnmonfo comµIojo quo corconn Ins IIborfndos µoIífIcns¨ ¸Como Ioor osfo oµIsodIo sIno como In cuImInncIon do In morcnnfIIIzncIon for expor/ doI ¨µnfrImonIo nognfIvo do In humnnIdnd¨¨ Cf. Mnngcu, XoIoIn: ¨Insf forgoffon In n rush fo snfIsfy InfornnfIonnI cuIfurnI oIIfos¨, SunJo, 1nJe- penJen/, 28/05/2000, µ. 8. Nacio n-01.indd 143 3/9/09 00:01:47 l44 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS nun no onfro n In hIsforIn nuovn do hombros y mujoros, o como Io quo rogrosn on un movImIonfo InndmIsIbIo hncIn oI µnsndo ¨suµorndo¨. In oso nbsurdo quo os un gosfo µoIífIco, Ios ox µrIsIonoros ImµrImon un soIIo do nIorfn do Io quo elloe quieren rocordnr(nos): quo fuoron µrIsIonoros y osfá In µosIbI- IIdnd do quo no hnynn dojndo do sorIo doI fodo, quo oI µnsndo no osfá comµIofnmonfo soµuIfndo soIo con oI formnIIsmo do In domocrncIn no rncInIIzndn, y quo fodo dosµInznmIonfo doI oIomonfo µoIífIco hncIn unn roforIcn do consumo os, do nIgunn mnnorn, un mnrco osfándnr do Ins ncfunIos µoIífIcns do nmnosIn cuIfurnI. VoIvor n hncor µrosonfo su Iugnr on nquoI sIfIo con unn Imngon oxfomµoránon, fuo fnmbIon un ncfo do nuforroconocImIonfo do quIonos µnsnron do µrosos n µroIofnrIos nIIí mIsmo y sIn soIucIon do confInuIdnd. A osfo so sumnn ofros soµorfos quo dnn sonfIdo on !o- bbon IsInnd. In oI ¨curIo shoµ¨ n In onfrndn doI Go/euo,, on vnrIos Iugnros (onfro oIIos In µnrod µrIncIµnI µoro fnm- bIon unn máquInn oxµondodorn do bobIdns do In Coco-Colo Conpon,) nos sorµrondo un monsnjo µoIífIco osfnmµndo (!g. ll). AIcnnznmos n Ioor nIIí un foxfo quo roµroduco Ins fnmosns µnInbrns do Ahmod Knfhrndn, coordInndor do In AsocIncIon do Ix IrIsIonoros do !obbon IsInnd, durnnfo In InnugurncIon: Aunquo no oIvIdnromos In brufnIIdnd doI opor/leiJ, no quoro- mos quo !obbon IsInnd son un monumonfo n nuosfrns dI!cuI- fndos y sufrImIonfos, quoromos quo son un frIunfo doI osµírIfu humnno confrn Ins fuorzns doI mnI; un frIunfo do In snbIdurín y In rIquozn do osµírIfu on confrn do Ins monfos µoquonns y In mozquIndnd. !n frIunfo do In vnIonfín y In doformInncIon sobro In frngIIIdnd y dobIIIdnd humnnns. 56 56 II dIscurso comµIofo osfá roµroducIdo on Khnfrndn, Ahmod: ¨OµonIng Addross¨, on Ðoncon, HnrrIof; Ionn, ÞIgoI; OdondnnI, Andro; ÐnvIdson, InfrIcIn (comµs.): 1eiqi/lini. Tle IoIIen 1elonJ 1xliIi/ion, op. ci/., µµ. 5-ll. II µroµIo !IonoI ÐnvIs oxµroso quo ¨|In cárcoI] dobín sor Nacio n-01.indd 144 3/9/09 00:01:47 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l45 II foµIco do In oxnIfncIon do Ios ofocfos ¨µosIfIvos¨ on !ob- bon IsInnd, su oxµosIcIon como Iugnr do frnnsIcIon quo rovoIn In µosIbIIIdnd do In rodoncIon socInI, fuo µrobIomáfIco dosdo sus InIcIos, y confInun sIondoIo. Muchos do Ios ox µrIsIonoros so mnnIfosfnron on confrn do osfn nnrrnfIvn quo vncín cnsI µor comµIofo oI roInfo do In oxµorIoncIn frnumáfIcn do Ios µrIsIonoros. 5? Ioco so nos dIco do oIIo y oI onfnsIs osfá µuosfo on oI Iugnr como ¨cnfnIIzndor¨ do In osµornnzn. Isfo ImµIdo µorcIbIr Ins nnrrnfIvns dIsµnros donfro do In oxµorIoncIn do In µrIsIon, dondo sor ¨µroso µoIífIco¨ no orn oI roforonfo unIco do IdonfI!cncIon. 58 Quo osfo dIscurso so oncuonfro Imµroso on unn máquInn do oxµondIo quo hn corrIdo Ins mnrcns do Ios eponeore n un cosfndo, do unn mnnorn µoco sufII sumorgo nI osµocfndor on oI eloucoee do In momorIn. Como In IIbIIn, !obbon IsInnd µodrín hnbor fonIdo un !nnI foIIz. Ioro nIgo so µordIo on In frnduccIon quo sufrIo In IsIn dosdo sIfIo do oµrobIo nI Iugnr do In Iuchn y on uIfImn InsfnncIn, roducfo do osµornnzn. Hoy, nuosfro osµncIo µnfrImonInI µor oxcoIoncIn Iuchn µor IIbornrso n sí mIsmo; osfá nun Inmorso on un dosordon do IdonfIdnd muIfIµIo. 59 IncIuso uno no dojn do sonfIrso nIgo InforµoIndo cunndo on In µágInn o!cInI do Infornof, on un ncáµIfo donomInndo µnrndojIcnmonfo Voloree , Principioe, so Ioo: un monumonfo; un Iugnr µnrn oI nµrondIznjo, un Iugnr do coIobrncIon y vIcforIn¨. 5? Cf. !IoufuI, V.: ¨IohInd foIIIng: µosf-opor/leiJ roµrosonfnfIons of !obbon IsInnd`s µnsf¨, op. ci/., µ. 26. 58 !ns nnrrnfIvns bIográfIcns muosfrnn cInrnmonfo dIvorsIdnd on oI frnfo n Ios µrosos, µrosfnmos y confrndonos do fIµo µoIífIco quo ndomás do rovoInr In oxµorIoncIn IocnIIzndn do In cuIfurn cnrcoInrIn, orn n su voz un frnnsmIsor do Ios sonsoros µoIífIcos quo so vIvínn fuorn do In cárcoI, on oI mundo µoIífIco doI Isfndo y In Iuchn. 59 IrIodmnn, HnzoI: ¨AII fho µnrndox of n nnfIon fuso on fho IsInnd of shnmo.¨, op. ci/. Nacio n-01.indd 145 3/9/09 00:01:47 l46 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS VnIornmos nuosfrn dIvorsIdnd y roconocomos un µofoncInI on fodn nuosfrn gonfo (.) II Musoo do !obbon IsInnd dobo µrofo- gor In InfogrIdnd do !obbon IsInnd n frnvos do In consorvncIon y oI goroncInmIonfo do su µnfrImonIo y sus rocursos, hncIondo µnrn oIIo un bnInnco onfro Ios roquorImIonfos nncIonnIos, nfrIcnnos o InfornncIonnIos (.) Þuosfros µroducfos y sorvIcIos unIcos son In cuImInncIon do nuosfro osfuorzo. Isfos dobon sor brIndndos con cnIIdnd y onfusInsmo µnrn quo µuodnn sorvIr do In mojor mnnorn n nuosfros µrovoodoros y cIIonfos on fodo oI mundo, y dovoIvorIos nsí cnIIdnd µor dInoro. 60 Ðo un ¨IInk¨ n ofro sIn cnmu"njos nµnronfos, snIfnmos do In nogncIon do In coofnnoIdnd µnrn un coIocfIvo ofnográ!co, nI Iongunjo on cInvo µubIIcIfnrIn quo vondo do In formn más frnnsµnronfo µosIbIo oI ¨sorvIcIo¨ do un frnumn coIocfIvo do ncuordo con In domnndn do In omµrosn furísfIcn InfornncIo- nnI. In osfo confoxfo, oI Isfndo os oI µrovoodor µnrn un cIIon- fo oxIgonfo, nunquo monos con oI µofoncInI µoIífIco do unn nnrrnfIvn hIsforIcn quo con In mocánIcn do Ins oxµocfnfIvns gIobnIIzndns nnfo un µroducfo do morcndo. II µnroxIsmo do osfn morcnnfIIIzncIon doI /ienpo eociol do In momorIn µnro- cIo IIognr on l999, cunndo so oIovo un oscnndnIoso µroyocfo 60 !n busquodn do eponeore InfornncIonnIos fuo cInrn on oI µrocoso do osfnbIocImIonfo doI musoo y In vonfn doI osµncIo µnrn ncfIvIdndos ¨ro- cronfIvns¨ os uno do Ios oIomonfos cInvos do onfrndn do dInoro, ndomás do Ios más do 300 000 vIsIfnnfos nnunIos on µromodIo. Cf. Koch, IddIo: ¨TournIng forror Info fourIsm¨, Moil & GuorJion on Line, l9-05-2005. hffµ://www.mg.co.zn/nrfIcIoIngo.nsµx¨nrfIcIoId=2353l0&nron=/InsIghf/ InsIghf__oscnµo/. !n croncIon do osµncIos fIµo ¨sµn¨ on In IsIn os un oIomonfo confundonfo. Ior ojomµIo, In omµrosn consuIforn sudnfrIcnnn ÐTC, Detelopnen/ Troining Coneul/ing ProtiJer, orgnnIzn un ovonfo do ¨onfronnmIonfo¨ IInmndo ¨!obbon IsInnd ÐIvorsIfy IxµorIonco¨ µnrn omµrosnrIos, vondodoros, u ¨ofro µorsonnI quo nocosIfo goroncInr In dIvorsIdnd on su Iugnr do frnbnjo¨. II ovonfo durn soIs díns on hofoIos ncondIcIonndos do In IsIn, y cuosfn ? ?50 rnnds µor µorsonn (nµroxImn- dnmonfo l l20 doInros osfndounIdonsos), hffµ://www.dfc.robbonIsInnd- dIvorsIfy.com.zn/ Nacio n-01.indd 146 3/9/09 00:01:47 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l4? nI dIrocforIo doI Musoo, quo consIsfín on ronfnr nIgunns do Ins coIdns do In µrIsIon (n µrocIos do hofoIorín cosfosn) µnrn quo furIsfns InfornncIonnIos ¨oxµorImonfnrnn¨ unn nocho do oncIorro on !obbon IsInnd, como sI In soIucIon n In frngodIn cIásIcn on formn do cnfnrsIs µudIorn /roneferir In oxµorIoncIn hIsforIcn confomµoránon. 6l ¸CuáI os oI ¨mojor µroducfo¨ on oI morcndo InfornncIonnI nuforroguIndo do In momorIn¨ ¸II quo muosfrn Io quo oI cIIonfo quIoro vor, un cIIonfo nnonImo, InfornncIonnI y on muchos cnsos Ignofo do In hIsforIn do roµrosIonos brufnIos y vIoIncIonos cofIdInnns do un sIsfomn quo su µroµIo Isfndo µrobnbIomonfo nµoyo cnIIndnmonfo¨ ¸Que quIoro vor oso cIIonfo¨ ¸A MnndoIn boxonndo on oI cnmµo do In µrIsIon o hnbInndo quodnmonfo con SIsuIu¨ (!g. l2). 62 ¸O n un gruµo do hombros nogros ongrIIIndos on oI frnbnjo ImµroducfIvo mIonfrns oI guín Io comonfn quo In ¨unIvorsIdnd¨ do In IsIn os oI símboIo mnnI!osfo doI frIunfo doI ¨bIon sobro oI mnI¨¨ ¸Snbrá oso cIIonfo quo n muchos do Ios µrosos quo nIIí so onconfrnbnn Ios fuo rosfIfuIdo oI frnbnjo, oI µrosfIgIo y oI dInoro mIonfrns ofros monos modIáfIcos, monos frnnsIgon- fos, do osos quo quodnron on oI nnonImnfo do Ins cnjns do mnnznnn y Ins µorfononcIns oxhIbIdns nuncn rocuµornron oI fIomµo muorfo do In µrIsIon ImµroducfIvn y nI sIquIorn In dovoIucIon do oso fIomµo nnrrndo Ios hn dndo un Iugnr on In hIsforIn µubIIcn doI musoo¨ In osfo nrfofncfo do hIsforIn µubIIcn, Ins doµondoncIns morcnnfIIIzndns do eponeore oxfrnnjoros, y Ins rogIns do Ios bono!cIos gnnnncInIos coIocfIvos son Ins quo Imµornn. 63 6l II µroyocfo no so IIovo n cnbo µor In µoIomIcn quo dosnfo, y quo IIogo n Ios modIos mnsIvos do comunIcncIon. Cf. ¨HorIfngo, TourIsm, Com- modIfIcnfIon¨, Moil & GuorJion, 3l do ngosfo do l999. 62 So frnfn do unn fofo ombIomáfIcn quo so roµroduco fnnfo on oI ÞoIson MnndoIn Cnfowny como on In µrIsIon mIsmn, on uno do Ios µnfIos Infornos. 63 Cf. Ðo Corfonu, MIchoI: Lo eecri/uro Je lo lie/orio, op. ci/. Nacio n-01.indd 147 3/9/09 00:01:48 l48 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS In osfo confoxfo hnrá fnIfn rocordnr quo In fofo sobro Ins µososIonos do Ios µrosos on In oxhIbIcIon 1eiqi/lini µrodujo un grnn dIIomn µorquo orIgInnImonfo hnbín sIdo dIsµuosfn µnrn sor vIsIfndn nnfos do monfnr oI ferr, n In snIIdn hncIn In IsIn, on unn osµocIo do ¨µnso obIIgndo¨ µor oI Col/ex Si/e. Isfo os un confro comorcInI do lou/e cuieine frnncosn y nrfosnníns IocnIos cosfosns, dosfInndo oxcIusIvnmonfo n furIsfns oxfrnnjoros, µnsnjoros doI furIsmo cosmoµoIIfn quo oxhIbon µnsnµorfos doI norfo µnrn comµrnr con sus cuonfns InfornncIonnIos unn hIsforIn horoIcn µoro njonn. Is osfn In hIsforIn quo so convIrfIo on nrfofncfo µoIífIcnmonfo nmbIguo, y oI dosnfío dosdo cunIquIor nnáIIsIs ncndomIco osfá on µodor soguIr dIsfInguIondo cInrnmonfo quo Ios µroIofnrIos oncorrn- dos on su nnfIgun coIdn, y Ios jnµonosos o norfonmorIcnnos o IngIosos comµrnndo su onfrndn on oI CnIfox, nI so nµro- µInn do In mIsmn roforIcn momorísfIcn, nI vIsIfnn oI mIsmo sIfIo do In hIsforIn. 64 !n odIforInI doI µorIodIco Moil onJ GuorJion dIscurrín IronIcnmonfo on 2002: In osfncIon formInnI doI ferr, do !obbon IsInnd, nrmnzon do hIorro y crIsfnIos on modIo doI V&A Slopping Moll con vIsfn nI mnr, IIovn oI nombro do ÞoIson MnndoIn on su honor, quIon µnso cnsI dos docndns do µrIsIon on In IsIn. ¸QuIoro usfod combInnr nIgo do elopping con nIgo do bnrnIz µoIífIcnmonfo 64 Is n unn µroducfIvIdnd con sonfIdo µoIífIco n In quo nIudo nquí. !o Imµorfnnfo os frnnsformnr oI sonfIdo InorcInI quo suoIo dnr oI dIscurso ncndomIco n Ins µrobIomáfIcns ¨nmbIguns¨ (In momorIn, In nncIon, In dI- vorsIdnd), on oI foco do nnáIIsIs do Io quo ¨nccIonnn¨ osos concoµfos. Isfoy do ncuordo con !ufh Mnyor on quo os jusfnmonfo µorquo son ¨nmbIguos¨ quo no hny quo doscnrfnrIos sIno µrocodor n unn ofnogrnfín do Ios sonfIdos quo gonornn, n un nnáIIsIs do Ins µrácfIcns quo nccIonnn. !ocIon nIIí so onfondorá µor quo y como os quo In momorIn os n vocos un ¨nogocIo¨, quo ofIcncIn sImboIIcn gonorn, µor quo snfIsfnco nIgunn comµuIsIon confom- µoránon. Cf. Mnyor, !ufh: Ar/ificiol Africoe.Coloniol inogee in /le /ine of gloIolico/ion, !nIvorsIfy Iross of Þow IngInnd, Hnnovor y !ondros, 2002, µµ. 20? y ss. Nacio n-01.indd 148 3/9/09 00:01:48 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l49 corrocfo¨ SoIo os unn ráµIdn cnmInnfn dosdo Ins cnsns quo ofrocon AfrIcnn 'curIos` y vInos IocnIos hnsfn In formInnI doI ferr,. Y dosdo nIIí, un µoquono vInjo on cnfnmnrán. Ah!, dos- do oI nno µroxImo Ios furIsfns fnmbIon µodrán dIsfrufnr osfo nmbIonfo on In µroµIn IsIn. !ns nuforIdndos do !obbon IsInnd osfán µInnI!cnndo mojornr In ¨Cuosf Houso¨ y ofrns dIvorsIo- nos nocfurnns, nnforIormonfo rosorvndns µnrn doIogncIonos y conforoncIns. 65 !ocurrnmos nuovnmonfo n In µágInn o!cInI do Infornof doI Musoo. In In soccIon do Ao/icioe, nµnroco unn nofn sobro In oxhIbIcIon do In ¨nuovn fnso¨ do !obbon IsInnd como oI nfrncfIvo más Imµorfnnfo do In muosfrn ¨Tourien 1nJoIo¨ n ronIIznrso on 2005 on Ðurbnn. AnforIormonfo, In oxµorIoncIn do In IsIn orn µrosonfndn con Ins Imágonos grIsos do nInmbrndos do µuns y fríos bnrrofos do coIdns mosfrnndo su µromInoncIn como un Iugnr do roµrosIon µoIífIcn. Isfo nno oI e/onJ doI Musoo IncIuyo muchos do Ios ofros sIfIos fnscInnnfos quo In IsIn fIono µnrn ofrocor, como consfruccIonos hIsforIcns, vIsfns ImµrosIonnnfos do In TnbIo MounfnIn, vIdn sIIvosfro oxofIcn y unn coIonIn do µInguInos. II e/onJ Incorµorn coIoros froscos µrosonfnndo n In IsIn con un een/iJo nóe occeeiIle , con/enporóneo.II dIsono doI nuovo e/onJ osfá on consonnncIn con In µroxImn fnso do crocImIonfo y dosnrroIIo doI Musoo do !obbon IsInnd. 66 In oI e/onJ dIrIgIdo n cIIonfos y eponeore, Ins ¨Imágonos grIsos¨ do In hIsforIn doI sIgIo XX dobon sor mnfIzndns con Ins oxIgoncIns ncordos: In fnnfnsín oxofIcn, oI osµncIo InhnbIfndo doI Sur unn voz más IIgndo n Ins nosfnIgIns (coIonInIos) do In hIsforIn nnfurnI. 6? In In ¨µroxImn fnso¨ do !obbon IsInnd Ios 65 Cf. ¨A µIoco of hIsfory¨, Moil & GuorJion on Line, ll/0l/02. 66 CursIvns míns. 6? !n µunfo cInvo nquí quo no dosnrroIInro in ex/eneo µorquo cons- fIfuIrín un objofo do osfudIo nµnrfo, os In docInrncIon do !obbon IsInnd Nacio n-01.indd 149 3/9/09 00:01:48 l50 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS gosfos frngmonfnrIos do In roµrosIon µoIífIcn y In dIforoncIn rncInI, cnsI no so moncIonn osfo uIfImo, dobon sor roomµIn- zndos µor un sonfIdo ¨más nccosIbIo y confomµoránoo¨. 68 como ¨InfrImonIo do In HumnnIdnd¨ µor In !ÞISCO on l999. Aµoyndo on dos crIforIos do In !ÞISCO quo no dojnn do sor ouroconfrIcos (Ins Idons do ¨µnfrImonIo nnfurnI¨ o ¨cuIfurnI¨; fnngIbIo o InfnngIbIo), !obbon IsInnd cnbnIgn onfro nmbos, nuncn osµocIfIcndos doI fodo on In docInrncIon: µor momonfos oI InfrImonIo do In HumnnIdnd os In IsIn, µor momonfos os su hIsforIn, µor momonfos, su nrfofncfo (In µrIsIon). IInnImonfo, so docInrn InfrImonIo ¨InfnngIbIo¨ do unn hIsforIn sombrín, µnsndn y ¨suµorndn¨ (fomnndo como µunfo do µnrfIdn sIfIos como IsIn do Coroo on SonognI quo os un fosfImonIo do In frnfn nfIánfIcn do oscInvos). Más nIIá do quo con osfn ¨nuovn fnso¨ so ImµusIoron Ins rogIns más formnIos sobro quo y quIonos confnrínn In ¨hIsforIn sombrín¨ ncordo con unn osfofIcn mornI doI /urieno gloIol ncfunI bnsndo on oI µnfrImonIo, In !ÞISCO IogIsIo cInrnmonfo Io quo ¨µuodo¨ sor nnrrndo, Io quo onfrn on Ios crIforIos osµocIfIcndos. Vonso hffµ://whc.unosco.org/on/IIsf/9l6/documonfs/, uIfImn consuIfn: l4/05/0?. Sobro In nmbIguodnd doI concoµfo do ¨µnfrImonIo do In humnnIdnd¨ on osµncIos µoscoIonInIos y Ins fonsIonos onfro consIdorncIonos vnIornfIvns gIobnIos do fIomµo/osµncIo/hIsforIn, y µorsµocfIvns IocnIos, cf. ChnIcrnff, Jnsµor: ¨'VnrImu VnInIo`: rock nrf ns WorId HorIfngo In n rIfunI Inndscnµo of confrnI TnnznnIn¨, on Jnmos, Wondy; MIIIs, ÐnvId (ods.): Tle quoli/iee of /ine. An/lropologicol opprooclee, Iorg, Þuovn York, 2005, µµ. 35-53. 68 II µorIodIsfn XoIoIn Mnngcu hnco nofnr quo on oI nno 2000 In cnsn/µrIsIon do uno do Ios más Imµorfnnfos Iídoros doI movImIonfo nnfI- opor/leiJ, !oborf Sobukwo, no morocín nIngunn nfoncIon on !obbon IsInnd. Sobukwo fuo un oIomonfo confrnI do In IIgn juvonII doI AÞC on In docndn do l950, µoro Iuogo dojo oI movImIonfo y fuo uno do Ios dIsIdonfos fundndoros doI Inn AfrIcnnIsf Congross (IAC). Sobukwo osfuvo on !obbon IsInnd como µrIsIonoro dosdo l96l hnsfn l969. SIn ombnrgo, osfnbn on ¨confInnmIonfo soIIfnrIo¨ on unn µoquonn cnsn osµocInI do In IsIn, fuorn do In µrIsIon. Su hIsforIn, osµocIfIcn Mnngcu, no orn sIquIorn nombrndn on oI four µor In IsIn, y In quo fuo su cnsn/µrIsIon, osfnbn µrácfIcnmon- fo on ruInns. Sobukwo murIo on l9?8, n Ios 53 nnos, yn on IIborfnd. IrobnbIomonfo n cnusn do In nofn do Mnngcu (un µorIodIsfn do µubIIcn noforIodnd) y sus roµorcusIonos, In ComIsIon do !obbon IsInnd In- formo on 2003 quo oI Ðoµnrfnmonfo do Arfo y CuIfurn hnbín dosfInndo l 200 000 rnnds (nµroxImndnmonfo l60 000 doInros) µnrn rosfnurnr In cnsn do Sobukwo o Infonfnr IncorµornrIn nI /our. Hnsfn mI osfnncIn on In IsIn on ocfubro do 2006, osfo no hnbín sucodIdo. Cf. Mnngcu, XoIoIn: ¨Insf forgof- Nacio n-01.indd 150 3/9/09 00:01:48 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l5l II Iugnr do In hIsforIn µnroco hnbor quodndo rosorvndo n nquoIIos n quIonos ÞIofzscho donomInnbn ¨Ios ounucos doI µrosonfo¨, Ios nnfIcunrIos Incnµncos do comµrondor In fuorzn µIásfIcn doI oIvIdo. 69 Ioro osfá cInro quo ÞIofzscho µonsnbn on In nrIsfocrncIn docImononIcn do coIoccIonIsfns do corfo y consorvndoros µoIífIcos, o on oI nrchIvo nbrumndor como obfurndor do In croncIon on oI µrosonfo, y no on oI oIvIdo do un sIsfomn do oxµIofncIon y sogrogncIon quo fuo oI oµífomo ncnbndo y brufnI do Ios sIsfomns coIonInIos. ¸Quo sIgnI!cn on oso µárrnfo sor nóe occeeiIlee, nóe con/enporóneoe¨ IInnfoábnmos on In InfroduccIon In µro- ocuµncIon do Huysson sobro oI µoIIgro do quo In hIsforIn so dIIuyn on un fIµo osµocí!co do momorIn (doµondIonfo do In IogIcn doI consumo): oI µrosonfo leclo preeen/e on modnII- dndos nooIIbornIos do morcnncín y fugncIdnd. ?0 SIguIondo osfn Iínon, sor ncordo con sonfIdos nóe con/enporóneoe on oI musoo do !obbon IsInnd os unn urgoncIn quo rosµondo n µor Io monos dos IogIcns, on unn µrosonfncIon confrndIcforIn. !n do unn modornIdnd nsodIndn µor oI ImµornfIvo nncIonnI do hncor µrosonfo oI µnsndo que JeIe sor rocordndo, y In do Ins oxIgoncIns µoscoIonInIos doI cnµIfnIIsmo frnnsnncIonnI quo buscn comµonsnr oI sonfIdo morcnnfIIIzndor con unn mornI nocosnrIn µnrn nuosfro ¨hombro hIsforIco¨. In osfn confrndIccIon Ins nnsIodndos µoscoIonInIos so hncon más ovIdonfos: ?l !obbon IsInnd dobo dojnr on cInro quo ¨hn frIun- fon In rush fo snfIsfy InfornnfIonnI cuIfurnI oIIfos¨, SunJo, 1nJepenJen/, 28/05/2000, µ. 8. Sobro In rosfnurncIon do In cnsn do Sobukwo, cf. IoIIen 1elonJ Mueeun Annuol Iepor/, 2002/3, !obbon IsInnd Musoum, CIudnd doI Cnbo, 2003, µµ. l2-l3. 69 ÞIofzscho, IrodorIk: SoIre terJoJ , perjuicio Je lo lie/orio poro lo tiJo, op. ci/. ?0 Huysson, Androns: ¨Irosonf µnsfs.¨, op. ci/., µµ. 33-34. ?l !nnnjIf Cuhn dIscufo oI concoµfo fIIosofIco do ¨nnsIodnd¨ µnrn frns- IndnrIo n Ins µoIífIcns doI ImµorIo como n In mnnorn do un ¨In bofwoon¨ µoIífIcnmonfo InforµoIndor. Cf. Cuhn, !nnnjIf: ¨Þof nf homo In omµIro¨, Nacio n-01.indd 151 3/9/09 00:01:48 l52 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS fndo oI bIon sobro oI mnI¨, sIn osµocI!cnr domnsIndo como os quo ¨oI mnI¨ no so oncnIIo on Ins fIorrns doI Cnbo como unn µnndomIn InoxornbIo, sIno quo fuo concobIdo, gosfndo y dosnrroIIndo donfro do In IogIcn gIobnIIznnfo do Ios Im- µorInIIsmos suµorµuosfos, doI coIonInIIsmo Inforno y do In ofIcn cosmoµoIIfn doI cnµIfnIIsmo fnrdío. Tnmµoco fIono quo dofonorso on mInucIns sobro Ios ¨sncrI!cIos¨ nocosnrIos do unn modornIdnd domocráfIcn quo n In voz quo roµrosonfn un µnrfonguns sobro Ins sombrns doI opor/leiJ, sIguo dojnndo fuorn do Ios bono!cIos cunnfIfnfIvos doI ¨frIunfo doI bIon¨ n In nbrumndorn mnyorín do In µobIncIon sudnfrIcnnn. ?2 A su voz, In ¨nuovn fnso¨ doI musoo os In nµorfurn do sus ¨sorvIcIos¨ nI cnµIfnI µrIvndo do InvorsIon µnrn oI furIsmo InfornncIonnI; y on osfo cnso, sor nóe con/enporóneoe , occeeiIlee ImµIIcn ronuncInr n dobnfIr con sujofos µoIífIcnmonfo sIfundos, unn hIsforIn muIfIfncofIcn ¨on fIomµo hoforogonoo¨. Infoncos, so µroµono oI osµncIo monos comµromofodor, más comµIn- cIonfo, do Ins coIonIns do µInguInos y In vIsIon µnnorámIcn do In ToIle Moun/oin on oI confInonfo. IInnImonfo, sor nóe con/enporóneoe os unn muosfrn do sIncornmIonfo nnfo Ins urgoncIns doI vInjo µosmodorno: Ios frnnsounfos cosmoµoIIfns dobon µodor vorIo fodo, rogIsfrnrIo fodo, oxµorImonfnrIo fodo; µoro ráµIdo, µorquo oI µorogrInnjo µor In hIsforIn doI Sur os cosfoso y dosµuos do fodo, oI opor/leiJ no Ios µorfonoco. ?3 In µnInbrns do XoIoIn Mnngcu, on Ðubo, Snurnbh (od.): Poe/coloniol Poeeogee, Oxford !nIvorsIfy Iross, Þuovn ÐoIhI, 2004, µµ. 4l y ss. ?2 Cf. Mngubnno, ZIno: ¨Tho rovoIufIon bofrnyod¨ CIobnIIznfIon, nooIIbornIIsm nnd fho µosf-opor/leiJ sfnfo¨, op. ci/. ?3 Cf. Sobro osfns cnrncforísfIcns doI vInjo on In orn µosmodornn, vonso Augo, Mnrc: 1l tioje inpoeiIle. 1l /urieno , eue inógenee, InrcoIonn, CodIsn, l998; sobro un nnáIIsIs do Ins µoIífIcns doI furIsmo on SudáfrIcn, vonso WIfz, !osIIo; !nssooI, CIrnj; MInkIoy, Cnry: ¨TourIsf MomorIos of AfrIcn¨, op. ci/. Nacio n-01.indd 152 3/9/09 00:01:48 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l53 sI nuosfrns InsfIfucIonos cuIfurnIos son nndn más quo µro- ducfos on vonfn µnrn oI consumo do Ins oIIfos cuIfurnIos InfornncIonnIos, ¸quIon nos µrovoorá do nuosfrns µroµIns comµronsIonos, símboIos y sIgnI!cndos quo son In bnso do In nncIon modornn¨ ?4 Ðonfro do osns confrndIccIonos, oI Isfndo ncfunI sud- nfrIcnno no dojn do ImµrImIr on sus µoIífIcns µubIIcns un sIgnI!cndo ndIcIonnI n In IsIn. Þuovnmonfo on su µágInn o!cInI y bnjo Ins Ao/icioe, un nrfícuIo fIfuIndo ¨!obbon IsInnd on ÁfrIcn¨ ojomµII!cn con cInrIdnd osfo µunfo. II musoo do !obbon IsInnd y In !huru CommunIcnfIons során sodo do unn vordndorn IIosfn AfrIcnnn; oI IosfIvnI AfrIcnno do !obbon IsInnd (.) |quo comonznrá] oI 24 do soµfIombro do 2003. Aquí (.) Ios nfrIcnnos során cnµncos do µrosonfnrso on unn soIn voz como fnIos y osfnrán orguIIosos do sor nfrIcnnos jun/o con Ios sudnfrIcnnos (.) Aunquo 'dIo vIdn` n In humnnI- dnd, ÁfrIcn hn sIdo snquondn on sus rocursos, fnnfo humnnos como nnfurnIos. Ðosµuos do sIgIos do oµrosIon y oscInvIzncIon, oI confInonfo osfá nhorn IIsfo µnrn Iovnnfnrso y fomnr su jusfo Iugnr junfo con ofrns nncIonos doI mundo (.) Is nsí quo nhorn fonomos In oµorfunIdnd do cronr unn IdonfIdnd nfrIcnnn vor- dndorn quo frnnsµorfnrá nuosfrn cuIfurn, musIcn y µnfrImonIo nfrIcnno nI rosfo doI mundo (.) |Ðo nIIí quo oI fosfIvnI son] ofrocIdo on oI !obbon IsInnd Musoum, sIfIo do!nIdo como In- frImonIo do In HumnnIdnd, quo so hn convorfIdo on oI símboIo doI frIunfo doI osµírIfu humnno sobro In ndvorsIdnd. ?5 Þuovnmonfo vomos ImµIícIfo oI µosIcIonnmIonfo do In roforIcn doI ¨ronncImIonfo nfrIcnno¨ fnn ufIIIzndn µor Thnbo ?4 Mnngcu, XoIoIn: ¨Insf forgoffon In rush fo snfIsfy InfornnfIonnI cuIfurnI oIIfos¨, op. ci/. ?5 hffµ://www.robbon-IsInnd.org.zn/nows/vIow.nsµ. CursIvns míns, uIfImn consuIfn: 23/0?/06. Nacio n-01.indd 153 3/9/09 00:01:48 l54 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS MbokI. ?6 Ahorn SudáfrIcn os ¨vordndornmonfo nfrIcnnn¨, y os µnrfo no soIo goográ!cn sIno fnmbIon cuIfurnI, µoIífIcn y oconomIcn doI confInonfo. Su ¨oxcoµcIonnIIdnd¨ os rovIsndn dosdo oI frnumn doI opor/leiJ µor unn nuovn gosfIon µoIífIcn quo Infonfn µosIcIonnr nI µnís como oI gIgnnfo donfro do Ins gooµoIífIcns confomµoránons do Ios ¨bIoquos rogIonnIos¨. ?? Inrn oIIo, In roµrosonfncIon do !obbon IsInnd como oI rosu- mon do In hIsforIn confInonfnI os nocosnrIn µnrn soIInr un fIµo do IdonfIdnd µoscoIonInI. !n cuIfurn y oI µnfrImonIo ¨nuosfros¨ fIonon un sujofo rodo!nIdo. Hny unn oµorfunIdnd ?6 !nn nµrocIncIon cInrn doI dIscurso do MbokI sobro oI !onncImIonfo AfrIcnno so µorcIbo on In ConforoncIn con oso mIsmo nombro quo oI µroµIo MbokI dIcfo on Johnnnosburgo oI 28 do soµfIombro do l998, nun sIondo vIco-µrosIdonfo, hffµ://www.dfn.gov.zn/docs/sµoochos/l998/mbok0928. hfm, uIfImn consuIfn: 23/0?/0?. ?? !n ¨oxcoµcIonnIIdnd hIsforIcn¨ sudnfrIcnnn como oI µnís ¨bInnco¨ donfro do ÁfrIcn (Io cunI Io ImµrImo on ronIIdnd unn ndjofIvncIon quo fIono quo vor monos con In ¨dIsfrIbucIon rncInI¨ do In µobIncIon quo con unn ¨mnrcn cuIfurnI¨), o como oI µnís nfrIcnno quo no sIguIo Ios µnrámofros cIásIcos do In coIonIzncIon/doscoIonIzncIon doI rosfo do ÁfrIcn, son yn ¨ro- vIsndos¨ µor dIforonfos nuforos como Cny SnIdmnn o ÞoII !nznrus, onfro ofros. Isfos nuforos µroµonon dosdo dIforonfos nnáIIsIs y dIscIµIInns, quo SudáfrIcn sIguIo µnfronos do dosnrroIIo oconomIco y confIgurncIon socInI con µronuncIndns ¨µnrfIcuInrIdndos¨ quo no consfIfuyon, sIn ombnrgo, ¨oxcoµcIonnIIdndos¨ (un cnµIfnIIsmo oxfrncfIvo do oxµIofncIon rncIsfn do mnno do obrn quo fuo mufnndo do ncuordo con Ios cnmbIos doI sIsfomn gIobnI). !nznrus nnnIIzn con µrocIsIon Ins nµroµIncIonos do In Idon do ¨oxcoµcIonnIIdnd¨ frnsIndndn nI ¨ronncImIonfo¨ nfrIcnno. Aquí oI nuovo gobIorno µosf-opor/leiJ cnµIfnIIzn In Idon do unn nncIon oxcoµcIonnI dosdo ofro ánguIo, µnrn µosIcIonnrIn como ¨unIcn¨ donfro doI confInonfo (y µorfIInrIn como In nncIon do IIdornzgo on oI µrogrnmn confInonfnI do ronncImIonfo). Cf. SnIdmnn, Cny: ¨Is Soufh AfrIcn dIfforonf¨ SocIoIogIcnI comµnrIsons nnd fhoorofIcnI confrIbufIons from fho Innd of opor/leiJ¨, Annuol Ietieu of Sociolog,, voI. 25, l999, µµ. 4l9-440; !nznrus, ÞoII: ¨Tho Soufh AfrIcnn IdooIogy: Tho myfh of oxcoµfIonnIIsm, fho Idon of ronnIssnnco¨, Sou/l A/lon/ic Quor/erl,, Ðuko !nIvorsIfy Iross, voI. l03, num. 4, vornno do 2004. Nacio n-01.indd 154 3/9/09 00:01:48 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l55 µnrn cronr In ¨IdonfIdnd nfrIcnnn vordndorn¨ quo on !obbon IsInnd vIono n rodoscubrIrso on oI ¨fosfIvnI¨ doI confInonfo. ¸Sorá quo ¨nuosfrn¨ CuIfurn, In do In frndIcIon, In do In nosfnIgIn µor In mnrcn do In nfrIcnnIdnd y ¨nuosfrn¨ MusIcn vondrán unn voz más n soIInr oI gosfo µoscoIonInI do ¨Io quo dobo sor nufonfIcnmonfo nfrIcnno¨¨ ?8 ¸Ior quo µnrocIorn sIomµro quo In ¨IdonfIdnd nfrIcnnn¨ so oncuonfrn en o/ro por/e, fuorn do Ins urgoncIns cofIdInnns do In dIforoncIn µoscoIonInI¨ Isfo no soIo nµunfn n formns dosµoIIfIzndns do nosfnIgIn. SI !obbon IsInnd os oI sIfIo do fodn ÁfrIcn µnrn ro-onconfrnr In MusIcn y In CuIfurn, on osns mnyuscuIns sugoronfos, onfoncos no sorín do oxfrnnnr quo oI opor/leiJ roµrosonfndo codn su Iugnr nnfo In mofáforn do ¨fodos¨ Ios oµrobIos, oI osµncIo do ¨fodns¨ Ins IIborncIonos, y oI sIfIo do cunIquIor coIobrncIon, como Ins Invonfndns con unn ocnsIon µoIífIcn oI forfnIocImIonfo rogIonnI quo µoco fIono quo vor con In rosfIfucIon morocIdn do Ios µnsndos sIIoncIndos. TnI voz no doborínmos oIvIdnr quo os on su osµocI!cIdnd quo un hocho so hnco InfoIIgIbIo, y µormIfo comµrondor onfoncos su nnfurnIozn µoIífIcn. ?9 In osfn ¨oxhumncIon¨ do In ¨ofrn ?8 Inrn unn dIscusIon do ¨Io nufonfIco¨ on ÁfrIcn como µoIífIcn co- IonInI do ¨fIjncIon¨ do In IdonfIdnd, cf. HodoIr, CnfhorIno: ¨ÐoconforIng fho gnzo nf Ironch coIonInI oxhIbIfIons¨, on: !nndnu InuI; KnsµIn, Ðo- bornh (ods.): 1nogee onJ 1npiree. Vieuoli/, in coloniol onJ poecoloniol Africo, !nIvorsIfy of CnIIfornIn Iross, IorkoIoy y !ondros, 2002, op. ci/., µµ. 24l y ss. ?9 In un comonfnrIo sobro In µnrfIcIµncIon do sudnfrIcnnos judíos on In conmomorncIon do Ios 60 nnos do In IIborncIon do AuschwIfz oI l6 do junIo do 2005, un µorIodIsfn do Moil onJ GuorJion rocuordn ofro l6 do junIo, oI do l9?6, cunndo fuvo Iugnr In mnfnnzn do osfudInnfos do Sowofo. In osfo comonfnrIo, IIkIIo Moyn InvIfn n conmomornr Io quo In ¨socIodnd cIvII nogrn¨ µor fuorn do cnnnIos µoIífIcos hnbín snIIdo n µodIr on nquoI momonfo. Y ngrogn quo µnrn oI gosfo conmomornfIvo ¨no doborín- mos osµornr quo un gobIorno nI quo Io hn sIdo Imµuosfo forfnIocor In unIdnd nncIonnI, µromuovn coIosnmonfo un concoµfo nncIdo doI IInck Iowor¨. II IInmndo do Moyn os oI do quobrnr Ios mnndnfos ofIcInIos y mnnIfosfnr on Nacio n-01.indd 155 3/9/09 00:01:48 l56 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS cnrn¨ do SudáfrIcn, In vIsIbIIIdnd do In hIsforIn y In cuIfurn so convIorfo on oI congoInmIonfo osforoofIµndo do In ofnIcI- dnd on unn Imngon bnnnIIzndn, do In conformncIon cuIfurnI y sus µrocosos dInámIcos. 80 In osfo osconnrIo so dosdIbujnn Ins µoIífIcns do Io mIsmo y Io ofro, y oI ¨crImon µorfocfo¨ do InudrIIInrd nI quo nIudínmos más nrrIbn, so vuoIvo µnrfo consfIfufIvn do Ins nuovns µoIífIcns sobro In IdonfIdnd y oI µnsndo. 8l ¸Insfnrá con docIr quo nuosfrns roµrosonfncIonos doI fIomµo, do nuosfro dosµIIoguo on oI, hnn sIdo coIonIzndns µor In IogIcn consumIsfn¨ ÐIfícIImonfo µuodo sor osfo un nrgumonfo su!cIonfo. XoIoIn Mnngcu µInnfon con ngudozn quo Io quo oxIsfo on oI µrosonfo os un ¨combo¨ do In hIsforIn rocIonfo sudnfrIcnnn, quo so Infonfn Imµonor µor fodos Ios modIos como rogIsfro do In hIsforIn vIvIdn. 82 Así, Io quo oI donomInn In ¨quImorn¨ do In roconcIIIncIon µrIncIµnImonfo µrofngonIzndn µor In T!C y oI ¨mIIngro fruInfnIIsfn¨ do In In osforn µubIIcn Ins conmomorncIonos µoµuInros, µor fuorn do Ins rígIdns mnrcns IdonfIfnrIns µroµuosfns µor oI Isfndo. Cf. Moyn, IIkIIo-ÞfsIkoIoIo: ¨TImo fo sny 'novor ngnIn`¨, Moil & GuorJion, l?/06/05. 80 Cf. !nssooI, CIrnj: ¨Tho rIso of horIfngo nnd fho roconsfIfufIon of hIsfory In Soufh AfrIcn¨, Kronoe. Journol of Cope Hie/or,, num. 26, ngosfo do 2000, µ. 6. 8l Cf. InudrIIInrd, Jonn: 1l crinen perfec/o, op. ci/., µµ. l56-l5?. 82 Mnngcu fuvo un roI Imµorfnnfo como roµorforo y soguIdor do In T!C on oI uIfImo nno do In comIsIon (l998). Inrn oI, hny unn osµocIo do ¨frnmµn¨ on su funcIonnmIonfo: ¨fnnfo on Ios µnísos InfInonmorIcnnos como on In µroµIn SudáfrIcn, Ins comIsIonos do In vordnd hnn sIdo más oxIfosns on oI 'osfnbIocImIonfo` do unn vordnd, quo on oI fncIIIfnmIonfo do In roconcIIIncIon¨. Sorín Inforosnnfo µonsnr sobro un ordon µoIífI- co do fIjncIon do vordndos (fIjncIon quo os n In voz, no dobomos oIvIdnrIo, unn fIjncIon do /ex/oe). Quodnn µondIonfo osfudIos quo fnI voz n nIvoI comµnrnfIvo nnnIIcon como hnn funcIonndo osos µrocosos do fIjncIon: quo donuncIn orn fomndn, quo so IncIuyo on oI roµorfo, como so IncIuyo, bnjo quo fIgurns fnxonomIcns y bnjo quo rogIsfros foxfunIos, y no monos Imµorfnnfo, por quienee. Cf. Mnngcu, XoIoIn: ¨Insf forgoffon In rush fo snfIsfy InfornnfIonnI cuIfurnI oIIfos¨, op. ci/., µ. 8. Nacio n-01.indd 156 3/9/09 00:01:48 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l5? IIborncIon oncnrnndo on oI AÞC so hnbrínn frnnsformndo on ¨nuosfro µroducfo cuIfurnI do oxµorfncIon más Imµorfnnfo¨. 83 Ioro fnI como sucodo con Ins dIsfrIbucIonos sImboIIcns do Ins ¨vonfnjns comµnrnfIvns¨ nncIonnIos on oI osconnrIo gIobnI/ InfornncIonnI, Ios µroducfos do oxµorfncIon (fnmbIon cuI- furnIos) µnsnn n formnr µnrfo consfIfufIvn do In IdonfIdnd como Io ¨fíµIco¨, nncIonnI/IocnI. Ðo nquí so dosµrondo ofrn ronIIdnd más fuorfo quo quIo- ro dosfncnr: In mnrcn do Io ¨fíµIcnmonfo sudnfrIcnno¨ no os un bIon do cnmbIo (un µroducfo, unn nrfosnnín), sIno un /ipo Je lie/orio. !o quo oI musoo do !obbon IsInnd muosfrn (nsí como Io hnco oI Monumonfo nI Voorfrokkor) os quo oI nconfo no osfá µuosfo soInmonfo on un gIro on oI dIscurso, sIno on µroducIr un cnmbIo on In reloci6n Je loe euje/oe no- cionolee con eu poeoJo. II dIscurso o!cInI hn buscndo quo Ios sudnfrIcnnos fongnn unn roIncIon consfnnfo y corcnnn con oso µnsndo, µoro osn roIncIon so µroduco n frnvos do unn !jncIon como ¨combo¨ do oxµorfncIon morcnnfIIIzndo. 84 Isfn os µrobnbIomonfo unn osµocI!cIdnd sudnfrIcnnn: In cnµIfn- IIzncIon locol doI 'horror-suµorndo` on morcnncín gloIol, Io cunI so nIojn mucho do cunIquIor roIncIon quo conozcnmos onfro µnsndo-µrosonfo y nncIon (yn son In ImµosIcIon do Iugnros do momorIn µor fnIfn do onfornos, como oxµonín IIorro Þorn, o bIon Ins formns conocIdns do ndmInIsfrnr 83 1Jen. 84 Sobrn docIr quo nquí os noforIn mI doudn con Ios nnáIIsIs bonjn- mInInnos (sIguIondo n In IscuoIn do Irnnkfurf) sobro In roIncIon do In modornIdnd cnµIfnIIsfn con In ¨vnIorIzncIon doI vnIor, In onnjonncIon do Io µoIífIco, y oI fofIchIsmo gonornIIzndo do Ins roIncIonos socInIos y doI fIomµo hIsforIco¨. Cf. Junnos !oµoz, Jorgo: ¨Arfo y rodoncIon¨, on: Ichovorrín, IoIívnr (comµ.): Lo niroJo Jel óngel. 1n /orno o loe fosIs sobro In hIsforIn Je Wol/er Benjonin, !ÞAM-Irn, MoxIco, 2005, µ. 242. SIn ombnrgo, quIoro µonor oI nconfo sobro In ¨µroducfIvIdnd¨ do oso fofIchIsmo, quo nunquo ¨nµnronfo¨, no dojn do ImµrImIr fuorfos cnrncforísfIcns on oI µrosonfo, sobro oI fIµo roIncIonos socInIos con oI µnsndo. Nacio n-01.indd 157 3/9/09 00:01:48 l58 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS In IdonfIdnd nncIonnI dosdo Ins oxµosIcIonos doI µnsndo on formInos do fránsIfo dosdo In ¨dIforoncIn¨ n In ¨unIdnd¨ o nI ¨muIfIcuIfurnIIsmo¨). TnI voz oI µrobIomn más ncucInnfo osfo on In ImµosIbI- IIdnd do vor nquí In ononneeie eoliJorio Sá quo µIdo WnIfor IonjnmIn n frnvos do In momorIn do Ios horroros, Idon quo fuo roformuIndn µor Hnbormns como un dobor norol con oI µnsndo, dondo In horoncIn IIusfrndn (unn ofIcn IIbornI y cos- moµoIIfn) µodrín confrnrrosfnr oI osµírIfu doI cnµIfnIIsmo quo fngocIfn In µoIífIcn. 86 !os nrfofncfos µubIIcos do In momorIn doborínn nsonfnr osn roIncIon con In hIsforIn do In vIoIoncIn. SIn ombnrgo, cunndo Ins vocos dIsIdonfos son sIIoncIndns y oI µnsndo os frnnsformndo on unn frnmn quo unIformn Ios sIgnI!cndos, In µofoncInIIdnd crífIcn do In ononneeie so rofrncfn hncIn In oxµorIoncIn cnfárfIcn confomµoránon: on oIIn, oI osµocfndor osfnbIoco unn roIncIon cIIonfoInr con oI µnsndo, no mornI. In osn sínfosIs do In nIforIdnd y on In formuIncIon sIsfomIcn y nmorfn doI ¨ovonfo vIoIonfo¨ doI opor/leiJ, oI oIomonfo más µroducfIvo os In susµonsIon doI Iugnr doI vIsIfnnfo, doI lec/or doI musoo, on oI con/inuun hIsforIco: In IsIn so µorsonI!cn, oI opor/leiJ so eie/eno, oI ovonfo so con!nn, como sI fodo fuorn µnrfo do unn hIsforIn quo rosuIfn njonn, µroducIdn en o/ro por/e, on ofro µrocoso: no soIo fuorn do Ios sujofos quo hoy consfIfuyon SudáfrIcn, fnmbIon fuorn doI ongrnnnjo InsfIfucIonnI InfornncIonnI quo n In voz quo mIrnbn nI opor/leiJ como oI uIfImo horror do In modor- 85 AnnmnosIs os un concoµfo µInfonIco quo ImµIIcn fomnr ¨oI snbor como un rocordnr¨, o IndIcn, groeeo noJo, Ins formns do rocoIoccIon do In momorIn µnrn oI rocuordo. 86 Cf. Ðuvonngo; IIofor: ¨Tho µoIIfIcs of momory nnd forgoffIng nffor AuschwIfz nnd Apor/leiJ¨, op. ci/., µµ. l-32; osµ. µµ. l9-20. Ior suµuosfo quo Ios nrgumonfos do Hnbormns son µrobIomáfIcos nnnIIzándoIos in ex/eneo, µorquo no roconocon quo on In µroµIn horoncIn IIusfrndn hny ruµfurns n In nnnmnosIs soIIdnrIn. Nacio n-01.indd 158 3/9/09 00:01:49 !A ÞACIÓÞ IXHIIIÐA, !A HISTO!IA IÞ I! SHOPP1AG l59 nIdnd coIonInI, µormIfIo su oxIsfoncIn como In dosfIIncIon !nnI do In dIvIsIon onfro mofroµoII-coIonIn. 8? II dobor mornI do In momorIn nIudIdo µor Hnbormns µIdo unn rovIsIon do In hIsforIn gIobnI, sIsfomIcn, µnrn µodor comµrondor quo oI ¨combo¨ sudnfrIcnno como ¨fIµo do hIsforIn¨, os µroducfo do Ins fonsIonos doI ImµorIo (y no do unn hIsforIn vIsIfndn y njonn, o suµorndn grncIns nI e/loe IIusfrndo). !obbon IsInnd Musoum os un sIfIo do In hIsforIn on oI quo so combInnn do mnnorn unIcn Ins µodngogíns o!cIn- Ios do In nncIon, Ins oxIgoncIns frnnsnncIonnIos doI morcndo do consumo doI µnsndo, Ins µoIífIcns confrndIcforIns do rocroncIon confInonfnI do unn IdonfIdnd osoncInIIzndn y nIgunns mnnIfosfncIonos dIsIdonfos sobro oI nuovo e/loe do In momorIn nncIonnI. In osfo sonfIdo, Ins cnjns do mnnznnn do 1eiqil/ini quo sIguon oxhIbIondoso on oI Aeleon MonJe- lo Go/euo, son nrcnIzncIonos quo convIorfon n In roµn doI µrIsIonoro on unn nIogorín nncIonnI doI horoo coIocfIvo, on In quo no µuodo hnbor dIsIdonfos. Ioro sIomµro hny !surns. !os ox µrIsIonoros quo so oncorrnron nuovnmonfo on !obbon IsInnd on 2002 no soIo hIcIoron nIgo con Imµncfo modIáfIco. !snron osn horrnmIonfn µnrn roformuInr oI fIomµo socInI, su µorcoµcIon do Ins confInuIdndos doI opor/leiJ. Con sus mIsmos símboIos, oI monsnjo do unn ovonfunI ¨IdooIogín domInnnfo¨ os rIdIcuIIzndo. 88 Isfo no nIcnnzn n sor unn ¨confrn-momorIn¨ sudnfrIcnnn. Is más bIon un "oel, ¨un µIIoguo dondo so hnIIn In vordnd¨, unn IncIsIon on Io quo µnroco un µrocoso ImµnrnbIo do consfruccIon do unn nuovn hIsforIn o!cInI. 8? Cf. oI nnáIIsIs do Jncquos ÐorrIdn sobro oI opor/leiJ on momonfos do su roµudIo InfornncIonnI. ÐorrIdn, Jncquos: ¨!ncIsm Insf word¨, Cri/icol 1nquir,, l2, ofono do l985, µµ. 290-299. 88 Ihnbhn, HomI: 1l lugor Je lo cul/uro, op. ci/., µµ. lll y ss.; Mnyor, !ufh: Ar/ificiol Africoe., op. ci/., µµ. ?6 y ss. Nacio n-01.indd 159 3/9/09 00:01:49 Nacio n-01.indd 160 3/9/09 00:01:49 II I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO: A!ICO!ÍAS IÞVI!TIÐAS Y !A ¨MIMO!IA T!TI!AÐA¨ IÞ I! M!SIO ÐI! APAITH11D ÐI JOHAÞÞISI!!CO Teji6 en el non/o uno luello. Vigil6 el relónpogo, lo re/uto , ee fue. 1n el precieo /roco orJen6 ninucioeonen/e lo que JeIlo oltiJor. HoIlo enleIroJo /oJo eu /ienpo. A!IJO I!AÐA 1l Mueeo Jel Apor/leiJ ee un tioje, no einplenen/e un Jee/ino [.] Y pueJe cone/i/uiree en lo lecci6n nóe inpor/on/e que ue/eJ oprenJo en lo tiJo. AIA!THIIÐ M!SI!M. IoIIofo do onfrndn l. !OS I!ÞÐAMIÞTOS ÐI S! C!IACIÓÞ Y S! CISTIÓÞ !n croncIon do un Musoo doI Apor/leiJ so µInnI!co dosdo oI nuovo gobIorno on l994, y yn so µonsnbn on Johnnnosburgo como oI Iugnr nµroµIndo. TnmbIon so µor!Io junfo n ofrns InI- cInfIvns comunIfnrIns (oI musoo yn roforIdo doI Die/ri/o Seie on CIudnd doI Cnbo, o Ios Irogrnmns como SOMOHO |Sowofo MounfnIn of Hoµo] on Johnnnosburgo); y junfo con osfrnfogIns do µoIífIcns µubIIcns (oI Mueeo Je IoIIen 1elonJ y oI Mueeo Je |l6l] Nacio n-02.indd 161 3/9/09 00:01:58 l62 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Slote LoJge on CIudnd doI Cnbo; oI Mueeun Africo o oI Origine Cen/er on Johnnnosburgo, y oI IreeJon Por/ on IroforIn, son Ins más µromInonfos). A su voz, In croncIon doI Consojo Þn- cIonnI do InfrImonIo (ÞHC) quo fuvo su ncfn do!nIfIvn do fun- dncIon on l999, formIno µor dnr formn y roguInr unn µoIífIcn osfnfnI do fomonfo n In µrosorvncIon y cuIdndo doI µnfrImonIo (¨fnngIbIo¨ o ¨InfnngIbIo¨ sIguIondo In dIvIsIon hochn µor In !ÞISCO), Io cunI condyuvo nI surgImIonfo y In vIsIbIIIdnd do InIcInfIvns IocnIos y cIrcunsfnncInIos do rocuµorncIon do mo- morIns rogIonnIos, croncIon do musoos comunIfnrIos, µrosorvn- cIon do árons (nrquIfocfonIcns o nnfurnIos) on µoIIgro, ofcoforn. SIn ombnrgo, oI Musoo doI Apor/leiJ, sI bIon so µInnI!co o!cInImonfo, no nncIo do osfns InIcInfIvns osµocí!cns. Y osfo no os µunfo monor, sI omµoznmos µor ubIcnr In foµogrnfín. Innugurndo nI µubIIco on novIombro do 200l, oI Apor/leiJ Mueeun so oncuonfrn omµInzndo on un osµncIo do soIs mII mofros cundrndos, un sIfIo do sIofo hocfárons on unn do Ins árons suburbnnns do Johnnnosburgo, quo rocron oI hábIfnf nnfurnI do unn zonn boscosn, do nIfurn. Cubro un ámbIfo nmµIIo do In rufn comun quo hncon hoy Ios frnbnjndoros on su mnyorín nogros dosdo Johnnnosburgo nI conjunfo do /ounelipe do Sowofo, y osfá corcn do ofros /ounelipe µobIndos como IIdorndo Inrk y !onnsIn. Ioro oI µunfo más Imµorfnnfo os quo oI Musoo quodn omµInzndo donfro do un áron corrndn, oI GolJ Ieef Ci/, Coeino. InrndojIcnmonfo, su orIgon os unn µrorrognfIvn quo so dosµrondo do In Lo/- /eriee Ac/ 5? do l99?, unn Ioy fodornI quo µrovo quo µnrn In InsfnIncIon do cnsInos y osµncIos µrIvndos µnrn juogos do nznr, so dosfIno unn µnrfo do Ios dIvIdondos gonorndos n un comofIdo do ¨rosµonsnbIIIdnd socInI¨ y fnmbIon n In nyudn µnrn oI dosnrroIIo oconomIco ¨on oI osfndo dondo oI cnsIno so oncuonfrn omµInzndo¨ (!g. l3). l l Cf. Shnrµo, CoIIoon: Coning /oge/ler. /le role of /le AµnrfhoId Musoum in lelping re-nego/io/e nenor, onJ iJen/i/, in poe/-opor/leiJ Nacio n-02.indd 162 3/9/09 00:01:58 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l63 Ðos do Ios µrIncIµnIos Invorsoros doI GolJ Ieef Coeino, Ios hormnnos omµrosnrIos SoIIy y AbIo Krok hnbínn osfndo InvoIucrndos como Ios ImµuIsoros do un µroyocfo frunco, oI Monumonfo n MnndoIn, quo so orIgIrín n Ins nfuorns do Iro- forIn, on In coIInn quo so omµInzn nI fronfo doI Monumonfo nI Voorfrokkor. !ns µrImorns dIscusIonos sobro oI dosfIno do In ¨IIconcIn¨ quo oI comµIojo do dIvorfImonfo dobín concosIonnr comonznron on l995. In oso momonfo, nIgunos do Ios nsoso- ros doI comµIojo osfudInbnn In µosIbIIIdnd do cronr un musoo quo oxµIIcnrn In formn como so oxfrnín oro do In rogIon dosdo oI doscubrImIonfo do Ins mInns on l886. Iuo SoIIy Krok oI vIsIonnrIo quo dosdo oI comIonzo consIdoro más nµroµIndo y ¨ronfnbIo¨ consfruIr un comµIojo do fIµo hIsforIco, quo so IInmnrín on µrImorn InsfnncIn IreeJon Por/ (Inrquo do In !IborncIon) con cnIIdnd do sIfIo do µroyoccIon mundInI µnrn oI furIsmo cosmoµoIIfn y con unn nnrrncIon osµocí!cn doI opor/leiJ on sus dIforonfos ofnµns. Como oI IreeJon Por/ orn yn on oso onfoncos un µroyocfo doI gobIorno on mnrchn µnrn cronrso on IroforIn (Innugurndo on 2005), In Idon so modI!co un µoco hnsfn dnr formn nI µroyocfo !nnI doI Musoo doI Apor/leiJ. SIn ombnrgo, nunquo frnfo do dIsocIársoIo do sus orígonos ¨!nnncIoros¨, oI µroyocfo osfuvo InvoIucrndo on unn µoIomIcn ofIco-µoIífIcn dosdo sus comIonzos: no soIo hnbín gruµos quo µodínn quo so oscInrocIorn y so dIfundIorn µubIIcnmonfo oI orIgon doI dInoro InvorfIdo o IncIuso quo oI musoo so consfru- yorn fuorn doI µrodIo do cnsInos, sIno quo so rocordo fnmbIon unn do Ins rnzonos µor Ins cunIos oI Monumonfo n MnndoIn hnbín sIdo nborfndo con oscándnIo. In Ios nnos áIgIdos doI opor/leiJ (µnrfIcuInrmonfo on In docndn do l9?0) Ios hor- Sou/l Africo, !osonrch !oµorf of Mnsfor of Arfs, IncuIfy of HumnnIfIos, !nIvorsIfy of WIfswnforsrnnd, Johnnnosburgo, 2003, InodIfo, µ. 5. Nacio n-02.indd 163 3/9/09 00:01:58 l64 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS mnnos Krok hnbínn nmnsndo µnrfo do su forfunn fnbrIcnndo y µromocIonnndo cosmofIcos bInnquondoros do µIoI. 2 !o cIorfo os quo Ios hormnnos Krok convocnron n unn sorIo do µorsonns osµocInIIzndns on dIforonfos árons µnrn dnr mnrchn nI µroyocfo: IhIIIµ Ionnor, roconocIdo hIsforIndor quo osfuvo n!IIndo nI Hie/or, Wor/elop do In !nIvorsIdnd do WIfswnforsrnnd dosdo !nnIos do In docndn do l980, os- fuvo n cnrgo doI oquIµo hIsforIco. Sydnoy AbromovIch fuo oI coordInndor doI oquIµo nrquIfocfonIco, µrácfIcnmonfo dosIgnndo µor Krok, junfo con oI IsrnoIí CInudo Crundmnn quo fonín oxµorIoncIn InfornncIonnI on frnbnjnr, onfro ofros, con oI Holocoue/ Menoriol Mueeun on WnshIngfon. 3 Ior su µnrfo, oI ronIIzndor y curndor Angus CIbson fuo unn µIozn cInvo µnrn In InsfnIncIon do Ios oquIµos do nudIo y vIdoo, 2 Cf. Shnrµo, CoIIoon: Coning /oge/ler., op. ci/., µµ. ?-8; Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ. Vieuol cul/ure onJ puIlic nenor, in o Jenocro/ic Sou/l Africo, op. ci/., µ. 33; !osfron, Irynn: ¨Soufh AfrIcn: Innd of nµocrIµhInrs¨, Moil & GuorJion, 8/ll/04. !os hormnnos Krok fuoron goronfos do Ios Tuine Plornoceu/icol HolJinge, fnbrIcnnfos y dIsfrIbuIdoros do In cromn bInnquondorn do µIoI ¨Super Ioee¨ quo oxIsfIo on oI morcndo sudnfrIcnno dosdo In docndn do l9?0, un Icono do In cuIfurn doI consumo mnsIvo. !uogo nµnrocIo In vorsIon mnscuIInn, bnjo oI elogon ¨más ráµIdn, más ofocfIvn¨, IInmndn ¨He Mon¨, nIudIondo n In conocIdn cnrIcnfurn do nnImncIon cuyo µorsonnjo rouno, ndomás, Ios nfrIbufos sobrosnIIonfos doI modoIo hogomonIco do In mnscuIInIdnd bInncn hoforo- soxunI occIdonfnI. II consumo do osfos µroducfos fuo nfncndo durnnfo nnos µor In !nIon do ConsumIdoros Þogros (Bloc/ Coneuner Inion), dndo sus comµrobndos ofocfos nocIvos µnrn In µIoI, ndomás do consIdornrso unn cuosfIon µoIífIcnmonfo donIgrnnfo. Cf. !Ibnno, ÞnkodI: ¨!Ighfor Is fnIror¨, Moil & GuorJion on line, 2/05/06. Cnbo sonnInr quo fnmbIon In croncIon do un musoo on In nnfIgun µrIsIon do AunIer Iour vonso eupro µrodujo sImIInros ronccIonos µor In InforvoncIon do fondos do fundncIonos µrIvndns como Iord, KoIIogs y Moff. Cf. VnrIos nuforos, AunIer Iour. Tle Mo/ing of Cone/i/u/ion Hill, IonguIn Crouµ, Johnnnosburgo, 2006, µ. l?l. 3 Shnrµo, CoIIoon, Coning /oge/ler., op. ci/., µ. l0; Young, Jnmos, Tle /ex/ure of nenor,, op. ci/.; ndomás, Crudmnn frnbnjo on oI µrocoso do croncIon doI Iroodom Inrk on IroforIn. Nacio n-02.indd 164 3/9/09 00:01:58 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l65 µunfos quo µuodon consIdornrso nodnIos on In µroµuosfn Innovndorn doI Musoo. Ðosdo Ins µnInbrns do Ionnor oI sosgo doI µroyocfo quodnbn cInro: .oI µunfo do µnrfIdn fuo comµrondor quo hnbín gonfo mIxfu- rndn y mozcIndn quo so rounIo y soIo n µnrfIr do nIIí surgIo In nocosIdnd do soµnrnrIos. II Iugnr dondo osfo sucodIo con mnyor cInrIdnd fuo Johnnnosburgo, do hocho fuo on Johnnnosburgo dondo comonzo oI µrocoso. 4 II µunfo os quo dosdo oso momonfo, Ins árons rurnIos nsí como Ios nsµocfos do Io quo so hn dndo on IInmnr oI ¨pe//, opor/leiJ¨ (In roµrosIon, vIoIncIon do dorochos, sobrooxµIo- fncIon y dIscrImInncIon on Ins µrácfIcns cofIdInnns, cnµIInros doI cuorµo socInI) quodnron sIn un Iugnr on In oxhIbIcIon quo so µroyocfnbn. 5 In osfo cnµífuIo nnnIIznro Ins dIsµosIcIonos hncIn In hIs- forIn quo osfo musoo µroyocfn, nsí como nIgunns dIscusIonos quo su InsfnIncIon µrovoco. Trnfnro do osfnbIocor nIgunns Idons cInvo sobro ¨oI Iugnr¨ do osfo musoo, no soIo como ¨nn- rrnfIvn¨, sIno fnmbIon donfro do Ins µujns confrnIos sobro In InsfnIncIon do Ins momorIns doI opor/leiJ quo osfo µroyocfn junfo con oI Musoo do !obbon IsInnd y oI Monumonfo nI Voorfrokkor, n nnnIIznrso soguIdnmonfo. 4 CIf. on Shnrµo, CoIIoon, Coning /oge/ler., op. ci/., µ. l0. 5 Hny nIgunos µnrnIoIIsmos quo so µuodon osfnbIocor onfro In con- fIgurncIon nnrrnfIvn doI Musoo doI Apor/leiJ y In do In T!C (¨Trufh nnd !oconcIIInfIon CommIssIon¨), más nIIá do su dIforoncIn consfIfufIvn. !nn do Ins crífIcns más sovorns n In T!C on cunnfo nI sosgo do su confonIdo os jusfnmonfo no hnbor consIdorndo y IIovndo n Ins nudIoncIns µubIIcns Ins roµrosIonos cofIdInnns, oI opor/leiJ cnµIInrIzndo on oI cuorµo socInI, Ios frnsIndos forzosos do µobIncIonos onforns, on sínfosIs, In osfrucfurn mIsmn doI opor/leiJ. Cf., onfro ofros, HnrrIs, Ironf: ¨Tho nrchIvo, µubIIc hIsfory nnd fho ossonfInI frufh: Tho T!C rondIng fho µnsf¨, op. ci/., µµ. l6l-l?8. Nacio n-02.indd 165 3/9/09 00:01:58 l66 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS 2. !A HISTO!IA IÞ !A IO!MA: A!ICO!ÍA IÞVI!TIÐA II Musoo doI Apor/leiJ no os soIo unn consfruccIon µodngo- gIcn do oscnIns ImµrosIonnnfos µnrn ¨nnrrnr¨ oI rogImon quo oµrImIo n In mnyorín doI µuobIo sudnfrIcnno on In sogundn mIfnd doI sIgIo XX. Is, fnmbIon, unn olegorlo inter/iJo. Más nIIá do quo consIdoromos n In nIogorín como un Insfrumonfo cognoscIfIvo, on osfo cnso In InvorsIon rosIdo on quo no son Ios lecloe do In hIsforIn Ios quo osfán roµrosonfndos nIogorI- cnmonfo µor ofro roforonfo (do hocho oI musoo os donofnfIvo, doscrIµfIvo on su µoofIcn), sIno quo In hIsforIn mIsmn, on In roµrosonfncIon do su fomµornIIdnd, os In quo so nIogorIzn y so InvIorfo. II musoo no comIonzn nnrrnndo oI InIcIo doI opor/leiJ, sIno sImboIIznndo oI fIomµo µrosonfo como un momonfo do oquIdnd, rosµofo y ¨Iuz¨ como Ios vnIoros do In domocrncIn. Ðosdo nIIí so doscIondo, como voromos, n In hIsforIn oscurn doI opor/leiJ. Yn so osfá dIscufIondo sobro osfo musoo y µroµuosfn do ¨no InfornccIon¨, 6 su formnfo µodngogIco quo nnuIn cunI- quIor roformuIncIon do Ios muIfIµIos foxfos (oI oscrIfo, quo n dIforoncIn do ofros musoos confomµoránoos nquí os vnsfo y µroIongndo; y oI vIsunI, quo on fodo momonfo Imµono un ojorcIcIo cInro do In muosfrn donofnfIvn). !n InfornccIon µo- sIbIo osfá dndn on Io quo oI Iongunjo nrquIfocfonIco µormIfo: fodn In oxµorIoncIn do rocorror oI musoo no os soIo unn formn do ndquIsIcIon InformnfIvn, sIno fnmbIon unn osfrnfogIn µrofondIdn do omµodornmIonfo µor In ndquIsIcIon ¨oxµorIon- cInI¨ do In ¨vIvoncIn¨ (ex poe/ foc/o) doI opor/leiJ. A µnrfIr do rocursos sImboIIcos quo nnnIIznro Iuogo cuyn o!cncIn no µuodo ovnIunr In InfoncIon µoofIcn osfá onmnrcndn on In vIvoncIn subjofIvn doI fIomµo doI opor/leiJ. 6 InfrovIsfn con Angus CIbson, on Shnrµo, CoIIoon: Coning To- ge/ler., op. ci/., AµondIx, µµ. l5-l?. Nacio n-02.indd 166 3/9/09 00:01:58 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l6? Isfo no os oI unIco osµncIo do momorIn µubIIcn quo hn sIdo crondo con unn Idon do oInborncIon doI duoIo modInnfo In ¨oxµorImonfncIon¨ doI µnsndo. TnmbIon oI Cone/i/u/ion Hill do Johnnnosburgo fIono unn InfoncIon sImIInr. Inrn oxµIIcnr sucInfnmonfo, oI Cone/i/u/ion Hill os un comµIojo do odI!cIos. Ðosdo oI sIgIo XIX funcIonnbn nIIí oI OlJ Ior/ Conplex, unn µrIsIon do máxImn sogurIdnd quo so hIzo frIsfomonfo coIobro on oI sIgIo XX ? y µnrfIcuInrmonfo du- rnnfo oI opor/leiJ como AunIer Iour, µrIsIon rosorvndn n µrIsIonoros mnscuIInos nogros hnsfn In docndn do l980, cunndo so Incorµornron numorosos µrIsIonoros bInncos. A su voz, n un cosfndo funcIonnbn In Córcel Je Mujeree (dondo fuoron oncnrcoIndns mujoros bInncns y nogrns). In In µnrfo confrnI so croo on 2004 un nuovo odI!cIo quo os ncfunImonfo In sodo do In Cor/e Cone/i/ucionol do SudáfrIcn; do hocho µnrn su consfruccIon so ronIIzo un concurso nrquIfocfonIco quo IInmo In nfoncIon do fodo oI mundo. II ox AunIer Iour, convorfIdo on musoo nbIorfo nI µubIIco dosdo 2004, ufIIIzn osfn osfrnfogIn do Infonfnr ¨oxµorImonfnr¨ oI µnsndo, µoro so hnco dosdo un Iugnr muy µnrfIcuInr: frnbnjnn con oI concoµfo do ¨ruInn¨, ¨orIgInnIIdnd¨, do Io quo fuo ¨fnI como¨ osfá; do hocho, nndn so modI!co on oI odI!cIo do In nnfIgun cárcoI. !uInn doI µnsndo os n In voz ruInn y frnzo do In hIsforIn: !n Idon orn |quo oI vIsIfnnfo] cnmInnrn n frnvos do un funoI do osµírIfus, buonos y mnIos osµírIfus; fodo oI mundo nIIí ro- unIdo. Quorínmos quo In gonfo fuvIorn In sonsncIon do osfnr cnmInnndo µor In hIsforIn. CoJo uno JeIlo cone/ruir eu propio conino olll. 8 ? II Iuorfo AnfIguo (OlJ Ior/) quo comµrondín In µnrfo más Imµor- fnnfo doI µrodIo dojo do funcIonnr comµIofnmonfo como cárcoI on l983. 8 InInbrns do Torry Kurgnn, IquIµo do InfrImonIo, ModIo AmbIonfo y TurIsmo do ConsfIfufIon HIII. VnrIos nuforos, AunIer Iour. Tle Mo/ing of Cone/i/u/ion Hill, op. ci/., µ. l23. CursIvns míns. Nacio n-02.indd 167 3/9/09 00:01:58 l68 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Ioro on cnso doI Apor/leiJ Musoum, In µroµIn osfrucfu- rn doI Musoo onfonn con oI fIµo do nnrrnfIvn quo µroyocfn. ÐIsonndo como osfrucfurn monumonfnI, rocfIIínon y do nr- quIfocfurn dosµojndn y mInImnIIsfn, In µrImorn vIsfn quo so fIono os In do un muro do IndrIIIo cocIdo con In InscrIµcIon doI Musoo, con In vIsfn do Ios sIofo µIInros monoIífIcos on con- crofo mncIzo quo so nIznn Imµononfos y quo, sogun oI nudIo nos dovoIn nI !nnI doI rocorrIdo, oxµrosn Ios ¨fundnmonfos IdooIogIcos¨ do In nuovn ConsfIfucIon do SudáfrIcn 9 (!g. l3). In cndn uno do oIIos osfá oscrIfo, on IngIos: l0 ¨IquIdnd¨, ¨Ðo- mocrncIn¨, ¨!oconcIIIncIon¨, ¨ÐIvorsIdnd¨, ¨!osµonsnbIIIdnd¨, ¨!osµofo¨, ¨!Iborfnd¨. Isfos ¨fundnmonfos¨ quo so Ioon, dndn In µroyoccIon quo fIonon on fnmnno, son un mnnI!osfo do dos oIomonfos: In osfrochn IIgnzon doI musoo con In ¨nuovn nncIon¨, y In oµorncIon hIsforIcn quo oI nrfofncfo µroµono: como dIjo, In musoogrnfín comIonzn on oI µrosonfo, y In µrI- morn nnrrnfIvn n comµrondor son Ios ¨frIunfos IIumInndos¨ ll do In nncIon rocuµorndn. Adomás sogun oI µroµIo Ambromo- vIch, oI Musoo fuo concobIdo como un ¨nmbIonfo Infogrndo¨ (/o/ol entironnen/), sImuInndo unn ¨µrIsIon nusforn¨ dondo In hIsforIn rosIdo. Isfn Idon do µrIsIon dondo In hIsforIn suµorndn so oncuonfrn oncnIIndn so mnnI!osfn n Io Inrgo do In nnrrnfIvn sobro oI fIomµo doI opor/leiJ. SIn ombnrgo, vnIo In µonn rocnIcnr quo Ins µrIsIonos ombIomáfIcns do 9 !n ¨nuovn¨ ConsfIfucIon do In !oµubIIcn do SudáfrIcn, µosf-opor- /leiJ, unn do Ins más µrogrosIsfns on oI mundo on formInos do gnrnnfíns y dorochos cIvIIos fundnmonfnImonfo, fuo nµrobndn µor In Corfo ConsfI- fucIonnI do oso µnís oI 4 do dIcIombro do l996 con vIgoncIn ofocfIvn dosdo oI 4 do fobroro do l99?. Su nnfocodonfo InmodInfo fuo In ConsfIfucIon InforInn do l993. II documonfo do In ConsfIfucIon so µuodo consuIfnr on: Cone/i/u/ion of /le IepuIlic of Sou/l Africo, l996; hffµ://www.Info. gov.zn/documonfs/consfIfufIon/Indox.hfm. l0 Hngo In ncInrncIon µorquo n µosnr do quo SudáfrIcn cuonfn con onco Ionguns ofIcInIos, oI Musoo ufIIIzn soIo oI IngIos on In roµroduccIon do sus foxfos. ll Apor/leiJ Mueeun, IoIIofo do onfrndn. Nacio n-02.indd 168 3/9/09 00:01:58 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l69 oso mIsmo µorIodo (¨!obbon IsInnd¨ on CIudnd doI Cnbo, ¨Þumbor Iour¨ y ¨Womon`s JnII¨ on Johnnnosburgo) hnn sIdo ¨convorfIdns¨ on musoo. In oI cnso doI Musoo doI Apor/leiJ os dIforonfo: so ovocn unn µrIsIon µnrn cronrIo. MIonfrns on !obbon IsInnd, In Imngon doI oµrobIo os roconvorfIdn on oI símboIo hIsforIco dondo so Incubo Ionfnmonfo oI movImIonfo do IIborncIon, nquí In nIogorín os Invorsn, confríµofn: /oJo In hIsforIn doI opor/leiJ rogroso n su ¨µrIsIon nusforn¨. Isfn oµorncIon osfá IIgndn n un oIomonfo µsIconnnIífIco: como ndoInnfábnmos on In InfroduccIon, nIgunos osfudIosos do In Inbor fosfImonInI y do In roconsfruccIon do In momorIn subjofIvn, onfnfIznn on oI cnrácfor ordonndor doI opor/leiJ como ¨socrofo frnumáfIco¨; osfo os, un hocho o oµIsodIo fnn vIoIonfo y dIsruµfIvo quo so vuoIvo In cInvo dosdo In cunI so Ioo fodn In hIsforIn µnsndn, fodn sIfuncIon µrosonfo. Isn ¨vIoIoncIn consfIfufIvn¨ quo dosIgnn In fomµornIIdnd Jel euje/o, so hn nnnIogndo con In hIsforIn do lo eocieJoJ sud- nfrIcnnn. l2 Más nIIá do quo osfo µrosonfo sus µrobIomns µnrn un nnáIIsIs socInI, Io cIorfo os quo In µosIcIon doI Musoo doI Apor/leiJ rosµondo on µnrfo n osfn IogIcn: so condonsn oso µrIncIµIo ordonndor, so Io !jn µnrn IIbornr n Ios vIsIfnnfos IndIvIdunIos modInnfo un ncfo do cnfnrsIs. SIn ombnrgo, nI con!nnrIo !jnmonfo, so µroduco ofrn cosn: no hny oInborncIon eociol, no hny IIborncIon µosIbIo. Ior ofrn µnrfo, sogun oxµroso AbromovIch, In formn ufIIIzndn sImuIn vnrIns ¨jnuIns do comonfo¨; y µrovIono do un ¨concoµfo do cIvIIIzncIon¨ quo fIono su orIgon on Ins ruInns doI Crnn ZImbnbwo. Así, so nIudo nI oncorrnmIonfo do In hIsforIn y n In monumonfnIIdnd n In voz. l3 ÐIsfInfos ¨usos¨ doI µnsndo osfán ImµIIcndos on osfo cnso. II ¨Crnn l2 Cf. CoIvIn, ChrIsfoµhor: ¨Irofhors nnd sIsfors do nof bo nfrnId of mo. Trnumn, hIsfory nnd fho fhornµoufIc ImngInnfIon In fho now Soufh AfrIcn.¨, op. ci/., µ. l58. l3 Shnrµo, CoIIoon, Coning /oge/ler., op. ci/., µ. ?. Nacio n-02.indd 169 3/9/09 00:01:58 l?0 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS ZImbnbwo¨ fuo un ImµorIo comorcInI conocIdo fnmbIon como Muene Mu/opo quo ocuµnbn grnn µnrfo do Io quo hoy son Ios osfndos nncIonnIos do ZImbnbwo y MoznmbIquo. Su nµogoo fuvo Iugnr onfro Ios sIgIos XV y XVII, cunndo nµnrocIoron Ios µrImoros con"Icfos con Ios coIonos µorfuguosos. Isfo ImµorIo y su cnµIfnI dIoron nombro n ¨Ins ruInns¨ quo son nfrncfIvo furísfIco hoy on dín, y gonornron dosdo modIndos doI sIgIo XVII unn grnn ndmIrncIon on vInjoros y oxµIorndoros. IrImoro nIImonfnron Ins fnnfnsíns coIonInIos sobro Ios µrosunfos ¨orí- gonos bInncos¨ do osn cIvIIIzncIon, sobro fodo µor oI uso ¨mo- dorno¨ do In nrquIfocfurn on µIodrn (foorín comµIofnmonfo robnfIdn µor In nrquooIogín confomµoránon), y Iuogo fuoron fundnmonfo do Ins ImngInncIonos nncIonnIIsfns nfrIcnnns sobro In ¨µorfononcIn¨ y In nncosfrnIIdnd do su cuIfurn. IrImor oIomonfo n fonor on cuonfn: fnmbIon Cornrd MoordjIk, nrquIfocfo doI Monunen/o ol Voor/re//er Innugu- rndo on SudáfrIcn on l949, símboIo do In InvoncIon mífIcn doI nncIonnIIsmo nfrIkánor o Icono monumonfnI doI opor/leiJ, mnnIfosfo quo su unIcn InsµIrncIon nrquIfocfonIcn nfrIcnnn µnrn In croncIon doI Monumonfo orn In ¨ImµrosIonnnfo cIvI- IIzncIon¨ do ¨Crnn ZImbnbwo¨ con In cunI Ios boors sonfínn ¨µrofundo rosµofo¨. Cunndo MoordjIk oscrIbo oI foxfo µrIn- cIµIos do In docndn do l950, dos µrocosos so dnbnn n In voz: In dIscusIon sobro oI orIgon nfrIcnno (Ion/u) do Ins ruInns, y In consoIIdncIon ¨osoncInIIsfn¨ do In ¨cuIfurn nfrIkánor¨ on SudáfrIcn, quo dofondín oI orIgon somífIco do Ins mIsmns. Sogundo oIomonfo n roscnfnr: ¨Crnn ZImbnbwo¨ ndquIrIo su ImµorfnncIn fundnmonfnI µor oI comorcIo doI oro, y fuo ncochndo y codIcIndo µoIífIcn y cuIfurnImonfo µor oI morcnn- fIIIsmo coIonInI do nquoIIos nnos; µrImoro µor Ios µorfuguosos y Iuogo µor Ios µroµIos hoInndosos quo vIoron nIIí In fnnfnsín do onconfrnr In bíbIIcn cIudnd µordIdn doI roy SnIomon y sus mInns, uno do Ios mofIvos µnrn In InsfnIncIon do In Conpoñlo HolonJeeo Je loe 1nJioe Orien/olee (VOC µor sus sIgIns on ho- Inndos) on SudáfrIcn. Þo In onconfrnron on Crnn ZImbnbwo, Nacio n-02.indd 170 3/9/09 00:01:58 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l?l µoro doscIonfos nnos más fnrdo ¨ronµnrocIo¨ In osµornnzn on Johnnnosburgo. Isfn !obro coIonInI fuo un oIomonfo cInvo µnrn In InsfnIncIon doI opor/leiJ como sIsfomn. Ignoro cuáI do osfns ¨nIogoríns¨ mofIvo n AmbromovIch n su µnrnIoIIsmo µnrn In concoµcIon nrquIfocfonIcn doI ¨Musoo doI Apor/leiJ¨ con oI ¨Crnn ZImbnbwo¨. l4 In oI musoo, nfuorn do In onfrndn, on un loll sImuIndo y dIsµuosfo do mnnorn fnI quo son ImµosIbIo obvInrIo, so oncuonfrn uno do Ios oscnsos objofos ronIos quo µorfono- cIoron n In orn doI opor/leiJ on fodo oI musoo, l5 y símboIo InfornncIonnI doI oµrobIo: unn bnnquofn do coIor vordo con In InscrIµcIon ¨SoIo Iuroµoos¨ (1uropeone Onl,) l6 (!g. l4). Mo dofondro un momonfo on osfo µunfo µorquo sImboIIcnmonfo nIudo n unn fomáfIcn cInvo do Ios musoos confomµoránoos doI horror y oI frnumn: In µrobIdnd doI nrfofncfo originol como muosfrn do nufonfIcIdnd hIsforIcn, In voIunfnd InoIudIbIo do quo son In vordnd, y no su modIo o In ovocncIon, Io quo osfo confonIdo nIIí. Ðo hocho so orIgIno unn dIscusIon sobro l4 Inrn unn hIsforIn cIásIcn do Muene Mu/opo cf. !nndIos, Coorgos: L`enpire Je Monono/opo, Ju XVe ou X1Xe eiecle; Moufon, Inrís, l9?5; µnrn unn dIscusIon confomµoránon sobro oI comµIojo cIvIIIzncIonnI cf. !nngor, Toronco: Voicee fron /le roc/. Ao/ure, lie/or, onJ cul/ure in /le Mo/opoe Hille of ZinIoIue, IndInnn !nIvorsIfy Iross, IIoomIngfon, l999. Sobro Ios nrgumonfos do MoordjIk vonso Tle Voor/re//er Monunen/. Oficiol GuiJe, Id. Ionrd of ConfroI of fho Voorfrokkor Monumonf, IroforIn, l9?0 |l954]; y fnmbIon Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ., op. ci/., µ. 39. l5 !ns µorfononcIns µorsonnIos on Ios nenor, Ioxee, osfo bnnco y oI vohícuIo µocuIInr do In µoIIcín quo nnnIIznro más ndoInnfo (oI coeepir) son µrácfIcnmonfo Ios unIcos quo so nos µrosonfnn como ¨nrfofncfos orIgInnIos¨. l6 !n oxIsfoncIn do nsIonfos µubIIcos soµnrndos µnrn bInncos y no bInncos fuo unn consocuoncIn do In Seporo/e Aneni/iee Ac/, num. 49, dIcfndn on l953 µor oI gobIorno doI ÞnfIonnI Inrfy. Isfn ncfn µrovoín In oxIsfoncIn do bnnos, µnrquos, µInyns, bnncos, onfrndn n ofIcInns µubIIcns, fodos soµnrndos, (onfro ofrns cosns). Iuo dorogndn µor oI µrosIdonfo Ðo KIork on l989, µocos mosos nnfos do In IIborncIon do MnndoIn y doI co- mIonzo do Ins nogocIncIonos µnrn In frnnsIcIon domocráfIcn. Nacio n-02.indd 171 3/9/09 00:01:58 l?2 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS In ¨cnroncIn do nrfofncfos orIgInnIos¨ on oI Musoo doI Apor- /leiJ. II µroµIo Angus CIbson mnnIfosfo quo In oxIsfoncIn do roInfIvnmonfo µocos nrfofncfos so dobo n quo ¨fonomos Ios huosos do un musoo nI quo Io fnIfn In cnrno¨. l? Ior ofrn µnrfo, Shnrµo sosfIono quo Ins Imágonos y Ios vIdoos son Ios quo funcIonnn como nrfofncfos, yn quo ¨fnI como |sucodIo con] Ins Imágonos µosf-HoIocnusfo (.) nyudnron n In gonfo n ncoµfnr quo osos hochos hnbínn sucodIdo¨. l8 Ahorn bIon ¸quo o!cncIn sImboIIcn doI nrfofncfo como /ee/igo y como tee/igio osfán ImµIícIfns nquí¨ ¸Quo fIµo do ImngInncIon sobro oI µnsndo (y do urgoncIn µosfcoIonInI do recolecci6n) ovocn oI gosfo do soIInr con un fosfIgo In µroson- cIn do In hIsforIn¨ In Ios mIsmos mosos on quo fonín Iugnr In dIscusIon sobro como ¨cronr¨ un Musoo doI Apor/leiJ, un confrovorfIdo oscrIfor y µorIodIsfn sudnfrIcnno nncIdo on Johnnnosburgo, Ivnn VIndIsInvIc, µubIIcnbn un cuonfo quo nIudín oxncfnmonfo n osfn µrobIomáfIcn con oI mIsmo objofo on dIsµufn, ¨Tho WHITIS OÞ!Y Ionch¨ (¨Lo Ionque/o SOLO PAIA BLAACOS¨), l9 como so vorá on oI nnfoµonuIfImo cnµífuIo. !o Imµorfnnfo nquí os In nocosIdnd do onfronfnr nI vIsIfnnfo con un oIomonfo nnncronIco quo Invndo nI µrosonfo como un frngmonfo oxfomµoránoo quo Infonfn dosnnfurnIIznr In roIncIon doI objofo con oI fIomµo. 20 l? Cf. InfrovIsfn con Angus CIbson on Shnrµo, CoIIoon: Coning /o- ge/ler., op. ci/., AµondIx, µ. l6. IvIdonfomonfo dosdo quo so ronIIzo osfn onfrovIsfn (2003) hnsfn oI momonfo do ronIIzncIon do mI InvosfIgncIon (2006), oI musoo fuo ndquIrIondo más nrfofncfos. CIbson mnnIfIosfn quo on ronIIdnd ¨fnIfo fIomµo¨ µnrn rocoIocfnrIos, y quo µor ofrn µnrfo hubo un µrocoso Ionfo do dosfruccIon do Ios ¨vosfIgIos¨ doI opor/leiJ. l8 1Jen. l9 Cf. VIndIsInvIc, Ivnn: ¨Tho WHITIS OÞ!Y Ionch¨, on PropogonJo I, nonunen/e onJ o/ler e/oriee, ÐnvId IhIIIµ, CIudnd doI Cnbo, l996, µµ. 5l-66. 20 Trnbnjo más dofonIdnmonfo osfo µunfo on oI uIfImo cnµífuIo. Vonso ¨Isµocfros do In nncIon: µnsndos monumonfnIos y fIomµo gononIo- gIco on dos foxfos IIfornrIos¨. Nacio n-02.indd 172 3/9/09 00:01:58 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l?3 !n fácfIcn InforncfIvn más sobrosnIIonfo os In quo oxIsfo on In onfrndn: n cndn vIsIfnnfo so Io onfrogn unn cnrfIIIn quo sImuIn un nnfIguo ¨poee Ioo/¨ 2l µnrn µorsonns nogrns, µoro on osfo cnso fodos dobon frnnsµorfnrIo y oxIsfon dos fIµos: oI quo IIovn In InscrIµcIon ¨bInncos¨ y oI quo dIco ¨no bInncos¨. 22 !n onfrndn doI Musoo fIono dos µuorfns, unn µnrn cndn fIµo do cInsI!cncIon, y cndn µorsonn dobo µnsnr µor In IndIcndn quo so Io dIo con oI boIofo do ndmIsIon (!g. l5). 23 Ðosdo oI comIonzo In µoofIcn os cnfárfIcn: cndn vIsIfnnfo dobo ¨oxµo- rImonfnr¨ oI opor/leiJ. Ðosµuos do In µrImorn oxhIbIcIon quo frnnscurro µor cnrrIIos soµnrndos y quo In consfIfuyon dIforonfos fIµos do poee Ioo/ y cnrfIIIns do IdonfIdnd on os- µocIos do jnuIns do nInmbro do coIor nogro, oI musoo unI!cn oI frnnscurrIr µnrn fodos Ios vIsIfnnfos 24 (!g. l6). Iso µrImor 2l II ¨sIsfomn do µnsos¨ fuo oI oIomonfo confrnI doI opor/leiJ µnrn confroInr oI movImIonfo do In µobIncIon nogrn on SudáfrIcn. Su Insfru- monfncIon, sIn ombnrgo, dnfn do mucho nnfos do l948. Comonzo (bnjo dIsfInfos nombros) on oI sIgIo XIX, sobro fodo on árons ngrícoIns, como unn osµocIo do µnµoI do conchnvo. II ¨µnss book¨ concrofnmonfo, so ofIcInIIzo como documonfo do IdonfIdnd vIgonfo n µnrfIr do In Poee Lou Ac/ do l952, µnrn vnronos nogros mnyoros do l6 nnos (y dosdo l956 so hIzo ofocfI- vo µnrn mujoros nogrns, nunquo In rosIsfoncIn n su uso dosdo comIonzos doI sIgIo XX so convIrfIo on un símboIo do In Iuchn do gonoro on SudáfrIcn). Su µorfncIon orn obIIgnforIn y so uso µnrn confroInr In µrosfncIon do mnno do obrn y In movIIIdnd µobIncIonnI. II sIsfomn do poee loue fuo suµrImIdo on l986. Isfos ¨µnsos¨ fuoron uno do Ios símboIos más roµudIndos doI opor/leiJ. !n µobIncIon nogrn Ios IInmnbn Ios ¨Jonpoe¨, hncIondo un juogo con Ins µnInbrns on nfrIknnns ¨JunI poee¨ (µnso osfuµIdo). Cf. Cojns, MonIcn: Creo/ing o Wonen`e Poli/icol Spoce ui/lin /le An/i-Apor/leiJ Motenen/ of 19á0`e. Tle Coee of /le IeJero/ion of Sou/l Africon Wonen (19á4-1963), op. ci/., µµ. 26-2?. 22 SInfomáfIcnmonfo nquí sí so ufIIIznn dos Ionguns µnrn Ins cnrfIIIns, oI IngIos y oI nfrIkánns: Ilon/ee uli/ee / nie Ilon/ee non uli/ee. 23 ConornImonfo sI so nsIsfo on gruµo fnmIIInr o on µnrojns, so frnfn do soµnrnr In onfrndn do Ins µorsonns. 24 In osfn nnfosnIn, uno obsorvn Ins IdonfIdndos do ncuordo con In cnrfIIIn nI nznr quo Io fuo µroµorcIonndn como ¨bInnco¨ o ¨no bInnco¨, sogun oI cnso. AIIí so roµroduco unn nfIrmncIon doI µorIodIco Tle S/or quo rozn: Nacio n-02.indd 173 3/9/09 00:01:59 l?4 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS ¨µnsnjo¨ oxIgo unn Iocfurn Infornn: su fronforn In consfIfuyo oso onfrnmndo do nInmbros, µor ondo oI vIsIfnnfo nIcnnzn vIsunImonfo nI ¨ofro Indo¨ (oI do Ios bInncos o no-bInncos sogun In cnrfIIIn quo Io hnyn focndo), µoro no µuodo fonor nccoso n oI. Isfo dIsµosIfIvo sImuIn quo In gonfo fonín concIoncIn do In soµnrncIon y snbín Io quo µnsnbn doI ofro Indo, µoro no poJlo fonor nccoso o sor µnrfo do oso ofro Indo. 25 II µrImor µrobIomn con osfn nnnIogín os In fnIfn do frn- fnmIonfo sImboIIco do In nsImofrín do µodor on osns ¨Idon- fIdndos µnrnIoIns¨. ¸QuIonos no µodínn fonor nccoso nI ofro Indo¨ II opor/leiJ no fuo un sIsfomn do soµnrncIon fundndo on oI nnfngonIsmo bInnrIo nxInI do dos gruµos: so frnfnbn do unn sogrogncIon n µnrfIr doI concoµfo mnnIµuIndo do In rnzn como fundnmonfo doI bIoµodor osfnfnI. II µrobIomn no os quo ¨no quodo cInro¨ oso osquomn, sIno oI sIguIonfo µnso on In nnrrnfIvn. Yn ndonfro, so nbro nnfo nosofros unn rnmµn quo InIcIn unn Iovo subIdn (!g. l?). In oIIn, n In InfomµorIo so yorguon nIfns coIumnns do osµojos on Ins quo osfán ndhorIdns fofogrnfíns do µorsonns do dIs- fInfn odnd, gonoro y ofnIn quo Iuogo onconfrnromos ndonfro, cnmInnndo ¨junfo n nosofros¨, mIonfrns oI vIsIfnnfo so vo ro"ojndo on Ios osµojos. So frnfn do fofogrnfíns on fnmnno ronI do doscondIonfos do frnbnjndoros do Ins mInns, ox µorIo- dIsfns, mIgrnnfos do dIforonfo fIµo y µrocodoncIn quo Iuogo fondrán un dIsµosIfIvo do oxhIbIcIon ndonfro doI musoo, Ins ¨ÞIngun nogro so frnnsformn on bInnco; nIngun bInnco dovIono nogro¨, Tle S/or, 2l/3/l986. Isn ronIIdnd µnsndn, oncInusfrndn on Ins jnuIns nos InforµoIn dosdo un hoy quo so µrosonfn como roJicolnen/e o/ro, dondo Ins IdonfIdndos rncInIos so µormIfon sor ¨juogo do InforcnmbIos¨. 25 SnIIy, Snrn: ¨AµnrfhoId Musoum oµons In Soufh AfrIcn. InforvIow wIfh Wnydo Ðnvy¨, CorreeponJen/e Iepor/, l8 do novIombro do 200l, hffµ://www.nbc.nof.nu/corrosµondonfs/s4l9098.hfm. Nacio n-02.indd 174 3/9/09 00:01:59 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l?5 ¨nenor, Ioxee¨ (cnjns do In momorIn). !n rnmµn nscondonfo so vn hncIondo cndn voz más nngosfn. In osfn µnrfo con"uyon curIosnmonfo dos fomµornIIdndos nnrrnfIvns y fros sujofos do In hIsforIn. Ior un Indo, oI fIomµo µrosonfo, ovocnndo unn voz más In ¨nncIon nrcoIrIs¨ on In quo so nscIondo µor unn rnmµn cuyo !nnI os ImµrovIsIbIo dosdo oI InIcIo, y on In quo so sImuIn y nfosfIgun un µorogrInnjo (comµnrfIdo) hncIn oI fufuro quo os, IIfornImonfo, un foco do Iuz. Ioro, µor ofro Indo, mIonfrns so subo In rnmµn, n Ios cosfndos y ndhorIdos n In µnrod on InborínfIcos rocodos hny osconns do µInfurn ruµosfro /loi-eon y Ion/u, roµrosonfnndo dosdo osconns do cnzn hnsfn Ios µrImoros confncfos con Ios coIonos ouroµoos. In cunnfo n Ios sujofos do In hIsforIn, osfán, µor un Indo, nquoIIos µrImoros hncodoros do SudáfrIcn on oI fIomµo os- frucfurnI Iojnno, Ios ¨nnfoµnsndos do fodos nosofros¨ como oI nudIo roµroduco; µor ofro Indo, osfos hncodoros confomµorá- noos do In ¨SudáfrIcn nuovn¨ on Ins fofogrnfíns osµojndns; y, µor uIfImo, oI vIsIfnnfo, quo so sumn n In osconn ncfunnfo do In hIsforIn on osfo unIco momonfo on oI quo so nos µormIfo cnmInnr onfro dos fIomµos hncIn unn sínfosIs. II µrosonfo dIvorso, nrmonIco, IumInoso, soIo µuodo ocuµnr oI mIsmo osµncIo nnrrnfIvo quo oI do un µnsndo romofo quo Io o/ee- /iguo, oI µnsndo quo per/enece n In nuovn nncIon y ocuµn oI Iugnr nnfurnI do Io quo so rosfnbIoco on oI rocuordo, Io quo so rocuµorn (µorquo oI opor/leiJ hnbín oxcIuIdo). 26 II µrosonfo doI vIsIfnnfo y do In nncIon dIvorsn convIvo con In hIsforIn Iojnnn, no con oI opor/leiJ. A su voz, oso fIomµo Iojnno no ocuµn un Iugnr ¨donfro¨ doI musoo, sIno on oI osµncIo doI µorogrInnjo hncIn oI fufuro. Is oI µnsndo rocIonfo, oI doI opor/leiJ, oI quo osfá nµrI- sIonndo on oI cornzon doI musoo. Cunndo IIognmos nrrIbn 26 Vonso In dIscusIon sobro Ins vorfIonfos µInfonIcns y nrIsfofoIIcns doI concoµfo on !Icoour, InuI: Lo nenorio, lo lie/orio, el oltiJo., op. ci/., µ. 4?. Nacio n-02.indd 175 3/9/09 00:01:59 l?6 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS do In rnmµn, In Imngon os unn mofáforn nrquooIogIcn doI fIomµo rocorrIdo. CooIogIcnmonfo osfnmos on In ¨cImn¨ doI musoo, on oI µunfo más nIfo: oI nudIo mIsmo nos µIdo un mInufo µnrn quo confomµIomos In vIsfn µnnorámIcn dosdo nIIí: n Io Iojos, Ios vosfIgIos do unn nnfIgun mInn do oro; hncIn In IzquIordn, un cruco do rufns hncIn Sowofo con In conconfrncIon do unn confrnI formInnI do mInI-busos. Afrás, oI osfncIonnmIonfo doI GolJ Ieef Coeino y n su cosfndo, Ios comµIojos do dIvorfImonfo. Is In uIfImn Imngon doI fIomµo sodImonfndo yuxfnµuosfo (y do In µrofundn confrndIccIon y dosIgunIdnd confomµoránon), nnfos do InIcInr, on µnInbrns doI nudIo, ¨oI vInjo do dosconso hncIn oI coroc6n Je loe /inie- Iloe |/le leor/ of Jor/neee]¨. !n nIusIon n In coIobro novoIn do Josoµh Conrnd 2? no os cnsunI: on In obrn so rocron un bInnrIsmo onfro Io ¨snIvnjo¨ y Io ¨cIvIIIzndo¨ quo on osfn ovocncIon on oI musoo sIgnI!cn oI con!nnmIonfo doI µnsndo rocIonfo n In oscurIdnd (y no yn In ¨nogncIon do coofnnoIdnd¨ do ÁfrIcn, oI confInonfo roIogndo on In !ccIon do Conrnd y on In nnfroµoIogín y on In hIsforIn mIsmn n un osµncIo do fomµornIIdnd bárbnrn, µnsndn). Aquí no os, como so µonsnbn on oµocn do Conrnd, In dIforoncIn do cnµIfnIos do fodo fIµo In quo µroduco oI hInfo onfro In cIvIIIzncIon (Iuroµn) y In bnrbnrIo (ÁfrIcn). Aquí Ins ¨fInIobIns¨ osfuvIoron µrosonfos hnsfn hnco muy µoco. In oI Musoo doI Apor/leiJ os In /enporoliJoJ queIroJo on l994 In quo µormIfo soµnrnr Io quo fuo (oI opor/leiJ), do Io quo os y do Io quo sorá. 28 SIn ombnrgo, no so frnfn do roµroson- 2? Cf. Conrnd, Josoµh: 1l coroc6n Je loe /inieIloe |Tle leor/ of Jor/- neee], frnduccIon nI osµnnoI do SorgIo IIfoI, !nIvorsIdnd Vorncruznnn, JnInµn, l996 |l902]. 28 Hny un uso comun, cnsI µnnfIofnrIo do In frnso do Conrnd, quo µosIcIonn n su obrn como unn dIsfIncIon onfro In luc (cIvIIIzncIon) y In oecuriJoJ (bnrbnrIo). SIn ombnrgo, Conrnd fuo mucho más µorsµIcnz (fnI voz fnmbIon µromonIforIo) on su novoIn do InIcIos doI sIgIo XX, mosfrnndo cInrnmonfo quo In dIsfnncIn nµnronfomonfo nbsoIufn onfro ¨In cIvIIIzncIon¨ Nacio n-02.indd 176 3/9/09 00:01:59 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l?? fnr unn nncIon nhIsforIcn quo no fongn nsµocfos orIgInnrIos doI µnsndo nncIonnI: Ios nncosfros /loi eon y Ion/u nos ncomµnnnn hncIn oI fufuro IIumInndo. Isn soIoccIon oJ loc doI µnsndo roformuIn in ex/eneo In fomµornIIdnd nncIonnI. In oI Musoo, oI µnís yn no vIvo oso fIomµo do osµorn on oI quo coIocnbnn n ÁfrIcn In socIoIogín y In nnfroµoIogín Imµo- rInIos, nogándoIo ¨momonfánonmonfo¨ nI confInonfo (hnsfn quo so occIdonfnIIznrn) Ios nfrIbufos do In modornIdnd y doI µrogroso. 29 In oI Apor/leiJ Mueeun oI roducfo fonobroso os oI do un µnsndo quo hn quodndo roducIdo on In ¨µrIsIon nusforn¨ como µIozn nnncronIcn doI horror. AnncronIco, onfIondnso nquí, como nIgo quo ,o no per/enece nI µrosonfo; n dIforoncIn doI µnsndo ovocndo do Ios nncosfros. Cunndo IIognmos nI InforIor do Ins ¨fInIobIns¨, Ins InsfnIncIonos doI musoo so fornnn unn µIozn nrquIfocfonIcn ImµorsonnI, os- curn, y In sonsncIon os In do osfnr on unn µrIsIon on In quo so oxhIbo In hIsforIn con!nndn. Hny unn gosfIon doI fIomµo quo oI musoo roµrosonfn, soIIndn on In ¨nIogorín InvorfIdn¨ do osfn hIsforIn. Junfo con oI fIomµo oncnrcoIndo doI opor/leiJ hny unos quo so yux- fnµonon y ofros quo so soµnrnn. II fIomµo romofo convIvo como rosµnIdo doI µrosonfo, y oI fIomµo nuovo y rocobrndo os oI quo oI vIsIfnnfo rocuµorn ¨dosµuos do hnbor rocorrIdo¨ Ins InsfnIncIonos. II fIomµo doI opor/leiJ osfá sImboIIzndo do mnnorn Invorsn n !obbon IsInnd, dondo so rocIuínn Ins Infn- mIns µoIífIcns µnrn oI Isfndo doI opor/leiJ, µoro n modo do ojomµIo fácIfo, µorquo n In socIodnd onforn so Io hncín snbor quo on oso osµncIo ImµonofrnbIo do In IsIn so oncorrnbnn Ios ¨sujofos µrobIomáfIcos¨. Aquí os oI opor/leiJ mIsmo oI quo (Iuroµn) y ¨oI cornzon do Ins fInIobIns¨ µuodo coInµsnrso ráµIdnmonfo y sIn frnnsIcIon nµnronfo, µudIondoso comofor on oI confro mIsmo do In ¨Iuz¨ Ins nfrocIdndos más IncomµronsIbIos. 29 Cf. ÐosnI, Curnv: SuIjec/ /o coloniolien. Africon eelf-foelioning onJ /le coloniol liIror,, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ðurhnm, 200l. Nacio n-02.indd 177 3/9/09 00:01:59 l?8 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS cumµIo con oI con!nnmIonfo. A su voz, oI fIomµo doI µrosonfo ronI, doI quo vIsIfn oI musoo, os un fIomµo do enpoJeronien/o µorsonnI y do reee/ruc/uroci6n Je lo nenorio n frnvos do unn IoccIon do hIsforIn, quo so nos µrofondo nnrrndn sIn !surns. IrobnbIomonfo osfn con!gurncIon fomµornI sInfonfIco Ios µrobIomns más ncucInnfos quo fIono oI musoo: so roformuIo oI Isfndo, so rooscrIbIo In hIsforIn, y so rodo!nIo oI Iugnr do Ios sujofos do In nncIon. In su nIogorín formnfIvn, In osfruc- furncIon bInnrIn doI ImngInnrIo hIsforIco no so dosµInzo, no so Jecone/ru,6: so InvIrfIo. 30 3. !A ÞA!!ATIVA I: !A !A!CA Ð!!ACIÓÞ ÐI !A ¨!ISISTIÞCIA¨, !A HISTO!IA CO!TA Y IVIÞT!A! ÐI! APAITH11D Adonfro, Io µrImoro con Io quo nos onconfrnmos on oI unI- co osµncIo IIumInndo os unn oxhIbIcIon do Ins ¨cnjns do In momorIn¨ con Ins ¨hIsforIns do vIdn¨ do Ins µorsonns quo vImos on In rnmµn. Aquí, un sonfIdo do In ¨InfImIdnd¨ do In nncIon (nrco IrIs y nfrIcnnn) so uno con In nocosIdnd do mosfrnr quo fnmbIon olgunoe Iloncoe fuoron ¨hncodoros¨ do In nuovn nncIon, sobro fodo nquoIIos jovonos doscondIonfos 30 IxfrnIgo osn mofáforn (¨dosµInznmIonfo¨ tereue ¨InvorsIon¨) doI frnbnjo do Iromosh !nIu. Isfo hIsforIndor sudnfrIcnno In usn µnrn hnbInr do Ios µrobIomns más sorIos µor Ios quo nfrnvIosn In rooscrIfurn do In hIsforIn ncndomIcn on SudáfrIcn. InrocIorn hnbor unn ImµosIbIIIdnd do frnsµnsnr Ios cánonos do re-terei6n doI opor/leiJ, con In ro-InvoncIon do Ios ¨buonos¨ sujofos quo hnbínn ocuµndo oI Iugnr do Ios ¨mnIos¨ ncforos y vIcovorsn. II Jeeploconien/o concoµfunI y foorIco µormIfIrín comµrondor Ins fIsurns, Ins confInuIdndos, Ios oncubrImIonfos, Ins rosIgnIfIcncIonos. !n interei6n sImµIomonfo roµroduco oI osquomn bInnrIo do concoµfunIIzncIon doI fIomµo, oI Isfndo, In socIodnd y Ios ncforos. Cf. !nIu, Iromosh: 1n /le eten/ of lie/or,. On /le poe/coloniol cri/ique of opor/leiJ, op. ci/., osµ. InfroduccIon. |Agrndozco In nmnbIIIdnd doI Irof. !nIu µnrn fncIIIfnrmo unn coµIn mImoogrnfIndn do su IIbro nun on µrocoso durnnfo mI osfnncIn do InvosfIgncIon on CIudnd doI Cnbo]. Nacio n-02.indd 178 3/9/09 00:01:59 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l?9 do Ios vIncuIndos n ncfIvIdndos do mIIIfnncIn on confrn do In sogrogncIon. AIIí mIsmo, eoIre Ios ¨nenor, Ioxee¨ on unn os- µocIo do grnn soµorfo, unn fofogrnfín oxµnndIdn do In cIudnd do Johnnnosburgo n !nnIos doI sIgIo XIX ocuµn fodo oI muro y so soIIn con un foxfo quo Innugurn oI Inrgo µorogrInnjo dIscursIvo µor oI musoo: nIngun ofro Iugnr on SudáfrIcn fonín somojnnfo vnrIodnd do mosfIznjo cuIfurnI. Iuo osfo robusfo fojIdo do nncIonos, rn- zns, cuIfurns y Ionguns quo dIo n Johnnnosburgo su cnrácfor unIco. Ðosdo un comIonzo, In hIsforIn nnrrndn sorá In do Johnn- nosburgo, no como oIoccIon µosIbIo donfro do unn hIsforIn dIvorsn socInI y goográ!cnmonfo, sIno µorquo In cIudnd os In sínfosIs do In hIsforIn quo so quIoro oxhIbIr. !nn snIn do vIdoo os oI sIguIonfo ¨µnso¨. In oIIn, so µro- yocfn un !Imo do l4 mInufos quo µrofondo nbnrcnr In hIsforIn sudnfrIcnnn dosdo Ios orígonos doI sor humnno hnsfn ¨Ios InIcIos doI opor/leiJ¨. 3l In formn do roInfo onmnrcndo, oI !Imo formInn nbruµfnmonfo con unn nfmosforn fonobrosn, µroyocfnndo In !ImncIon do In InnugurncIon doI Monunen/o ol Voor/re//er, monumonfo Innugurndo on l949, un nno dos- µuos do In InsfnIncIon o!cInI doI gobIorno doI opor/leiJ on oI 3l !nn nfoncIon µrocIsn os µuosfn on dos oIomonfos osµocífIcos: In Iuchn do µobIndoros Ion/u y µobIndoros /loieon µor Ios rocursos nnfurnIos nnfos do In IIogndn do Ios coIonos, y Iuogo, oI nrrIbo do Ios hoInndosos nI Cnbo; con unn rocroncIon doI dosombnrco do Jnn Vnn !Ioobock on l652. IrImoro, oI nudIo en off roµroduco oI dIscurso do quo ¨osfn fuo In gonfo quo comonzo n µobInr oI mundo, quo nmnbn In fIorrn sIn µosoorIn y fuoron co- nocIdos como bosquImnnos (Iuelnen)¨; sIn nIusIon nIgunn n In connofncIon dosµocfIvn quo oI formIno fIono y sIn ufIIIznr In donomInncIon gonornIIzndn ncfunImonfo, /loieon. !n musIcn y In Imngon cnmbInn hnsfn cronr unn nfmosforn nIgo fonobrosn dosdo In IIogndn do Vnn !Ioobock. Nacio n-02.indd 179 3/9/09 00:01:59 l80 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Isfndo, y quo sorá mofIvo do nnáIIsIs on oI µroxImo cnµífuIo. 32 AI µroyocfnr osfo !nnI on oI nudIovIsunI, oI Apor/leiJ Mu- eeun soIIn su µodngogín ordonndorn: un musoo quo oxIsfo ncfunImonfo y os dosfIno furísfIco n unn oscnsn modIn horn do Johnnnosburgo os coIocndo nnrrnfIvnmonfo Jen/ro doI ¨nuovo¨ musoo, dondo so con!nn oI µnsndo µonIfonfo, µnrfo do In hIsforIn rocIuIdn. !uogo, In nnrrnfIvn vIsunI so dIvIdo on froInfn soccIo- nos. 33 In oIIns so nos µrofondo nnrrnr unn ¨hIsforIn fofnI¨ doI opor/leiJ on In quo ¨so comunIcn ufIIIznndo Imágonos oscurns, sonIdos y unn nfmosforn quo µrovnIocín on nquoIIn orn furbuIonfn.¨ 34 (!gs. l8 y l9). Mo dofondro nuovnmonfo on oI frnfnmIonfo do In fomµo- rnIIdnd quo so hnco on In nnrrnfIvn. !n hIsforIn ¨oxhIbIdn¨ 32 Como so vorá, oI mofIvo confrnI do In croncIon do osfo monumonfo orn, on ofocfo, ¨honrnr¨ n Ios /re//ere, In µobIncIon boor do nscondoncIn µrIncIµnImonfo hoInndosn, quo docIdIo omIgrnr on In µrImorn mIfnd doI sIgIo XIX dosdo oI forrIforIo sur do SudáfrIcn ¨fIorrn ndonfro¨ on Io quo so conoco como oI Gron Tre/. Inrn unn nmµIIn dIscusIon, vonso cnµ. III. ¨In epi/ofio Je luno , eepejoe. usos, µoofIcns y roInscrIµcIonos doI µnsndo on oI Monunen/o ol Voor/re//er sudnfrIcnno¨. 33 Infro Ins dosfncnbIos so oncuonfrnn (uso Ios nombros ufIIIzndos µor oI µroµIo musoo): !ns cnjns do In momorIn; !n mIgrncIon n Johnn- nosburgo; !n snIn l890-l930; II nudIforIo (quo µroyocfn un fIImo do l4 mInufos do durncIon); II InborInfo (quo fIono unn grnn jnuIn do mofnI on oI modIo con fofos y vIdoos µroyocfndos sobro oI µorIodo opor/leiJ; con un grnn muro nI fInnI quo on fondo nogro roµroduco In fofnIIdnd do Ins Ioyos doI opor/leiJ); II muro do documonfos ¨nnfIvos¨; !ns µrofosfns ¨nnfI-poee lou¨; II In/lon/o We Sicue |brnzo nrmndo guorrIIIoro doI AÞC]; II JuIcIo do !IvonIn; !n snIn Irnsf CoIo; II confoxfo do Ios nnos sosonfn; II MovImIonfo do ConcIoncIn Þogrn; !n snIn do Ins coIdns; !os IovnnfnmIonfos do l9?6; !n snIn do IIImos do l980; !ns nogocIncIonos; !n IIborncIon do MnndoIn; !os nnos l990; COÐISA (ConvoncIon µnrn unn SudáfrIcn ÐomocráfIcn); Imágonos do In SudáfrIcn µosf-Apor/leiJ; !ns oIoccIonos do l994; II µrosonfo; !n snIn do In ConsfIfucIon; II jnrdín do In rofIoxIon. 34 Apor/leiJ Mueeun, IoIIofo do onfrndn. Nacio n-02.indd 180 3/9/09 00:01:59 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l8l doI opor/leiJ comIonzn con Io quo su curndurín mIsmn do- nomInn ¨Ios nrquIfocfos do In sogrogncIon¨: In hIsforIn µoIífI- cn do Jnn Smufs y J. I. M. Horzog, Iídoros µoIífIcos doI µorIodo do onfro guorrns mundInIos. 35 Ðosdo nIIí on más, unn sorIo bnsfnnfo concIsn do dofnIIos hIsforIcos sobro In conformncIon do Ios µnrfIdos do In dorochn bInncn, In ruµfu- rn onfro Smufs (más modorndo y on confrn do frnnsformnr un opor/leiJ yn oxIsfonfo Je foc/o on uno Je iure) y Ios quo conformnrán oI InrfIdo ÞncIonnIIsfn; y !nnImonfo oI nsconso doI InrfIdo ÞncIonnIIsfn nI µodor on l948. !n µrogunfn os: ¸como so comµrondo oI opor/leiJ n µnrfIr do ¨Ios nrquIfocfos do In sogrogncIon¨ on unn hIsforIn quo co- mIonzn n nnrrnrso on dIsµosIfIvos vIsunIos y foxfunIos dosdo In µrImorn docndn doI sIgIo XX¨ ¸Quo fIµo do nenoriolicoci6n ImµIícIfn oxIsfo on comonznr In snIn oscurn doI ¨cornzon do Ins fInIobIns¨ con oxhIbIcIonos nudIovIsunIos onjnuIndns quo corrosµondon fundnmonfnImonfo nI µorIodo l930-l948¨ 36 !ns fInIobIns osfán roµrosonfndns on unn nnrrncIon muy osµocí!cn doI ¨hombro bInnco¨: oI osµírIfu do ncumuIncIon, 35 Smufs fuo dos vocos µrImor mInIsfro do SudáfrIcn (l9l9-l924 y l939-l948); y Horzog Io fuo onfro l924-l939. Ambos fuoron gonornIos on In Sogundn Cuorrn SudnfrIcnnn (l899-l902). Is Inforosnnfo rosnIfnr quo osfn guorrn µnso n Ios nnnIos do In hIsforIn como ¨Sogundn Cuorrn AngIo-Ioor¨. SIn ombnrgo, fuo ¨robnufIzndn¨ ofIcInImonfo on oI µorIodo µosf-opor/leiJ como ¨Cuorrn SudnfrIcnnn¨, mnnorn do InsorfnrIn donfro do In hIsforIn fundncIonnI do In nncIon, como Infonfo do ¨Indoµondon- cIn¨ doI domInIo brIfánIco. Inrn unn rofIoxIon sugoronfo on osfo sonfIdo cf. Ionfor, Jonn !ouIs: Menor,, nenoriolieo/ion onJ no/ion IuilJing. /le no/ing of nenoriee of uor onJ conflic/ in Sou/l Africo, !osonrch !oµorf of Mnsfor of Arfs, IncuIfy of HumnnIfIos, !nIvorsIfy of WIfswnforsrnnd, Johnnnosburgo, 2002, InodIfo. 36 !no do Ios nudIovIsunIos dIsµuosfos y oxµIIcndos con cuIdndo os oI fIfuIndo on nfrIkánns Bou Von`n Aoeie (¨IIIos consfruyoron unn nncIon¨), ronIIzndo µnrn conmomornr oI InIcIo doI confonnrIo doI Crnn Trok on l938, µroducIdo µor uno do Ios µroµngnndIsfns más conocIdos doI nncIonnIIsmo nfrIkánor, Cusfnv IroIIor. Nacio n-02.indd 181 3/9/09 00:01:59 l82 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS In roIIgIosIdnd IrrncIonnI y, no monos Imµorfnnfo, oI Infor- nnmIonfo coyunfurnI doI fIomµo. !os ngonfos hncodoros doI opor/leiJ son vIsunIIzndos do mnnorn cInrn y dIsfInfn soIo cunndo In nIogorín InvorfIdn so mnnfIono Infncfn: cunndo nndn hnco µoIIgrnr oI oquIIIbrIo InosfnbIo doI µrosonfo mo- dorno, domocráfIco y ¨µIurnI¨; cunndo Ins rosµonsnbIIIdndos µoIífIcns rocnon Inoquívocnmonfo sobro ¨Ios muorfos do In hIsforIn¨. In un momonfo do inpoee nrquIfocfonIco y nnrrnfIvo, nµnrocon roµrosonfndos Ios nnos l960 y ¨oI rosfo doI mundo¨. !n conquIsfn doI osµncIo y In IIogndn doI hombro n In Iunn, In modornIdnd focnoIogIcn, Tle Beo/lee, oI mnyo frnncos y unn nIusIon n ¨In IIborncIon fomonInn¨ confrnsfnn con In snIn os- curn do Ios lonelonJe, Ins Imágonos brufnIos do In roµrosIon µoIIcInI y In snIn do Ios l3l nudos on sogn, ro!rIondo n l3l ojocucIonos µor rnzonos µoIífIcns on SudáfrIcn. Ior un Indo, como on In T!C, Ins vIoIoncIns físIcns doI nsosInnfo son Ins rocogIdns. Ior ofro, oI opor/leiJ quodn nIudIdo como fonomo- no hIsforIco oxcoµcIonnI do µrosoncIn osµocfrnI, nuovnmonfo nnncronIcn. 3? SI bIon hny unn nIusIon n quIonos dosdo oI confoxfo InfornncIonnI nyudnron n mnnfonor oI opor/leiJ y cnIInron nnfo In µoIífIcn brufnI do Ios gobIornos sucosIvos, In nnrrncIon no so confrn on InscrIbIr nIgunn mnrcn sobro In µonofrncIon socInI, cofIdInnn y oxfondIdn on oI loIi/ue do In socIodnd quo oI opor/leiJ µrovoco (, protoco), nIgunn fomµornIIdnd IogIcn quo nyudo n comµrondor In Inrgn durn- cIon do In vIoIoncIn rncInI, oconomIcn y do gonoro quo nun hoy os nbrumndorn on SudáfrIcn. SoIo on In snIn In docndn do l9?0 hny unn oxµrosIon quo rozn: 3? Isfn Imngon os nnfIcIµndn µor oI nudIo n In onfrndn doI musoo, cunndo so nos dIco quo ¨.cunndo In humnnIdnd IIognbn n In Iunn y Ios nnos sosonfn cnmbInbnn In hIsforIn, SudáfrIcn dovonín más y más InsuInr.¨ Nacio n-02.indd 182 3/9/09 00:01:59 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l83 unn mInorín do bInncos, como Ioyors Þnudo 38 y HoIon Suz- mnn, 39 confInunron oµonIondoso nI opor/leiJ; nIgunos n un cosfo µorsonnI muy nIfo. Ioro In mnyorín do Ios bInncos fuoron ndocfrInndos o Iien no querlon eoIer Io quo osfnbn sucodIondo n su nIrododor. !n mnyorín do Ios nogros sImµIomonfo frnfnbnn do confInunr con su vIdn. 40 II nrgumonfo doI ¨no quoror snbor¨, on nbsoIufo µrIvn- fIvo n SudáfrIcn, nµIIcndo fnmbIon, µor ojomµIo, nI gruoso do Ins socIodndos InfInonmorIcnnns durnnfo Ins dIcfndurns mIIIfnros fnmbIon os µnrfo do osn nnrrncIon cInusurndn doI musoo. Ahorn bIon, no fodo comIonzn on oI sIgIo µnsndo µnrn In nnrrncIon domInnnfo doI Musoo. Hny, on ofocfo, unn Infor- nncIon hIsforIcn do ¨Inrgn durncIon¨: In mofnnnrrncIon do In rosIsfoncIn. A In onfrndn doI musoo, on In rnmµn dondo oI µrosonfo convIvo con oI µnsndo romofo, no os ¨cunIquIor nsµocfo¨ do In mnnIfosfncIon ruµosfro /loi eon y Ion/u In quo so roµroduco. Cunndo Ingrosnmos n In rnmµn oI nudIo ndvIorfo nI µnsnr oI umbrnI: 38 CIorIgo µorfonocIonfo n In IgIosIn HoInndosn !oformndn, quo so oµuso fuorfomonfo nI opor/leiJ dosdo donfro, on Ios nnos l960 y l9?0. Isfuvo µroscrIfo do fodn ncfIvIdnd µubIIcn, IncIuIdn In roIIgIosn, dosdo l9??. Þnudo nncIo on l9l5 y murIo on 2004. 39 Suzmnn nncIo on SudáfrIcn on l9l?; fuo unn ncfIvIsfn µoIífIcn quo so oµuso forvIonfomonfo nI opor/leiJ, oconomIsfn y cIonfIsfn µoIífIcn do In !nIvorsIdnd do WIfswnforsrnnd hnsfn l952 cunndo dojo In vIdn ncndomIcn µnrn Ingrosnr n In µoIífIcn. Tuvo unn µrosoncIn cnsI InInforrumµIdn on oI InrInmonfo onfro l953 y l989, cunndo so rofIro. IrImoro fuo mIom- bro doI Ini/eJ Por/,, dosµuos do l96l Io fuo doI Progreeeite Por/,, más fnrdo Progreeeite Ieforn Por/, y Progreeeite IeJerol Por/,. Infro l96l y l9?4 fuo In unIcn voz on oI InrInmonfo quo so oµuso n Ins Ioyos y n Ins µoIífIcns doI opor/leiJ, hffµ://µngos.InforIog.com/~snww/200lHoIon.hfmI. Agrndozco n In Ðrn. MonIcn Cojns osfos dnfos. 40 CursIvns míns. Nacio n-02.indd 183 3/9/09 00:01:59 l84 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS In humnnIdnd nncIo on ÁfrIcn. Todn In gonfo, on uIfImn Ins- fnncIn, os nfrIcnnn (.) fodos comµnrfImos oI mIsmo nncosfro nfrIcnno (.) Ior más do voInfo mII nnos SudáfrIcn hn sIdo oI hognr do ngrIcuIforos bnnfu-µnrInnfos. II ovIdonfo orror hIsforIco no os cnsunI. CInro osfá quo In ngrIcuIfurn fIono monos do voInfo mII nnos sobro In TIorrn y quo In µobIncIon bnnfu mIgro doI norfo doI confInonfo IIo- gnndo n ocuµnr oI forrIforIo nusfrnI do ÁfrIcn onfro Ios sIgIos V y X d. C. nµroxImndnmonfo. 4l Ioro oI dosIIz µormIfo, µor un Indo, sIfunr In modornIdnd quo roµrosonfn In ngrIcuIfurn on In longue Juree. 42 Ior ofro, In µobIncIon doI gruµo bnnfu (n In quo µorfonoco ncfunImonfo grnn µnrfo do In µobIncIon sudnfrIcnnn on sus vnrInnfos ofnoIInguísfIcns xloeo, culu, eo/lo, /euono, tenJo y nguni, onfro ofrns) os µuosfn on oI confro doI osconnrIo IogIfImndor do In µososIon forrIforInI on un nrgumonfo dIsforsIonndo. Ior ofrn µnrfo, nndn so dIco nIIí do Ios gruµos /loi eon do cnzndoros-rocoIocforos, cuyn µrosoncIn doscondIonfo os InvIsIbIIIzndn hoy on dín, y quo fuoron on ronIIdnd Ios µrImoros µobIndoros. 43 4l !ns fooríns no son unIformos n osfo rosµocfo. So snbo quo Ins mIgrn- cIonos dosdo oI norfo no fuoron mnsIvns sIno µor ¨oIondns¨; on cunIquIor cnso suoIo osfnbIocorso osfo nmµIIo mnrco fomµornI µnrn dofInIr In IIogndn do Ins µrImorns mIgrncIonos n In zonn. Inrn unn µrofundIzncIon doI fomn cf. VnroIn, HIIdn: SuJófrico. Loe rolcee lie/6ricoe. De lo lie/orio on/iguo o lo poc Je Vereeniging, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 2000, µµ. 60 y ss.; Mnrks, ShuIn; IIrmInghnm, ÐnvId: ¨Soufhorn AfrIcn¨ on OIIvor, !oInnd A. (od.): Tle ConIriJge Hie/or, of Africo. Iron c. 10á0 /o c. 1600, Cnm- brIdgo !nIvorsIfy Iross, CnmbrIdgo, l9??, µµ. 59?-6l9. 42 Isfn Imngon so comµIomonfn con oI dIscurso do Ios µnnoIos mI- nufos dosµuos nIudIondo n quo In cuIfurn do In oxfrnccIon, oI fundIdo y frnbnjo con oI oro comonzo on In confIuoncIn doI !Imµoµo con uno do sus nfIuonfos on oI sIgIo XII, mucho nnfos doI doscubrImIonfo do Ins mInns on WIfswnforsrnnd. 43 Ior suµuosfo quo µrImoro fuo µnrfo do In hIsforIogrnfín nfrIkánor In quo dosIogIfImo In µrosoncIn do Ins µobIncIonos bnnfu on oI Iugnr, nfIrmnndo quo In cIvIIIzncIon bInncn y In mIgrncIon bnnfu hnbínn IIo- Nacio n-02.indd 184 3/9/09 00:01:59 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l85 !n momonfo dosµuos, cunndo osfnmos fronfo nI µrImor rocodo dondo so oxhIbo µInfurn ruµosfro, oI fífuIo quo In µrosonfn rozn ¨1l nocinien/o Je lo luclo¨. !ns Imágonos doI nrfo on µIodrn ro"ojnn In Iuchn confrn oI do- mInIo coIonInI on oI sIgIo XIX (.y) nos dnn fnn soIo unn nµroxI- mncIon do Io quo fuo In Iuchn fomµrnnn µor In IIborncIon. AI comonznr nsí, In nnrrnfIvn nos ndvIorfo quo oI opor- /leiJ fIono unn hIsforIn socuInr, concIsn, quo quodn Inmorsn on Ins onfrnnns doI musoo. !n rosIsfoncIn, µor oI confrnrIo, ncomµnnn In hIsforIn doI surgImIonfo nµorofIco do In nncIon: quInsmáfIco o InfomµornI n In voz. 44 !nn oIoccIon µor nnrrnr In fomµornIIdnd nmµIIndn do In vIoIoncIn (IIovndn hnsfn sus frnzos coIonInIos on In Inrgn durncIon) hubIorn sIdo Innovndorn. Ioro In unIcn gononIogín quo so romonfn n Ios fIomµos coIonInIos os In do In rosIsfoncIn, no on cnmbIo unn oxµIIcncIon do Ins frnmns confInuns do In vIoIoncIn. Isfo os oxncfnmonfo uno do Ios µrobIomns sonnIndos µor IoucnuIf on su nnáIIsIs nIofzschonno sobro Ins dIforoncIns onfro oIn- bornr ¨gononIogíns¨ y buscnr ¨orígonos¨. 45 In nuosfro cnso so gndo confomµoránonmonfo nI forrIforIo, roµroducIondo Ios nrgumonfos ImµorInIIsfns do In /erro nulliue on In dofonsn do In µososIon forrIforInI. Cf. CornovIn, MnrInnno: Apor/leiJ. poJer , foleificoci6n Je lo lie/orio, !ÞISCO, Inrís, l980. 44 Cf. Ðunrn, IrnsonjIf: Ieecuing lie/or, fron /le no/ion. Quee/ioning norro/itee on noJern Clino, op. ci/., µµ. 26 y ss. !ufor, MnrIo: Ieinecrip- cionee Jel poeoJo. Aoci6n, Jee/ino , poecoloniolieno en lo lie/oriogroflo Je Africo OcciJen/ol, op. ci/., µµ. 22-44. 45 Cf. IoucnuIf, MIchoI: ¨ÞIofzscho, In gononIogín, In hIsforIn¨, on Geneologlo Jel rocieno, MndrId, !n IIquofn, l992. Sorín un orror µonsnr quo osfo µnfrImonIo /loi-eon (no bnnfu) do nrfo ruµosfro os ¨roscnfndo¨ µubIIcnmonfo doI oIvIdo nµonns nhorn, on oI momonfo do croncIon doI nuo- vo Isfndo y In nuovn nncIon. Ðo hocho uno do Ios µrImoros osfuorzos doI Consojo do Monumonfos ÞncIonnIos n µrIncIµIos doI sIgIo XX (y In µrImorn ncfn gonorndn µor oI orgnnIsmo) fuo In croncIon do In Buelnon-Ielice Pro/ec/ion Ac/ do l9ll. Ior suµuosfo, so frnfo doI gosfo más doIIborndo Nacio n-02.indd 185 3/9/09 00:01:59 l86 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS buscnn (y µnrocon onconfrnrso) Ios orígonos fundncIonnIos, oI ¨choquo do osµndns doI orIgon IímµIdo¨ do In rosIsfoncIn; µoro quodn fruncn In µosIbIIIdnd do oxµIIcnr Ios fundnmonfos hIsforIcos, yuxfnµuosfos y confrndIcforIos do In vIoIoncIn y In InoquIdnd on In Inrgn fomµornIIdnd do In hIsforIn sudnfrIcn- nn. 46 Tnmµoco hny osµncIo µnrn unn roforoncIn quo InforµoIo nI µrosonfo y quo µormIfn, nI docIr do Hocfor SchmucIor, oI Inforrognnfo susfnncInI do In momorIn: ¨no quo µnso o como µnso |.sIno] ¸c6no fue poeiIle¨¨ 4? !nn ndoIosconfo nogrn do In oscuoIn socundnrIn do SnInf ÐomInIcs on Johnnnosburgo, on oI mnrco do unn onfrovIsfn ofocfundn dosµuos do vIsIfnr oI Apor/leiJ Mueeun, rosµondín on oI mIsmo fonor: ¨oI musoo nos muosfrn quo µnso, µoro no µor quo. ¸Ior quo In gonfo nµoyo oI opor/leiJ¨ ¸De J6nJe tino¨¨ 48 do ¨nogncIon do In coofnnoIdnd¨ on µnInbrns do Johnnnos InbInn (vonso eupro): so roscnfnbn In ¨monumonfnIIdnd¨ doI gIorIoso µnsndo doI gruµo ¨nnfIvo¨, donognndo In rosµonsnbIIIdnd doI Isfndo on In oxcIusIon y oµro- sIon hncIn Ios gruµos doscondIonfos do nquoI µnsndo, on In rocIonfomonfo crondn !nIon SudnfrIcnnn. Cf. HnII, Androw; !IIIIo, AshIoy: ¨Tho ÞnfIonnI Monumonfs CouncII nnd n µoIIcy for µrovIdIng µrofocfIon for fho cuIfurnI nnd onvIronmonfnI horIfngo¨, Sou/l Africon Hie/oricol Journol, 29, l993, µ. l05. InbInn, Johnnnos: Tine onJ /le O/ler., op. ci/., µµ. 3l y ss. 46 Inrn un nnáIIsIs crífIco confomµoránoo, cf. Mngubnno, ZIno: ¨Tho rovoIufIon bofrnyod¨ CIobnIIznfIon, nooIIbornIIsm nnd fho µosf-opor/leiJ sfnfo¨, op. ci/. 4? SchmucIor, Hocfor: ¨!ns oxIgoncIns do In momorIn¨, Pun/o Je Vie/o, 68, dIcIombro do 2000, µ. 6. CursIvns míns. 48 Cf. Shnrµo, CoIIoon: Coning /oge/ler., op. ci/., AµondIx, µ. ?. CursIvns míns. Ofrns µroµuosfns musoográfIcns quo µor obvIns rnzonos no nnnIIznro nquí oxhIbon roµrosonfncIonos mucho más ovocnfIvns o InforµoInnfos quo conocfnn µnsndo y µrosonfo; reoliJoJ Je lo exliIici6n y reoliJoJ Jel eepec/oJor. !nn do osns µroµuosfns In consfIfuyo oI Cone/i/u/ion Hill do Johnnnosburgo, fnnfo In ox µrIsIon AunIer Iour como In Córcel Je Mujeree, nmbns convorfIdns on musoos. Cf. VnrIos nuforos, AunIer Iour. Tle Mo/ing of Cone/i/u/ion Hill, IonguIn Crouµ, Johnnnosburgo, 2006. Nacio n-02.indd 186 3/9/09 00:02:00 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l8? Isfn µrogunfn dIsIµn Ins nnrrnfIvns comodns sobro In nuovn nncIon ¨muIfIrrncInI¨: In Inforrognnfo nµunfn n roco- nocor oI fundnmonfo hIsforIco do In rnzn como norco eociol, do In cunI oI opor/leiJ os horodoro pero no funJoJor. A su voz, µIdo unn rocon!gurncIon do Ins frnmns hIsforIcns quo ImµrImon on Ins cosurns doI µrosonfo In oscInvIfud, In dIfo- roncIn ImµorInI, oI coIonInIIsmo Inforno, In croncIon vornácu- In do unn modornIdnd oxcIuyonfo (con sus vIsos dosIgunIos on In InvoncIon do In cIudndnnín y do In IncorµorncIon) y In roµroduccIon do unn horoncIn hIsforIcn do dosµososIon (mnforInI y sImboIIcn). 49 Þo so frnfn do quo no oxIsfnn nconfocImIonfos do osfo fIµo on SudáfrIcn. Iodomos µonsnr on dos cnsos on quo osfns InforrogncIonos nI µrosonfo so dnn do mnnorn más cnbnI: oI Slote LoJge do CIudnd doI Cnbo, µor ojomµIo, fuo un odI!- cIo formInndo on l6?9, µnrn nIojnr n In mnyor µnrfo do Ios oscInvos do In Comµnnín HoInndosn do Ins IndIns OrIonfnIos (VOC). 50 SIn ombnrgo, In µroµIn consfruccIon IIovn on sí mIsmn Ins connIvoncIns onfro In oxµIofncIon, oI rncIsmo y In sogro- gncIon do osfndo on In Inrgn durncIon: on l8ll so convIrfIo on sodo do o!cInns do gobIorno, y nnos más fnrdo on sodo do In Corfo Suµromn. A µnrfIr do l9l?, fuo Iugnr doI Musoo SudnfrIcnno do HIsforIn CuIfurnI. In 2006 y µor dIsµosIcIon 49 Inrn unn dIscusIon sobro Ins mofnmorfosIs doI rncIsmo (y sus convorgoncIns con Ins consfruccIonos doI ImngInnrIo µoIífIco ncfunI on SudáfrIcn) vonso Cojns, MonIcn: ¨!n consfruccIon do ¨nosofros¨ y ¨Ios ofros¨ on oI µrocoso do doconsfruccIon doI opor/leiJ on SudáfrIcn: ¸nuo- vos rncIsmos¨¨, on Cojns, MonIcn (coord.): Peneor , leer el rocieno, Iofrn IdIcIonos, MoxIco, 2005, µµ. l46-l85. Inrn unn rofIoxIon crífIcn sobro Ins mnrcns do In rnzn como concoµfo vonso oI cnµífuIo do ¨!nzn os sIgno¨ do !Ifn Sognfo, on Sognfo, !Ifn: Lo noci6n , eue o/roe. Ioco, e/niciJoJ , JitereiJoJ religioeo en /ienpoe Je loe poll/icoe Je iJen/iJoJ, Iromofoo odIforos, Iuonos AIros, 200?. 50 ComunIcncIon µorsonnI con !osIIo WIfz y CIrnj !nssooI, CIudnd doI Cnbo, ocfubro do 2006, SomInnrIo ¨AfrIcnn Irogrnmmo on HorIfngo nnd Musoums¨, SIIHIS-!nIvorsIfy of fho Wosforn Cnµo. Nacio n-02.indd 187 3/9/09 00:02:00 l88 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS doI µroyocfo µrovIncInI 1ci/o, so nbrIo nI µubIIco como Slote LoJge Mueeun. II osµncIo juogn con In ovocncIon osµocfrnI do IdonfIdndos confomµoránons. !o hnco on unn sorIo do Ins- fnIncIonos dondo Ios nrfofncfos orIgInnIos, rosuIfndo do oxcnvncIonos nrquooIogIcns, son suµorµuosfos on unn Iínon fomµornI on In quo hny vncíos y µrogunfns. !n oxhIbIcIon concIuyo con unn IIsfn do dIsfInfos doscondIonfos do In os- cInvIfud, quo n su voz sufrIoron Ios ofocfos do dosµososIon doI opor/leiJ y sufron Ins µroIongncIonos do In rncInIIzn- cIon do In µobrozn ncfunImonfo. Þo on vnno su InnugurncIon µrodujo un roInfIvo ¨dosconocImIonfo¨ con rosµocfo n ofros musoos nncIonnIos, nsí como ronccIonos InmodInfns µor µnrfo doI osfndo do Wosforn Cnµo: In unIcn µrovIncIn dondo µor- dIo oI AfrIcnn ÞnfIonnI Congross (AÞC) on l994. Þo soIo os osfn µrovIncIn In quo cuonfn con un Imµorfnnfo µorconfn- jo roInfIvo do µobIncIon bInncn, sIno fnmbIon con unn mnyorín roInfIvn nbrumndorn do µobIncIon coloureJ, doscondIonfo do oscInvos mnInyos o IndonosIos. 5l II sogundo cnso quo µodomos moncIonnr nquí os, nuo- vnmonfo, oI Cone/i/u/ion Hill on Johnnnosburgo. In oI ox AunIer Iour, ndomás doI osµncIo ¨fosfImonInI¨ on ruInns quo so oxµIofn nI máxImo on su cnµncIdnd do ovocncIon doIorosn, hny unn snIn donomInndn ¨¸Quien ee un crini- nol:¨ In oIIn, fofogrnfíns do coIobros µorsonnjos nogros como MnndoIn y CnndhI so comµIomonfnn con ofrns, do nsosInos µoco conocIdos o crImInnIos do guorrn (bInncos y 5l Sogun oI conso do 200l, In µobIncIon do Wosforn Cnµo roµrosonfnbn oI l0.l° do In µobIncIon fofnI do SudáfrIcn, con 4 545 335 µorsonns. Ðo osfn cnnfIdnd, oI l8.4 ° son µorsonns bInncns. Ðosµuos do Cnufong, con l9°, os In µrovIncIn con más µobIncIon do osn cInsIfIcncIon rncInI. Ioro Io Imµorfnnfo nquí os quo mIonfrns Cnufong o Kwn ZuIu ÞnfnI fIonon un 3.8° y l.5° do µobIncIon coloureJ rosµocfIvnmonfo, Wosforn Cnµo nIcnnzn oI 53° do µobIncIon coloureJ. Cf. 2001 Sou/l Africon Ceneue. Tle Ceneue in Irief. Sou/l Africo`e Ao/ionol S/o/ie/ice, hffµ://www.sfnfssn.gov.zn/ consus0l/hfmI/CInIrIof/CII200l.µdf, uIfImn consuIfn: 23/08/0?. Nacio n-02.indd 188 3/9/09 00:02:00 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l89 no-bInncos). A su voz, unn ovocncIon do In sIfuncIon do Ins cárcoIos y In mnrcn rncInI confomµoránon do In crImInnII- zncIon osfán sugorIdns on Ins osfndísfIcns quo so oscuchnn on off n Io Inrgo doI rocorrIdo. Ior uIfImo, nI vIsIfnnfo so Io soIIcIfn quo dosµuos doI rocorrIdo confosfo, on ofocfo, quien os un crImInnI: no so hnco nIusIon n In fomµornIIdnd, µoro InovIfnbIomonfo so InforµoIn nI momonfo do In oscrIfurn do In rosµuosfn: ¸quIon os crImInnI cuónJo¨ ¸In quo con/ex/o¨ !nzn, sIsfomn judIcInI y fIomµo so unon µnrn mosfrnr Ins confrndIccIonos µoscoIonInIos básIcns do In socIodnd quo IIovn In mnrcn doI no-Ilonco como osfIgmn hIsforIco do fodn dosµososIon (IncIuso In oquIdnd on oI sIsfomn jurídIco), quo µorvIvo on oI µrosonfo. !ns µnInbrns doI nrfIsfn y crífIco sudnfrIcnno CIIvo vnn don Iorg, curndor y mIombro doI oquIµo do dIsono doI musoo on oI ox AunIer Iour, mnrcnn unn dIforoncIn nofnbIo on oI Apor/leiJ Mueeun. nosofros no quorínmos roIfornr o roInscrIbIr Ios mnforInIos quo so usnn normnImonfo µnrn romomornr oI µnsndo, como µIodrn o bronco. Isfos mnforInIos µorµofunn In nocIon do quo Ios vn- Ioros do un fIomµo son µormnnonfos o IrrovocnbIos µorquo Ios monumonfos durnrínn, IIfornImonfo, µnrn sIomµro (.) Isfoy µIonnmonfo convoncIdo do quo nocosIfnmos un fIomµo µnrn µonsnr ncorcn do como quoromos mnforInIIznr In domocrncIn, y como quoromos consfruIr unn momorIn doI doIor. Yo osfnbn mucho más Inforosndo on ovocnr Io nusonfo, Io fugIfIvo, Io InmnforInI. 52 52 VnrIos nuforos, AunIer Iour. Tle Mo/ing of Cone/i/u/ion Hill, op. ci/., µ. l??. Is Inforosnnfo rosnIfnr quo on cnso doI ÞI, so fIjnron µubII- cnmonfo Ios ¨µrIncIµIos curnforInIos¨ dIvIdIdos on fros gruµos: µrIncIµIos concornIonfos nI osµncIo, concornIonfos nI confonIdo, y concornIonfos n In formn, dIvIsIon oxfrnnn sI so fIono on cuonfn quo In formn µroµIn (In µrIsIon) so ufIIIzo do mnnorn µrovochosn como dIsµosIfIvo do confonIdo. Ðonfro doI confonIdo, osfán, ndomás do Ios µrosuµuosfos do ¨mnnfonor vIvos Ios µrIncIµIos do In ConsfIfucIon SudnfrIcnnn¨ y ¨ncfIvnr oI Inforos Nacio n-02.indd 189 3/9/09 00:02:00 l90 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Ioro on oI Apor/leiJ Mueeun no hny Iugnr n ovocncIonos dososfnbIIIzndorns. In In rnmµn, dos do Ios dIscursos más for- vIonfos quo ncomµnnnron Ins gosfIonos o!cInIos domocráfIcns dosdo l994 convIvon comµIomonfnrInmonfo: µor un Indo, In ¨nncIon nrcoIrIs¨ rosµnIdn n Ins coIumnns osµojndns con Ios µorogrInos nI fufuro. Ioro os oI ¨ronncImIonfo nfrIcnno¨ oI quo osfá oxµrosndo hIsforIcnmonfo on Ios rocodos doI nrfo ruµosfro: on un dIsµosIfIvo, In nncIon µIurnI y dIvorsn; on oI ofro, oI fosfIgo do quo osn µIurnIIdnd soIo so comµrondo on oI Inrgo fIomµo con un fIµo osµocí!co do ¨nfrIcnnIdnd¨. Isfn vIsIon so comµIomonfn con oI corfo fomµornI quo so hnco do ¨In rosIsfoncIn¨, nIudIondo nI MovImIonfo do !IborncIon on oI sIgIo XX. !nn do Ins snIns confrnIos y más ImµrosIonnnfos quo Invndo oI osµncIo (ronI y sImboIIco) doI vIsIfnnfo os In quo nIborgn on oI confro un cnmIon µoIIcInI, oI Coeepir, como so Io conoco on SudáfrIcn 53 (!g. 20), un orIgInnI do Ios vohícuIos nmnrIIIos quo In µoIIcín doI Isfndo ufIIIznbn on In docndn do l9?0 µnrn vIgIInr, confroInr y hncor rodndns on Ios /ounelipe. Ðonfro doI cnmIon so µroyocfn un !Imo sobro Sowofo y In µorsocucIon µoIIcInI, y In snIn so nbro con oI foxfo ¨1l conienco Jel !n Jel nµnrfhoId. 1976¨. In ofocfo, on Ios dorochos humnnos y on In cIudndnnín domocráfIcn¨, Ios do ¨in/er- pre/or oI µnsndo¨ o ¨in/erpre/or In socIodnd confomµoránon¨. CursIvns míns. Aquí hny un IndIcndor cInro do quo no osfá buscnndo ¨roosconIfI- cnr¨ o mosfrnr unn ¨Insfnnfánon¨ doI Iugnr. SIn ombnrgo, Inforµrofnr oI µnsndo no Io µuodo cnbor nuncn n In oxhIbIcIon, sIno n Ios euje/oe quo In rocIbon. In fodo cnso In oxhIbIcIon os un Insfrumonfo µnrn Inforµrofnr. Cf. 1IiJ., µ. l?6. 53 Isfo vohícuIo os unn ¨InvoncIon¨ sudnfrIcnnn y os uno do Ios sím- boIos más roµudIndos doI opor/leiJ. !n µnInbrn Coeepir os un nnngrnmn do Ios ncronImos SAP (Soufh AfrIcnn IoIIco) y CS1I (CouncII for ScIonfIfIc nnd IndusfrInI !osonrch). So dIsono n µrIncIµIos do In docndn do l9?0 y fuo Iuogo InfroducIdo µnrn uso µoIIcInI. In In docndn do l980 so ufIIIzo on oI sorvIcIo mIIIfnr. Ðosdo sus unIdndos so fofogrnfInbn µnrfo do Ios /ounelipe, y n µorsonns osµocífIcns quo ornn vIgIIndns o µorsoguIdns. Cf. hffµ://www.gIobnIsocurIfy.org/mIIIfnry/worId/rsn/cnssµIr.hfm. Nacio n-02.indd 190 3/9/09 00:02:00 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l9l In mnsncro osfudInnfII do Sowofo doI l6 do junIo do oso nno, sumndn n Ins ronccIonos quo µrodujo, so consIdorn uno do Ios nucIoos duros doI InIcIo ronI do ¨dosgnsfo¨ y ¨dosIogIfImn- cIon¨ doI opor/leiJ. II coeepir fIono Ios vIdrIos rofos como n µodrndns, sImuInndo unn Insfnnfánon doI osfndo do guorrn, y do Io quo sucodIo µrIncIµnImonfo on oI onfronfnmIonfo do Sowofo, yn quo Ios coeepir fuoron bInncos osµocí!cos doI IovnnfnmIonfo. In osfn snIn so Ioo: ¨l9?6 fuo oI µunfo do rovorsIon do In hIsforIn modornn do SudáfrIcn, y sIgnI!co In mnrchn doI InIcIo doI !nnI¨. Ior un Indo, osfo ¨µunfo do rovorsIon¨ so conocfn con In ¨Inrgn hIsforIn¨ do In rosIsfoncIn. Ioro, µor ofro Indo, Ios movImIonfos subforránoos quo no µorfonocIoron n Sowofo y quo no IIgnron su orIgon nI Africon Ao/ionol Congreee (AÞC), no fIonon oI mIsmo Iugnr rosorvndo on In ¨jnuIn do µIodrn¨. 54 54 Cf. Isfns ¨omIsIonos¨ on In momorIn µubIIcn on InInos, Cnry: ¨Tho µoIIfIcs of µubIIc hIsfory In µosf-opor/leiJ Soufh AfrIcn¨, µononcIn µrosonfndn on In 1 Conference on PuIlic Hie/or,, !odhos !nIvorsIfy, Crnhnmsfown, Soufh AfrIcn, 2004. ÐIsµonIbIo on hffµ://ncndomIc.sun. nc.zn/hIsfory/dokumonfo/!S_CoskIodonIskonforonsIo_2004/InInos_C. µdf, uIfImn consuIfn: 23/06/0?. Ior ofrn µnrfo, cunndo oI musoo onfocn oI foµIco do In roIIgIon y oI osµncIo doI crIsfInnIsmo (quo más nIIá do fodos Ios mnfIcos jugo un µnµoI cInvo on In roforIcn do In roconcIIIncIon y In ¨curn¨), onfnfIzn quo In ¨consoIncIon¨ do In roIIgIon mnrco In ¨oxµorIoncIn osquIzoIdo¨ doI crIsfInnIsmo on SudáfrIcn. Isfo so oxµIIcnrín µorquo nI mIsmo fIomµo quo condonnbn oI opor/leiJ µor momonfos, Io jusfIfIcnbn on ofros. Isfo nrgumonfo, nufoovIdonfo, no dn Iugnr n nIngunn vnIorncIon o ovocncIon do In onvorgndurn y oI sIgnIfIcndo eociolee quo ndquIrIo oI crIsfInnIsmo on sus dIvorsns vorfIonfos, on Ins µrácfIcns cofIdInnns, y µnrn µnrfo Imµorfnnfo do In µobIncIon como osfrnfogIn, como sonfIdo do µorfo- noncIn, como sonsIbIIIdnd oxµorIoncInI. SIn osfos oIomonfos y roIogándoIn ImµIícIfnmonfo nI Iugnr do In IdooIogín, no so comµrondorín oI roI cnµIfnI do In roIIgIon on In ofnµn do In T!C y sus dIforonfos mnnIfosfncIonos. Más nIIá do quo InfoIocfunIos do In fnIIn do AnfjIo Krog sosfIonon quo os unn fIIosofín nfrIcnnn doI uIun/u In quo oxµIIcn on µnrfo oI funcIonnmIonfo do In T!C, fnmbIon os vordnd quo In roIovnncIn do In µrodIcn y doI sImboIIsmo crIsfInno os un oIomonfo InsosInynbIo. Cf. Krog, AnfjIo: ¨'I sµonk, hoId- Nacio n-02.indd 191 3/9/09 00:02:00 l92 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Así, on unn onfrovIsfn sosfonIdn con nIgunos ox mIombros doI MovImIonfo do ConcIoncIn Þogrn (Bloc/ Concioueeneee Mo- tenen/), oI fomn do Io quo oIIos IInmnbnn oI ¨ondIosnmIonfo¨ do Sowofo so frnnsmIfín on unn µromIsn cInrn: oI Mueeo Jel Apor/leiJ y oI Hec/or Pie/ereen Mueeun on Sowofo dojnbnn µoco osµncIo n Io quo fuo, on µnInbrns do Irnnk IossoI, un movImIonfo subforránoo mucho más nmµIIo, InIcIndo on Ins oscuoIns µrImnrIns y socundnrIns on In socInbIIIzncIon frngmonfndn, más oxµnndIdn y monos orgnnIzndn quo dIo Iugnr nI MovImIonfo do ConcIoncIn Þogrn. 55 SI bIon osfo Mo- vImIonfo fIono un Iugnr dIscursIvo on oI Musoo, In oµorncIon do dosµInznmIonfo hIsforIco os cInvo: µnrn In nnrrnfIvn mu- soográ!cn oI Bloc/ Conecioueeneee Motenen/ fuo Imµorfnnfo µoro como un openJice iJeol6gico do In Iuchn. Sus sujofos no so roscnfnn cInrnmonfo y os ovIdonfo quo µnrn oI dIscur- so doI musoo no nIcnnzo n formnr unn oxµorIoncIn µoIífIcn orgnnIzndn (como In do un µnrfIdo) quo µudIorn oxµrosnr cInrnmonfo In voIunfnd doI movImIonfo do IIborncIon, dondo soIo so roscnfnn Ins Iuchns Infrínsocns socuInros onfro oI IAC, Inn AfrIcnnIsf Congross, oI CI, CommunIsf Inrfy; y oI AÞC, AfrIcnn ÞnfIonnI Congross, on unn foIooIogín quo µrovo oI frIunfo do osfo uIfImo. !uogo, In docndn do l980 os roµrosonfndn cnsI on su fofnIIdnd µor unn sorIo do nudIovIsunIos quo muosfrnn Ios osfnIIIdos socInIos sucosIvos, oI ondurocImIonfo do In dorochn ronccIonnrIn nfrIkánor y In vIoIoncIn y roµrosIon sosfonIdn on Ios /ounelipe. Ðosµuos do unn snIn cnsI comµIofnmonfo n oscurns, snIvo µor In µroyoccIon do dos nudIovIsunIos on modIo do nInmbrndos con µuns quo uno dobo osquIvnr, so nbro un vonfnnnI µoquono y µor un mInufo In Iuz oncnndIIn nI vIsIfnnfo: os oI corrodor quo roµrosonfn In susfIfucIon Ing uµ your honrf.` CosmoµoIIfnnIsm, forgIvonoss nnd IonnIng fownrds AfrIcn¨, op. ci/. 55 ComunIcncIon µorsonnI, l8 do ocfubro do 2006, Johnnnosburgo. Nacio n-02.indd 192 3/9/09 00:02:00 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l93 µrosIdoncInI do IIofor W. Iofhn µor IrodorIck do KIork on l989, In IIborncIon do ÞoIson MnndoIn, y oI comIonzo do Ins nogocIncIonos. 4. !A ÞA!!ATIVA II: !A HISTO!IA !IO!ÐIÞAÐA, !A MIMO!IA T!TI!AÐA ¨SuceJe que en loe en/roñoe Jel concep/o inpolu/o loIi/o lo excluiJo¨. J. J!AÞIS !ÓIIZ !os vIfrnIos on oI focho y n Ios cosfndos comIonznn n nbrIrso µoco n µoco. II IovnnfnmIonfo do In µroscrIµcIon doI AÞC so uno n un corrodor dondo so vIsunIIznn Ins osconns do vIo- IoncIn quo IgunImonfo confInunron onfro l990 y l994. Ðos son Ios oIomonfos dIscursIvos quo sobrosnIon: unn sorIo do cnrfoIos coIorIdos o IIumInndos nIudIondo nI muIfIµnrfIdIsmo, Ins µInfnformns do Ios dIvorsos µnrfIdos µoIífIcos y In !gurn µromInonfo do MnndoIn; y Iuogo In snIn do Ins oIoccIonos do l994 (!gs. 2l y 22). A µIonn Iuz y onfronfo do un vonfnnnI, unn fofo do grnndos dImonsIonos rofrnfn oI ¨nuovo µnrIn- monfo¨ do l994. II nudIo nos ndvIorfo: ¨oI nuovo µnrInmonfo fIono unn comµosIcIon do gonoro mIxfn, y In fofo do coIorIdn nµnrIoncIn confrnsfn con In oxhIbIdn nnforIormonfo¨; In do un µnrInmonfo onfornmonfo bInnco, mnscuIIno, on unn Ins- fnnfánon on soµIn quo corrosµondo n In oµocn do Ios InIcIos doI opor/leiJ. !n conjunfo do nudIovIsunIos con fosfImo- nIos do dIvorsns µorsonns (do dIsfInfo gonoro, µorfononcIn ofnIcn y cohorfo gonorncIonnI) consfIfuyo In uIfImn snIn. In osos corfos so oxhIbon, ndomás do Ios fosfImonIos sobro oI cnmbIo y In ¨hormnndnd¨ do comunIdndos, Ios ¨dosnfíos doI µrosonfo¨. 56 56 !os fosfImonIos so confrnn on mnrcnr Ios quIobros do l994 y Ins nuovns µoIífIcns doI Isfndo. So Ios µroµono unn Iofrn doI nIfnbofo on off y cndn µorsonn ¨romomorn¨ un nsµocfo doI µnsndo y doI µrosonfo quo Io Nacio n-02.indd 193 3/9/09 00:02:00 l94 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS !n snIIdn doI musoo fnmbIon os nIogorIcn. !n µuorfn !nnI onfronfn nI vIsIfnnfo con In ¨SnIn do In ConsfIfucIon¨, osµncIo nrquIfocfonIco frnnsIcIonnI cuyo focho osfá nI nIro IIbro, µoro nun so oncuonfrnn dIsµosIfIvos foxfunIos y oxfrn- foxfunIos; oI vIsIfnnfo dobo µnsnr µor un corrodor on modIo do dos monfícuIos do µIodrns. II nudIo soIIcIfn quo so fomo unn µIodrn doI cosfndo dorocho y so In nrrojo nI IzquIordo, nI fronfo doI cunI so nIznn Ios µosfuIndos do In nuovn ConsfIfu- cIon, como muosfrn do Ins confrIbucIonos IndIvIdunIos µnrn In suµorncIon doI opor/leiJ. !uogo so nos hnbIn brovomonfo sobro Ins condIcIonos do croncIon do In nuovn ConsfIfucIon y oI nudIo µIdo nI vIsIfnnfo quo so dofongn y¨µongn su fnr- jofn do IdonfI!cncIon rncInI con In quo Ingroso, on In cnjn do coIoccIonos¨. 5? Acfo soguIdo so soIIcIfn oI IIonndo do un cuosfIonnrIo sobro oI musoo quo so oncuonfrn nIIí dIsµuosfo, y quo dobo conocfo con osn Iofrn. !n fosfImonIo, oI do unn mujor jovon, coloureJ, hnco roforoncIn n Ins µrofundns dosIgunIdndos socInIos quo nun oxIsfon on SudáfrIcn y quo ¨/onIien JeIerón eer por/e Je loe plonee Jel 1e/oJo ei querenoe creor uno 'nueto` SuJófrico Je terJoJ¨. II hIsforIndor doI nrfo Sonn O`TooIo µInnfon: ¨osfn oxhIbIcIon fomµornrIn, mucho más quo In coIoccIon µormnnonfo µrosonfndn do mnnorn oxcoIonfo, µrobnbIomonfo onfronfo oI dosnfío más fuorfo µnrn oI musoo. Is oI dosnfío do rocInmnr n In hIsforIn quo quodo on oI cosfo do dosochos (Jue/Iin), roscnfnrIn µnrn quo µuodn sor roInforµrofndn, ncfunIIzndn y ndquIorn sonfIdo µnrn Ins gonorncIonos µrosonfos y fufurns. Deepuee Je /oJo, el fen6neno que el Apor/leiJ Mueeun /ro/o Je exponer cloronen/e , con eeplri/u nili/on/e en eue cojoe Je tiJrio , jouloe Je olonIre ee/ó oun con noeo/roe, inpregnon- Jo , nu/onJo cone/on/enen/e fuero Jel Jiepoei/ito nueeogrófico Je lucee lol6genoe , norro/itoe Je tiJeo.¨ Cf. O`TooIo, Sonn: ¨Tho sfrucfuro of momory. Johnnnosburgh`s AµnrfhoId Musoum¨, Ar//lroI. Con/enporor, Ar/ in Sou/l Africo, 2? do mnrzo do 2002. !!! Wob: hffµ://www.nrffhrob. co.zn/02mnr/rovIows/nµnrfhoId.hfmI, uIfImn consuIfn: l2/05/0?, cursIvns míns. Þo concuordo on In nµoIogín quo O`TooIo hnco sobro In µoofIcn doI musoo, sIn un nnáIIsIs hIsforIco cuIdndoso do In oxhIbIcIon in ex/eneo. 5? In Ins dos vIsIfns quo ronIIco on ocfubro do 2006 dIchn cnjn nun no osfnbn dIsµuosfn on In snIn. Nacio n-02.indd 194 3/9/09 00:02:00 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l95 doµosIfnrso on formn do un vofo, on dos roµIIcns do Ins urnns quo so usnron on Ins oIoccIonos gonornIos do l994. Sobro oI monfon do vofos-cuosfIonnrIos, un nfrII frnnsµnronfo ro- µroduco oI foxfo doI foIIofo do onfrndn: ¨In sogrogncIon osfá ndondo µorfonoco, on un musoo¨. Þofoso In sufIIozn nnrrnfIvn y oI dIscurso µofonfo ImµIIcndo on oIIn: no os oI opor/leiJ oI quo µnso n ocuµnr on oI musoo oI Iugnr do In suµorncIon, os eu efec/o µor oxcoIoncIn. !n fnrjofn quo sImuInbn Ios poee Ioo/ o IdonfI!cnbn nI vIsIfnnfo como bInnco o no-bInnco soIo µuodo ocuµnr, IronI- cnmonfo, oI Iugnr do Ios nrfofncfos orIgInnIos quo fnIfnn on oI musoo: oI osµncIo do In coIoccIon, doI coleccionieno, on unn nIusIon dobIo: µor un Indo n Io quo µorfonoco n un µnsndo doI quo mnforInImonfo soIo µodomos oxhIbIr osos frngmonfos. Ior ofro, ro!oro sImboIIcnmonfo nI nuIo vnIor do uso do cunI- quIor oIomonfo do coIoccIon. Is nquí dondo so nos rocuordn quo oI objofIvo orn experinen/or oI opor/leiJ on un ncfo do duoIo y cnfnrsIs n In voz. II rIfunI do µnsnjo os un rIfunI do curn y do omµodornmIonfo: Ins nIogoríns más µodorosns doI Iongunjo modIco-mágIco, y do In snbIdurín. SIn ombnrgo, osfo roµrosonfn unn confrndIccIon on sí mIsmo. II osµncIo do In momorIn como oxµorIoncIn os InfrnnsforIbIo, unIco. ¨!n momorIn no fIono funcIon µurI!cndorn. IxIgo In µorsIsfoncIn do Io romomorndo¨; 58 In cnfnrsIs no µuodo nnnIognrso jnmás n In experiencio do In momorIn. In oI musoo, oI duoIo y su µoofIcn cnfárfIcn µro!gurnn In voIunfnd do curn, do suµorncIon; µoro os modInnfo oI conocImIonfo oxµorImonfndo doI oµrobIo quo so Iogrnrá In frnnsformncIon omµodorndn. II µunfo os quo Io quo so oxµo- rImonfn os unn funcIon do In oxforIorIdnd, no, obvInmonfo, oI opor/leiJ mIsmo. In osn mImosIs hny un µrobIomn básIco: so oIudon Ins rosµonsnbIIIdndos µrosonfos y µnIµnbIos y Ins confInuIdndos fácIfns do Ins rogIns oµrosorns y rncInIIznnfos. 58 Cf. SchmucIor, Hocfor: ¨!ns oxIgoncIns do In momorIn¨, op. ci/., µ. 8. Nacio n-02.indd 195 3/9/09 00:02:00 l96 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS !o quo sucodIo osfá ¨nIIí donfro¨, on Ins ¨jnuIns do µIodrn¨; y µnroco fonor µoco quo vor con In ¨IIumInncIon¨ modornn doI µrosonfo curIosnmonfo so usn oI susfnnfIvo IngIos en- ligl/ennen/ y nndn quo vor con In quo oI vIsIfnnfo mIsmo gozn nI !nnIIznr oI rocorrIdo. Ðo osfn mnnorn, no soIo so µroduco oI quIobro nnrrnfIvo fofnI con oI µnsndo, sIno quo osfo so osI!cn on oI con!nnmIonfo. Iodrínmos Ioor osfo con- frnsfo on cInvo bonjnmInInnn dondo µrosonfo y µnsndo oInbo- rnn on conjunfo unn Imngon onírIcn: Ðo su roIncIon con oI surronIIsmo, |IonjnmIn] consorvo oI movI- mIonfo do Ioor oI µnsndo como sI fuorn un suono, dondo Io vIojo µordurn como ruInn y Io nuovo omorgo como frngmonfo. 59 In osfn unIcn cInvo quo consfIfuín In Iocfurn hIsforIcn µnrn IonjnmIn, dondo In fofnIIdnd orn unn nsµIrncIon do- sonbIo µoro n In voz ImµosIbIo, µuodo Ioorso In fonfnfIvn musoísfIcn doI Apor/leiJ Mueeun (y su confrnsfo on oI Cone/i/u/ion Hill). MIonfrns on osfo uIfImo oI cnrácfor frngmonfnrIo doI µrosonfo rosµondo jusfnmonfo nI µoso do In µorsIsfoncIn do Ins ruInns doI µnsndo (ovIdoncIndo on In µroµuosfn curnforInI), on oI µrImoro In dIsocIncIon do In Imngon bonjnmInInnn so quIobrn on In voIunfnd hIsforIznn- fo. II µnsndo nµnroco con!nndo y cInusurndo. ToJo porece conoceree, os oI µroyocfo coIoccIonIsfn ronIIzndo. !o nuovo, µor ondo, no omorgo como frngmonfo, sIno como fofnIIdnd rodImIdn: In nuovn SudáfrIcn, nuovn socIodnd, nuovo Isfndo; IIumInndos, modornos. II uIfImo foxfo quo roµIfo oI nudIo doI Musoo rocogo In oxµorIoncIn comµIofn: Su vInjo µor oI Musoo doI Apor/leiJ hn rocorrIdo Ins onfrnnns doI mnI µnrn cuImInnr on In Iuz y In IIumInncIon (.) |!n ox- 59 SnrIo, IonfrIz, ¨II crífIco IIfornrIo¨, on SnrIo, IonfrIz, Sie/e eneo,oe eoIre Wol/er Benjonin, op. ci/., µ. 44. Nacio n-02.indd 196 3/9/09 00:02:00 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l9? µorIoncIn] os omofIvn y cuosfIonn Ios sonfImIonfos do mnnorn µosIfIvn. Isfo musoo hn sIdo concobIdo como un Iugnr do sn- nncIon |o ploce of leoling]. HnbIondo oxµorImonfndo µrImoro oI forfuoso µnsndo sudnfrIcnno, usfod hn sIdo omµodorndo con Ins horrnmIonfns doI conocImIonfo |.nhorn] vIsIfo oI jnrdín Indígonn y dIsfrufo Iuogo do Ios rofrIgorIos ofrocIdos on oI coffee elop. Ioro oI musoo ofroco bIonos do cnmbIo y ¨vonfnjns¨ do consumo no soIo on In cnfoforín. II foIIofo do µromocIon nos dIco cInrnmonfo quo fuorn doI odI!cIo físIco, oI ¨Jnrdín do In !o"oxIon¨ os un osµncIo µnrn In confomµIncIon y oI rocuordo, nunquo fnm- bIon µuodo sorvIr como Iugnr µnrn rounIr n In gonfo. Isfn áron µuodo ncogor conforfnbIomonfo n unns 500 µorsonns y osfá µon- sndn µnrn ovonfos nocfurnos nI nIro IIbro y rounIonos socInIos concurrIdns. Perni/o que el poeoJo , el fu/uro ee encuen/ren con inpoc/o. progrone eu pr6xino eten/o Je entergoJuro en el AµnrfhoId Musoum (!g. 23). 60 II duoIo µrosonfo os concobIdo in ei/u como oI vInjo momonfánoo con un ploceIo do rocomµonsn. !nn hIsforIn quo sInfofIzn su µoofIcn on In oxµorIoncIn ncfunI doI fIomµo: como sI convIvIornn In InvorsIon do Ios confrnrIos cuIfurnIos, Juelo y !ee/o so unon on oI eten/o confomµoránoo, 6l on oI µnsnjo quo µormIfo In roconvorsIon do Ins ¨oxIgoncIns do In momorIn¨ on Ins ¨oxIgoncIns (y Ios µIncoros) doI morcndo¨. Is on modIo do osfo monsnjo osquIzoIdo quo In µrogunfn do In ndoIosconfo do Johnnnosburgo ndquIoro fuorzn on su sInguInrIdnd: ¿De J6nJe tino: 60 Apor/leiJ Mueeun. IoIIofo do onfrndn. CursIvns míns. 6l In osµnnoI so nos µormIfo oµornr con oI mIsmo vocnbIo: eten/o (sucoso, hocho, ¨nconfocImIonfo¨) y eten/o (rounIon, ¨gnfhorIng¨). Nacio n-02.indd 197 3/9/09 00:02:00 l98 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS II µroducfo confomµoránoo quo consfIfuyo In socIodnd sudnfrIcnnn µnrocIorn dosµojnrso do In hIsforIn doIorosn do Ios ImµorInIIsmos suµorµuosfos, oI coIonInIIsmo Inforno y In oxµIofncIon rncIsfn. !nn voz nIsIndo oso µnsndo dIsruµfIvo, In Iuz quo IIumInn oI fufuro concobIdo os oI rosuIfndo do nquoIIn nfrIcnnIdnd µrísfInn quo so nos µrosonfo on In rnmµn doI comIonzo, on In cunI ,o ee/oIon preeen/ee Ios comµononfos do In rosIsfoncIn pero /onIien, y dosdo un fIomµo ¨Inconmon- surnbIo¨, Ios do In dIvorsIdnd, Ins condIcIonos do IIdornzgo y Ios bnsnmonfos do In modornIdnd; osfo os, Ios comµononfos do In nncIon on unn Iínon do!nIfIvnmonfo nnforIor n In co- IonIn y nI opor/leiJ. SI fomnmos oI cuorµo do ¨Ins jnuIns do µIodrn¨ quo consfIfuyon In µnrfo confrnI doI musoo, vomos In mofnnnrrnfIvn doI opor/leiJ fofnIIznnfo, brufnI. Ioro sI rofomnmos su µoofIcn dosdo oI momonfo on quo IIognmos nI loll con oI bnnco ¨SoIo µnrn ouroµoos¨ hnsfn quo snIImos nI ¨Jnrdín do In ro"oxIon¨, Io quo hnco oI musoo os un roor- donnmIonfo do In hIsforIn on oI grnn con/inuun fomµornI doI romofo µnsndo (nncIonnI) nI fufuro (nncIonnI y frnnsformn- do). In oso µnsndo ro-ordonndo oI opor/leiJ os µuosfo onfro µnronfosIs, so hnco epo/le do oI. Ðo mnnorn cnsI subIImInnI y fomnndo su nnrrnfIvn in /o/o, Io quo hnco oI musoo no os exponer oso µorIodo frnumáfIco como fosfImonIo nnrrnfIvo y con/enporóneo en eue efec/oe µnrn unn Inbor nocosnrIn do duoIo y roformuIncIon socInI; Io quo hnco os oxhIbIrIo dos- do In rocIusIon y on µnrfo, rofrncfnrIo. A su voz, In hIsforIn nnrrndn fomn In formn doI orclon do ÐorrIdn on su crífIcn n In nocIon do nrchIvo: osn hIsforIn so frnnsformn on unn nnrrncIon nbsoIufn, más quo on unn hIsforIn µosIbIo. 62 62 Cf. HnrrIs, Ironf: 'Ineor/ling` /le 'eeeen/iol` poe/. /le no/ing of o puIlic 'no/ionol` nenor, /lrougl /le Tru/l onJ Ieconcilio/ion Connie- eion (TIC), 1994-199S, op. ci/., µµ. l-9. ÐorrIdn, Jncquos: Mol Je orclito. Ino inpreei6n freuJiono, op. ci/. Nacio n-02.indd 198 3/9/09 00:02:00 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO l99 !nn do Ins modnIIdndos más µonofrnnfos do In coIonIn- IIdnd doI µodor In consfIfuyon Ins formns on quo oI domInIo dIrocfo, In ¨guorrn¨ do conquIsfn, roµrosIon y sogrogncIon brufnI so convIrfIoron µor Ios osfndos nncIonnIos on focno- Iogíns osµocí!cns, gosfIonndns, do µroduccIon do nIforIdnd y conformncIon do un poJer /u/elor µnrn ndmInIsfrnr n Ins µobIncIonos. 63 Con In docfrInn doI ¨dosnrroIIo soµnrndo¨, oI opor/leiJ so frnnsformo rufInnrInmonfo on In formn más os- µocfncuInr do un µodor fufoInr omnIµrosonfo con un nµnrnfo osfnfnI confrnIIzndo. ModInnfo oso nµnrnfo so gosfIonnron, con un osquomn µosIfIvo y µsoudo-cIonfí!co, Ins con!gurn- cIonos oconomIcns, µoIífIcns forrIforInIos, corµornIos y gono- rIzndns do Ios sujofos do In nncIon, con bnso on In Jiferencio rociol y do unn mnnorn funcIonnI µnrn Ios ImµornfIvos doI cnµIfnIIsmo µorIforIco fnrdío. Is cIorfo quo Ios fundnmonfos do oso µodor fufoInr hnn sIdo dosbnrnfndos n µnrfIr do l994. Ioro sI nIgunn voIunfnd oxµrosn oI Musoo doI Apor/leiJ os quo osos fundnmonfos no hnn sIdo dosmnnfoIndos, sIno roordonndos. Iorquo In gosfIon do In hIsforIn quo oI Musoo µrofondo, os unn InvorsIon do In mnnIµuIncIon doI µnsndo quo oI opor/leiJ hIzo. Hny unn µrosonfncIon osµocfncuInr, nIfnmonfo documonfndn y fofnI do In omnIµrosoncIn doI opor/leiJ; no hny mnnorn do no- gnr oI osfuorzo y In sorIodnd con In quo unn omµrosn do fnI onvorgndurn so IIovo n cnbo. Ioro dosdo In rnmµn, µnsnndo µor fodo oI dIscurso omnIµrosonfo doI nudIo, oI foIIofo do on- frndn y Ios foxfos !nnIos, hny unn IndIcncIon do ru/o Je lec/uro, unn formn fosfIgo/ fuforInI / /u/elor on quo In hIsforIn µonIfonfo dobo sor Ioídn. So µrofondo quo no hnyn Iugnr n 63 !n Idon do µodor fufoInr, sus ImµIIcncIonos foorIcns y sus dorI- vncIonos concoµfunIos do Ins fooríns do Þorborf IIIns y Mnx Wobor, In dobo nI nnáIIsIs do Souzn !Imn, AnfonIo CnrIos: In gronJe cerco Je poc. PoJer /u/elor, inJioniJoJe e fornoçôo Jo 1e/oJo no Broeil, op. ci/., µµ. 39-5l y ?3-8l. Nacio n-02.indd 199 3/9/09 00:02:00 200 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Ins ovocncIonos, n In dudn hIsforIcn, n Ios frngmonfos ¨Inox- µIIcnbIos¨ do In vIoIoncIn o n In µIurnIIdnd do vIsIonos sobro un mIsmo µorIodo o ¨ovonfo¨. Ior oI confrnrIo, dosdo osfo osµncIo somIofIco dondo In fonfrnIIzncIon os oI nsµocfo más ofocfIvo µnrn mosfrnr, no hny un IInmndo n In rooInborncIon doI µnsndo: lo, uno refunJoci6n Je lo gee/i6n Jel poeoJo. !n nnrrnfIvn doI Musoo doI Apor/leiJ os, on µnrfo, clóeico. !ns focnIcns son Innovndorns. !n roµrosonfncIon nµnroco con soµorfos dIforonfos (nudIo omnIµrosonfo, vIdoos, !Imos, fofogrnfíns, roµIIcns do vohícuIos o nrfofncfos); µoro In voIunfnd hIsforIznnfo so µorcIbo. Hny nIgo quo dobomos fonor on cInro. AquoIIn InvorsIon bInnrIn do In quo hnbIábn- mos no os unn oxcoµcIon sIno quo cnrncforIzn In sínfosIs do Ins µoIífIcns rocIonfos do In momorIn µubIIcn sudnfrIcnnn. !n !gurn cInvo do In roconcIIIncIon ImµIIco no soIo nogocInr con In roµrosonfncIon do Ios ncforos y Ins rosµonsnbIIIdndos socInIos, y subsumIr on oI roInfo unn oxµorIoncIn nmorfn doI opor/leiJ como ¨sIsfomn¨ horroroso. TnmbIon sIgnI!co In nogocIncIon osµocí!cn con In µroµIn fomµornIIdnd do In vIoIoncIn. !ocordomos quo In ¨nuovn domocrncIn¨ so unIo on SudáfrIcn con oI vuoIco do In modornIdnd !nIsocuInr. II µnís orn nuovo y modorno, como nncIon y como roµosIcIo- nnmIonfo confInonfnI o InfornncIonnI. Ioro osfo no sucodIo µorquo so hubIorn ro-oInborndo, con un µrofundo frnbnjo do rocuµorncIon socInI, oI loIi/ue más nrrnIgndo doI opor/leiJ quo con!gurn Ins roµrosonfncIonos do sí y quo IncIuyo, básI- cnmonfo, Io Imµroso on In mnforInIIdnd do Ios cuorµos y on Ins µrácfIcns dIscursIvns. 64 SudáfrIcn orn nuovn µor un quIobro fomµornI quo gos- fIono oI µnsndo: In onforn jornrquín bInnrIn quo consfruín Ins roµrosonfncIonos socInIos so InvIrfIo on unn mnquInnrIn 64 Cf. Cojns, MonIcn; !ufor, MnrIo; Arco, YIssoI: ¨'HIsforIznr` y 'Ðos- cofIdInnIznr` In oxµorIoncIn. Tros Iocfurns do In ronIIdnd sudnfrIcnnn¨, 1e/uJioe Je Aeio , Africo, l34, II CoIogIo do MoxIco, 200?, µµ. ?l? y ss. Nacio n-02.indd 200 3/9/09 00:02:01 I! IASAÐO !IO!ÐIÞAÐO 20l (osfnfnI, µoro fnmbIon cIvII); oI fIomµo nofnsfo fuo nµrIsIonn- do dondo soIo µuodn oxhIbIrso como frnzo nnncronIco, y unn nuovn ImngInncIon hIsforIcn consfruyo Ins bnsos nxIomáfIcns doI µrosonfo. II µunfo µrobIomáfIco y quo oxIgo vIgIInncIn os quo on oI ImngInnrIo quo µrofondo InsfnInrso on oso µrosonfo, Ios ncforos hncodoros y rosµonsnbIos doI ¨µoIo nognfIvo¨ doI osquomn bInnrIo µorfonocon nI µnsndo, congoIndo, o eolto on oI ¨cornzon do Ins fInIobIns¨. Ioro snbomos, dosµuos do Ins ndvorfoncIns do Jncquos ÐorrIdn y oI roµosIcIonnmIonfo µnrn Ios osfudIos µoscoIonIn- Ios quo hnco CnynfrI SµIvnk, 65 quo Ios frnzos no µuodon sor borrndos jnmás sIno quo son roInscrIfos on un µnIImµsosfo on oI quo ronµnrocon, bnjo In !gurn nµonns osfnbIo do In con!gurncIon socIo-fomµornI, Ios gosfos JiferiJoe do hnco fIomµo, quo dososfnbIIIznn Ins sogurIdndos do In confom- µornnoIdnd. !n ncudIdn ndvorfoncIn do WnIfor IonjnmIn no moroco µnráfrnsIs: ¨/onpoco loe nuer/oe osfnrán soguros nnfo oI onomIgo cunndo osfo vonzn. Y osfo onomIgo no hn cosndo do voncor¨. 66 Þo doborín soducIrnos In Idon do quo Ios oµrobIos quo oI opor/leiJ roµrosonfn hnn sIdo voncIdos y dIsµuosfos on In nIogorín do In hIsforIn suµorndn. Hny oµorncIonos cofIdInnns con un rncIsmo rofundndo y mofnmorfosondo; In crImInnIIzncIon y rncInIIzncIon do In µobrozn rosµondon n unn brochn do InoquIdnd socInI quo so nbro sIIoncIosnmonfo bnjo oI Isfndo ¨nuovo¨, nooIIbornI y condoscondIonfo con In roforIcn do ¨buonn gobornnbIIIdnd¨ y con Ios comµromI- 65 II dobnfo foorIco os InngofnbIo. Ðos foxfos IndIsµonsnbIos do rofo- roncIn son SµIvnk, CnynfrI Chnkrnvorfy: ¨IosfsfrucfurnIIsm, mnrgInnIIfy, µosfcoIonInIIfy nnd vnIuo¨, op. ci/., µµ. 5?-84; y µnrn unn dIscusIon sobro Ins InforsoccIonos onfro ÐorrIdn y SµIvnk on Irnknsh, Cynn: ¨!os osfudIos do subnIfornIdnd como crífIcn µosfcoIonInI¨, op. ci/., µµ. 293-3l3. 66 IonjnmIn, WnIfor: ¨TosIs sobro In fIIosofín do In hIsforIn¨, TosIs VI, op. ci/., onfnsIs on oI orIgInnI. Nacio n-02.indd 201 3/9/09 00:02:01 202 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS sos gIobnIIznnfos do Ios orgnnIsmos InfornncIonnIos. 6? ¸Þo domnndn osfn con!gurncIon ncfunI ¨ofrn¨ gosfIon, In do nfondor oI µodor do onrnrocImIonfo doI µrosonfo quo fIo- no In momorIn y convocnr n unn ¨ofIcn do In sosµochn¨ µnrn In conformncIon do un ImngInnrIo µoIífIco-cuIfurnI do Inrgn durncIon¨ !ocordomos quo on In nnrrnfIvn Juelo/!ee/o, Io quo osfá mInucIosnmonfo ordonndo y dIsµuosfo on unn Iu- cIdn oxhIbIcIon µuodo fnmbIon consfIfuIr, µoIIgrosnmonfo, ¨lo que JeIe oltiJoree¨. Ðosµuos do fodo, como nos ndvorfín ÐorrIdn, oI nrchIvo consµIrn confrn sí mIsmo. 68 6? Cf. !oIfo, IhIIIIµµo; McKInIoy, Torry: ¨Tho µosf-opor/leiJ ovoIufIon of onrnIng InoqunIIfy In Soufh AfrIcn¨, op. ci/. 68 Cf. ÐorrIdn, Jncquos: Mol Je orclito. Ino inpreei6n freuJiono., op. ci/. !n Idon mofnforIcn do ¨consµIrncIon¨ doI nrchIvo confrn sí mIsmo, nIudo n quo n In voz quo osfo ordonn, cInsIfIcn y ¨comµIIn¨ rosfos do µnsndo, confrIbuyo n un e/loe do oIvIdo, µorquo no osfImuIn oI ejercicio doI rocuordo (µnrn docIrIo con In nnnIogín quo hnco Vorno HnrrIs, ¨uno no nocosIfn osfnr rocordnndo Io quo hn nnofndo y gunrdndo, n snIvo do In 'orosIon` do In momorIn¨. !n Idon os dIscufIdn in ex/eneo on HnrrIs, Vorno: ¨Tho nrchIvnI sIIvor: n µorsµocfIvo on fho consfrucfIon of socInI momory In nrchIvos nnd fho frnnsIfIon from opor/leiJ fo domocrncy¨, op. ci/. Nacio n-02.indd 202 3/9/09 00:02:01 III ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨: !SOS Y !IIÞSC!IICIOÞIS ÐI! IASAÐO IÞ TO!ÞO A! MOÞ!MIÞTO A! VOO!T!IKKI! S!ÐAI!ICAÞO Lo inpreei6n cone/on/e ee que el nonu- nen/o, cono el propio nµnrfhoId, ee un ornoc6n toclo, puro luno , eepejoe. Lo por/e olornon/e ee que el luno , loe eepejoe eeon copocee Je jugor un popel eorprenJen/enen/e efec/ito, Juron/e un /ienpo nu, lorgo. Y que eeoe ornoconee tocloe pueJon eeguir JieeninonJo un eepec/ro Je nieJo , foecinoci6n, inclueo nuclo Jeepuee Je que eue eecre/oe lo,on eiJo pene/roJoe. JOHÞ MATSHIKIZA ¨Isfo no fIono nndn quo vor con oI opor/leiJ. Is Io µrImoro quo dobon snbor. Þndn quo vor con oI opor/leiJ¨. Isns fuoron Ins µrImorns µnInbrns dIchns on frnncos µor Jonn-InuI, oI guín quo comonznbn su /our µor oI Monumonfo nI Voorfro- kkor sIfundo n Ins nfuorns do IroforIn, oI l3 do ocfubro do 2006, con un gruµo do oxfrnnjoros frnncoµnrInnfos. l Jonn- InuI os nogro, congoIos, rofugIndo µoIífIco, y oso dín osfnbn l !os nombros quo ocnsIonnImonfo consIgno hnn sIdo cnmbIndos. In osfo cnso so oµfo µor consorvnr un nombro do orIgon frnncos. !ns frnns- crIµcIonos do Ios dIscursos µrovIonon do mI µroµIn vIsIfn nI Monumonfo nI Voorfrokkor on In quo fuI µnrfo do oso confIngonfo do oxfrnnjoros, oI dín l3 do ocfubro do 2006. |203] Nacio n-03.indd 203 3/9/09 00:02:07 204 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS nIogro µorquo nI µnrocor, obfondrá µronfo In cIudndnnín sudnfrIcnnn sogun oI mIsmo, ¨µor frnbnjnr on un osµncIo como osfo¨. Is omµIondo on oI Monumonfo nI Voorfrokkor, confrnfndo cIrcunsfnncInImonfo cunndo nocosIfnn un guín quo hnbIo frnncos. 2 Isfo os un monumonfo hIsforIco, un Iugnr quo rIndo homonnjo n Ios µIonoros, n Ios µrImoros quo IIognron n osfn fIorrn huyon- do doI coIonInIIsmo brIfánIco y do Ins µrosIonos do un gruµo quo nndn fonín quo vor con oI osµírIfu do SudáfrIcn. Ioro osfo monumonfo no honrn, no doscrIbo nI nnrrn oI opor/leiJ. Isn os unn confusIon quo n monudo so fIono. Su dIscurso µrosoguín do osfn formn on In nnfosnIn doI monumonfo. !n µrogunfn do cunIquIor obsorvndor hubIorn sIdo cInrn: ¸µor quo, onfoncos, oI Voor/re//er Monunen/ fuo uno do Ios Iconos más roforIdos on Ios nnos µosforIoros n l994 como oI ¨fosfImonIo on µIo¨ doI nnfIguo sIsfomn do oxµIofncIon rncIsfn¨ In osfo cnµífuIo mo focnIIznro on oI Monumonfo nI Voorfrokkor como un osµncIo quo sInfofIzn nIgunns do Ins fonsIonos do In hIsforIn confomµoránon sudnfrIcnnn. Isfo monoIIfo do fnmnno consIdornbIo, so nIcnnzn n dIvIsnr on vnrIos µunfos doI cnmIno onfro Johnnnosburgo y IroforIn como unn snIIonfo on modIo do unn coIInn osfoµnrIn do µnI- snjo somIárIdo (!gs. 24, 25 y 26). Iuo Innugurndo oI l6 do dIcIombro do l949, n un nno oscnso do In InsfnIncIon doI Þn- fIonnI Inrfy on oI Isfndo. In modIo do Inrgos dobnfos sobro su µoofIcn y funcIonnmIonfo, osfo monumonfo fuo uno do Ios oIomonfos mnforInIos quo cnuso mnyor IncognIfn dosµuos do l994: fosfImonIo nufoovIdonfo do In vIoIoncIn doI opor/leiJ, 2 AcfunImonfo, Ios confIngonfos dobon confrnfnr µor ndoInnfndo Ios sorvIcIos do guín quo oI µorsonnI doI Monumonfo nrrogIn cIrcunsfnn- cInImonfo. Nacio n-03.indd 204 3/9/09 00:02:07 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 205 ¸quo µnsnrín con oI¨ 3 ¸Como ronccIonnrín In comunIdnd nfrIkánor con rosµocfo n ¨sus¨ símboIos, on un momonfo do µrofundn crIsIs Infornn y do dIvIsIon on In comunIdnd boor dosµuos doI µorIodo vIoIonfo do l980 y doI rogroso doI AÞC do In µroscrIµcIon¨ ¸Como ronccIonnrín oI rosfo do In socIodnd sudnfrIcnnn¨ Y on fodo cnso, ¸quo confIondns hIsforIcns más µrofundns ovIdoncInn osns ronccIonos¨ ÐIvIdIro oI cnµífuIo on dos µnrfos: µrImoro confrándomo on un momonfo y on un nrfofncfo µnrfIcuInr doI ImngInnrIo do In nncIon. II momonfo corrosµondo n In oroccIon doI Monumonfo n Ins nfuorns do IroforIn, onfro l938 y l949, oIomonfo cInvo on In conmo- morncIon doI confonnrIo doI ¨Gron Tre/¨ quo Ios /re/Ioere nfrIkánors omµrondIoron onfro l836 y l852 dosdo oI Cnbo hncIn oI norosfo do SudáfrIcn, on busquodn do ¨unn fIorrn 3 AIgunos monumonfos fuoron dorrIbndos dosµuos do l994, µoro µor Io gonornI so frnfo do busfos o osfnfuns quo roµrosonfnbnn n Iídoros o n Ios ¨nrquIfocfos¨ doI opor/leiJ, como µnso on gonornI con Ins do HonrdrIck Vorwoord. Ioro Ios dos monumonfos más sIgnIfIcnfIvos do In comunIdnd nfrIkánor, oI quo nnnIIzo nquí y oI Toolnonunen/ (Afri/óone Longuoge Monunen/) n Ins nfuorns do InnrI, sIguon on µIo, nunquo oI Voor/re//er Monunen/ con unn nfrnccIon furísIfIcn más fuorfo y con unn InsorcIon µnrfIcuInr on Ios dIscursos doI µrosonfo. Cf. CrundIIngh, AIborf: ¨A cuIfurnI connundrum¨ OId monumonfs nnd now rogImos: fho Voorfrokkor Monu- monf ns n symboI of AfrIkánor µowor In n µosfopor/leiJ Soufh AfrIcn¨, op. ci/., µµ. l04-l05. Cf. Coombos, AnnIo: Hie/or, ol/er opor/leiJ., op. ci/., µ. 22. !ocIonfomonfo (on nbrII do 200?) fuo domoIIdo fnmbIon un momorInI nI Crnn Trok on Sfnndorfon, MµumnInngn. Aµnronfomonfo In nccIon hnbrín sIdo unn ordon doI Infondonfo do Sfnndorfon, Quoon !ndobo-KhumnIo, con In nµrobncIon doI consojo IocnI doI AÞC. II momorInI hnbrín sIdo formInndo on l988 µnrn conmomornr Ios l50 nnos doI InIcIo doI Crnn Trok. Jon Iosmnn, µorfnvoz doI AfrIkánorbond, roµudIo In nc- cIon y dIjo quo osfo ¨soIo sIrvo µnrn dIvIdIr más n Ins comunIdndos¨, y quo hnbrín quo fonor on cuonfn quo ¨no hny soIo unn hIsforIn on SudáfrIcn¨. Cf. Sumnyyn IsmnII nnd Snµn, ¨Tomµors fInro ovor Cronf Trok momorInI¨, Moil & GuorJion on line, l3/04/200?. Nacio n-03.indd 205 3/9/09 00:02:07 206 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS µnrn In nncIon boor¨. 4 II nrfofncfo: In guín o!cInI quo oI comIfo oncnrgndo do orIgIr oI monumonfo µubIIco µor µrImorn voz on l954 como documonfo o!cInI doI ¨sonfIdo y oI osµírIfu¨ doI monumonfo. 5 Is Inforosnnfo nofnr quo osfo foxfo, 6 con Imágonos y oscrIfos corfos do hIsforIndoros nfrIkánors y do µorsonns InvoIucrndns on In consfruccIon doI monumonfo, so oscrIbIo no soIo como guín µnrn Ios vIsIfnnfos sudnfrIcnnos ocnsIonnIos doI monumonfo, sIno como documonfo µnrn In µronsn InfornncIonnI do µromocIon n In obrn µubIIcn sud- nfrIcnnn, y ovonfunImonfo µnrn oI furIsmo InfornncIonnI 4 !ns fochns do InIcIo y fInnIIzncIon doI Crnn Trok sIguon sIondo dIscufIdns, jusfnmonfo µorquo, como voromos, no so frnfo do unn soIn mIgrncIon mnsIvn y unIformo sIno do dIforonfos frnyocforIns. So fomn l836 como In µrImorn mIgrncIon roInfIvnmonfo numorosn (so cnIcuInn unos 800 vngonos) IIdorndn µor IIof !ofIof, µIozn cInvo on In hIsforIn voorfrokkor y convorfIdo on ¨márfIr do In nncIon¨ nI sor nsosInndo µor unn ordon doI roy zuIu ÐIngnnn on l838. Aquí µrofIoro fomnr convoncIonnImonfo l852 como fIn doI Trok µorquo oI l? do onoro do oso nno fuvo Iugnr In ConvoncIon do Snnd !Ivor, µor modIo do In cunI Crnn Irofnnn roconoco In IndoµondoncIn doI nuovo osfndo boor, Tronetool (más nIIá doI río VnnI, IIfornImonfo), on oI oxfromo nor-norosfo doI ncfunI forrIforIo sudnfrIcnno (sIn ombnrgo, Crnn Irofnnn romµorá osfo comµromIso do roconocImIonfo on l8??). Isfo osfndo, junfo con oI Isfndo !Ibro do Ornngo, crondo on l854 on In Con- voncIon do IIoomfonfoIn, sIguon sIondo forrIforIos quo nun ncfunImonfo (sIondo µnrfo do In !oµubIIcn do SudáfrIcn) conconfrnn µnrfo Imµorfnnfo do In µobIncIon (o IdonfIdnd) nfrIkánor, dofonsorns doI ¨nucIoo duro¨ do Ios símboIos do In comunIdnd boor. AcfunImonfo oI forrIforIo doI nnfIguo TrnnsvnnI osfá dIvIdIdo onfro Ins µrovIncIns do Cnufong, !Imµoµo, Mµu- mnInngn y Þor-Oosfo. II forrIforIo doI nnfIguo Isfndo !Ibro do Ornngo conformn ncfunImonfo In µrovIncIn do Iroo Sfnfo (vonso mnµn l). 5 !n µnInbrn Voor/re//er sIgnIfIcn ¨µIonoro¨ on nfrIknnns, y comonzo n ufIIIznrso nµonns dosµuos do l880, µnrn roforIr n Ios vInjoros quo InI- cInron oI Crnn Trok. 6 Mo rofIoro n: vnrIos nuforos: Tle Voor/re//er Monunen/. Oficiol GuiJe, Id. Ionrd of ConfroI of fho Voorfrokkor Monumonf, IroforIn, l9?0 |l954] (on ndoInnfo, so cIfnrá como VMOC, y so roforIrá on oI foxfo como Cuín OfIcInI). Nacio n-03.indd 206 3/9/09 00:02:08 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 20? oscnso on nquoI momonfo quo vIsIfnrn oI Iugnr (do nhí su frnduccIon nI IngIos). In In sogundn µnrfo doI cnµífuIo frnfnro do nbordnr Ins ¨roInscrIµcIonos doI µnsndo¨ quo so ovIdoncInn ncfunImonfo on Ios ueoe doI monumonfo, quo no soIo sIguo on µIo, sIno quo os un osµncIo cInvo doI furIsmo InfornncIonnI y do In Teuone Tourien Aeeocio/ion (AsocIncIon TurísfIcn do Tswnno, ox IroforIn). ? !o quo hnn nofndo osfudIos rocIonfos focnIIzndos on Ins formns ImµorInIos y nncIonnIos-µoscoIonInIos do ndmInIs- frncIon do In dIforoncIn, os quo fodo µroyocfo nncIonnI os, n In voz, un µroyocfo do gonoro, y on osfo cnµífuIo frnfnro do IncIuIr osfn vnrInnfo on oI nnáIIsIs. 8 In formInos más gonornIos, Ios ImngInnrIos nncIonnIos so hnn roµroducIdo, mufndo, consoIIdndo y dIvorsI!cndo do ncuordo con formns genericoJoe 9 do gosfIonnr y ndmInIsfrnr Ios rocursos doI µnsndo: fodns oIIns, on su mnyorín, formns mnscuIInIzndns do In momorIn. l0 In osfo sonfIdo, Ios nrfofncfos crondos como formns do monumonfnIIdnd y do µoIífIcns do ¨Io quo dobo ? !n hIsforIndorn !ufh VnIIoy oxµroso quo dosµuos do l994 oI Monumonfo nI Voorfrokkor doscnnsnbn como un ¨gIgnnfo soIIfnrIo y oIvIdndo¨, µrácfIcnmonfo unn ¨roIIquIn¨ doI opor/leiJ dosmoronndo. CIf. on CrundIIngh, AIborf: ¨A cuIfurnI conundrum¨ OId monumonfs In now rogImos.¨, op. ci/., µ. l06. Þo concuordo con osfn nµrocIncIon (quo µrobnbIomonfo oxµrosn In Imngon quo fIono doI Monumonfo un socfor µrofosIonnI/InfoIocfunI y crífIco, no nocosnrInmonfo nogro). SIn ombnrgo, como voromos on osfo cnµífuIo, son muIfIµIos Ins formns on quo oI Monu- monfo ndquIoro connofncIon y µrosoncIn on In ncfunIIdnd sudnfrIcnnn. 8 McCIInfock, A.: ¨`Þo Iongor In n fufuro honvon´: gondor, rnco nnd nnfIonnIIsm¨, on McCIInfock, A. (od.): Dongeroue lioieone. GenJer, no/ion onJ poecoloniol perepec/itee, !nIvorsIfy of MInnosofn Iross, MInnonµoIIs, l99?, µ. 89; Cf. fnmbIon WnIby, S.: ¨Womnn nnd nnfIon¨, on WnIby, S.: GenJer Troneforno/ione, !oufIodgo, !ondros, l99?. 9 Ior ¨gondorod¨. l0 Cf. InIoo, CInfyn: Bonono, Ieoclee onJ Ioeee, cIf. on McCIInfock, A.: ¨Þo Iongor In n fufuro honvon.¨, op. ci/., µ. 89. Nacio n-03.indd 207 3/9/09 00:02:08 208 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS sor rocordndo¨ do mnnorn µubIIcn, son fnmbIon un Iugnr rosorvndo n In dIforoncIn do gonoro. l. ÞOTAS COÞTIXT!A!IS SOI!I I! ÞACIOÞA!ISMO AI!IKÁÞI! Son ImµroscIndIbIos nquí nIgunns µrocIsIonos sobro oI con- foxfo hIsforIco o hIsforIográ!co on oI quo so InscrIbo In cons- fruccIon doI Monumonfo µnrn Iuogo nbordnr más cInrnmonfo sus usos confomµoránoos. !n ¨hIsforIn nfrIkánor¨ donfro do SudáfrIcn, nunquo no os comµncfn, fIono mIfos fundndoros como ¨mofáforn roµrosonfncIonnI¨ do un fIµo osµocí!co do ImngInnrIo do comunIdnd. Ðos Idons Imµrognnron osfo Imn- gInnrIo on oI µuobIo nfrIkánor ll con oI quo so consfruyo oI ll A Io Inrgo do osfo cnµífuIo ufIIIznro Ins oxµrosIonos ¨µuobIo nfrIká- nor¨ o ¨comunIdnd nfrIkánor¨ IndIsfInfnmonfo, µnrn hnbInr do un nucIoo µobIncIonnI nufoIdonfIfIcndo como fnI, IdonfIfIcncIon quo os sIomµro InosfnbIo o IncomµIofn. Isfo so uno n un comµIojo µrocoso do oµorncIon con Ins cnfogoríns quo consfIfuínn In ¨IdonfIdnd¨ on oI µorIodo doI opor- /leiJ. Como µInnfon Zoo WIcomb, oI concoµfo ¨bInncurn¨ (uli/eneee) quo nrfIcuInbn no soIo un µoIo do In InoquIdnd rncInI sIno un conjunfo do µrácfIcns IdonfIfnrIns, dojo do sor un concoµfo ¨µoIífIcnmonfo corrocfo¨, Io cunI no quIoro docIr quo oI conjunfo do µrácfIcns quo Io nrfIcuInbnn hnynn dosnµnrocIdo. Jusfnmonfo n rníz do osfo, nsIsfImos n un µrocoso fuorfo do ronfIrmncIon do In ¨comunIdnd nfrIkánor¨ n µnrfIr doI µorIodo µosf-opor/leiJ, on rosµuosfn n oso roncomodnmIonfo do Io µoIífco y nµrovo- chnndo Ios dIscursos do ¨µIurnIIdnd¨ y ¨muIfIcuIfurnIIsmo¨. A su voz, hny Imµorfnnfos socforos InfoIocfunIos/µrofosIonnIos quo nunquo ofnIcnmonfo son nfrIkánors, no so IdonfIfIcnn con oI nucIoo duro do símboIos coIocfI- vos o hIsforIns comµnrfIdns (y on muchos cnsos Io nfncnn durnmonfo). A osfo so sumn fnmbIon In cndn voz más ovIdonfo dIvorsIdnd donfro do oso µrosunfo roforonfo comunIfnrIo homogonoo. Inrn unn Inforosnnfo µrosonfncIon do osfn comµIojIdnd, cf. WIcomb, Zoo: ¨IIvo nfrIkánor foxfs nnd fho rohnbIIIfnfIon of whIfonoss¨, on KrIgor, !oborf; Zogoyo, Abobo (ods.): Cul/ure in /le neu Sou/l Africo. Af/er Apor/leiJ, voI. II, KwoIn Iooks & Soufh AfrIcn HIsfory on !Ino, CIudnd doI Cnbo, 200l, µµ. l59-l8l. TnmbIon CrobboInnr, JnnIs: ¨AfrIkánor nnfIonnIIsm: fho ond of n dronm¨¨, on Zogoyo, Abobo (od.): Sociol 1Jen/i/iee in /le neu Sou/l Africo. Af/er Nacio n-03.indd 208 3/9/09 00:02:08 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 209 foµIco do su ¨oxcoµcIonnIIdnd¨: oI orIgon romofo on oI sIgIo XVII con sus rnícos cnIvInIsfns y sus nncosfros hoInndosos- hugonofos; y su conformncIon on oI plo/eou sudnfrIcnno como oI µuobIo rurnI µor oxcoIoncIn, cunsI ¨µrImIfIvo¨ on sus focnIcns y on sus µrácfIcns cuIfurnIos, cuyos con"Icfos con Crnn Irofnnn n !nnIos doI sIgIo XIX µosIcIonnron n Sud- áfrIcn como un roducfo comµIojo donfro do Io quo suoIon donomInnrso ¨µrocosos do coIonInIIsmo suµorµuosfo¨. l2 !ns guorrns nngIo-boor onfro l899 y l902 (hoy IInmndns µnrn- dojIcnmonfo Cuorrns SudnfrIcnnns) fuoron oI µroIogomo- no do un ¨µncfo do domInncIon¨ quo soIIo formns do ojorcIcIo doI domInIo brIfánIco y boor sobro Ios µuobIos nfrIcnnos doI Iugnr. Ðosdo nIIí, Ios nfrIkánors nufo-consfruyoron unn Imn- gon do ¨µuobIo IncomµrondIdo¨, dosfInndo n sor oI µIInr do In cIvIIIzncIon bInncn on SudáfrIcn n µnrfIr do unn frnyocforIn muy somojnnfo n Ins µroozns horoIcns do Ios horoos cIásIcos (IncIuso Ios nfrIcnnos como Shnkn): oI dosfIorro Injusfo, oI oxIIIo, In ronIIzncIon, oI rogroso y In vIcforIn µoIífIcn. In l948 y Iuogo do unn cnmµnnn µoIífIco-IdooIogIcn con comµononfos mnsonIcos, oI ÞnfIonnI Inrfy do SudáfrIcn nIcnnzo oI µodor doI Isfndo y con oI In mInorín bInncn nfrIká- nor Iogro oI confroI µoIífIco do In !nIon SudnfrIcnnn (quo on mnyo do l96l so frnnsformo on In !oµubIIcn do SudáfrIcn, Apor/leiJ, voI. I, KwoIn Iooks & Soufh AfrIcnn HIsfory on !Ino, CIudnd doI Cnbo, 200l, µµ. 30l-3l5. l2 !os boors so sInfIoron nmonnzndos µor oI µodor brIfánIco dosdo In µroµIn InsfnIncIon do In Coronn con oI fIn do In Comµnnín HoInndosn do Ins IndIns OrIonfnIos, on l?95. !ns formns do orgnnIzncIon socInI y do µroduccIon boor (do ngrIcuIfurn oxfonsIvn, mnnunI) µoco fonínn quo vor con Ins focnoIogíns do In !ovoIucIon IndusfrInI brIfánIcn. Cf. VnroIn, H.: SuJófrico. Loe en/roñoe Jel opor/leiJ, !ÞAM, MoxIco, l985, µ. 9. In osfo sonfIdo, In µosIcIon do Ios nfrIkánors como µuobIo do coIonIzncIon IndIrocfn so nIInbn on un µunfo con In do Ios brIfánIcos: In concoµcIon do Ios µuobIos nnfIvos zuIu, xhosn, khoI-snn, ngunI, mnfnboIo onfro fnnfos ofros, como µuobIos sIn dorocho nIguno sobro Ins fIorrns, quo dosdo osfn concoµcIon so convorfínn on In fnIncIn coIonInI do In /erro nulliue, fIorrn do nndIo. Nacio n-03.indd 209 3/9/09 00:02:08 2l0 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS IndoµondIonfo do In Connonueol/l IngIosn). l3 Iuo oI soIIo µoIífIco µnrn oI opor/leiJ, In coronncIon osfnfnI y IognI do un sIsfomn do µrácfIcns rncIsfns y do oxµIofncIon do In mnno do obrn no bInncn quo hnbín comonzndo fros sIgIos nnfos. l4 Aho- rn bIon, durnnfo In µrImorn µnrfo doI sIgIo XX, In comunIdnd nfrIkánor so µosIcIono on SudáfrIcn µnuInfInnmonfo como oI ¨µuobIo oIogIdo¨ µnrn gobornnrIn. l5 Isn nrgumonfncIon so bnsnbn on unn sorIo do mIfoIogíns quo hnn fonIdo ofocfos so- cInIos ImµrosIonnnfos µnrn In consoIIdncIon doI nncIonnIIsmo l3 Þo dobo confundIrso con In !oµubIIcn SudnfrIcnnn comunmonfo conocIdn como TrnnsvnnI, como homos roforIdo yn. l4 Cf. VnroIn, H.: SuJófrico. loe rolcee lie/6ricoe, op. ci/., µµ. ?3 y ss. l5 !n Afri/óner BroeJerIonJ, o !Ign do Hormnnos, unn nsocIncIon mnsonIcn, mnscuIInn, y µnrnosfnfnI nyudo n gosfnr unn ¨ofonsIvn cuIfurnI¨ dosdo µrIncIµIos doI sIgIo XX, µor modIo do In IodorncIon do OrgnnIzncIo- nos CuIfurnIos AfrIkánors, oI InsfIfufo do Iconomín y un orgnnIsmo do suµorvIsIon do In oducncIon crIsfInnn quo oIovo nI ofri/óone (In Iongun) y n unn suµuosfn ¨osoncIn¨ hIsforIcn como oI µIInr IdonfIfnrIo nncIonnI. Cf. Vnfchor, WIIIInm: Wli/e looger. Tle riee of Afri/óner no/ionolien, IrodorIck Irnogor IubIIshors, Þuovn York, l965, µµ. ??-l09. !n Iongun fuo oI nucIoo µrIncIµnI do su InvoncIon. In ronIIdnd, oI ofri/óone os unn nmnIgnmn híbrIdn comµuosfn do un 80° do vocnbIos y osfrucfurn grn- mnfIcnI doI hoInndos, y oI rosfo, µnInbrns y oxµrosIonos on xhosn, IngIos y zuIu; y on monor modIdn on mnInyo y µorfuguos. SIn ombnrgo, hubo unn osµocIo do ¨osfnndnrIzncIon¨ µromovIdn µor osfos orgnnIsmos crondos oJ loc; Iuogo so osfImuIo In oscrIfurn on nfrIknnns, µnrn Io cunI nyudo In oscuoIn crIsfInnn, so cronron orgnnos do µronsn, so µosfuIo Io quo Andorson IInmo ¨cnµIfnIIsmo do Imµronfn¨ (obvInmonfo oxcIuyondo n In µobIncIon no bInncn on oso momonfo), y so nmnIgnmo In Idon do unn ¨unIdnd cuIfu- rnI¨ ovIdoncIndn on unn Iongun quo fuo roconocIdn InfornncIonnImonfo como fnI on l9l8. Cf. McCIInfock, A.: ¨Þo Iongor In n fufuro honvon.¨, op. ci/., µµ. l00 y ss. AcfunImonfo oI nfrIknnns os In µrImorn Iongun do más do cInco mIIIonos do sudnfrIcnnos. !o IronIco os quo In µoIífIcn do IdonfIfIcncIon doI µuobIo nfrIkánors con su Iongun como osfnndnrfo, fro- µozo sIomµro con oI µrobIomn do quo muchos nfrIcnnos nogros (µoro sobro fodo colourJe) In hnbInn, on nIgunos cnsos como Iongun mndro y on ofros como Iongun vohIcuInr. Nacio n-03.indd 210 3/9/09 00:02:08 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 2ll nfrIkánor on In sogundn mIfnd doI sIgIo. l6 In µrImor Iugnr, unn nocIon µocuIInr do In roIIgIon como ¨In vIvoncIn guín¨ do In consfruccIon nncIonnI. II ¨cnIvInIsmo µrImIfIvo¨ l? quo roµrodujoron on In zonn do ¨fronfIor¨ l8 roomorgIo on oI sIgIo XX como In fuorzn Innnfn do unn roIIgIon ¨µurn¨, nnforIor n Ios cnmbIos quo sufrIo oI cnIvInIsmo con Ins Idons IIusfrndns ouroµons y In !ovoIucIon IndusfrInI. !n Idon do µrodosfInn- cIon µrosonfo on osfn corrIonfo roformIsfn, y µor consIguIonfo In do pueIlo elegiJo, fuoron In bnso fundnmonfnI µnrn oxµII- cnr Ins mofIvncIonos µrofofIcns doI Gron Tre/, l9 oI vInjo hncIn oI InforIor do SudáfrIcn quo omµrondIoron Ios nfrIkánors como frufo do Ios con"Icfos con Ios brIfánIcos. IsfudIos rocIonfos 20 hnn domosfrndo quo In formncIon do osfo ¨µnrndIgmn cnIvInIsfn¨ os confomµoránon y rosµondo n mIfos no unIformos nrfIcuIndos n µnrfIr do In IIfornfurn l6 Como nµunfn JnnIs CrobboInnr, In dIfusIon do cIorfo osµírIfu do ¨nncIonnIIsmo nfrIkánor¨ fuo un ojo confrnI µnrn In consoIIdncIon do unn ¨burguosín¨ bInncn n frnvos do un µrocoso do µnfronnzgo do soIIdnrIdnd ofnIco-rncInI on oI cunI Ins InsfIfucIonos doI Isfndo doI opor/leiJ (µosf l948) jugnron un roI confrnI. SIn ombnrgo, oI nIn do In ¨oxfromn dorochn nfrIkánor¨ quo surgo con más fuorzn IncIuso donfro doI ÞnfIonnI Inrfy n fInnIos do In docndn do l950, no sIomµro fuvo fodo oI confroI doI µnr- fIdo nI do Ios orgnnos dIfusoros y cohosIvos do oso ¨nncIonnIIsmo¨. Cf. CrobboInnr, JnnIs: ¨AfrIkánor nnfIonnIIsm: fho ond of n dronm¨¨, op. ci/., µµ. 305-30?. l? Cf. Ðu ToIf, Andro: ¨Þo choson µooµIo: fho myfh of fho CnIvInIsf orIgIn of AfrIkánor nnfIonnIIsm nnd rncInI IdooIogy¨, Anericon Hie/oricol Ietieu, voI. 88, num. 4, l983, µ. 920. l8 So donomInn comunmonfo ¨IronfIor Counfry¨ n In zonn do confncfo dosdo fInos doI sIgIo XVIII onfro µuobIos xhosn, nfrIkánor (y on monor mo- dIdn zuIu), sIfundn µrIncIµnImonfo on Io quo ncfunImonfo os In µrovIncIn do 1oe/ern Cope. l9 1Jen. 20 Cf. 1Jen; fnmbIon Swnrf, Snndrn: ¨'Mnn, gun nnd horso`: hnrd rIghf nfrIkánor mnscuIIno IdonfIfy In Iosf-opor/leiJ Soufh AfrIcn¨, on MorroI, !oborf. (od.) Clonging nen in Sou/lern Africo, !nIvorsIfy of ÞnfnI Iross-Zod Iooks !fd., !ondros-Þuovn York, 200l, µµ. 80 y ss. Nacio n-03.indd 211 3/9/09 00:02:08 2l2 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS oxµIorndorn y do vInjos do !nnIos do Ios sIgIos XVIII y XIX, quo fuoron nµroµIndos µor Ios µroµIos nfrIkánors on oI sI- gIo XX. Isfo sucodIo on un momonfo do dosnrfIcuIncIon do Ins IdonfIdndos cIásIcns doI µuobIo rurnI y ngrícoIn quo Ibn conformándoso como µuobIo mIgrnnfo n Ins cIudndos y nI frnbnjo IndusfrInI, on grnn µnrfo omµobrocIdos. Todo osfo hIzo nocosnrIn In nrfIcuIncIon ex poe/ foc/o do In ¨comunIdnd ImngInndn¨. Isfn hundín sus rnícos on unn hIsforIn comun quo comonznbn on oI oxIIIo, con un objofIvo µroµIo: rogonornr y µrosorvnr Ios µrIncIµIos cIvIIIznforIos (bInncos) on SudáfrI- cn, Io cunI so Iogro con In omµrosn InfoIocfunI do oscrIfurn do unn hIsforIogrnfín nfrIkánor o!cInI, 2l y con sus µoIífIcns µubIIcns do In momorIn. In osfo sonfIdo, In nµroµIncIon doI oIomonfo roIIgIoso cnIvInIsfn nµorfn unn µrImorn µocuIInrIdnd: Iojos do sor In nncIon oI nuovo sIgnI!cnnfo frnscondonfnI µoro nncIndo on oI fIomµo mundnno, socuInr, µrogrosIvo, do Ios hombros y soIo do Ios hombros, In nncIon nfrIkánor mnnfIono un víncu- Io osµocInI onfro nncIon-Isfndo-IndIvIduo y roIIgIon. 22 II fIomµo do In ¨IrruµcIon¨ doI sor humnno on In hIsforIn convIvo con oI fIomµo mífIco-roIIgIoso doI µuobIo oIogIdo µor un ÐIos bonofncfor. !n fonilio nfrIkánor, dovofn, comnndndn µor un µndro µrovIdonfo, nusforo y frnbnjndor, orn oI euje/o colec- /ito elegiJo. 23 In µnInbrns do AInn IoIzor, uno do Ios más 2l HIsforIogrnfín quo fIono sus fIsurns y sus µIurnIIsmos Infornos. Cf. oI cIásIco frnbnjo do Thomµson, !oonnrd: ¨AfrIkánor nnfIonnIIsf hIs- forIogrnµhy nnd fho µoIIcy of opor/leiJ¨, Journol of Africon Hie/or,, 3, l, l962, µµ. l25-l4l. TnmbIon CornovIn, MnrInnno: Apor/leiJ. poJer , foleificoci6n Je lo lie/orio, op. ci/. 22 MIonfrns CnIvIno mnnfonín In soµnrncIon nocosnrIn onfro IgIosIn y Isfndo, In nµroµIncIon quo hnco In oIIfo boor do In roIIgIon os sIgnIfIcnfI- vn: In roIncIon doI IndIvIduo con ÐIos osfnrín neJioJo µor In nncIon. Cf. CoIdborg, MoIvIn: ¨Tho nnfuro of AfrIkánor nnfIonnIIsm¨, Tle Journol of MoJern Africon S/uJiee, 23, l, l985, µ. l28. 23 Isfn fuo unn osfrnfogIn µnrn movIIIznr n Ins mnsns con un sonfIdo ¨nncIonnI¨ quo orn n In voz oI connfo InfornI do un ImµornfIvo roIIgIoso, Nacio n-03.indd 212 3/9/09 00:02:08 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 2l3 forvIonfos hIsforIndoros nfrIkánors do In oµocn, oI Crnn Trok fuo jusfnmonfo ¨oI cIímnx do un dosnrroIIo grndunI hncIn In inJepenJencio nocionol quo so oxfondIo µor un µorIodo do más do un sIgIo¨. 24 A su voz, oI Isfndo µonsndo do osfn mnnorn, nsogurnbn In suµorvIvoncIn do In IgIosIn, quo fuo quIon nµoyo fodn In Infrnosfrucfurn nfrIkánor do nsconso nI µodor µoIífIco on oI sIgIo XX. 2. I!IISIS ÐI !A HISTO!IA: I! CIÞTIÞA!IO ÐI! ¨C!AÞ T!IK¨ Y !A I!ICCIÓÞ ÐI! MOÞ!MIÞTO A! VOO!T!IKKI! SI fomnmos un momonfo como oI nncImIonfo do In nn- cIon nfrIkánor, como oI ¨orIgon IímµIdo¨, µnrnfrnsonndo n ÞIofzscho, 25 osfo os oI Gron Tre/, unn oµoµoyn doI oxIIIo hncIn Ins µruobns do fuorzn do In nncIon omorgonfo, oI oncuonfro do In ¨fIorrn µromofIdn¨, y oI ¨nuforroconocImIonfo¨ doI eer nocionol. In ronIIdnd, osfn ¨grnn mnrchn¨ fuo oI µroducfo forfuIfo do unn cndonn do nconfocImIonfos más o monos In- conoxos. !n µobIncIon nfrIkánor µorcIbín como unn nmonnzn In InfromIsIon do Crnn Irofnnn on sus formns do vIdn (sobro fodo on Io concornIonfo n In oscInvIzncIon do soros humnnos quo IngInforrn voín como formn obsoIofn do oxµIofncIon do In In nncIon µrodosfInndn no µor Ins fuorzns socuInros doI µrogroso (ro- µrosonfndo on oI µoIo nognfIvo do In coIonIzncIon brIfánIcn), sIno µor In µrovIdoncIn dIvInn. 24 IoIzor, A. !.: ¨Tho hIsforIcnI bnckground fo fho Voorfrokkor Monu- monf¨, on Tle Voor/re//er Monunen/ Officiol GuiJe, VMOC, op. ci/., µ. l4. CursIvns míns. 25 !so osfn oxµrosIon on nIusIon n In crífIcn do ÞIofzscho nI concoµfo do orIgon. Cf. ÞIofzscho, I.: SoIre terJoJ , perjuicio Je lo lie/orio poro lo tiJo, op. ci/.; Cf. fnmbIon In crífIcn do IoucnuIf, MIchoI: ¨ÞIofzscho, In gononIogín, In hIsforIn¨, op. ci/. Nacio n-03.indd 213 3/9/09 00:02:08 2l4 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS mnno do obrn), 26 y ¨oI¨ Gron Tre/ so frnfo más bIon do cunfro mIgrncIonos dIforonfos con sus subdIvIsIonos do cnmInos, más o monos mnsIvns, con con"Icfos do!nIdos µor oI IIdornzgo y In conduccIon, ndomás do dosncuordos sobro Ins ncfIfudos n fomnr con Ios brIfánIcos. In osfns mIgrncIonos Ios coIonos boors vInjnbnn on gruµos ufIIIznndo cnrrofns, IIovnndo sus fnmIIIns, sus nnfIguos oscInvos, Ios frnbnjndoros cnufIvos y on muchos cnsos su gnnndo (mnµn 2). 2? SIn ombnrgo, In oµorncIon hIsforIcn quo mnrcn nI /re/ como un soIo vInjo, como oI hocho quo sIgno In hIsforIn doI µuobIo, comIonzn no on Ios foxfos, sIno on Ios frIsos on mármoI doI Monumonfo nI Voorfrokkor, dIsonndos µor un oquIµo do hIsforIndoros y nrfIsfns. 28 A su voz, µnrn IogIfImnr osn Idon do dosfIno so omµIonron cnmµnnns do µronsn, oscrIfos bIbIIográ!cos y Ios fosfojos ronIIzndos on Ins fochns do Ins 1eufeee, fosfIvIdndos doI Con- fonnrIo do In ¨grnn mnrchn¨, on l938. Ior fodn SudáfrIcn so rocronron Ins rufns do Ins fnmIIIns µrImIgonIns y so hIcIoron sImuIncros dosdo dIforonfos µunfos doI µnís hncIn Ins zonns cInvos doI vInjo. !n conmomorncIon so corono on IroforIn con In IIogndn do nuovo cnrrofns sImuInndo un Gron Tre/ ¨confríµofo¨ hncIn oI Iugnr ¨doformInndo¨, oI l6 do dIcIombro do l938, dín µrocIso on quo so cumµIínn cIon nnos do In bn- fnIIn do IIood !Ivor, dondo In hIsforIn frndIcIonnI nfrIkánor n!rmn quo nIrododor do 500 nfrIkánors oncorrndos on sus loogere mnsncrnron n nµroxImndnmonfo l0 000 zuIus n Ins orIIIns doI río Þcomo. Isfn ofomorIdo so soIIo como oI dín do In ¨con!rmncIon¨ doI dosfIno nncIonnI nfrIkánor, y doI 26 Cf. VnroIn, HIIdn.: SuJófrico. loe en/roñoe Jel opor/leiJ, op. ci/., µµ. 9-l0. 2? Cf. 1IiJ., µµ. l?8-l82; IfhorIngfon, Þormnn: ¨Tho Cronf Trok In roInfIon fo fho Mfocnno: n ronssossmonf¨, Sou/l Africon Hie/oricol Jour- nol, 25, l99l, µµ. 8 y ss. 28 Cf. ÐoImonf, IIIznbofh: ¨Tho Voorfrokkor Monumonf: monoIIfh fo myfh¨, Sou/l Africon Hie/oricol Journol, 29, l993, µµ. 90-9l. Nacio n-03.indd 214 3/9/09 00:02:08 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 2l5 ¨µncfo¨ con ÐIos (mnµn 2). 29 Así, so convIrfIo n un oµIsodIo µocuIInr y confrífugo do mIgrncIon forzosn do un µuobIo µobro y subcoIonIzndo quo fuvo quo hncor uso do su fuorzn dosIgunI confrn Ins µobIncIonos nnfIvns, on In peregrinoci6n coIocfIvn hncIn oI oncuonfro oxfomµoránoo con oI lonelonJ do In nncIon. II dín on quo IIognbnn osns nuovo cnrrofns n In hoy cn- µIfnI doI µnís (quo cnmbIo su nombro do IroforIn n Tswnno on l994), nrrIbnbnn n un µunfo µrocIso doI µnIsnjo: cnsI dIoz kIIomofros nI norfo do In cIudnd, n In coIInn más nIfn doI Iugnr, nIsIndn y do vogofncIon osfoµnrIn on In cunI os fácII µonsnr on un odI!cIo µnnoµfIco y n su voz omnIµrosonfo, quo Io rogIsfro fodo y nI quo obsorvon fodos. In oso µunfo so coIoco In µIodrn fundndorn doI Monumonfo nI Voorfrokkor quo so Innugurnrín onco nnos dosµuos. 30 !o Imµorfnnfo nquí os quo oI sIfIo oscogIdo fIono quo vor fnmbIon con In croncIon do In µrImorn !oµubIIcn SudnfrIcnnn, comunmonfo roforIdn como TrnnsvnnI, osµocIo do jurIsdIccIon µoIífIcn Indoµon- dIonfo nfrIkánor sIfundn nI nor nor-osfo doI ncfunI forrIforIo durnnfo In sogundn mIfnd doI sIgIo XIX, quo so Incorµornrín n In !nIon SudnfrIcnnn on l9l0. Sogun mIombros doI µroµIo comIfo, oI sIfIo fuo oIogIdo fnmbIon µorquo InuI Krugor, cun- fro vocos µrosIdonfo do TrnnsvnnI, hnbín vIvIdo on IroforIn. 29 Más ndoInnfo nnnIIznromos Ins ImµIIcncIonos ¨mísfIcns¨ do osfn bnfnIIn. Inrn un nnáIIsIs µrocIso doI momonfo hIsforIco vonso VnroIn, HIIdn: SuJófrico. Loe rolcee lie/6ricoe, op. ci/., µµ. l8l-l84. 30 !n subcomIfo soIoccIonndo µor In ConfrnI ÞnfIonnI Monumonfs CommIffoo (CÞMC) oIIgIo osfo µunfo Iuogo do vIsIfnr ÞnfnI, oI Isfndo !Ibro do Ornngo y TrnnsvnnI. Cf. ÐoImonf, IIIznbofh: ¨Tho Voorfrokkor Monumonf: monoIIfh fo myfh¨, op. ci/., µ. 80. Inn !ombnrd, uno do Ios mIombros doI sub-comIfo dosIgnndo µnrn oscogor oI sIfIo, comonfnrá quo on IroforIn ¨Ios Voorfrokkors Iogrnron fomµornrInmonfo sus objofIvos |nnfos do quo so dosnfnrn In guorrn nngIo-boor] dosµuos do nnos do vngnr orrnnfos y do quo In cndonn do nconfocImIonfos conocIdn como oI ¨Crnn Trok¨ IIognrn n su cuImInncIon¨. !ombnrd, Inn: ¨Tho choIco of n sIfo for fho Voorfrokkor Monumonf¨, VMOC, µ. 28. Nacio n-03.indd 215 3/9/09 00:02:08 2l6 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Isfn oµorncIon nnrrnfIvn os Imµorfnnfo µorquo ¨vIncuIn In mIfoIogín doI Crnn Trok con oI frIunfo fomµornI do In roµu- bIIcn IndoµondIonfo on In nnrrnfIvn nncIonnIIsfn¨. 3l Ðosdo l909 unn sorIo do onfusInsfns, nI µnrocor mIombros IncIµIonfos do In Afri/óner BroeJerIonJ, comon- znron n µonsnr on In nocosIdnd do un monumonfo n Ios quo dobínn nµnrocor como horoos consfrucforos do In nncIon nfrIkánor. 32 In l9l3, In IodorncIon do AsocIncIonos CuI- furnIos AfrIkánor croo un ComIfo ConfrnI do Monumonfos ÞncIonnIos y so dIsµuso n gosfnr Infonfos fnIIIdos µor roco- Iocfnr dInoro µnrn unn omµrosn do fnmnnn onvorgndurn. Ioro In rocosIon IIgndn n In IrImorn Cuorrn obIIgo n dojnr doscnnsnr oI µroyocfo, 33 hnsfn quo on l935, roµrosonfnnfos µoIífIcos do In !nIon Informnron nI ComIfo quo oI gobIorno comonznrín n µonsnr on unn obrn monumonfnI µnrn honrnr oI confonnrIo do In nncIon, cunndo fnIfnbnn fros nnos. In oso momonfo, oI ComIfo docIdIo nunnr osfuorzos y In oroccIon doI Monumonfo nI Voorfrokkor so frnnsformo on un nsun- fo do Isfndo, con un µrosuµuosfo µubIIco, y con un ComIfo dosIgnndo oJ loc conformndo µor 2? roµrosonfnnfos, do Ios cunIos 24 ornn hombros, con In snIvodnd do quo dos do Ins mujoros Infogrnnfos ornn Ins osµosns doI µrosIdonfo doI comIfo (I. Jnnson) y doI ndmInIsfrndor. A Ios ofocfos do In consfruccIon, oI ComIfo fomo µruobns do osfIIo n vnrIos nrquIfocfos y oscuIforos nfrIkánors, quo- dnndo como nrquIfocfo y coordInndor doI µroyocfo Cornrd MoordIjk. 34 II monumonfo so Innuguro oxncfnmonfo onco 3l 1Jen. 32 VMOC, µ. 23. 33 VMOC, µ. 24. 34 MoordjIk hnbín sIdo yn oI oncnrgndo do In consfruccIon do uno do Ios µroyocfos do obrns µubIIcns más sIgnIfIcnfIvos hnsfn oso momonfo on SudáfrIcn: In osfncIon do fronos do Johnnnosburgo, consfruIdn onfro l926 y l932. Ior ondo, fonín yn In vonIn nµrobnforIn doI Isfndo. Adomás, yn hnbín dIsonndo nIgunos odIfIcIos roIIgIosos µnrn honrnr nI ¨Afri/ónerJon¨. Nacio n-03.indd 216 3/9/09 00:02:08 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 2l? nnos dosµuos do In coIocncIon do In µIodrn fundndorn, oI l6 do dIcIombro do l949, y In Cuín O!cInI so µubIIco µor µrImorn voz cInco nnos dosµuos, con nrfícuIos doI µrosIdonfo doI ComI- fo fundndor, doI nrquIfocfo, y do ofros mIombros. AnnIIznro nhorn nIgunns do Ins ImµIIcncIonos conmomornfIvns quo so dosµrondon do In Cuín O!cInI doI Monumonfo. 3. ÞACIOÞIS ÐI MÁ!MO!: ACOÞTICIMIIÞTO, TIMIO!A!IÐAÐ Y CIÞI!O !n Cuín O!cInI comIonzn con In oxµIIcncIon do Ins µroozns doI /re/ y sus mofIvncIonos ¨ronIos¨, µnrn oI no-InIcIndo on su hIsforIn. II µroIogo dIrIgIdo n Ios vIsIfnnfos so IogIfImn con un documonfo quo os ¨onmondndo¨ µor Ios quo oscrIbon, Ios mIombros doI ComIfo do croncIon doI monumonfo. Iso documonfo os oI µrosunfo ¨mnnI!osfo¨ doI Gron Tre/, oscrIfo µor uno do sus Iídoros más ronombrndos, IIof !ofIof (márfIr do In ¨frnIcIon zuIu¨); y dojndo on fosfImonIo n Ios IngIosos nnfos do In µnrfIdn, on onoro do l83?. In oI !ofIof oxµrosn quo Ins mofIvncIonos doI /re/ son In nocosIdnd do huIr doI ¨snquoo¨ quo sufro In µobIncIon nfrIkánor µor µnrfo do Ios Kof!re (nogros) y ColoureJe, n Io quo so sumn In µosforIor InvnsIon do In coIonIn brIfánIcn ¨quo dosfruyo Ios IímIfos dIs- frIfnIos y dojo on In ruInn n In mnyorín do Ios hnbIfnnfos.¨. !no do Ios uIfImos µnrágrnfos doI mnnI!osfo nrguyo .docInrnmos soIomnomonfo quo dojnmos osfn coIonIn con oI dosoo do conducIrnos n unn vIdn más µncí!cn quo In quo homos fonIdo hnsfn nhorn. Þo moIosfnromos n nndIo y no µrIvnromos n nIngun µuobIo do sus mínImns µroµIodndos. 35 Ior ofrn µnrfo, fuo oI µrImor sudnfrIcnno on sor mIombro nsocIndo do In Io,ol 1ne/i/u/e of Bri/iel Arcli/ec/e. Cf. ÐoImonf, IIIznbofh: ¨Tho Voor- frokkor Monumonf: monoIIfo fo myfh¨, op. ci/., µ. 8l. 35 VMOC, µ. l0. Nacio n-03.indd 217 3/9/09 00:02:08 2l8 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Þndn monos µrofofIco, y n In voz, nndn monos µnrocIdo n In ¨omorgoncIn¨ nncIonnI on un oxIIIo horoIco. Ioro osfo foxfo sIrvo, do documonfo n monumonfo, como In nufonfI!cncIon hIsforIcn do In vorsIon confomµoránon; nunquo dobo sor on- mondndo µnrn oforgnr oI sonfIdo horoIco quo doI mnnI!osfo no so dosµrondo. !n nrgucIn foxfunI do Ios oscrIforos do In Cuín O!cInI os IIusfrnfIvn: sogun IoIzor, hIsforIndor y mIom- bro doI ComIfo, on nquoI momonfo !ofIof ¨no µodín vor on In µorsµocfIvn corrocfn¨ Ios mofIvos terJoJeroe doI /re/, µorquo osfnbn JenoeioJo cerco do Ios ovonfos. ¨!n µorsµocfIvn ronI do Ios hochos os dIscornIbIo soIo cunndo son vIsfos dosdo unn dIsfnncIn µrudoncInI do fIomµo¨. 36 II mofIvo ¨ronI¨ orn on vordnd In ¨nocosIdnd IrrosfrIcfn do IIborfnd µnrn In nncIon omorgonfo¨. Y oIIn soIo so µodín onconfrnr ¨on Ins snIvnjos fIorrns doI norfo¨ dondo re-doscubrIrínn Io quo sus µndros nncosfros hnbínn fonIdo on ÞofhorInnds. 3? AnnIIcomos hnsfn nquí Ios sonfIdos µorformnfIvos doI fox- fo, µorquo fuo crondo como un dIscurso dosfInndo n ¨nµoynr¨ In Iocfurn doI Monumonfo (y µor ondo, un fIµo do hIsforIn µubIIcn). In µrImor Iugnr, In fomµornIIdnd como nsµocfo cInvo on cunIquIor nnrrnfIvn nncIonnI. CuIndos µor ÐIos, IIof !ofIof y sus soguIdoros ornn ImµuIsndos hncIn un vInjo quo ¨no µodínn comµrondor¨. SoIo oI ¨nosofros nuforInI¨, oI /ienpo Jel ou/or, fIomµo doI confonnrIo, os oI quo hnco µosIbIo sIsfomnfIznr Ios ovonfos y ofrocor unn ¨vorsIon vordndorn¨ 36 VMOC, µ. l3. 3? VMOC, µ. l4. !n IogIfImncIon doI ¨rocorrIdo¨ y In ocuµncIon doI osµncIo, os dIgnn do Ins nrgumonfncIonos do Ins buIns µnµnIos doI sIgIo XIV, nunquo con nIgunns osµocIfIcIdndos. In µrImor Iugnr, oI rocuonfo doI µorIodo nnforIor como µroIogomono do gosfncIon: oI sIgIo XVIII onconfro n Ios boors on un osµnrcImIonfo µor oI forrIforIo, más nIIá do CIudnd doI Cnbo, µosIbIIIfndo µor In ¨ráµIdn roµroduccIon¨ quo Ios obIIgo n hncor uso do Ins fIorrns ¨dosocuµndns¨. Isfo hnbrín µrovocndo un ¨nIsInmIonfo¨ soguIdo doI roInfIvo ¨nfrnso¨ do osfn µobIncIon nfrIkánor, nfrnso quo sIn ombnrgo ¨µrovoyo do vnIoros osµIrIfunImonfo formnfIvos¨. VMOC, µ. l5. Nacio n-03.indd 218 3/9/09 00:02:09 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 2l9 do Ios mofIvos doI oxIIIo, oI nncImIonfo do In nncIon quo soIo µuodo sor vIsfn dosdo ee/e osµncIo on un fIomµo oIíµfIco: os In horn confomµoránon do In nncIon quo µrogrosn y so ronII- zn on sus cIon nnos, µoro os, n In voz, oI momonfo quo hnco µrocIso rogrosnr nI Insfnnfo orIgInnrIo µnrn frnorIo on con- momorncIon. !n nncIon os duonn do su comµIofn IIborfnd e6lo en ee/e oc/o /ex/uol Je reconocinien/o oxfomµoránoo, grncIns n Ins µosIbIIIdndos quo oforgn In hIsforIn. 38 Is docIr, oI Tre/ como oI InIcIo doI ¨fIomµo do In IIborfnd IrrosfrIcfn¨ soIo so hnco vIsIbIo dosdo In confomµornnoIdnd do Ios quo oscrIbon, sIsfomnfIznn y ndmInIsfrnn un mIfo quo so µrosonfn como vordnd hIsforIcn y nocosnrIn momorIn. Iso ¨fIomµo orIgInnrIo¨ dobo IrrumµIr borrnndo Ins ns- µorozns do unn hIsforIn do con"Icfos, do ojorcIcIo µrofundo do Ins focnoIogíns do In vIoIoncIn y In domInncIon. In osfo sonfIdo, oI rocurso nrgumonfnI do In ¨fIorrn dosocuµndn¨ rosµondo on µrImor Iugnr n unn concoµcIon IdooIogIcn do sosgo coIonInI; y on sogundo Iugnr n unn µoIífIcn mnscuIInn do ImngInncIon osµncInI. In In Cuín O!cInI, oI nrquIfocfo doI monumonfo os quIon oscrIbo µnrfo do In hIsforIn quo roInfnn Ios frIsos quo so hnIInn on oI ¨SnIon do Ios Horoos¨. In osfo roInfo, MoordIjk sosfIono quo no fIono sonfIdo µonsnr quo Ios frokkors dosµojnron n Ins µobIncIonos nnfIvns do sus fIorrns µorquo on µrImor Iugnr, In mIgrncIon bnnfu hnbín IIogndo nI mIsmo fIomµo |quo oIIos] n In zonn doI TrnnsvnnI. 39 Adomás do sor osfn unn fnIncIn hIsforIcn, hny nquí Im- µIIcncIonos µnrfIcuInros µnrn In consfruccIon do un modoIo hogomonIco do nncIonnIIsmo µnfrInrcnI. In oI momonfo do 38 Cf. Ihnbhn, HomI: 1l lugor Je lo cul/uro, op. ci/., µµ. l?8-l?9. 39 Cf. VMOC, µ. 3l. Is gonornIIzndn hoy In fosIs do quo vnrIos µuobIos bnnfu IIognron n In zonn onfro Ios sIgIos X y XV. Cf. VnroIn, H.: SuJófrico. loe rolcee lie/6ricoe, op. ci/., µµ. 60 y ss. Nacio n-03.indd 219 3/9/09 00:02:09 220 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS oso ¨nfrnso hIsforIco¨, Ios nfrIkánors hnbrínn consfruIdo su µnrndIgmn do sor nncIonnI: oI hombro frnbnjndor, on con- fncfo con In nnfurnIozn, nusforo, roIIgIoso y µrofocfor. II ¨nfrnso¨ quo Io soµnrnbn do In nuovn con!gurncIon urbnnn o IndusfrInI, orn n In voz oI rocurso quo µosIcIonnbn nI hombro nfrIkánor como oI consfrucfor doI ¨sor nncIonnI¨, dIforonfo, frndIcIonnI, µrosorvndor do Ios vnIoros ¨nncosfrnIos¨ quo µrovonínn do Iuroµn (unn Iuroµn ImngInndn, µor cIorfo, como InnIfornbIo). Yn Anno McCIInfock nnnIIzo con cuIdndo Ins ImµIIcncIo- nos sImboIIcns do In ocuµncIon do In /erro nulliue como nr- fIIugIo do In coIonIn, como In ¨µososIon do In vIrgon¨ µor µnrfo doI conquIsfndor, ImngInnrIo mnscuIInIzndo do µonofrncIon soxunI y vIoIncIon, frnsIndndo n Ins µoIífIcns doI osµncIo: 40 Cunndo Ios frokkors dojnron CoIonIn doI Cnbo, no hnbín ouro- µoos vIvIondo on oI oxfonso InforIor y nIngun µodor rocInmnbn nIgunn µorcIon doI Iugnr. A osfn nIfurn do Ios hochos µuodo docIrso sIn confrndIccIon nIgunn quo In onormo oxfonsIon doI norfo orn unn oxfonsn fIorrn do nndIo (no non´e lonJ). Is cIorfo quo comunIdndos nnfIvns so hnbínn osfnbIocIdo on vnrIos 40 Cf. McCIInfock, Anno: 1nperiol leo/ler. Ioce, genJer onJ eexuoli/, in /le coloniol con/ee/, !oufIodgo, !ondros, l995, cnµ. l. In oI cnso do In µonofrncIon nfrIkánor, os Inforosnnfo nofnr quo In nIogorín do In vIoIncIon so dosµInzn µor un ImngInnrIo sImboIIco doI Jereclo Je pernoJo, do In µososIon IogífImn do unn vIrgon per/eneciJo. !ns hnbIIIdndos mnscuIInns quo ndquIrIo oI hombro nfrIkánor IIgndo n In nnfurnIozn y n In fuorzn brufn, Io µosIcIonnron on formInos do cIorfns ¨vonfnjns comµnrnfIvns¨ µnrn oI nµrondIznjo do ¨durns fnrons¨ quo hIcIoron µosIbIo quo ¨Ios Voorfrok- kors fuornn oI µrImor µuobIo bInnco on domosfIcnr oI InforIor do ÁfrIcn¨, VMOC, µµ. 30-3l. IncIuso on momonfos do dosInfogrncIon y muIfIµIIcncIon do Ins IdonfIdndos mnscuIInns, In ¨mnscuIInIdnd hogomonIcn¨ nfrIkánor no dojn do µroyocfnr osfn Imngon doI hombro bInnco fuorfo, IIgndo n In fIorrn, µrofocfor, roIIgIoso, nmnnfo doI osµncIo nnfurnI y su domInncIon. Cf. Monnoy, KnfIo: ¨`ÐuckfnIIs, fIIck knIvos nnd µugnncIfy´: sub cuIfurnI nnd hogomonIc mnscuIInIfIos In Soufh AfrIcn, l948-l960¨, Journol of Sou/lern Africon S/uJiee, voI. 24, num. 4, l998, µµ. ?58 y ss. Nacio n-03.indd 220 3/9/09 00:02:09 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 22l Iugnros µoro Iuchnbnn onfro oIIns on guorrns dosfrucfIvns on Ins cunIos so oxformInnbnn unos n ofros |.Y como coroInrIo µrovIsfo, Ios nuforos do In Cuín O!cInI sosfIonon quo] ¨n Ins numorosns frIbus µoquonns quo vIvínn confInunmonfo n In sombrn do In muorfo, oI nrrIbo doI hombro bInnco fuo In snI- vncIon. Þo soIo so Ios dIo µrofoccIon, sIno quo so osfnbIocIoron roIncIonos µncí!cns onfro frIbus grnndos y µoquonns. 4l Adomás doI cInro nnonImnfo do ¨frIbus grnndos y µo- quonns¨ nIonfnndo un cIásIco ImngInnrIo nnfroµoIogIco do connIvoncIns ImµorInIos, nquí so dojn nsonfndn ofrn nIogorín doI noclo quo do mnnorn IogífImn µosoo In vIrgon: In ncfI- fud µnfornn, ncomµnnndn do In fomInIzncIon doI ofro quo nocosIfn µrofoccIon. 42 II µrobIomn os quo sogun In guín doI Monumonfo, Ins ofnIns nnfIvns no comµrondínn oI Iongunjo ¨cIvIIIznforIo¨, ornn ¨cruoIos µor nnfurnIozn¨ y ¨soIo rosµofn- bnn In fuorzn¨. 43 Ðndns Ins cIrcunsfnncIns, oI po/er-Ioer soIo fuvo unn oµcIon: In guorrn. IncIuso con rosµocfo n osfo µunfo hny unn oµorncIon foxfunI Inforosnnfo. !n guorrn confrn Ios MnfnboIo on l83? no fuo, sogun oI foxfo, unn guorrn e/ric/o 4l VMOC, µ. l8. 42 Cunndo MoordIjk, oI nrquIfocfo doI Monumonfo, comµnrn n Ios boors con Ios romnnos y con Ios µorfuguosos, µnrn concIuIr quo oIIos fuoron Ios unIcos bInncos con oxIfo on ¨domosfIcnr¨ oI InforIor do ÁfrIcn, quodn ImµIícIfo quo oso oxIfo osfá jusfnmonfo dndo µor In ncfIfud µnfornn doI frokkor: no vIoIn n In vIrgon, In µosoo µnrn ¨domosfIcnrIn¨, snIvnrIn do In dosfruccIon snIvnjo. A su voz, so frnfn, on In nIogorín, do un ¨µndro jovon¨ quo so soµnrn do su ¨mndrnsfrn¨ fnI y como dofIno MoordIjk n Crnn Irofnnn, yn quo In ¨mndro¨ IndofocfIbIomonfo os HoInndn µorquo no fIono IIborfnd on un hognr susfrnído n In fonilio prinigenio. Así, Ins cnmµnnns do oxformInIo quo Ios nfrIkánors IIovnron n cnbo con Ios zuIus o Ios ndoboIo, so frnnsformnn on In nIogorín doI µndro µrofocfor y oducndor quo buscnbn unn fIorrn µnrn crInr n sus hIjos: Ios hIjos bIoIogIcos, y Ios ndoµfIvos µor nnfurnIozn, Ios nnfIvos. 43 VMOC, µ. 3l. Nacio n-03.indd 221 3/9/09 00:02:09 222 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS eeneu, sIno unn ¨nccIon µunIfIvn¨ µor Ios yorros do osn ofnIn. 44 A sus hIjos snIvnjos, oI po/er-Ioer Ios snncIonn con ¨nccIonos µunIfIvns¨, no con vIoIoncIn, no con unn µoIífIcn do oxformInIo y do oxµIofncIon doI romnnonfo. !n unIcn omµrosn quo so roconoco oxµIícIfnmonfo como unn ¨guorrn confrn oI onomIgo¨ os In quo so IIbrn confrn Ios zuIus, y formInn on In bnfnIIn do IIood !Ivor oI l6 do dI- cIombro do l838, oµIconfro do In consngrncIon nncIonnI. Ðo hocho Io µrImoro n Io quo oI Iocfor so onfronfn on In µrImorn µágInn do In Cuín O!cInI, Imµroso con Iofrns gofIcns, os nI mífIco ¨jurnmonfo¨ quo Ios nfrIkánors hIcIoron nnfo In IIbIIn oncnbozndo µor SnroI CIIIIors y dIrIgIdo n In µosforIdnd boor, oI dín nnfos do osn bnfnIIn. In oI µuodo Ioorso SI II |ÐIos] osfá con nosofros y nos µrofogo, y onvín nI onomIgo n nuosfrns mnnos µnrn quo frIunfomos sobro oI, |.] obsorvn- romos osn fochn como Snbnfh on su honor. 45 Ðo nIIí quo IIood !Ivor hnyn quodndo on In momorIn nncIonnI nfrIkánor como In µruobn doI ¨µncfo¨ soIIndo con ÐIos. In µnInbrns do IoIzor, orn ImµorIosn In ¨nocosIdnd do µodIr nyudn µnrn snIvnr n Ios Voorfrokkor y oIImInnr nI ex/ronjero do In zonn¨. 46 AIIí mIsmo, dosµuos do IIood !Ivor, so oIIgIoron Ios µrImoros roµrosonfnnfos µoIífIcos do In ¨fIo- rrn consngrndn¨: hnbín horoos, hnbín hombros µrofocforos, hnbín hombros do Ioyos: oI Isfndo Voor/re//er IIbro o IndoµondIonfo so hnbín frnns- formndo on unn ronIIdnd, Ioy y ordon µrovnIocínn y orn gono- 44 VMOC, µ. l9. MnfnboIo os In donomInncIon quo Ios brIfánIcos (o Ios gruµos fswnnn, no hny corfozn) dIoron n Ios nJeIele, gruµo ofnoIInguísfIco do hnbIn bnnfu, nµnronfomonfo unn oscIsIon doI gruµo mnyor zuIu, quo hnbIfn µnrfo do ZImbnbwo y SudáfrIcn. 45 VMOC, µ. 5. 46 VMOC, µ. l9, cursIvns míns. Nacio n-03.indd 222 3/9/09 00:02:09 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 223 rnIIzndn In Idon do quo Ios objofIvos doI Crnn Trok so hnbínn ronIIzndo. 4? !n nncIon hnbín conquIsfndo Ios dos oIomonfos fnIfnnfos µnrn convorfIrso on un Isfndo-nncIon: forrIforIo, y gobIorno µroµIo. II l0 do dIcIombro do l938, unn nnforchn quo fuo oncon- dIdn con In IInmn ofornn quo ncomµnnn In osfnfun do Jnn Vnn !Ioboock on Cnµo Town, oI fundndor do In cIvIIIzncIon bInncn on SudáfrIcn, fuo conducIdn µor un gruµo do jovonos cusfodIos hncIn IroforIn on unn osµocIo do µosfn coIocfIvn. II l6 do dIcIombro, cunndo so coIocnbn In µIodrn fundnmonfnI doI Monumonfo nI Voorfrokkor, In nnforchn quo vonín dosdo CIudnd doI Cnbo fuo µrosonfndn nnfo In µIodrn y quodo bnjo cusfodIn on In !nIvorsIdnd do IroforIn hnsfn In Innugurn- cIon doI monumonfo, onco nnos dosµuos. 48 II monumonfo n orIgIrso dobín sorvIr como frIbufo fnngIbIo n un gruµo do gonfo quo n frnvos do sus osfuorzos osfuµondos hnn conducIdo In fundncIon do unn cIvIIIzncIon bInncn on oI InforIor do SudáfrIcn. 49 In oI comIonzo do su nrgumonfncIon sobro oI sImboIIsmo y In formn, Cornrd MoordIjk ncInrn quo como Ios Voorfro- kkors no hnbínn dosnrroIIndo nun unn nrquIfocfurn nncIonnI on sus cIon nnos do µrogroso, In soIucIon osfuvo on consuIfnr In unIcn guín quo Ios nfrIkánors hnbínn ncoµfndo IIovnr con- sIgo: In IIbIIn. In oIIn, Ins IndIcncIonos so onconfrnron on Ios vorsícuIos sobro oI nIfnr sncrI!cInI quo Abrnhnm consfruyo µnrn honrnr n In dIvInIdnd. 4? 1Jen. 48 VMOC, µ. 55. 49 VMOC, µ. 29. Nacio n-03.indd 223 3/9/09 00:02:09 224 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Infoncos µonsnmos on un nIfnr quo fuorn ngrnndándoso on círcuIos, un nIfnr on formn do Conofn!o sImboIIznndo oI dos- cnnso oforno do IIof !ofIof y sus cnmnrndns. In Iofrns dorndns, on oI Conofn!o so Ioo De noeo/roe poro /i, SuJófrico. 50 Isfn frnso osfá Imµrosn on dIsfInfos soµorfos y os In quo dn soIomnIdnd nI conofn!o quo so oncuonfrn on oI confro doI SnIon do Ios Horoos doI Monumonfo. AIIí so dofuvo nuosfro guín Jonn-InuI on mI vIsIfn on ocfubro do 2006, µIdIondonos hncor un ¨círcuIo con rosµofo¨ nIrododor doI conofn!o (!g. 2?). !n frnso os sInfomáfIcn µorquo do!no dos µoIífIcns: µrImoro, In cooµfncIon sImboIIcn yn no do In nncIon sIno doI Isfndo do SudáfrIcn µor µnrfo do un sujofo fácIfo quo no nocosIfn oxµIIcIfnrso (oI ¨nosofros¨); osfo os, In do!nIcIon per ee doI gruµo hogomonIco, do quIonos per/enecen n In nncIon (y µor ondo quIonos nerecen oI Isfndo); on sogundo Iugnr y µor consIguIonfo, unn µoIífIcn do oxcIusIon do quIonos no hnn sIdo oIogIdos, y no son µnrfo do In ofrondn, Ios ¨no-bInncos¨, como roµIfo In Cuín, Ios quo soIo ¨confomµInrán¨ oI Monu- monfo µnrn rondIrIo homonnjo. !n do!nIcIon osµocfncuInr doI sujofo fácIfo nncIonnI, os µnrfo do unn nufoconsfruc- cIon do In ninorlo e/nico Ilonco como In lereJero no/urol do In nncIon, borrnndo nsí Ios ¨nccIdonfos nznrosos¨ y In µnrfIcuInrIdnd do In quo surgo hIsforIcnmonfo. 5l Aquí os Imµorfnnfo ncInrnr quo mIonfrns Ios dIscursos ¨µoIífIcnmonfo Incorrocfos¨ µuodon hnbor sIdo borrndos do In nnrrnfIvn quo so dn on oI /our ncfunImonfo (y Ins consI- dorncIonos do In Cuín O!cInI rnrn voz roµofIdns do mnnorn nbIorfn), on fodo oI rocorrIdo quo so hnco so sIguo frnnsmI- 50 VMOC, µ. 32. 5l Como µInnfon K. Monnoy do mnnorn sugoronfo, SudáfrIcn os µro- ducfo do unn muIfIµIIcIdnd do ofnIcIdndos y no roconocor n Ios nfrIkánors como unn do oIIns os sor µnrfo comµIIco do su oxIfo µoIífIco. ¨Ignornr In ofnIcIdnd bInncn, os rodobInr su hogomonín nnfurnIIzándoIn¨. Cf. Monnoy, K.: ¨`ÐuckfnIIs, fIIck fnIvos nnd µugnncIfy.¨, op. ci/., µ. ?56. Nacio n-03.indd 224 3/9/09 00:02:09 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 225 fIondo In sonsncIon do quo osfnmos nnfo un Iugnr eogroJo. SI on oI monumonfo In 'H`IsforIn do ¨In nncIon¨ sudnfrIcnnn so forno nhorn on In 'h`IsforIn do In ¨comunIdnd nfrIkánor¨, oI ImngInnrIo socuInrIzndo no formn µnrfo do su µoofIcn. Sobro fodo oI conofn!o, Ios frIsos sobro oI ¨Incfo con ÐIos¨ y In bnfnIIn do IIood !Ivor Io domuosfrnn. 52 !nn sínfosIs brovo doI µInno nrquIfocfonIco nyudnrá n comµrondor oI sImboIIsmo nIIí cnrgndo (!g. 28). Sogun ox- µIIcn MoordIjk, oI monumonfo fIono unn snIn confrnI µrIn- cIµnI quo osfá consfruIdn do fnI mnnorn quo on oI confro so oncuonfrn oI conofn!o; y no hny nndn más on osn snIn, µoro fodo comunIcn con oIIn. In oI µIso do nrrIbn, so oncuonfrn oI snIon do Ios horoos y on oI confro, unn hondonndn rodondn µor bnIconos quo dnn hncIn nbnjo, hncIn oI conofn!o. Ðo osn mnnorn, ¨cunIquIor vIsIfnnfo, InvoIunfnrInmonfo, dobo IncII- nnrso hncIn oI¨. 53 II snIon do Ios horoos fIono Ios voInfIsIofo frIsos oscuIµIdos quo dofnIInn fodo oI Crnn Trok, y os oI más grnndo. Su consfruccIon os n bnso do ondns cIrcuInros, do fnI mnnorn quo fodns µnrocIornn omnnnr doI µunfo focnI quo sIomµro brIIIn nbnjo, oI conofn!o. AcInrn MoordIjk, oI frIso no soIo roµrosonfn hochos hIsforIcos. Is un Jocunen/o que prueIo Ios dorochos doI µuobIo AfrIkánor sobro SudáfrIcn, Ios dorochos n IInmnrIn su fIorrn, µor Ios sufrImIonfos, µor Ins Iuchns. 54 52 Irosoguín Jonn InuI on su vIsIfn guIndn: ¨In oI Iugnr soIo µuodon onfrnr gruµos roducIdos cndn fnnfns horns, no so µormIfo oI Ingroso on mnsn. !o quo no µodomos µordor do vIsfn os In soIomnIdnd doI Iugnr¨. 53 VMOC, µ. 33. 54 VMOC, µ. 34. Sobro oI snIon do Ios horoos hny unn cuµuIn con un grnn círcuIo nbIorfo sobro oI quo so nIzn ofrn mucho más nIfn, quo IIogn hnsfn oI focho doI monumonfo. Isfn cuµuIn sImboIIzn In ¨horoIcn µroozn¨, y ¨roµrosonfn nI mundo con SudáfrIcn on In cImn. Isfnbn µInnIfIcndo quo on In µnrfo más áIgIdn do In cuµuIn so hIcIorn más ndoInnfo un bnjorroIIovo con oI mnµn do SudáfrIcn y Ins rufns doI Gron Tre/ mnrcndns¨. 1Jen. Nacio n-03.indd 225 3/9/09 00:02:09 226 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS In osn cuµuIn más nIfn hny unn µoquonn nµorfurn quo dojn Iugnr n quo un rnyo do soI cnIgn on oI confro do In snIn µrIncIµnI, IIumInnndo sIomµro nI conofn!o. Isfo rnyo sIm- boIIzn In bondIcIon do ÐIos hncIn Ios frokkors. AI modIodín do cndn l6 do dIcIombro, oI rnyo quo onfrn IIumInn dIrocfn- monfo In InscrIµcIon ¨De noeo/roe poro /i, SuJófrico¨, on oI confro doI Conofn!o. MoordIjk no fIono nIngunn rosorvn on comµnrnr su monumonfo, vIsfo dosdo oI momonfo on quo oscrIbo In Cuín, con un snnfunrIo; oI nrquIfocfo oxµIIcIfn quo fodn In gonfo, inclueo ex/ronjero, ncfun do In mIsmn mnnorn cunndo onfrn: como on In IgIosIn, In gonfo ráµIdnmonfo bnjn In voz cunndo so ncorcn, Ios sombroros so sncnn nufomáfIcnmonfo; Ios nInos son fomndos do In mnno µnrn ovIfnr quo juoguon. Isfo sucodo no soIo con Ios bInncos sIno fnmbIon con Ios no-bInncos, quo fIonon nccoso nI monumonfo Ios mnrfos µor In mnnnnn. 55 !n soIomnIdnd os ¨nnfurnImonfo omorgIdn¨ do Io Im- µononfo doI monumonfo, quo os In µrosoncIn do In nncIon: µnrn oI nrquIfocfo, IncIuso Ios nInos, /enporolnen/e oxonfos do In ¨mnyorín do odnd¨ rncIonnI knnfInnn, y Ios nogros, in- no/onen/e oxcIuIdos do oIIn y µor ondo do In nncIon, dobon nofnr oI hnIo sncro quo rocubro oI osµncIo. Ðo hocho µodrín µonsnrso quo Ios ¨no-bInncos¨ fonínn µrohIbIdn In onfrndn n osfo ¨Iugnr sngrndo¨. Ioro In µrosoncIn doI ¨ofro¨ os µnrfo do In o!cncIn do Ins focnoIogíns doI µodor. Ðobomos rocor- dnr quo Ios nrfofncfos do µroduccIon do In dIforoncIn y jus- fI!cncIon do In domInncIon, soIo so hncon ofocfIvos cunndo InvoIucrnn fnmbIon nI sujofo domInndo µnrn quo oI mIsmo consfruyn In do!nIcIon do su µroµIn nIforIdnd. Ior ofrn µnrfo, un oIomonfo IInmn µodorosnmonfo In nfoncIon. In In Cuín 55 VMOC, µ. ?8. !ocordomos quo oI monumonfo so Innugurn un nno dosµuos do In ofIcInIIzncIon doI opor/leiJ. Nacio n-03.indd 226 3/9/09 00:02:09 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 22? O!cInI, MoordjIk comµnrn n su Monumonfo con oIomonfos fnn ocIocfIcos como oI mnusoIoo do HnIIcnrnnso, oI Tnj MnhnI IndIo, In murnIIn chInn, oI Vol/erecllocl/Jen/nol on !oIµzIg y, no monos Imµorfnnfo, con Ios rosfos monumonfnIos doI sur do !hodosIn, nhorn conocIdns como Ins !uInns doI Crnn ZImbnbwo. !n oµorncIon os cInrn: os monos Imµorfnnfo ro- snIfnr In µosIbIo ¨somojnnzn¨ onfro fnIos consfruccIonos y oI Monumonfo nI Voorfrokkor quo µonor n In cuIfurn nfrIkánor onfro osns ¨grnndos cIvIIIzncIonos¨. In oI cnso osµocí!co do Ins !uInns doI Crnn ZImbnbwo, un conjunfo do rosfos nrquooIogIcos mnjosfuoso, hn sIdo durnnfo doconIos In osconn do dIsµufn nrquooIogIcn o hIs- forIográ!cn, como rosono on oI cnµífuIo sobro oI Apor/leiJ Mueeun: quIon Ins hnbín consfruIdo, n quo mnfrIz cIvIIIzn- cIonnI µorfonocínn. ArquooIogos brIfánIcos, sudnfrIcnnos y nIomnnos so Innznbnn n unn cnrrorn µor In IdonfI!cncIon gononIogIcn do Ins ruInns, quo orn n su voz unn corrndn comµofoncIn do nsµIrncIonos nncIonnIIsfns. 56 Como n!rmn AnnIo Coombos, on Ios nnos on quo MoordjIk oscrIbo oI fox- fo (µrIncIµIos do In docndn do l950), dos µrocosos so dnbnn n In voz: In dIscusIon sobro oI orIgon nfrIcnno (Ion/u) do Ins ruInns, y In consoIIdncIon ¨osoncInIIsfn¨ do In ¨cuIfurn nfrIkánor¨ on SudáfrIcn. 5? Isfo gosfo do oquIµnrncIon µuo- do hnbor sIgnI!cndo unn voIunfnd nfrIkánor do InscrIbIrso fomµornI y osµncInImonfo on In longue Juree do In hIsforIn nfrIcnnn y on oI confInonfo onforo, rosµocfIvnmonfo. Ioro n su voz, roµrosonfnbn un rIosgo, µorquo µodrín dosIIznr unn nµroµIncIon nfrIcnnn, Ion/u, doI Monumonfo. 58 Hnsfn nquí, Ins romInIsconcIns do In Iconogrnfín y In nr- quIfocfurn fnscIsfoIdo fnmbIon vIonon ráµIdnmonfo n In 56 Cf. Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ., op. ci/., µ. 38. 5? Cf. 1IiJ., µ. 39. 58 Vonso oI ncáµIfo ¨AµroµIncIonos subnIfornns, sIgnIfIcnnfos ngon- cIndos¨, on osfo mIsmo cnµífuIo. Nacio n-03.indd 227 3/9/09 00:02:09 228 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS ImngInncIon. Ðo hocho so hn oscrIfo mucho sobro In sImµnfín y oI vordndoro Imµncfo doI fnscIsmo on In oIIfo nncIonnIIsfn nfrIkánor. 59 SIn ndonfrnrnos on oso µunfo µodrínmos docIr quo In concoµcIon cosmogonIcn do In obrn nrquIfocfonIcn frnfn do mosfrnr In oxIsfoncIn do unn comunIon no soIo onfro nnfurnIozn, frnscondoncIn y nncIon, sIno fnmbIon on- fro In nncIon y un fIomµo quo so oxµIIcn n sí mIsmo on unn frnyocforIn cIrcuInr como Ios frIsos: n In voz quo mnrcn un µrogroso Indo!nIdo, vuoIvo sImboIIcnmonfo nI µunfo do µnrfIdn nI quo hn sIdo llonoJo µor In fuorzn cosmIcn. Þuo- vnmonfo In nµorín. Is IIusfrnfIvo nnnIIznr In murnIIn quo cIrcundn nI monu- monfo, quo osfá hochn con unn sorIo do cnrrofns oscuIµIdns on grnnIfo, n In Imngon doI looger quo usnbnn Ios frokkors (!gs. 26 y 29). Isfo looger orn un círcuIo corrndo (n vocos un cundrndo corrndo cunndo oI forrono no µormIfín Io µrImoro), hocho con Ins cnrrofns, unIcn formn quo fonínn Ios frokkors do consfruIr unn osµocIo do fuorfo dofonsIvo n Io Inrgo doI cnmIno, y quo sInfomáfIcnmonfo nµnroco on In Cuín O!cInI roµroducIdo on un dIbujo, bnjo oI oµígrnfo do ¨orIgInnI fácfIcn mIIIfnr do Ios nfrIkánors¨. !o cIorfo os quo osfo mIsmo looger on grnnIfo os oI quo cIrcundn oI monumonfo. !n sImboIogín, on osfo cnso, os µoIIsomIcn: In dofonsn doI monumonfo n In nncIon do cunIquIor InfromIsIon oxfrnnn; µor ofro Indo, son sosonfn y cunfro cnrrofns oscuIµIdns, oI mIsmo numoro ufIIIzndo oI dín do In bnfnIIn do IIood !Ivor, símboIo cnbnIís- fIco do vIcforIn y rosoIIndo doI µncfo µrovIdoncInI. QuIzás In cnrgn más Imµorfnnfo osfo dndn µor oI sIgnI!cndo ImµIícIfo 59 !n nnáIIsIs do osfo µunfo ImµIIcnrín ofro frnbnjo. Vonso Ðu Iow, SnuI. ¨InscIsm nnd AfrIkánordom¨, Journol of Aficon Hie/or,, voI. 33, num. 3, l992 (sobro fodo su µunfo on Io focnnfo n In ufIIIzncIon do SudáfrI- cn µor µnrfo do IorIín como unn Iuchn InforImµorInI). TnmbIon SImµson, Hownrd: Tle Sociol Origine of Afri/óner Ioecien onJ i/e Apor/leiJ Polic,, IhÐ ÐIssorfnfIon, !µµsnIn !nIvorsIfy, l980, InodIfn, µrIncIµnImonfo µµ. l60 y ss. Nacio n-03.indd 228 3/9/09 00:02:09 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 229 do fomµornIIdnd: oI looger fIono unn dIroccIon, Ins cnrro- fns so dIrIgon sIomµro hncIn ndoInnfo, mnrcnndo oI fIom- µo socuInr doI µrogroso nncIonnI. SIn ombnrgo, so oncIorrnn on un círcuIo quo oIIns mIsmns dIbujnn, y osfán oscuIµIdns con In Imngon fnsfuosn µoro nnncronIcn do un objofo docI- mononIco quo confrnsfn vIsIbIomonfo con In ¨modornIdnd¨ nrquIfocfonIcn doI monumonfo. !n InvoncIon do Io nrcnIco os fnmbIon nocosnrIn µnrn roforznr oI quInsmn doI fIomµo nuovo. A su voz, µnrn In InnugurncIon on l949, oI comIfo do- sIgno oxµodIcIonnrIos ¨n cnbnIIo¨ quo Irínn n IroforIn dosdo dIforonfos Iugnros doI µnís, y fnmbIon dosdo ÞnmIbIn y KonIn µnrn IIognr oI l6 do dIcIombro. Isfos omIsnrIos dobínn sor rocIbIdos con ngnsnjos on vnrIos µuobIos oscogIdos, ndondo dobínn onfrogársoIos monsnjos corrndos µnrn frnnsµorfnr hncIn oI monumonfo. 60 Todos osfos oµIsodIos fnmbIon nos muosfrnn nquoIIo quo WnIfor IonjnmIn donomInnbn In ¨nnfurnIozn doI cnµIfnIIsmo doI sIgIo XIX¨, donfro do In cunI In consfruccIon doI µrogro- so doµondín do In InvoncIon do Imágonos nrcnIcns µnrn µodor IdonfI!cnr Io quo os ronImonfo novodoso on oI µrogroso nncIonnI. 6l A su voz, osfo µncfo ImµIIco !jnr In ofriconiJoJ 60 !os monsnjos so confrnbnn on: nµoyo n In roIIgIon, In cIvIIIzncIon bInncn, oI dosoo mnnfonIdo do IIborfnd, oI µrogroso socInI, In unIdnd nncIo- nnI, In snIvngunrdn do In Iongun. II mIsmo dín do In InnugurncIon, dosµuos doI nrrIbo do Ios jInofos nnncronIcos, nI modIodín oxncfo so nbrIoron Ins µuorfns doI monumonfo onfro unn muIfIfud quo osµornbn. !os µrImoros on onfrnr fuoron soIs nInos y soIs nInns, vosfIdos n In mnnorn ¨frndIcIonnI¨ nfrIkánor, docImononIcn. 6l Cf. McCIInfock, Ann: ¨Þo Iongor In n fufuro honvon.¨, µ. 92. A su voz, on oI µrImor oµIsodIo, oI fIomµo oIíµfIco so fornn oxµIIcnfIvo do In frnyocforIn nncIonnI: son Ios obroros forrovInrIos Ios quo rohncon oI Tre/. Isfn fuo unn ocnsIon osµocInI como fIgurn sImboIIcn vIsunI do ¨roconcI- IIncIon¨ do dos modoIos omorgonfos doI hombro nfrIkánor: oI vIojo, rurnI, fuorfo, IndoµondIonfo; oI nuovo, urbnno, quo vondo su fuorzn do frnbnjo. II roµrosonfnnfo do osfo nuovo modoIo do mnscuIInIdnd hogomonIcn nfrIkánor, oI obroro IndusfrInI quo mIgro n Ins cIudndos, rogrosn on Ins Nacio n-03.indd 229 3/9/09 00:02:09 230 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS doI /re//er: focnIIzndo ¨on oI nIno do In SudáfrIcn sIIvosfro, |oI mIfo doI /re//er] rosµondo nI dosnfío doI nncIonnIIsmo nogro-nfrIcnno con un nncIonnIIsmo bInnco quo rocInmn sor IgunImonfo nfrIcnno¨. 62 II uso do oso mIsmo roforonfo (Io sIIvosfro, rurnI, ámbIfo do In no/uroleco) roconvorfIdo do mnnorn µosIfIvn (on osfo cnso In nnfurnIozn no osfá nsocIndn con oI ¨nfrnso¨ sIno con In dofonsn do vnIoros frndIcIonnIos ¨suµorIoros¨) fIono un frnsfondo cInro: In µrofonsIon doI do- rocho n In fIorrn, y oI dosµInznmIonfo doI ¨cnrácfor nnfIvo¨ dosdo In µobIncIon nogrn hncIn In µobIncIon nfrIkánor. 63 !no do Ios oIomonfos vIsunIos más Inforosnnfos on sus ImµIIcncIonos sImboIIcns son Ios voInfIsIofo frIsos do In snIn do Ios horoos, oscuIµIdos on mármoI IfnIInno y on Ios quo oI guín do furno dobo dofonorso, uno µor uno. !n Cuín O!cInI do l954 oxµIIcn quo so µroµuso un comIfo µnrn concobIr quo oµIsodIos doI Crnn Trok so IncIuIrínn, quo momonfos Inmor- fnIIznrínn nIIí In hIsforIn ¨vordndorn¨ do In nncIon. Más quo sor !oI n Ios hochos hIsforIcos, ¨orn nocosnrIo drnmnfIznr Ios ovonfos y consfruIr unn hIsforIn (e/or,) con un comIonzo, un cIímnx y unn concIusIon¨. 64 IInnImonfo, cInco nrfIsfns nfrIkánors onfro Ios quo hn- bín soIo unn mujor, omµrondIoron In fnron do oscuIµIr Ios dIsonos, frnbnjo quo fnrdo soIs nnos dosdo l942. !os frIsos nnrrnn dosdo In µnrfIdn doI Cnbo y so fomn In µrImorn oIondn cnrrofns docImononIcns n rosoIInr oI µncfo orIgInnI: on osfo cnso, In mo- dornIdnd soIo so sosfIono con oI recuerJo oc/uolicoJo do In frndIcIon, on In rondIcIon do µIoIfosín n Ios orígonos. A su voz, fuo fnmbIon un rocono- cImIonfo doI Ao/ionol Por/, nI socfor quo Io dIo su vofo on Ins oIoccIonos do l948. Agrndozco n In Ðrn. MonIcn Cojns osfn obsorvncIon. 62 Cf. IfhorIngfon, Þormnn: ¨Tho Cronf Trok In roInfIon fo fho Mfocnno: A ronssossmonf¨, op. ci/., µ. 8. 63 Cf. ÐoImonf, IIIznbofh: ¨Tho Voorfrokkor Monumonf: monoIIfh fo myfh¨, op. ci/., µµ. ??-?8. Isfo fuo roforzndo con oI nrgumonfo µrIn- cIµnI do In hIsforIogrnfín nfrIkánor: oI do In /erro nulliue. 64 VMOC, µ. 38. In oI comIfo no hnbín nIngunn mujor. Nacio n-03.indd 230 3/9/09 00:02:09 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 23l µoquonn on l834; µoro oI comIonzo doI /re/ so µrosonfn como un movImIonfo orgnnIzndo do µnrfIcIµncIon comunIfnrIn conscIonfo y soIIdnrIn. !os frIsos y sus comonfnrIos µor Moor- dIjk on In Cuín O!cInI, son µnrfIcuInrmonfo sIgnI!cnfIvos on In consfruccIon do fros con!gurncIonos cInvo: In Imngon doI nnfIvo, oI µnrndIgmn mnscuIIno, y oI modoIo do In mujor nfrIkánor. Cunndo son nocosnrIo, hnbInro do Ios cnmbIos µorcoµfIbIos on In nnrrncIon doI ovonfo onfro In Cuín O!cInI do l954 y In vIsIfn guIndn µor Jonn InuI on ocfubro do 2006, on In quo µnrfIcIµo. Comonznndo con In µrImorn Imngon Inforosnnfo, on oI frIso doco (!g. 30) oI frnfndo do µnz quo !rmn !ofIof con ÐIn- gnnn, roy zuIu, on fobroro do l838, os oscuIµIdo do mnnorn fnI quo so µrosonfnn dofrás doI jofo zuIu sus ncoIIfos con In cnrn conIdn, como oxµrosnndo unn mozcIn do Irn o Ironín. In oI frIso froco, Ios zuIus nµnrocon nsosInnndo n !ofIof y sus nmIgos, rofrnfnndo µrImoro oI mnrfIrIo do !ofIof vIondo In muorfo do sus hIjos. !n frnIcIon zuIu n un frnfndo quo no so snbo sI oxIsfIo vordndornmonfo, so coronn on oI frIso con In Imngon do osfn ¨frIbu¨ como Ios frnIcIonoros bárbnros, quo Io nrrnncnn oI cornzon, y bobon su snngro. 65 SIn ombnrgo, nnfos do morIr, !ofIof os roµrosonfndo con In cnbozn orocfn, ¨símboIo doI frIunfo do In cIvIIIzncIon ouroµon sobro oI bnrbn- rIsmo¨, on µnInbrns do MoordIjk. 66 In oI sIguIonfo oµIsodIo, osfá oscuIµIdn In bnfnIIn do IIoukrnns on fobroro do l838, dondo so vo quo 65 Suµuosfnmonfo oxIsfo un fnscímII doI ¨frnfndo¨ quo fIono IronIcn- monfo In fIrmn mnnuscrIfn doI roy zuIu ÐIngnnn (quo roIno onfro l828 y l840) y do IIof !ofIof. !o más µrobnbIo os quo so frnfo do un documonfo nµocrIfo oInborndo ex poe/ foc/o, cuyn µrosonfncIon como IogIfImIdnd doI ovonfo nos rocuordn Ios nIcnncos do In ImngInncIon documonfnI. !nn ro- µroduccIon doI documonfo µuodo vorso on SmnII, J. !.: Monunen/e onJ /le /roil of /le Voor/re//ere, Hownrd TImmIns (od.), CIudnd doI Cnbo, l968, µ. 4?. 66 VMOC, µ. 48. Nacio n-03.indd 231 3/9/09 00:02:10 232 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS ¨Ios zuIus Inforcoµfnn n Ios dosµrovonIdos y frnnquIIos nfrIká- nors¨, Ios mnfnn, y µocos sobrovIvon. II oµígrnfo rozn ¨so dIco quo Ios nnfIvos on su osfndo µrImIfIvo so omborrnchnn nI oIor o fomnr snngro. Con unn obsorvncIon cuIdndosn, In osconn oscuIµIdn dn In ImµrosIon do unn orgín do ombrInguoz¨. 6? !n dIforoncIn onfro In nncIon nfrIkánor quo osfnbn n µunfo do consngrnrso on un Isfndo nncIonnI y sobornno, y Ios µrImIfIvos ¨quo soIo rosµofnn In fuorzn¨ so nhondn nun más on Ios frIsos: Ios zuIus son In nnfífosIs doI guorroro boor; y nunquo hnynn gnnndo osn bnfnIIn, oI frIso Ios InmorfnIIzn cnníbnIos, borrnchos y µromIscuos, soIInndo In nIforIdnd on unn orgín homosoxunI on oI modIo do un oµIsodIo boIIco quo nIIí mIsmo so convIorfo on guorrn sucIn, nnfonImo do In mnscuIInIdnd nfrIkánor. 68 !os frIsos 20 y 2l doI Monumonfo son Ios quo conconfrnn In mnyor fonsIon on In Cuín O!cInI, y In mnyor nfoncIon on oI rocorrIdo ncfunI. !ns dIforoncIns on oI dIscurso son, sIn ombnrgo, sIgnI!cnfIvns. II µrImoro osconI!cn oI ¨jurnmonfo¨ (Tle Vou) nnfo In IIbIIn hocho oI l5 do dIcIombro do l838, cuyo foxfo con oI quo comIonzn In Cuín, yn cIfnmos. 69 Aquí, 6? 1Jen. 68 Inrn subsnnnr osfo oµIsodIo dIsIocnnfo, monos µor frágIco quo µor nnomnIo, oI sIguIonfo frIso rosnIfn oI horoísmo mIIIfnr, mnscuIIno, µro- sonfo yn on Ios nInos frokkors: ÐIrkIo !ys, do ocho nnos, µrofogIo n su µndro do Ins Innzns zuIus y dIsµnro n dos nnfIvos monfndo on su cnbnIIo, nnfos do morIr horoIcnmonfo µor oI ofocfo do unn ¨Innzn¨ zuIu, oIomonfo quo so rosnIfn como µrosoncIn µrImIfIvn y nrcnIcn doI ¨ofro¨, dIforonfo nI onsnIznmIonfo nocosnrIo do In ¨nnfIguodnd nncIonnI¨. !n Imngon mnscu- IInn quodn subsnnndn cunndo on oI oµIsodIo dIocInuovo, IroforIus IIogn nI nsonfnmIonfo do Ios frokkors Iuogo do In bnfnIIn do IIood !Ivor, y Ios nInos y Ins mujoros Io mIrnn, ¨como un drngon ronI, con snbIo y µIsfoIn¨. VMOC, µ. 49. 69 In mnyo do oso mIsmo nno, nnfo In frnIcIon do ÐIngnnn y In muorfo doI Iídor !ofIof, Ios frokkors hnbínn convocndo n Andros IroforIus, un Imµorfnnfo coInborndor brIfánIco confrn Ios gruµos xhosn on In zonn do Insforn Cnµo. IroforIus IIogo n fInnIos do novIombro n In zonn do con- Nacio n-03.indd 232 3/9/09 00:02:10 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 233 so vo n CIIIIors rodondo do coInborndoros on µoso soIomno, oIovnndo Ins mnnos nI cIoIo. II sogundo roµrosonfn In bnfnIIn do IIood !Ivor (!g. 3l). In oI, unn hordn dosordonndn do zu- Ius quo corron con Innzns, oscudos y fnµnrrnbos, os roµoIIdn µor unn oscundrn frokkor, ocuosfro y nIInondn, con nrmns do fuogo y osµndns. !o Inforosnnfo os quo osfos dos oµIsodIos son µrobnbIomonfo Ios quo so mnnfIonon Infncfos on In µro- sonfncIon foxfunI, onfro In µrImorn vorsIon do In Cuín O!cInI do l954, y In uIfImn, on µrosonfncIon Ioo/le/ y coIorIdn, bnjo In nuforín do !Innn Hoymnns, odIfndn on l986. ?0 In In Cuín O!cInI ?l y fnmbIon on oI foxfo do Hoymnns, In roforoncIn más cInrn sobro In dorrofn do Ios zuIu no os osfrnfogIcn nI µoIífIcn, sIno roIIgIosn: Ios zuIus nfncnbnn normnImonfo do nocho y sI Io hubIornn hocho, oI looger no hnbrín µodIdo soµorfnr In µrosIon do más do dIoz mII soIdndos nfrIcnnos. Ioro durnnfo In nocho nnforIor n In bnfnIIn, oI looger so cubrIo con unn donsn nIobIn, nIgo muy InusunI on In zonn y on osn oµocn doI nno. (.) Muchos |zuIu] so mosfrnron suµorsfIcIosos con rosµocfo n In brumn, croínn quo Ios osµírIfus nncosfrnIos do Ios Voorfrokkors Ios osfnbnn µrofogIondo. ?2 Þofoso In dIforoncIn: In eupere/ici6n do Ios zuIus sobro In ¨nyudn nncosfrnI¨ so confrnµono con Io quo nµnroco como fIcfo con Ios zuIus (ÞnfnI) y so hIzo cnrgo do µroµnrnr oI IIdornzgo do In µroxImn ofonsIvn. ?0 Cf. Hoymnns, !Innn: Tle Voor/re//er Monunen/, Pre/orio, od. Ionrd of ConfroI of fho Voorfrokkor Monumonf, IroforIn, l986, µµ. 29-32. Isfo os oI foxfo quo so fIjn ncfunImonfo como ¨guín¨ do Iocfurn doI Monu- monfo y do sus frIsos. Ðo oI fuoron oxcIuIdos vnrIos oIomonfos con rosµocfo n In Cuín do l954: Ins µrosonfncIonos doI nrquIfocfo Cornrd MoordjIk y Ios foxfos doI hIsforIndor A. IoIfzor (quo IncIuyon Ins jusfIfIcncIonos cIfn- dns sobro In /erro nulliue, nsí como Ins doscrIµcIonos µoIífIcnmonfo más µrobIomáfIcns sobro Ins µobIncIonos nnfIvns, nquí cIfndns). ?l VMOC, µ. 3?. ?2 HoImnns, !Innn: Tle Voor/re//er Monunen/, Pre/orio, op. ci/., µ. 3l. Nacio n-03.indd 233 3/9/09 00:02:10 234 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS oI µrImor ofocfo µosIfIvo doI jurnmonfo religioeo nfrIkánor. II ImngInnrIo µoIífIco no os socuInrIzndo, µoro In dIforoncIn onfro 'roIIgIon nfrIkánor` y 'suµorsfIcIon nfrIcnnn` funcIonn como fronforn do dIforoncIncIon. II foxfo sobro In bnfnIIn cuImInn (fnnfo on In Cuín O!cInI do l954 como on oI foxfo do l986) dIcIondo quo n In mnnnnn sIguIonfo .Io quo orn humnnnmonfo ImµosIbIo do sor concobIdo, sucodIo. !nos 530 Voorfrokkors dorrofnron onfro l2 y l5 mII guorro- ros zuIus sIn quo so hubIorn rogIsfrndo unn soIn bnjn onfro Ios Voorfrokkors. !os Voorfrokkors µorsIguIoron n Ios zuIus hnsfn !mgungundIovo. AIIí onconfrnron Ios rosfos do !ofIof |nsosInndo µor Ios zuIus nnforIormonfo], y su cnrforn do cuoro con oI frnfndo !rmndo con ÐIngnnn ndonfro. ?3 In mI vIsIfn nI Monumonfo, oI guín Jonn InuI so dofuvo nnfo Ios frIsos con un dIscurso dIforonfo: durnnfo nIgunos mInufos hnbIo do unn dorrofn mIIIfnr, sosfonIdn soIo con bnso on In ¨suµorIorIdnd focnoIogIcn¨ y oI ¨onfronnmIonfo¨ do In conuniJoJ nfrIkánor quo hnbín rocIbIdo nyudn fácfIcn y mnforInI, mIIIfnr, do IroforIus y do sus hombros on Ins- forn Cnµo. In su nnrrncIon, In comunIdnd nfrIkánor osfnbn buscnndo un osµncIo dondo InsfnInrso, quo yn Io hnbín sIdo concodIdo on un /ro/oJo Jiplonó/ico ¨IncumµIIdo¨ µor unn do Ins µnrfos, cunndo oI roy ÐIngnnn frnIcIono y ordono oI nsosInnfo do !ofIof y do sus hombros. SIn ombnrgo, un dosIIz so coIo on su dIscurso: nnfo In µrogunfn do uno do Ios vIsIfnnfos sobro In roIncIon con oI ¨jurnmonfo¨ nnforIor, oI guín roµondIo: ¨Ios oncee/roe /re//ere cumµIIoron oI Incfo¨. Þo hnrá fnIfn ncInrnr quo µnrn Ios voorfrokkors (y µnrn Ins guíns cIfndns), oI µncfo fuo con ÐIos y bnjo oI más consor- ?3 1IiJ., µ. 32. Is snbIdo quo oI numoro l2 o l5 mII os oxngorndo. Aquí, In µoofIcn nncIonnI quodn dobIomonfo soIIndn: dosµInznmIonfo osµncInI, rocuµorncIon µoIífIcn, oncuonfro do Io quo yn on oso momonfo so fIjn como roIIquIn quo fosfIfIcn oI dorocho forrIforInI. Nacio n-03.indd 234 3/9/09 00:02:10 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 235 vndor e/loe cnIvInIsfn, y In µnInbrn ¨nncosfros¨ soIo µodrín coIocnrso como eupere/ici6n ofricono. Ioro Ios ImngInnrIos confomµoránoos do In roIIgIon y In µoIífIcn mnrcnn fronforns ImµrocIsns on In oxµIIcncIon do In hIsforIn, dosdo oI µroµIo sujofo quo In µronuncIn. A su voz, Ios modoIos fomonInos suµorµuosfos on In Idoo- Iogín nfrIkánor nµnrocon osfnmµndos on vnrIos µunfos doI monumonfo. In unn do Ins µnrodos InfornIos, nfuorn doI odI- !cIo, In Imngon do In mndro Vorfrokkor ?4 domInn In osconn on nIfurn y µroµorcIonos. In modIo do unns ¨bosfIns snIvnjos¨, In mujor so nIzn dnndo n Iuz n sus hIjos, µrofogIondoIos. Isfo fuo oscuIµIdo, sogun oI µroµIo MoordIjk, on formn do ngrndo- cImIonfo n In mujor quo ncomµnno n su mnrIdo on oI /re/, o hIzo µosIbIo In confInuIdnd do In fnmIIIn y In omorgoncIn do In roµubIIcn. !ns bosfIns nIrododor do In mujor roµrosonfnn n Ios snIvnjos nnfIvos, nndn más IIfornI. !n osfnfun do In mndro vorfrokkor y sus hIjos sImboIIzn In cIvIIIzncIon bInncn mIonfrns Ins bosfIns snIvnjos do nIrododor rofrnfnn Ios µoIIgros sIomµro cnndonfos on ÁfrIcn. ?5 In osfos frIsos oxforIoros, In mndro y sus hIjos fIonon ncfIfud frIunfnnfo y oIIn mIrn hncIn un horIzonfo Indo!nIdo, mIonfrns ¨Ins bosfIns¨ so rofIrnn mIrnndo hncIn nbnjo con ncfIfud sumIsn (!g. 32). Ðobomos ro"oxIonnr sobro In vIoIon- cIn do osfn cnrgn sománfIcn, sobro fodo cunndo confIngon- fos do µobIncIon nogrn ornn frnnsµorfndos soIo Ios mnrfos µor In mnnnnn µnrn vor osfo monumonfo. Þuovnmonfo, In nocosIdnd do In consfruccIon conjunfn do In Imngon do In subnIfornIdnd y In hogomonín omorgo como µoIífIcn on osfo cnso. ?4 VMOC, µ. 35. ?5 1Jen. Nacio n-03.indd 235 3/9/09 00:02:10 236 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS A su voz on Ios frIsos doI SnIon do Ios Horoos hny dos Iugnros rosorvndos oxcIusIvnmonfo µnrn In mujor. II µrImoro nµnroco on oI oµIsodIo voInfo. Is un osµncIo dodIcndo n unn mujor oxfrnnjorn, quo no fuo Voorfrokkor µoro quo cumµIIo un roI cnµIfnI. So frnfn do Torosn VIgIIono, unn comorcInnfo IfInornnfo IfnIInnn quo osfnbn con Ios Vorfrokkors nnfos do In omboscndn zuIu corcn do IIood !Ivor. !ns sosµochns do Torosn nµnrocIoron durnnfo In nocho do In mnsncro. IIIn snIfo nI cnbnIIo y corrIo µor fodo oI río Iushmnn µnrn nIorfnr n Ios Voorfrokkors do quo Ios zuIus osfnbnn on µIo do guorrn. Isfo µormIfIo quo Ios frokkors formnrnn sus loogere µnrn dofondorso. Su horoísmo morocín dnrIo un Iugnr on oI monumonfo. ?6 Ðos oIomonfos Imµorfnnfos: so frnfn do unn mujor oxfrnnjorn, y su horoísmo os dIforonfo. Þo os oI rncIonnI y osfrnfogIco do Ios hombros, sIno oI horoísmo do In ¨InfuIcIon fomonInn¨, do In mujor quo so muovo µor ImµuIsos cIogos y on cIorfos cnsos, snIvn In omµrosn mnscuIInn do In fácfIcn boIIcn. II sogundo Iugnr nµnroco on oI oµIsodIo voInfIfros, dondo oI horoísmo nfrIkánor so nµodorn do ¨In mujor quo sIombrn¨ (!g. 33). So vo unn mujor quo osfá soIn con sus hIjos, on unn vIvIondn µrovIsorIn on modIo doI Tre/, frns unn coIInn. Sogurnmonfo, su osµoso osfá on In guorrn. IIIn sIombrn unn µnrcoIn on In Indorn monfnnosn y oducn n sus hIjos. In modIo do osfo, unn hordn do zuIus nfncn su cnsn. Ioro oIIn Ios dIsfInguo µorquo oI río quo osfá µroxImo, vIono crocIdo y Ios zuIus no µuodon cruznrIo. !n ¨mujor quo sIombrn¨ fomn oI nrmn do su osµoso y mnfn uno n uno n Ios zuIus. ?? So frnfn do unn horoínn cuádruµIo do In mujor nfrIkánor: dofondIo In ?6 VMOC, µ. 29. ?? VMOC, µ. 50. Nacio n-03.indd 236 3/9/09 00:02:10 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 23? cnsn, su ¨osµncIo nnfurnI¨ on In IdooIogín hogomonIcn; suµo eue/i/uir momonfánonmonfo on In nusoncIn mnscuIInn, In ngoncIn doI hombro y fomo un nrmn, nndn más njono n In fomInIdnd nfrIkánor, µoro Io quo Imµorfn os oI vnIor. A su voz, dofondIo In cosochn, oI nIImonfo y In µrosµorIdnd. Ior uIfImo, so dofondIo doI cnufIvorIo y In vIoIncIon: vIoIncIon nI cuorµo do mujor, vIoIncIon n In nncIon. IInnImonfo, no hny quo µonsnr quo In mujor no fuvo nIngunn confrIbucIon on In cone/rucci6n doI monumonfo. !n oxµIIcncIon do su sImboIIsmo, y con oIIo In Cuín O!cInI, cuImInnn con In µrosonfncIon nI Iocfor do unn sorIo do fnµIcos quo fuoron ronIIzndos con In InIcInfIvn do nIgunns comIsIonos do mujoros quo docIdIoron rondIr un frIbufo nI monumonfo, con fnµIcos quo roµrodujornn, nuovnmonfo, Ins osconns doI Crnn Trok. ?8 Þndn más IogIsInfIvo sobro oI locue do In mujor on oI monumonfo, on In nncIon y on oI ImngInnrIo doI µnsndo; In mujor frIbufn con sus dofos nnfurnIIzndns, su ¨vonfnjn comµnrnfIvn¨ quo os, n In voz, un µnfrImonIo do gonoro: In mujor nfrIkánor fojo, coso, bordn, y os soIo do osfn mnnorn quo Io os µormIfIdo frnsµInnfnrso doI osµncIo domosfIco nI domInIo µubIIco, con ¨su¨ cnµIfnI cuIfurnI osµocí!co quo ndomás os gonorIco y coIocfIvo: os oI nfrIbufo do ¨In mujor¨ (uononlooJ) nfrIkánor. ?9 ?8 VMOC, µ. 85. AI rosµocfo do Ios fnµIcos, ncInrn MoordjIk: ¨A frnvos do osfos fnµIcos In mujor nfrIkánor on su µroµIo osfIIo fomonIno y on vIrfud do sus dofos como cosfurorns, rIndIoron frIbufo nI µnsndo nncIonnI, cunndo mujoros µIonorns junfo n sus osµosos, osfuvIoron µroµnrndns µnrn sncrI- fIcnrIo fodo on µos do In IIborfnd y In µroµngncIon do nuosfrn cIvIIIzncIon boor. !os fnµIcos son on vordnd, oI frIbufo quo Ins mujoros hnn µngndo n In hIsforIn do su µuobIo, un fosoro conmomornfIvo nncIonnI quo InsµIrnrá gonorncIon frns gonorncIon¨. 1Jen. ?9 II hocho quo Io µruobn os quo no fuoron oIIns Ins quo dIsonnron Ins osconns hIsforIcns, sIno un ¨nrfIsfn roconocIdo¨, hombro, W. H. Coofzor. !uogo do Ios cInco nnos quo Coofzor frnbnjo on Ios dIbujos, nuovo cosfu- rorns Iojo eu eupertiei6n Io fojIoron. !o quo µorfonoco n In mujor os In focnIcn y suyo os fnmbIon, oI osµncIo do In InformodInrIn µor oxcoIoncIn. Nacio n-03.indd 237 3/9/09 00:02:10 238 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS 4. AI!OIIACIOÞIS S!IA!TI!ÞAS, SICÞIIICAÞTIS ACIÞCIAÐOS !n µrogunfn cInvo con In quo on µnrfo InIcIo oI cnµífuIo orn quo sucodIo con oI monumonfo dosµuos do In cnídn doI opor- /leiJ. ¸Quo osµncIo Io cuµo nI dosµInznmIonfo do Ios ¨vIojos mIfos¨, nquoIIos quo µrocInmnbnn on In µrofundIdnd do In hIsforIn un Iugnr corforo µnrn In ¨nncIon bInncn¨, do!nIdn con oI roforonfo rncInI do In comunIdnd do µorfononcIn¨ Þo rosuIfn sorµrondonfo quo oI Monumonfo no hnyn sIdo dos- fruIdo; unn µodngogín doI nuovo Isfndo osfá nquí ImµIIcndn, unn voIunfnd do roconcIIIncIon quo nsumo ofrns IdonfIdndos o hIsforIns comunIfnrIns. Ioro Io quo fnmbIon so !Ifrn on osfn µormnnoncIn, os un Infonfo do mnnfonor vIvos Ios µoII- gros y Ins nsµorozns do In hIsforIn. Aun más, oI Monunen/o ol Voor/re//er fuo nµoyndo do mnnorn confundonfo con oI µrosuµuosfo doI gobIorno do ÞoIson MnndoIn: on l996, ro- cIbIo doI ornrIo µubIIco l.2 mIIIIonos do rnnds (nIrododor do l?0 mII doInros nmorIcnnos), mIonfrns quo, µor ojomµIo, oI Musoo doI ÐIsfrIfo SoIs, uno do Ios bnsfIonos µnfrImonInIos quo rocuordn In cruoIdnd do Ios dosµInznmIonfos forzndos on CIudnd doI Cnbo, rocIbIo nµonns 200 000 rnnds (nµroxImn- dnmonfo 28 mII doInros). 80 !n roIovnncIn do osfns µoIífIcns Iso os su Iugnr mofnforIco on In nncIon nfrIkánor. !n fomn do docIsIonos, IncIuso on Io quo concIorno o lo que elloe nienoe quieren recorJor, os un nrfIIugIo mnscuIIno. 80 Cf. Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ., op. ci/., µ. 22. II µro- suµuosfo doI Monunen/o ol Voor/re//er y doI µroµIo Mueeo Jel Voor/re//er IocnIIzndo on IIoformnrIfzburg (con unn µrosoncIn sImboIIcn mucho monor n In doI Monumonfo) hnn sIdo durnnfo fIomµo un fomn do µoIomIcns y dIscusIonos µubIIcns, Ins cunIos IncIuyon ncusncIonos sobro oI mnnojo do fInnnzns µnrn cnusns oxfornns nI µroµIo funcIonnmIonfo do fnIos onfIdndos. Cf. ¨Voorfrokkor Musoum woos¨, Tle Wi/neee, l? do novIombro do 2004; IongnnI ÞdhIovu, ¨Musoum fInnncos¨, Tle Wi/neee, l8 do novIombro do 2004. Infro Ios mofIvos osµocífIcos sobro In roduccIon do µrosuµuosfo µnrn onfIdndos como oI Musoo doI ÐIsfrIfo SoIs, hny quIonos sosfIonon quo so Nacio n-03.indd 238 3/9/09 00:02:10 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 239 roµorcufIo on µnrfo do In µobIncIon nogrn. !n crífIcn IIforn- rIn y ncfIvIsfn InrIodn Khnn µInnfoo quo osn comunIdnd so mnnIfosfo ronuonfo n comµromoforso con Ins µoIífIcns do µnfrImonIo cuIfurnI on oI gobIorno µosforIor n l994, o con oI InvoIucrnmIonfo on In ComIsIon do Monumonfos ÞncIo- nnIos, µorquo µnrn oIIos, Io quo osfnbn on dIscusIon fonín más connofncIonos nognfIvns quo µosIfIvns, µuosfo quo oI ¨µnfrImonIo¨ hIsforIco osfnbn IIgndo gonornImonfo n unn hIsforIn µubIIcn quo Ios hnbín nogndo ngoncIn. 8l In juIIo do l992 so IIovo n cnbo un Imµorfnnfo sImµosIo donomInndo ¨MIfos, Monumonfos, Musoos¨, como µnrfo doI Hie/or, Wor/elop do In !nIvorsIdnd do WIfwnforsrnnd, on Johnnnosburgo. Iso ovonfo fuo Imµorfnnfo µnrn dIscufIr oI roI do In momorIn µubIIcn on Io quo so µroyocfnbn yn como In ¨nuovn SudáfrIcn¨. !n sIgnI!cnfIvo cnrfoI so croo y dI- fundIo nncIonnImonfo (no soIo n nIvoI ncndomIco) como su ¨Iogo dIsfInfIvo¨. II dIsono osfuvo n cnrgo do In roconocIdn nrfIsfn vIsunI sudnfrIcnnn Ionny SIoµIs (!g. 34). II cnrfoI µono on oI confro do In osconn nI Monumonfo nI Voorfrokkor fnmbnIoándoso nI sor ¨jnIonondo¨ µor dos gruµos do µorso- dobIo on µnrfo n In µrosoncIn orIgInnrIn o Imµorfnnfo do colourJe on oso dIsfrIfo; con µobIncIon urbnnn somI-mnrgInnI quo dIo nncImIonfo n Iídoros µoIífIcos doI InrfIdo ComunIsfn y do corfo frofskIsfn, quo dosdo Ios nnos do In rosIsfoncIn nrmndn no nµoynbnn doIIborndn y nbIorfnmonfo nI AÞC y n In frnccIon doI MovImIonfo do !IborncIon quo oncnboznbn MnndoIn. Cf. Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ.., op. ci/., µµ. 25 y ss. Isfn hIµofosIs os doscnrfndn µor hIsforIndoros IocnIos quo consIdornn quo oI doscuIdo n Iugnros como ÐIsfrIfo SoIs dosdo In ofIcInIIdnd ncfunI so dobo n unn ¨µrorIzncIon¨ doI gobIorno con rosµocfo n Io quo ¨quIoro mosfrnr¨ on formInos do momorIn µubIIcn (quo do nIguno u ofro modo µrIvIIogIo unn nnrrncIon horoIcn y nncIonnI). ComunIcncIon µorsonnI con oI hIsforIndor Ðr. CIrnj !nssooI, MIombro doI Consojo ÐIrocfIvo doI Musoo doI ÐIsfrIfo SoIs, Musoo doI ÐIsfrIfo SoIs, CIudnd doI Cnbo, soµfIombro do 2006. 8l Cf. Khnn, InrIodn: ¨HIddon horIfngo: our µnsf, our fufuro¨, µononcIn µrosonfndn n In ConforoncIn ¨Myfhs, Monumonfs, Musoums¨, Hie/or, Wor/elop, !nIvorsIfy of WIfwnforsrnnd, juIIo do l992. Nacio n-03.indd 239 3/9/09 00:02:10 240 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS nns, ImµIícIfnmonfo nquoIIos quo quIoron dorrIbnrIo, y on oI Indo oµuosfo, Ios quo µrofondínn voIvorIo n su Iugnr. In oso mIsmo mos do juIIo do l992, oI µorIodIco sudnfrIcnno do oxfromn dorochn Tle Po/rio/ roµrodujo oI cnrfoI con oI dIsono do SIoµIs, con In sIguIonfo cIfn: .In dosfruccIon do unn cuIfurn hIsforIcn nncIonnI os oI sín- fomn do In rovoIucIon quo µrosoncInmos. !ns rovoIucIonos hncon rofrocodor n Ins cuIfurns nI nno coro. II AÞC quIoro quo In hIsforIn son ro-oscrIfn. QuIoron quo VeruoerJIurg |unn µoquonn cIudnd do Cnufong quo IIovn oso nombro µor HondrIk Vorwoord, µIozn confrnI doI opor/leiJ] so IInmo MonJelotille, y quo oI Voor/re//er Monunen/ so convIorfn on un musoo do In Iuchn nrmndn doI AÞC, on consonnncIn con Io quo sucodo on Ios µnísos doI rosfo do ÁfrIcn dondo Ios comunIsfns fomnron oI µodor. 82 !n ¨µoIIgrosIdnd¨ doI AÞC µnrn nIgunos gruµos do oxfromn dorochn, rosIdín no on su IdooIogín µoIífIcn, quo fuvo sus gIros y fnccIonos on dIforonfos momonfos dosdo su fundncIon on l9l2, µoro quo on l992 hnbín dojndo yn cInrn su ruµfurn con Idons comunIsfns do corfo frofskIsfn. Más bIon oI µrobIomn orn In µoIífIcn rogIonnI n soguIrso, y un µosIbIo ¨nIInonmIon- fo¨ con µnísos como ZImbnbwo, AngoIn o MoznmbIquo. Aquí, In osfrnfogIn orn µonor oI nconfo on quo el fu/uro do In nncIon osfnbn on juogo, µorquo el poeoJo osfnbn on µoIIgro. Hny quo rocordnr quo on In docndn do l980 oI Isfndo doI opor/leiJ gonoro unn µoIífIcn ngrosIvn confrn Ios gobIornos moncIo- nndos, ncusndos do nµoynr nI movImIonfo nnfI-opor/leiJ. 83 II Monumonfo nI Voorfrokkor so convorfín nsí on oI osµncIo dondo so conconfrnbnn sImboIIcnmonfo osfns dIsµufns. 82 CIf. on Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ, µ. 33. 83 Cf. VnroIn, HIIdn: ¨!n vIoIoncIn como oxµrosIon do In crIsIs do IogIfImIdnd doI Isfndo sudnfrIcnno.¨, op. ci/., µ. 2?2. Nacio n-03.indd 240 3/9/09 00:02:10 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 24l A su voz, sorín orronoo µonsnr quo In comunIdnd nogrn µormnnocIo on sIIoncIo sobro un lieu Je nenoire oxµononcInI doI rncIsmo como Io fuo oI Monumonfo nI Voorfrokkor. Corf Oµµormnn, oI dIrocfor doI sIfIo dosdo 2003, docInro: Ðosµuos do In cnídn doI rogImon bInnco rncInIIzndo, on l994, ornn gonornIIzndos Ios rumoros do quo oI Monumonfo sorín domoIIdo o fnI voz µInfndo do coIor rosn, µnrn convorfIrso on unn dIsco gny. 84 Isfos rumoros, osµocfros sIgnI!cnfIvos on cunnfo n Io quo rovoInn sobro oI funcIonnmIonfo y oI fomµornmonfo socInI, sobro In normn y oI confroI, 85 so sucodínn on modIo do osµncIos µubIIcos on oforvosconcIn dosµuos do l994, mn- yormonfo onfro µobIncIon nogrn y coloureJ. Ioro nquí dobo- mos comµrondor quo sI so ufIIIzo osn Imngon µosIbIo µnrn ¨donIgrnr¨ nI Monumonfo, os µorquo cIorfns con!gurncIonos normnfIvns frnsµnsnn Ins bnrrorns ofnIco-rncInIos o socInIos, y soIo do osn mnnorn In ¨burIn¨ os comµrondIdn µor ¨fodos¨. Isns mnrcns gonornIIzndns nµoInn n un roµorforIo comun do sIgnI!cndos sobro In ¨comunIdnd ImngInndn¨, IncIuso on In vorsIon ¨nrco-IrIs¨: In nncIon mnscuIInIzndn, con un e/loe µnfrInrcnI y hoforosoxunI. Isfo so hnco nun más ovIdonfo on In dIsIocncIon do gonoro do In ¨mujor boor¨ roµrosonfndn µor un numoro do In rovIsfn Loel,f, dodIcndn nI µubIIco mnscuIIno hoforosoxunI nfrIkánor, quo nµnrocIo on junIo do l995. In In fofo do fnµn (!g. 35), Dino, unn porn e/or nfrIkánor, quo ndomás os fnfnrnnIofn do HondrIk IofgIofor, µIonoro /re//er boor, so fofogrn!o somIdosnudn on modIo do Ios nrbusfos, con oI Monunen/o 84 ¨Vorfrokkor Monumonf chnngos In fho now SA¨, Moil & GuorJion on line, ? do mnyo do 2003. Argumonfo fnmbIon rocogIdo on MnfshIkIzn, John: ¨An oµIfnµh of smoko nnd mIrrors¨, Moil onJ GuorJion on line, 2l/06/02. 85 Cf. WhIfo, !ouIso: Speo/ing ui/l tonpiree, op. ci/., osµ. µµ. l5-3l. Nacio n-03.indd 241 3/9/09 00:02:10 242 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS ol Voor/re//er do fondo. 86 In ofrn fofo con ÐInn on In mIsmn µoso, Io quo fungo como fondo os unn oscuIfurn do HondrIk IofgIofor on uno do Ios fronfos doI Monumonfo. 8? II fIfuInr do In rovIsfn, on nfrIkánns, os: ¨Dino, lo "or inJlgeno Jel nee¨. Ior un Indo, osfo uso doI monumonfo os, como AnnIo Coombos µInnfon, un dosµInnfo cInro nI µurIfnnIsmo cnIvI- nIsfn y n In µrosunfn mornI /re//er. 88 Ioro, µor ofrn µnrfo, os unn rocon!gurncIon doI roI do In mujor como nquoIIn ¨mndro¨ nfrIkánor oscuIµIdn, quo so oncuonfrn ¨snIvngunrdnndo¨ nI Monumonfo do Ins ¨bosfIns snIvnjos¨. Þo µorquo nhorn so dosconozcn oso roI do gonoro, sIno µorquo µono on funcIonn- mIonfo ofro sIgnI!cndo on oI cnII!cnfIvo do "or ¨Indígonn¨. II cnII!cnfIvo InforvIono como unn roubIcncIon do In fomáfIcn /re//er µor oxcoIoncIn, oI osµncIo rurnI como oI ¨forrIforIo do In comunIdnd¨, oI locue do In conquIsfn fIorrn ndonfro. In ronIIdnd, oI fIfuInr y Ins fofogrnfíns on Ins InmodIncIonos doI monumonfo, Iojos do µrosonfnr unn ruµfurn, nµoInn n un con/inuo hIsforIco: osfn conquIsfn sIguo sIondo, con oI fosfImonIo monumonfnI doI µnsndo do fondo, In conquIsfn doI hombro nfrIkánor on In fIorrn vIrgon, y In doI po/er Ioer on oI cuorµo morcnnfIIIzndo do In mujor (bInncn y nfrIkánor, como In nncIon quo oI µroµIo odI!cIo µrofondo roµrosonfnr). II monumonfo fnmbIon fuo osµncIo sImboIIco µnrn so- IInr µncfos ImµIícIfos on oI momonfo do Ins ¨nogocIncIonos¨ 86 Ðo hocho HondrIk IofgIofor osfá oscuIµIdo on uno do Ios frIsos doI Monumonfo junfo con IIof !ys, osµocífIcnmonfo on oI frIso l6, dondo so rofrnfn unn ¨oxµodIcIon µunIfIvn¨ dosµuos do In InfnIIn do IIoukrnns (l838) quo formIno on unn dorrofn rofundn µnrn Ios nfrIkánors y dondo oxµuso oI rofrnfo horoIco doI nIno ÐIokIo !ys, VMOC, µ. 48. Ioro ndomás, hny quo rosnIfnr quo HonnIo IofgIofor, sobrInn nIofn do HondrIk y obvIn- monfo µnrIonfo corcnnn do In modoIo ÐInn, fuo unn oscuIforn nfrIkánor, y In unIcn mujor quo µnrfIcIµo on oI dIsono do Ios frIsos doI Voorfrokkor Monumonf. 8? Cf. Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ., op. ci/., µµ. 40-4l. 88 1Jen. Nacio n-03.indd 242 3/9/09 00:02:10 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 243 frnnsIcIonnIos: Iuogo do quo so Io Iovnnfnrn In µroscrIµcIon nI AÞC, n µrIncIµIos do l990, on mnrzo do oso mIsmo nno, oI jofo do In IoIIcín do SogurIdnd SudnfrIcnnn doI opor/leiJ, InsIo SmIf, so rounIo on socrofo con Jncob Zumn. 89 II oncuonfro ocurrIo durnnfo In nocho, sogun µroµIns docInrncIonos do SmIf, y fuvo Iugnr n Ins nfuorns doI Monunen/o ol Voor/re- //er. Isfo ncfo fuorfomonfo ovocnfIvo (uno µuodo ImngInnrso oso osµncIo somI-dosorfIco, nIojndo do In cIudnd, do nocho, con dos !gurns Imµorfnnfos y nnfngonIcns do SudáfrIcn on nquoIIos nnos) frnducín ofrns cosns: on µrImor Iugnr, oI cnmbIo µoIífIco ronI quo µnrocín soIInrso con In onfrndn (cInndosfInn, sIn ombnrgo) do Zumn (nogro y do ofnIn zuIu) nI monumonfo. In sogundo Iugnr, cIorfn ¨IonIfnd¨ quo so µrosorvnrín µnrn con Ios símboIos nfrIkánors, nun cunndo oI cnmbIo µoIífIco quo so µroducIrín cunfro nnos dosµuos orn yn µrovIsIbIo. Ior uIfImo, como oxµrosn oI hIsforIndor CrundIIngh µoofIcnmonfo, osn nvonfurn nocfurnn ImµIIcnbn cIorfn nmbIguodnd µor In cunI Io 'vIojo` frnfnbn do hnbInrIo n Io 'nuovo` n frnvos doI monumonfo. 90 89 Jncob Zumn orn on nquoI momonfo oI jofo do In InfoIIgoncIn doI AÞC. Is unn fIgurn µoIífIcn µoIomIcn, onvuoIfn on oscándnIos do corruµcIon y vIoIncIon soxunI, quo fuo vIcoµrosIdonfo do SudáfrIcn onfro l999-2004. Zumn os µro-cnndIdnfo µrosIdoncInI µnrn Ins oIoccIonos do 2009. 90 Cf. CrundIIngh, AIborf: A cuIfurnI conundrum¨ OId Monumonfs nnd now rogImos.¨, op. ci/., µ. l03. TnmbIon os Inforosnnfo roscnfnr In gosfncIon do un µroyocfo cosfoso, osµocfncuInr y µrobIomáfIco dosdo l998. So frnfnbn do In oroccIon do un monumonfo fnsfuoso on honor n MnndoIn, sobro In coIInn más nIfn quo quodn onfronfo doI Monumonfo nI Voorfrokkor. II µroyocfo oscuIforIco nuncn so IIovo n cnbo µor Ins sovorns crífIcns quo rocIbIo dosdo In oµInIon µubIIcn µor su nIfo cosfo y sus romInIsconcIns fnscIsfns on oI dIsono, oI µroyocfo fuo ncusndo do ufIIIznr oI mIsmo Iongunjo do Ios monumonfos nfrIkánors. II rochnzo fofnI so µrodujo cunndo so dIoron n conocor Ios oncnrgndos doI µroyocfo: oI dIsonndor, C. do Jngor, orn un conocIdo y µoIomIco oscuIfor do símboIos urbnnos omµInzndos durnnfo oI opor/leiJ y oncnrgndos µor oI Isfndo; y Nacio n-03.indd 243 3/9/09 00:02:10 244 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS AcfunImonfo, fodos µuodon onfrnr nI odI!cIo convorfIdo on musoo y ¨IoorIo¨, do hocho no µocns vocos modInnfo frn- duccIonos subnIfornns µnrfIcuInros do In nnrrncIon mífIcn y rncIsfn. Tokyo SoxwnIo, oI gobornndor cnrIsmáfIco do Cnu- fong, nogro y µorfonocIonfo n In ofnIn xhosn, oxµroso on su µrImorn vIsIfn nI Monumonfo on 2003: Aforfunndnmonfo hny unn µuorfn |on oI looger quo rodon nI Monumonfo]; do ofrn mnnorn, fodn In nncIon nfrIkánor osfnrín nfrnµndn nIIí ndonfro. 9l Isfo os un confrnsonfIdo do In dIsµosIcIon orIgInnI como un corcnmIonfo comµIofo dosfInndo n µrofogor n In comunIdnd nfrIkánor doI ¨µoIIgro nnfIvo¨. SoxwnIo ndvIorfo ndomás quo Ins µroµIns µuorfns osfán on formn do oeeegoi, símboIo do µodor doI Iídor zuIu ÐIngnnn, nµnronfomonfo bIoquonndo oI cnmIno do In cIvIIIzncIon. SoxwnIo frndujo osfo sImboIIsmo: os µrocIsnmonfo oI oeeegoi on Io más nIfo Io quo InvIorfo oI sonfIdo. II In/lon/o ue Sicue |brnzo nrmndo doI AÞC], In osµornnzn do In nncIon, nbrIo oI cnmIno do In cIvIIIzncIon. 92 In osfn Iocfurn do frnduccIon, oI monumonfo os nµroµIn- do oxncfnmonfo on sus símboIos más rIosgosos, hncIondoIos nnrrnr ofrn Iocfurn do Ios hochos. Isfo so comµIomonfn dobIdnmonfo con In µroµIn InsorcIon doI Monumonfo on oI µrosonfo. AcfunImonfo oxIsfon dIforonfos eponeore quo Ios eponeore µrIncIµnIos ornn dos omµrosnrIos on ncfIvIdnd, Ios hormn- nos Krok, µroµIofnrIos do fábrIcns quo µonínn n In vonfn on oI morcndo IocIonos bInnquondorns do In µIoI. 9l Cf. !nsworfh, Androw: ¨Tokyo`s Croof Trok¨, SunJo, Tinee, l5/l2/ l996, µ. 2l. Cf. fnmbIon Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ., op. ci/., µ. 3?. 92 1Jen. Nacio n-03.indd 244 3/9/09 00:02:10 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 245 rocInmnn su mnnufoncIon, y dosdo 2004 unn nuovn ¨mor- cnncín¨ osfá roIncIonndn con In comunIdnd nfrIkánor: donfro doI Monunen/o ol Voor/re//er, on oI cosfndo orIonfnI doI looger, µobIncIon do µorfononcIn ofnIcn bInnco-nfrIkánor µuodo comµrnr unn µoquonn µnrcoIn doI nuovo ¨ComonforIo doI Voorfrokkor¨ (!g. 36). 93 In oI sIfIo o!cInI do Infornof doI Monumonfo, so µromocIonn un ¨Jnrdín doI !ocuordo¨ (Gor- Jen of IenenIronce), con oI sIguIonfo foxfo: Comµro nhorn y nsoguro su nIcho on oI µodoroso y µncí!co nm- bIonfo doI sIfIo hIsforIco, n In sombrn doI Monunen/o ol Voor- /re//er |.] !nn InvorsIon sogurn; comµro nhorn n Ios µrocIos do hoy y ovIfo cunIquIor cosfo n fufuro |.] !n Iugnr sonsIbIo µnrn oI doscnnso, con sogurIdnd ndocundn Ins 24 horns doI dín |.] IvIfo cunIquIor µrobIomn nsocIndo con Ins fumbns frndIcIonnIos. 94 !nn osfrnfogIn do rocoIoccIon do fondos; µoro fnmbIon unn µoofIcn do In vIdn y In muorfo do!nIdns ¨comunIfn- rInmonfo¨, junfo con unn concoµcIon ¨sngrndn¨ doI Iugnr, oI forrIforIo y In µorfononcIn. In un µroducfo n In vonfn, Ioomos unn µoIífIcn soµnrnfIsfn do In ubIcncIon ¨ofornn¨, In-fomµornI, do Ios sujofos on un monumonfo. Isfo no dojn do nnrrnr unn hIsforIn nncIonnI quo, ofrn voz, so nIojn doI ImngInnrIo socuInrIzndo y ndIcIonn un oIomonfo n su µro- fondIdo cnrácfor eogroJo: os on oI jnrdín doI rocuordo n Ios cnídos on oI Crnn Trok, jusfnmonfo on In dImonsIon momo- rInI doI Monumonfo, dondo so ofroco oI Iugnr µnrn oI ¨doscnn- so soguro do Ios cuorµos¨. IoofIcn ovocnfIvn µnrn un µuobIo crIsfInno: doscnnsnr ofornnmonfo on oI osµncIo ¨roIIgIoso¨, IenJeciJo µor In hIsforIn y oI fIomµo socuInros. Ahorn bIon, ¿o eolto Je que: Ðos dIscursos µnrocon con- "uIr nquí: µor un Indo, oI más obvIo, quo ro!oro n In ¨Inso- 93 Vonso Voorfrokkor Monumonf OffIcInI WobsIfo. hffµ://www.voor- frokkormonumonf.org. 94 1Jen. Nacio n-03.indd 245 3/9/09 00:02:11 246 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS gurIdnd¨ on In quo vIvIrínn Inmorsns Ins µobIncIonos do Ins cIudndos grnndos do SudáfrIcn on fIomµos confomµoránoos, InsogurIdnd quo on Johnnnosburgo y on monor modIdn on IroforIn ocuµn un Iugnr µromInonfo on In osconn cofIdInnn (y n In quo, sogun In µubIIcIdnd doI monumonfo, fnmµoco oscn- µnn fumbns y comonforIos). Ioro, µor ofro Indo, unn Iocfurn IImInnr quodn nbIorfn: nIIí, ofrocIondo oI doscnnso oforno n unn µobIncIon µrofundnmonfo crIsfInnn nI Indo do In ovocn- cIon n Ios horoos nfrIkánors, µnroco ofrocorso fnmbIon un µro- ducfo quo frnscIondo Io Inmnnonfo: unn sogurIdnd hIsforIcn confrn In Jenocro/icoci6n doI µnsndo. In osfos fIomµos doI nuovo Isfndo, In nncIon nrco-IrIs y oI ronncImIonfo nfrIcnno, osfn osfrnfogIn Invocn In sogurIdnd confrn Io quo os vIvIdo µor µnrfo In comunIdnd nfrIkánor como un µoIIgro do Iorronien/o do In norco físIcn y sImboIIcn do In rnzn como dIforoncIncIon hIsforIcn. IvIdonfomonfo, osfo os un dIscurso quo so rofrncfn, µorquo In dofonsn do In cuIfurn nfrIkánor on In ¨nuovn Sud- áfrIcn¨ so ronIIzn gonornImonfo on nombro do In ¨frndIcIon¨, y do uno ¨comunIdnd¨ donfro do lo ¨nncIon¨, ein etocor lo roco. 95 !n vIoIoncIn nµnroco on osn concoµcIon corµornfIvn doI µnsndo y doI µnfrImonIo, y on unn µocuIInr ubIcncIon do In oxµorIoncIn do In comunIdnd y In IdonfIdnd on In hIsforIn. 96 !ogroso un momonfo n In osconn InIcInI doI cnµífuIo, In do mI vIsIfn nI Monumonfo on ocfubro do 2006, fundnmon- 95 Así Io dojn cInro oI Irof. Irnnsjohnn IroforIus, hIsforIndor do In !nIvorsIdnd do IIoformnrIfzburg on unn onfrovIsfn oI Ðín do In !o- concIIIncIon on l998. Cf. !oss, KoIfh: ¨MufunI rosµocf Is fho wny fo !oconcIIInfIon¨, Doil, Aeue, l?/l2/l998, µ. l6. ÐIoz nnos dosµuos do InsfnIndn In domocrncIn, no µodínn ufIIIznrso Ios roforonfos µrocIsos doI osoncInIIsmo ofnIco. Is oxncfnmonfo Io confrnrIo quo sucodín con In ¨burIn¨ do convorfIr nI Monumonfo on unn dIsco gny, quo dobín ufI- IIznr un roµorforIo comun do ngrosIon µnrn In nncIon hoforosoxundn y µnfrInrcnI. 96 Cf. KhumnIo, SIµho: ¨!of´s vnIuo onch ofhor`s horIfngo¨, Doil, Aeue, l?/l2/l998, µ. l6; !oss, KoIfh: ¨Ioors wnnf fo rofnIn IdonfIfy¨, Doil, Aeue, l?/l2/l998, µ. l?. Nacio n-03.indd 246 3/9/09 00:02:11 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 24? fnImonfo µnrn roscnfnr un µunfo quo nfnno n In momorIn µubIIcn y quo fIono quo vor con In omorgoncIn do cnfogoríns InosfnbIos, con In roubIcncIon do Ios nnfIguos dIscursos ¨gIo- rIosos¨ do In rosIsfoncIn, In Iuchn y In IIborncIon. Ðos nochos dosµuos do mI µnso µor oI monoIIfo, on unn convorsncIon con ox mIombros doI In/lon/o uo Sicue, nnfIguo brnzo nrmndo doI AÞC, comonfo nquoIIn vIsIfn. InmodInfnmonfo oI más onorgIco do Ios µrosonfos mo Incroµo: ¸Inrn quo fuIsfo nhí¨ ¸AµrondIsfo nIgo¨ Iso no fIono nndn quo vor con nuosfro µnís. Ðoborínn hnbor fIrndo nbnjo osn osfuµIdn monfnnIfn con In domocrncIn. !os mofIvos quo oxµuso no Io Inforosnron domnsIndo. Ixcoµfo cunndo n!rmo mI sorµrosn µor In InfroduccIon on frnncos quo oI guín congoIos nos hnbín µroµIcIndo. Ah. µoro oI no orn sudnfrIcnno sogurnmonfo. !n ofricono no hubIorn dIcho oso. Aquí hny un µunfo crucInI: quIon µronuncIn un dIscurso IogífImo sobro oI µnsndo, µorquo oI ox mIIIfnnfo uso In µn- Inbrn ¨ofricon¨ no on oI sonfIdo Info do ndjofIvo gonfIIIcIo (como orIundo doI confInonfo nfrIcnno), sIno ro!rIondoso n In µroµIn cInsI!cncIon rncInIIzndn doI opor/leiJ on SudáfrIcn, sogun In cunI Ios gruµos rncInIos so dIvIdínn, groeeo noJo, on europeoe, oeió/icoe, coloureJe , ofriconoe (nunquo osn cInsI!cncIon fuorn InosfnbIo, como yn oxµuso). In oI sono do un monumonfo cuyo uso (y no soIo su foxfo vIsunI) hn sorvIdo µnrn IogIfImnr hIsforIcnmonfo oI sIsfomn doI opor/leiJ y µnrn frnsformnr In coIobrncIon comunIfnrIn on unn conmomorncIon doI nncIonnIIsmo nfrIkánor, 9? oI dIs- 9? IncIuso ncfunImonfo hny unn rofIconcIn doI nIn más ronccIonnrIn do In comunIdnd nfrIkánor n domocrnfIznr oI cnIondnrIo do coIobrncIonos conmomornfIvns. Isfo so rofIojn, µor ojomµIo, on dos ncfos dIforonfos IIo- Nacio n-03.indd 247 3/9/09 00:02:11 248 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS curso ncfunImonfo ¨domocráfIco¨ quo µronuncInbn oI guín µrofondín rosfnurnr unn ¨noufrnIIdnd¨ como ¨monumonfo hIsforIco¨. In Ins µnInbrns do Jonn InuI cIfndns nI comIonzo doI cnµífuIo, oI odI!cIo os un ¨momorInI¨ do unn comunIdnd Iuchndorn confrn oI ¨coIonInIIsmo¨. Inrn comµrondor osfo gIro dIscursIvo (y In InsnfIsfnccIon quo µuodo cnusnr) dobo- mos nofnr quo dosµuos do l994 oI monumonfo so InscrIbIo on un osµncIo do sIgnI!cncIon IImInnr, quo fuo nogocIndo con oI nuovo Isfndo. II monoIIfo µnso n roµrosonfnr unn roIncIon µocuIInr con oI µnsndo rocIonfo, dIforonfo n In quo µInnfonn oI Musoo do !obbon IsInnd o oI Musoo doI Apor/leiJ: no so frnfn do µrofondor con!nnr oso µnsndo, o do µroµonor unn !gurncIon nIogorIcn con Io ¨µnfoIogIco/suµorndo¨. So frnfn do un uso sImboIIco do In roforIcn hogomonIcn do In reconcilioci6n: oso fuo oI oIomonfo confrnI µnrn no dorrIbnr oI monumonfo, como µnso con ofros. In !obbon IsInnd In nuovn nncIon quodn IogIfImndn on su µrofundIdnd hIsforIcn (nnfos InvIsIbIIIzndn); on oI Apor- /leiJ Musoum, oI sIsfomn do oxµIofncIon rncIsfn y su hIsforIn so con!nnn on un musoo doI µnsndo, suµorndo. Como coro- InrIo, oI Monunen/o ol Voor/re//er µnsn n formnr µnrfo doI fosfImonIo µIurnI do uno conuniJoJ nóe, Iuchndorn (on ofro confoxfo) µor In IIborncIon do In nncIon, cuyn hIsforIn µuodo sor confndn µor cuolquiero do Ios roforonfos IncIuIdos on In nuovn SudáfrIcn (dIgo referen/ee y no euje/oe, µorquo Io quo Imµorfn os quo unn µorsonn nogrn µuodn nnrrnr, nunquo no son un cIudndnno sudnfrIcnno). !n µrosoncIn y oI dIscurso do Jonn InuI dobon Ioorso dosdo oso uso. 98 Aquí µIonso on un vndos n cnbo µnrn romomornr In bnfnIIn do IIood !Ivor oI l6 do dIcIombro, n nmbos Indos doI río nhorn IInmndo Þcomo, Io cunI os unn muosfrn do Ios µrobIomns más gonornIos µnrn ro-nnrrnr In hIsforIn nncIonnI. Cf. KhumnIo, SIµho: ¨!of`s vnIuo onch ofhor`s horIfngo¨, op. ci/., µ. l6. 98 AIborf CrundIIngh ndvIorfo osfo cnmbIo on oI uso µubIIco doI Mo- numonfo dosdo l994, cunndo Ios dIscursos do fInfo roIIgIoso quo so dIoron donfro doI Monumonfo oI l6 do dIcIombro, Ðín do In !oconcIIIncIon (y yn Nacio n-03.indd 248 3/9/09 00:02:11 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 249 fono sImIInr nI quo usn Mnyn ÞndknrnI µnrn oxµIIcnr µor quo fuoron romovIdos o cnmbIndos do Iugnr muchos do Ios monumonfos ombIomáfIcos doI comunIsmo on Iudnµosf. So frnfo do dInnmIznr nI Voor/re//er Monunen/, locerle Jecir olgo on oI nuovo fIomµo, jusfnmonfo µorquo Io más µrobIo- máfIco µnrn oI Isfndo no os In vIsIbIIIdnd oscnndnIosn do su monsnjo IdooIogIco, sIno más bIon In µofoncInI InvIsIbIIIdnd |do su monsnjo] µnrn oI nuovo osconnrIo domocrnfIzndo. 99 !n roInscrIµcIon fIono nrIsfns muchns vocos confrndIc- forIns. Ior ojomµIo, In Idon do quo In IncorµorncIon do guíns nogros on oI musoo (junfo con In ¨roInforµrofncIon¨ do Ios hochos on su rocorrIdo) ImµIIcnbn unn nuovn formn do con- cobIr In hIsforIn do Ios frokkors como hIsforIn do ¨fodos Ios sudnfrIcnnos¨, fuo oxµrosndn cInrnmonfo µor Corf Oµµor- mnn, su dIrocfor ojocufIvo. l00 Ioro osfo so confrnµono con In rosIgnI!cncIon comunIfnrIn (uIfrnconsorvndorn) quo fnmbIon fIono µnrn Ios nfrIkánors, como In IncIusIon doI GorJen of IenenIronce. no doI Incfo), onfnfIznron quo on oI ¨µncfo¨ quo Ios nfrIkánors hIcIoron con ÐIos rocnIcnbn In ¨convIvoncIn on µnz con Ios vocInos¨ (cosn InodIfn on oI dIscurso nfrIkánor). Inrn CrundIIngh, osfo nrgumonfo no fuo croíbIo nI sufIcIonfo µnrn ¨IImµInr¨ In Imngon doI Monumonfo nnfo In mnyorín do In socIodnd. Cf. CrundIIngh, AIborf: ¨A cuIfurnI conundrum¨ OId monu- monfs nnd now rogImos.¨, op. ci/., µ. l0l. SIn ombnrgo, on oI momonfo on quo CrundIIngh oscrIbo (200l) µrobnbIomonfo nun no hnbín guíns nogros confrnfndos on oI Monumonfo, Io cunI hnbIn do quo In µoIífIcn do Insorfnr do nIgun modo n osfo símboIo on Ios ¨fIomµos quo corron¨, fuo mucho más nIIá do Ios dIscursos µubIIcos doI Ðín do In !oconcIIIncIon. 99 ÞndknrnI, Þnyn: ¨Tho donfh of socInIIsm nnd fho nfforIIfo of Ifs mon- umonfs: mnkIng nnd mnrkofIng fho µnsf In Iudnµosf`s Sfono Inrk Muso- um¨, on !ndsfono, Susnnnnh; HodgkIn, CnfhorIno (ods.): Con/ee/eJ Poe/e. Tle poli/ice of Menor,, !oufIodgo, !ondros y Þuovn York, 2003, µ. 20l. l00 Cf. !ussouw, Shoroo: ¨If Is our monumonf foo¨, So/urJo, S/or, 5/03/2005. Nacio n-03.indd 249 3/9/09 00:02:11 250 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Ofrn fonsIon ImµIícIfn so vo (y so oyo) on In vIsIfn nI Iugnr, unn fonsIon vívIdn onfro Io nncIonnI/comunIfnrIo, Io IocnI/gIobnI, modornIdnd/frndIcIon, y Ins formns mufnnfos y µorsIsfonfos do In vIoIoncIn. Ior un Indo, oI odI!cIo µormIfo unn ubIcncIon, un rofugIo µnrn In comunIdnd nfrIkánor quo vo dIInµIdndo su µnfrImonIo hIsforIco y nmonnzndn su con!- gurncIon cuIfurnI como ¨µuobIo¨. Ior ofro, on In IncorµorncIon do guíns nogros y on In ¨roInforµrofncIon do Ios hochos¨ do In hIsforIn, unn Idon do modornIdnd domocráfIcn y nµor- furn concIIInforIn so µroyocfn más cInrn y nbIorfnmonfo. l0l Ioro osfo so hnco mnnfonIondo codIgos quo son µnrfo do In nogocIncIon InIcInI onfro Ios ¨vIojos¨ y Ios ¨nuovos¨ µodoros, µncfndn on oI IímIfo do Ios sIgnI!cndos, nIIí dondo nndn so l0l Cunndo Oµµormnn hnbIn do roInforµrofncIon, so confrn on In ¨In- cIusIon doI nsosInnfo do ÐIngnnn¨, jofo zuIu, on In nnrrncIon do Ios guíns, cosn quo nnforIormonfo orn µnsndn normnImonfo µor nIfo. Cf. 1Jen. SIn ombnrgo, Io quo µudo obsorvnr on mI vIsIfn os quo Iojos do unn ¨roInforµro- fncIon¨ o unn ¨crífIcn¨ do In nnrrncIon do Ios frIsos on mármoI, Io quo hIzo oI guín (y µudo µorcIbIr quo orn gonornIIzndo µnrn Ios guíns nngIoµnrInnfos fnmbIon) fuo un frnfnmIonfo ¨nsoµfIco¨ do Ios hochos, sobro fodo cunndo so IIogo n In bnfnIIn do IIood !Ivor on l838. Yn no hny, µodrínmos docIr, unn ¨gIorIfIcncIon¨ do Ins bnfnIIns y do Ios oµIsodIos on quo Ios frokkors mnsncrnron n Ins µobIncIonos nfrIcnnns nnfIvns (como Ios oµIsodIos boIIcos confrn Ins µobIncIonos mnfnboIo o zuIu). Ioro fnmµoco hny, e/ric/o eeneu, unn ¨roInforµrofncIon¨. SImµIomonfo so oµorn con un vncío do sIIoncIo, con unn condoscondoncIn on oI no-docIr. Aquí hny ofro oIomonfo Imµor- fnnfo: In IncorµorncIon do guíns rosµondo n unn roInscrIµcIon do fIµo roforoncInI doI Monumonfo. Como dIco CrundIIngh, ¨hubo un fIomµo on quo In comµronsIon do Ios hochos roµrosonfndos on oI Monumonfo, orn snbor comun do Ios AfrIkánors¨, osfo os, quo In oxµIIcncIon doI ¨confonIdo¨ nnrrnfIvo do Ios frIsos no orn nocosnrIn, orn comµIofnmonfo ovocnfIvn. Cf. CrundIIngh, AIborf: ¨A cuIfurnI conundrum¨ OId monumonfs nnd now rogImos.¨, op. ci/., µ. l0l. Iso fIomµo os susfIfuIdo µor ofro on oI quo no oxIsfo fnI cosn como un ¨snbor comun do In comunIdnd nfrIkánor¨, µor un Indo. Ior ofro, son Ios dosfInnfnrIos Ios quo µrofondon nmµIInrso: µrImoro oI furIsmo InfornncIonnI quo quIoro oscuchnr unn nnrrncIon do In ¨nuovn¨ SudáfrIcn, y fnmbIon ofros socforos do In socIodnd sudnfrIcnnn. Nacio n-03.indd 250 3/9/09 00:02:11 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 25l dIco nbIorfnmonfo, nndn so Incorµorn comµIofnmonfo, y nndn so borrn fofnImonfo. !no do Ios nuovos guíns nogros, Iofrus MnIokn, mnnI- fosfo hnborso dosomµonndo durnnfo cnsI l5 nnos como oI jnrdInoro do Ios µnfIos µosforIoros doI Monumonfo, nunquo vIsIfnbn oI Iugnr dosdo nIno, µorquo su µndro hnbín sIdo oI horroro doI monumonfo durnnfo 2? nnos. Su docInrncIon os sIgnI!cnfIvn: .soIín mIrnr oI Monumonfo con ndmIrncIon, µorquo mo µnroco µrocIoso. Tongo µnsIon µor In hIsforIn y sonnbn con sor guín nIgunn voz, subIr Ios l30 µoIdnnos con orguIIo, µoro nuncn µonso quo fondrín In oµorfunIdnd. SoIo voínmos cnrns bInncns y nuncn µudImos onfrnr. Þndn más on Ios jnrdInos. Ahorn os dIforonfo, no Imµorfn do quo coIor sonmos, fodos osfnmos rooscrIbIondo In hIsforIn (.) !os nInos bInncos, do oscuoIns nfrIkánors, so sIonfon orguIIosos do quo son yo quIon Ios dn oI /our. Aunquo nIgunos nduIfos osfán nun µordIdos on oI µnsn- do y so sIonfon dIsIocndos cunndo mo von n mí como guín. Þo pueJen onfondor. l02 !ns oµorncIonos nnrrnfIvns son muIfIµIos: In oxcIusIon on oI µnsndo !gurndn on In ¨rosorvn¨ doI osµncIo físIco; In ruµfurn doI µrosonfo on su Ingroso como guín; oI rocurso do In roconcIIIncIon on unn rooscrIfurn ¨domocráfIcn¨ do In hIsforIn, y Ios dosfInnfnrIos do oso µnsndo rovIsndo: Ios nInos, frufos doI ¨fIomµo nuovo¨. Inrn MnIokn Ios nduIfos ¨no µuodon onfondor¨ oI µoso InfroducIdo µor In rodoncIon hIsforIcn. Ioro nquí no hny roforoncIn nI cnmbIo nnrrnfIvo, n In µrobIomnfIzncIon do In durncIon doI opor/leiJ o doI Iugnr doI guín-µroIofnrIo nnfos y dosµuos do In domocrncIn. !o quo Imµorfn os In onfrndn doI guín nI musoo, oso dosoo do nsnIfo nI símboIo do µodor, do IconocInsIn InIcn quo os µormIfIdn l02 Cf. !ussouw, Shoroo: ¨If Is our monumonf foo¨, op. ci/. Nacio n-03.indd 251 3/9/09 00:02:11 252 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS µorquo su µofoncInI subvorsIvo fIono un IímIfo: no os onfrnr nI musoo poro cumµIIr un !n, su onfrndn cone/i/u,e oI !n. Ior ofrn µnrfo, rocordomos quo oI foxfo do Jonn InuI con oI quo comonco oI cnµífuIo fuo µronuncIndo µor un frnbnjndor n dosfnjo, mnno do obrn bnrnfn como InmIgrnnfo nun no rogu- InrIzndo µorquo os ¨nfrIcnno¨, no ¨sud-nfrIcnno¨. SIn ombnrgo µnrn Irod, oI ox µnrfIcIµnnfo doI In/lon/o (cInsI!cndo como ¨coIourod¨ µor oI opor/leiJ), Jonn InuI no os ¨nfrIcnno¨, os ex/ronjero, y oso os un µunfo cInvo µnrn µodor ¨onuncInr¨ sobro oI µnsndo. Þo os fácII comµrondor In comµIojIdnd y In cnrgn sománfIcn do osfns cInsI!cncIonos sI no Infonfnmos unn mínImn ofnogrnfín doI uso socInI y cofIdInno do Ins cnfogoríns. Jonn InuI os un guín µnrn furIsfns oxfrnnjo- ros, dosfInnfnrIos ¨µrImormundIsfns¨ doI morcndo gIobnIIzn- do doI furIsmo doI fIomµo µnsndo y In domocrncIn: oI Voor/re- //er Monunen/ hIzo su µrIncIµnI nµuosfn nIIí µnrn rocnudnr fondos y mnnfonorso funcIonnndo. l03 Inrn osos furIsfns, unn µorsonn nogrn hnbInndo dosdo Ins onfrnnns sImboIIcns doI opor/leiJ, µoro n su voz roubIcnndo Ios sujofos do In hIsfo- rIn (roµosIcIonnndo n In comunIdnd boor, l04 dosIIgándoIn do l03 Ðo l990 n 2000 SudáfrIcn snIfo doI Iugnr 55 como nfrncfIvo furísfIco on oI mundo, nI Iugnr 25, y Ios dIrocfIvos doI Monumonfo suµIoron como nµrovochnr osfo cnmbIo. In l999, más doI 80 µor cIonfo do Ios vIsIfnnfos ornn oxfrnnjoros (y nunquo sorín nrrIosgndo nsovornrIo cnfogorIcnmonfo dndo quo no hny dnfos do oso fIµo, Io más µrobnbIo sogun Ins µorcoµcIonos gonornIos do Ios sudnfrIcnnos nsí como Ins do Ios osfudIosos do momorIn µubIIcn os quo In µobIncIon sudnfrIcnnn quo Io vIsIfn son cnsI on su fofn- IIdnd bInncn y nfrIkánor). Cf. CrundIIngh, AIborf: A cuIfurnI conundrum¨ OId monumonfs nnd now rogImos.¨, op. ci/., µ. l0?. l04 II sonfIdo do osfo formIno os comµIojo y osfuvo vIncuIndo n unn formn dosµocfIvn do donomInncIon µnrn con Ios ofri/óone µnrInnfos on SudáfrIcn. SIn ombnrgo, rocIonfomonfo hny un roµosIcIonnmIonfo doI ueo do In µnInbrn µor Ios µroµIos boors, como unn formn do rosnIfnr In IdonfIdnd subnncIonnI y rovnIornrIn. Isfo roµosIcIonnmIonfo no so IImIfn nI uso do osfo vocnbIo, sIno quo IncIuyo In nfIrmncIon do dIvorsos símbo- Ios (Ins vosfImonfns frndIcIonnIos, In IdonfIdnd rurnI) como formn nIgo Nacio n-03.indd 252 3/9/09 00:02:11 ¨!Þ IIITAIIO ÐI H!MO Y ISIIJOS¨ 253 cunIquIor rosµonsnbIIIdnd hIsforIcn on In InsfrumonfncIon doI opor/leiJ) os In muosfrn cInrn doI progreeo nncIonnI, In gnrnnfín hIsforIcn doI cnmbIo no soIo on oI roInfo, fnmbIon on Ins µoIífIcns socInIos do In ¨curn¨ y In ¨roconcIIIncIon¨, dos µnInbrns mnnIµuIndns hnsfn In oxfonuncIon on oI dIscurso µoIífIco confomµoránoo. Inrn oI ox combnfIonfo doI In/lon/o quo consIdornbn ImµroµIn mI vIsIfn nI monumonfo sI yo µrofondín comµrondor nIgo doI µnsndo y oI µrosonfo sudnfrIcnnos, unn nnrrncIon fnI no µodrín hnbor snIIdo do un sujofo quo sufrIo Ins conso- cuoncIns do In oxµIofncIon rncInI. Inrn oI, Jonn InuI, nunquo nogro, µInnfonbn un dIscurso ronccIonnrIo (oI quo n!rmn quo ¨osfo no fIono nndn quo vor con oI opor/leiJ¨). Isfo dIscurso µrovonín do quIon no conoce In Iuchn sobro In quo so fundo In ¨nuovn nncIon¨, y do!nIfIvnmonfo, no os µnrfo do oIIn. Infoncos Jonn InuI, nogro, vícfImn do Ins formns muIfIµIos on quo mufo y so roµrodujo oI rncIsmo sudnfrIcnno, /onIien os vícfImn do In xonofobIn oxfondIdn quo nfrnvIosn oI µnís nc- funImonfo, µonIondo n µruobn Ins cInsI!cncIonos nrrnIgndns doI opor/leiJ. Y os µuosfo on oI Iugnr doI ¨ofro¨ µor nIguIon quo mInufos nnfos hnbín µronuncIndo oI sIguIonfo foxfo: ¨on In Iuchn, Ios quo no ornmos bInncos, ornmos nogros¨. Jonn InuI os pro,ec/oJo µor oI Voorfrokkor Monumonf hncIn un µubIIco InfornncIonnI, Infonfnndo mosfrnr In domocrnfIzncIon do In hIsforIn. Ioro osn !gurn fIono ofrn connofncIon nI InforIor do In nncIon, quo rovoIn Ios IímIfos do In rocoµcIon ronI, socInI, doI dIscurso sudnfrIcnno sobro oI ¨!onncImIonfo AfrIcnno¨. l05 µrImordInIIsfn do ¨rocuµornr¨ unn ¨frndIcIon¨ comunIfnrIn (cuyo rnsgo más cInro os In InvoncIon). Cf. Sfoµhnoy, Inoz: ¨TochnoIogy boyond fho fronfIors of hIsfory¨, µononcIn µrosonfndn n In conforoncIn Menor, onJ Hie/or,. IenenIering, forge//ing onJ forgiting in /le life of /le no/ion onJ /le connuni/,, Cnµo Town !nIvorsIfy, CIudnd doI Cnbo, ngosfo do 2000. l05 !o quo nos sIguo rocordnndo oI ox mIIIfnnfo doI In/lon/o os quo oI roforonfo nncIonnI osfá µor oncImn do cunIquIor ofro, y In soIIdnrIdnd Nacio n-03.indd 253 3/9/09 00:02:11 254 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Isfns dIscusIonos rovoInn mucho doI fomµornmonfo so- cInI on oI cunI un monumonfo, In vIsIfn n oI, frnbnjnr on oI, so convIorfon on osconnrIos dondo oµornn Ins formns más sufIIos do oxµorImonfnr In sonsIbIIIdnd hIsforIcn, Ins µoofIcns do In oxcIusIon, Ios dIIomns sobro In cIudndnnín y In roformuIncIon do Ios ueoe doI µnsndo. AIIí so von Ins confrndIccIonos más nmµIIns donfro do unn socIodnd µosf-opor/leiJ cuyn cnrnc- forísfIcn sobrosnIIonfo fnI voz son osfo cnrácfor nmbIvnIonfo onfro oI cnmbIo quInsmáfIco y Ins confInuIdndos, onfro In nµorfurn doI osconnrIo µoIífIco y In dofonsn do IdonfIdndos, µromIsns o Inforosos socforInIos. rncInI soIo so comµrondo donfro do Ios IímIfos (µnsndos y µrosonfos) do osn roforoncIn. Nacio n-03.indd 254 3/9/09 00:02:11 IV S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA: ¨ISIACIOS IA!A !A MIMO!IA¨ Y S!T!!AS A! TIIMIO* IÞ A!CIÞTIÞA In relónpogo JeeonporoJo en lo in/en- perie. JeenuJec repe/iJo, oper/uro nul- /iplicoJo (.) Lo oecuriJoJ lo queJoJo queIroJo , lo nocle, cuonJo regreeo o eu nocico oecuriJoJ, eoIe que lo eiJo leriJo. Lo nenorio re/enJró lo luc , loe coneecuencioe eon incolculoIlee. HICTO! SCHM!C!I!, In Ins µoIífIcns do In momorIn sobro µorIodos vIoIonfos, sobro fodo cunndo son orquosfndos µor oI Isfndo, un sonfIdo do In ree/i/uci6n fnmbIon osfá on juogo: rosfIfucIon do In hIs- forIn ocuIfn, do Ios snboros y horoos quo Informnron In ¨IIborncIon¨ (on oI cnso do SudáfrIcn) o Ios quo µnrfIcIµnron do In ¨rosIsfoncIn¨ (on oI cnso nrgonfIno). In fodn µoIífIcn do rosfIfucIon hny ngonfos doµosIfnrIos y orgnnIsmos quo codon, nuforIznn, IogIsInn. !n ox µrIsIon do !obbon Is- Innd, oI Cone/i/u/ion Hill on Johnnnosburgo, y In ox ISMA on ArgonfInn (1ecuelo Je Mecónico Je lo ArnoJo), quo funcIono como confro cInndosfIno do dofoncIon y forfurn |255] * Ðobo In oxµrosIon ¨sufurns nI fIomµo¨ quo ufIIIzo vnrIns vocos n Io Inrgo doI frnbnjo, nI fífuIo do uno do Ios uIfImos IIbros do Snurnbh Ðubo. Cf. Ðubo Snurnbh: S/i/clee on /ine. Coloniol /ex/uree onJ poecoloniol /onglee, op. ci/. Nacio n-04.indd 255 3/9/09 00:02:21 256 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS onfro l9?6-l983, ubIcndn on µIono frnzo mofroµoIIfnno do Iuonos AIros, fodos so hnn vuoIfo Iconos do osfos sIgnos do rosfIfucIon hIsforIcn on sus rosµocfIvos confoxfos (!gs. 3? y 38). TnmbIon hnn sIdo convorfIdos (o osfán on µrocoso do convorsIon) on musoos (o ¨osµncIos µnrn In momorIn¨). Ioro oI mnrco hIsforIco do In rosfIfucIon sImboIIcn, on nInguno do osfos cnsos µudo !jnrso do ncuordo con Ins voIunfndos doI Isfndo: µrofundns frncfurns omorgIoron µnrn dososfnbIIIznr Io quo so croín un roInfo más o monos ¨soguro¨, ¸!osfIfucIon o quienee, Je que¨ ¸In conmomorncIon o que tiolencio, lo Je quienee, con/ro quienee¨ Isfo cnµífuIo fIono un oµIsodIo concrofo quo nIonfo oI nnáIIsIs: como ndoInnfo on oI µroIogo, oI 24 do mnrzo do 2004, on oI ncfo µubIIco µor modIo doI cunI oI Iodor IjocufIvo Þn- cIonnI codIo sImboIIcnmonfo oI µrodIo do In ISMA n In cIudnd do Iuonos AIros µnrn consfruIr un 1epocio poro lo Menorio , lo Pronoci6n Je loe Derecloe Hunonoe, un socfor doI Mo- vImIonfo Indígonn ArgonfIno µrocInmo su ¨dorocho¨ n fonor un Iugnr on oso musoo. So roconocínn como ¨Ins µrImorns vícfImns doI forrorIsmo do osfndo¨, y oxIgIondo unn roIocfurn do In vIoIoncIn on oI µnsndo nncIonnI. Aquí, mo focnIIznro on osfo ovonfo µrocIso on oI mnrco confoxfunI do ArgonfInn y do Ios dobnfos gonorndos on oI osµncIo µubIIco, y no on In ISMA on cunnfo fnI. l Mo Inforosn nnnIIznr como osfo Iugnr os un forrono do dIsµufn µor dobnfos hIsforIcos quo In oxcodon nmµIInmonfo como InsfIfucIon doI horror, µoro quo n su voz In confIonon. Irofondo rnsfronr Ios dobnfos y In µrovocncIon quo oI rocInmo do oso socfor doI MovImIonfo Indígonn Infrodujo on nIgunns do Ins ¨vordndos¨ osfnbIocIdns doI µnsndo nncIonnI, l Inrn osfudIos focnIIzndos on oI funcIonnmIonfo do In ISMA, cf., onfro ofros, Aunco Móe. 1nforne Je lo COAAD1P, op. ci/., CnIvoIro, IIInr: Deeoporicionee., op. ci/., VorbIfsky, HorncIo: 1l eilencio. Loe relocionee eecre/oe Je lo 1gleeio con lo 1SMA, SudnmorIcnnn, Iuonos AIros, 2005; Irodsky, MnrcoIo (od.): Menorio en cone/rucci6n. 1l JeIo/e eoIre lo 1SMA, op. ci/., 2005. Nacio n-04.indd 256 3/9/09 00:02:21 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 25? más quo nnnIIznr In ¨vInbIIIdnd hIsforIcn¨ do su nrgumonfo. 2 II objofIvo do osfo cnµífuIo os mosfrnr quo on Ios µrocosos quo nnnIIznro, so dnn fros oIomonfos yuxfnµuosfos: n) un nµrovochnmIonfo do In coyunfurn osfnfnI do nµorfurn µnrn hncor unn roIocfurn µoIífIcn do un nconfocImIonfo, modInnfo un uso osfrnfogIco do símboIos y nccIonos yn osfnbIocIdos on oI horIzonfo do In osforn µubIIcn, b) un rocInmo µor In ¨ofrn¨ conformncIon do In fomµornIIdnd do In vIoIoncIn consfIfufIvn do In hIsforIn nncIonnI, c) unn fonsIon socIoµoIífIcn Inhoronfo n osfos µrocosos, cunndo oI rocInmo oxcodo Ios IímIfos do Ins µroµIns consfruccIonos ¨confrnhogomonIcns¨ quo oI Isfndo roconoco, ncoµfn y cooµfn. ¸Cuándo omµozo oI forrorIsmo do osfndo¨ ¸Como dIrI- mIr quo fIµo do ImµornfIvo conmomornfIvo oxIsfo cunndo un gruµo quo nµnronfomonfo nuncn fuo vícfImn dIrocfn (como coIocfIvo) do unn dIcfndurn mIIIfnr, como Ios Indí- gonns nrgonfInos, 3 so IncIuyon on oI roforonfo doI nieno genociJio, 4 µonIondo on oI confro doI dobnfo ofrns vIoIoncIns, 2 In cunIquIor cnso, Ios nrgumonfos más comunos vIncuInn oI fo- rrorIsmo do osfndo con In ÐocfrInn do SogurIdnd ÞncIonnI (Imµuosfn on ArgonfInn dosdo l966 con oI goIµo do osfndo do Junn C. Ongnnín) y Ios dobnfos sobro osfo µunfo comunmonfo dIscufon In oxIsfoncIn do nccIonos forrorIsfns µor µnrfo doI Isfndo do dorocho quo gobornnbn oI µnís on/ee Jel golpe Je 1976, bnjo In fIgurn µrosIdoncInI do Mnrín IsfoIn Mnrfínoz do Ioron (juIIo do l9?4-mnrzo do l9?6). Cf. VozoffI, Hugo: ¨AnIvorsnrIos: l9?3/l983¨, on Pun/o Je Vie/o, ?6, 2003, µµ. l-3. 3 Soy concIonfo do quo nI hnbInr do ¨Ios Indígonns nrgonfInos¨ osfoy µroducIondo unn gonornIIzncIon do In mnrcn do fIIIncIon ofnIcn (koIIn, mnµucho, wIchí, ofc.) bnjo unn cnfogorín osoncInI, µosf-roµubIIcnnn. SIn ombnrgo, nsí so dIsfInguon Ios sujofos nIudIdos, µrofondIondo ongIobnrso donfro do un orco Je euniei6n (groeeo noJo, son ¨Indígonns¨ donfro doI ¨Isfndo-nncIon nrgonfIno¨ quo no Ios roconoco). 4 Aquí frnbnjo, groeeo noJo, con cnfogoríns ¨omIcns¨. QuIoro docIr, no soy yo quIon osfá ufIIIznndo IndIsfInfnmonfo oI concoµfo do gonocIdIo µnrn hnbInr do In ¨ConquIsfn doI ÐosIorfo¨ y do In dIcfndurn, sIno Ios µroµIos ImµIIcndos quo Io usnn (croo, osfrnfogIcnmonfo). AI rosµocfo In dIscusIon os nmµIIn y hny quIonos sosfIonon quo no µuodo nµIIcnrso oI formIno Nacio n-04.indd 257 3/9/09 00:02:21 258 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Ins do Ins exclueionee lie/6ricoe¨ 5 A In Iuz do Ins dIsµu- fns sobro sujofos y fomµornIIdndos quo yn ho dIscufIdo on Ios cnµífuIos µrocodonfos ¸como nnnIIznr quo fIµo do rocInmo n In hIsforIn oxIsfo cunndo unn comunIdnd docIdo oxhIbIr oI dosµojo y In dosµososIon como unn mnrcn forrIforInI do Io quo oI Isfndo nun JeIe ree/i/uir, IIgándoIo con In hIsforIn doIorosn y con Ins urgoncIns µrosonfos¨ In In sonsIbIIIdnd do osfns µrogunfns rndIcn In jusfI!cncIon µrIncIµnI do IncIuIr on osfo IIbro oI ¨cnso nrgonfIno¨, nµnronfomonfo fnn dIsfnnfo socInI o hIsforIcnmonfo. 6 !os rocInmos y ofocfos quo In ¨cuosfIon ISMA¨ ndquIrIo on In osforn µubIIcn dosdo 2004 µosIbIIIfnn, onfro ofrns, unn Iocfurn on cInvo µoscoIonInI. Ðos roforonfos onuncIndos on Ios cnµífuIos sobro SudáfrIcn omorgon on In dIscusIon sobro ¨gonocIdIo¨ (sí ¨forrorIsmo do osfndo¨) nI nsosInnfo mnsIvo y dosnµnrIcIon forzndn do µorsonns durnnfo In uIfImn dIcfndurn mIIIfnr. Más ndoInnfo nbundnro sobro In ufIIIzncIon doI concoµfo. 5 Isfo no quIoro docIr quo no hnyn hnbIdo vícfImns Indígonns on In dIcfndurn, nI quo onfro Ios dosnµnrocIdos no so cuonfon µorsonns ofnI- cnmonfo Indígonns o mosfIzns. Como so snbo, oI oµIsodIo conocIdo como oI ¨nµngon¨ do !odosmn, fuvo IndIrocfnmonfo quo vor con unn µoIífIcn do ncnIInr rocInmos Indígonns on oI norfo nrgonfIno. Cf. CnfoIn dn SII- vn, !udmIIn: ¨Aµngon on oI IngonIo, oscrncho on oI musoo. TonsIonos y dIsµufns onfro momorIns IocnIos y momorIns ofIcInIos on forno n un oµIsodIo do roµrosIon do l9?6¨, on JoIIn, IIIznbofh; doI IIno, IoncInno (comµs.): Lucloe locolee, conuniJoJee e iJen/iJoJee; SIgIo XXI, Iuonos AIros, 2003, µµ. 63-l05. 6 Hn hnbIdo dIforonfos fonfnfIvns do µroyocfos ncndomIcos IncIuyonfos y comµnrnfIvos sobro Ins dIcfndurns InfInonmorIcnnns, µoro fundnmon- fnImonfo suµorµonIondo Ins oxµorIoncIns doI Cono Sur InfInonmorIcnno, o nI monos IncIuyondo frnbnjos do nbordnjo dosdo unn µorsµocfIvn ¨ro- gIonnI¨. !n fonfnfIvn más rocIonfo In consfIfuyo oI µroyocfo MomorIns do In !oµrosIon, bnjo In dIroccIon do IIIznbofh JoIIn y fInnncIndo µor oI Sociol Sciencee Ieeeorcl Council do Isfndos !nIdos, y cuyn µubIIcncIon do rosuIfndos on vnrIos IIbros coIocfIvos nsumIo In odIforInI SIgIo XXI do Iuonos AIros. Inrn unn oxµIIcncIon doI µroyocfo y do Ins nocIonos foorIcns con Ins quo so oncnro oI µroyocfo, cf. JoIIn, IIIznbofh: Loe /roIojoe Je lo nenorio, op. ci/. Nacio n-04.indd 258 3/9/09 00:02:21 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 259 In momorIn nrgonfInn rocIonfo, y Io consfIfuyon In nµnrIcIon do In ¨rnzn¨ o, µnrn usnr In oxµrosIon do !Ifn Sognfo, do un copi/ol rociol nego/ito, os docIr, no-Ilonco on In consfruccIon do In momorIn nncIonnI do In vIoIoncIn; ? y oI ogencionien/o y nµroµIncIon do In vIoIoncIn-como-forrorIsmo do osfndo, como µnrfo más nmµIIn do oxcIusIonos hIsforIcns. Þo so frnfn do osfnbIocor unn ¨nuovn hIsforIn¨ sobro Ios dofonIdos- dosnµnrocIdos on In ISMA o sobro In hIsforIn doI forrorIsmo. Más bIon do comµrondor un ¨nsnIfo¨ n In 'H`IsforIn dosdo Iugnros socInIos quo no hnn fonIdo oI mIsmo osµncIo on In con!gurncIon do Ins conmomorncIonos sobro Ios µnfrImonIos nncIonnIos on ArgonfInn (IncIuso Ios ¨nognfIvos¨, ncordo con In formInoIogín do In !ÞISCO). ArgonfInn: hIsforIn oxcoµcIonnI InfInonmorIcnnn, Isfndo- nncIon nncIdo n In Iuz doI bnIcon n Iuroµn, comunIdnd cuyn roforIcn mosfIzn os sInguInr µorquo on oI dIscurso hIsforIco hogomonIco ¨/oJoe Iojonoe Je loe Iorcoe¨. 8 SIn ombnrgo, In docIsIon o!cInI sobro In croncIon doI musoo do In momorIn nbrIo Ins µuorfns n un dobnfo quo so oxfondIo nmµIInmon- fo dosdo Ios orgnnIsmos do dorochos humnnos quo vonínn dobnfIondo dosdo mucho fIomµo nnfos hncIn oI rosfo do In socIodnd: so hnbInbn do un musoo nncIonnI, In dIcfndurn so ? Cf. Sognfo, !Ifn: ¨InfroduccIon: IoIífIcns do In IdonfIdnd, dIforoncIn y formncIonos nncIonnIos do nIforIdnd¨, on Sognfo, !Ifn: Lo noci6n , eue o/roe. Ioco, e/niciJoJ , JitereiJoJ religioeo en /ienpoe Je loe poll/icoe Je iJen/iJoJ, op. ci/. 'Þo IInnco` nquí sIgnIfIcn no ouroµoo, µoro fnmbIon ImµIIcn Ins dorIvncIonos cuIfurnIos do fodns Ins osfrnfogIns sImboIIcns do bInnquonmIonfo cuIfurnI. Vn on oµosIcIon n un cnµIfnI rncInI µosIfIvo, bInn- co, hogomonIco. Agrndozco In ncInrncIon do In µroµIn nuforn nI rosµocfo. 8 Cf. ¨II musoo do Ios quo doscondImos do Ios bnrcos¨, Clorln, 23 do juIIo do 2000, µ. 2l. Þo µuodo nhondnr nquí on In vnsfn µroduccIon hIsforIográfIcn nrgonfInn sobro In conformncIon do Ios IdonIos nncIonnIos y Ins dIforonfos gonorncIonos. !n osfudIo roInfIvnmonfo rocIonfo y muy comµIofo sobro oI roI do In InmIgrncIon on In conformncIon do In ¨Idon¨ do nncIon on IorfonI, !IIIn: Po/rio/oe, coenopoli/oe , nocionolie/oe. Lo cone/rucci6n Je lo nocionoliJoJ orgen/ino o finolee Jel eiglo X1X, op. ci/. Nacio n-04.indd 259 3/9/09 00:02:21 260 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS µosIcIonnbn µubIIcnmonfo dosdo Ins µosfurns o!cInIos como un µnfrImonIo nognfIvo Je lo noci6n, como socuoIn quo dobín sor oxhIbIdn ¨µnrn fodos Ios nrgonfInos¨ como frIbufo n unn gonorncIon corconndn con oI numoro quo !jn In Imngon vornz do In dIcfndurn: 30 000 µorsonns dosnµnrocIdns. 9 Iuo ráµIdn In nnnIogín con Ios dobnfos sudnfrIcnnos y con un musoo on µnrfIcuInr: IoIIen 1elonJ. Como yn nnnIIco, Ins dIscusIonos sobro oI roI horoIco quo oI AÞC juogn on osn nnrrnfIvn y In soIoccIon osµocfncuInrIzndn do Ios frIunfos doI MovImIonfo do !IborncIon, hIcIoron omorgor unn dIscusIon sobro ¨quIonos fnIfnn do rocordnr on oI musoo¨, quo Iuchns confrn oI opor/leiJ no osfán µrosonfos; y quo sínfomns do In nncIon µoscoIonInI/µosf-opor/leiJ nun osµornn Ios ofocfos doI frIunfnIIsmo. !n ISMA, µor su µnrfo, µnrocín rocorror un cnmIno sImIInr do µrogunfns. !n Ix IscuoIn do MocánIcn do In Armndn os un Iugnr ombIomáfIco doI forrorIsmo do Isfndo nrgonfIno. Ior nIIí, so cnIcuIn, µnsnron nIrododor do 5 000 µorsonns dofonIdns- dosnµnrocIdns, do Ins cunIos onfro 200 y 300 hnbrínn Iogrndo sobrovIvIr. Muchos nInos nncIoron on sus InsfnIncIonos, y n muchos do oIIos su IdonfIdnd y !IIncIon Ios fuo donogndn, forgIvorsndn o borrndn modInnfo In ndjudIcncIon n ofrns fn- mIIIns. l0 II µrodIo do vnrIos odI!cIos concnfonndos quo In ox 9 Sogun oI Informo Þuncn Más, hnbín 340 cnmµos do conconfrncIon dIsfrIbuIdos µor fodo oI forrIforIo nncIonnI nrgonfIno. Infro Ios confros cInndosfInos do dofoncIon on ArgonfInn, Ios más dosfncndos son: on In cIudnd do Iuonos AIros: ISMA, II OIImµo y CIub AfIofIco; on In µrovIn- cIn do Iuonos AIros: II CnmµIfo, !n MnnsIon Soro, II VosubIo; on In CIu- dnd do Cordobn: CnbIIdo do In MunIcIµnIIdnd; on In µrovIncIn do Cordobn, !n IorIn. In In µrovIncIn do Tucumán: IscuoIIfn do InmnIIIá. l0 CnrnovnIo, Vorn: ¨MomorIn, osµncIo µubIIco, Isfndo. !n consfruc- cIon doI Musoo do In MomorIn¨, on Docunen/oe Je TroIojo. IeJ 1n/er- Jieciplinorio Je 1e/uJioe eoIre Hie/orio Iecien/e (I11HI), hffµ://www. rIohr.com.nr/dofnIIoIdu.µhµ¨Id=6, uIfImn consuIfn: l8/02/0?. !n ISMA fuo un osµncIo µrodoformInndo como confro cInndosfIno do dofoncIon y forfurn, nnfos doI goIµo do osfndo. Y funcIono como fnI dosdo oI µroµIo Nacio n-04.indd 260 3/9/09 00:02:21 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 26l munIcIµnIIdnd do Iuonos AIros dono n In nrmndn nrgonfInn on l924, fuo In sodo do vnrIns oscuoIns do subo!cInIos doI brnzo nnvnI do Ins fuorzns nrmndns (!g. 39). ll In dIcIombro do 2002 In !ogIsInfurn do In CIudnd do Iuonos AIros nµrobo unn !oy µnrn In croncIon do un ¨IsµncIo µnrn In MomorIn¨ quo doµondorín doI µodor ojocufIvo nunquo con funcIonn- mIonfo nufárquIco. Ðosµuos do osfo hocho, oI µrosIdonfo KIrchnor docIdIo rosfIfuIr oI µrodIo nI domInIo cIvII µnrn cronr nIIí oso osµncIo. l2 SIn ombnrgo, suoIo µnsnrso µor nIfo 24 do mnrzo do l9?6. Oµornbn on oso Iugnr oI ¨Cruµo do Tnrons 3.3.2¨, quo rosµondín, on uIfImn InsfnncIn do nuforIdnd, nI comnndnnfo on jofo do In Armndn, cnrgo quo ocuµo ImIIIo Mnssorn onfro l9?6 y l9?8, Ios dos nnos do roµrosIon más dosµIndndn. ll ÐoI µrodIo do In ISMA, oI confro do dofoncIon ocuµnbn grnn µnrfo doI ¨CnsIno do OfIcInIos¨. IrIncIµnImonfo oI sofnno (quo nucIonbn coIdns y snIns do forfurn nsí como unn onformorín), oI forcor µIso y oI nIfIIIo (dondo so onconfrnbnn Ins copucloe, hnbIfncIonos sIn vonfnnns dondo µormnnocínn Ios dofonIdos/dosnµnrocIdos. Adomás, funcIonnbnn nIIí oI !Icoo ÞnvnI AImIrnnfo Irown, In IscuoIn do Cuorrn ÞnvnI, In ÐIvIsIon do IducncIon ÞnvnI, In IscuoIn ÞncIonnI do ÞáufIcn y In IscuoIn IIuvInI. Ðosdo 2005 Ins rnmns µrIncIµnIos do In ISMA funcIonnn on Iuorfo IoIgrnno, µrovIncIn do Iuonos AIros. l2 Cf. ¨CnmIno nI Musoo, µnso n µnso¨. Menorio AIier/o, hffµ://www. momorInnbIorfn.org. II ncuordo fIrmndo onfro oI Iodor IjocufIvo ÞncIonnI y oI gobIorno do In CIudnd do Iuonos AIros µrovo dIforonfos funcIonos µnrn oI InsfIfufo µnrn In MomorIn on Io roInfIvo n In ¨consorvncIon y rocons- fruccIon¨ do In momorIn; y µrovo fnmbIon quo oI InsfIfufo fongn un Iugnr físIco do funcIonnmIonfo on oI µrodIo do In ISMA. !n ComIsIon ÐIrocfIvn doI InsfIfufo osfá Infogrndn µor roµrosonfnnfos doI gobIorno do In CIudnd do Iuonos AIros y do In !ogIsInfurn do In cnµIfnI. Inrn InformncIon ndIcIonnI vonso hffµ://www.dorhumnn.jus.gov.nr/osµncIoµnrnInmomorIn/. II ncuor- do fIrmndo oI 24/3/2004 so roµroduco on hffµ://www.dorhumnn.jus.gov.nr/ osµncIoµnrnInmomorIn/ncuordo.µdf; fnmbIon on Irodsky, MnrcoIo (od.): Menorio en cone/rucci6n. 1l JeIo/e eoIre lo 1SMA, op. ci/., µµ. 226-22?. A su voz, In !ogIsInfurn do Iuonos AIros snncIono oI 5 do ngosfo do 2004 In !oy num. l.4l2, µor modIo do In cunI so dosfIno formnImonfo n In ISMA n consfIfuIr un 1epocio poro lo Menorio , lo Pronoci6n Je loe Derecloe Hunonoe. TnI y como µInnfon Hugo VozzoffI, oI ncuordo os nmbIguo sobro In ¨nnfurnIozn¨ doI musoo fufuro, y nhondn on cnmbIo on In ImµorfnncIn Nacio n-04.indd 261 3/9/09 00:02:21 262 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS quo In dIscusIon sobro oI dosfIno doI ox confro cInndosfIno do dofoncIon (y oscuoIn mIIIfnr) comonzo on In docndn do l990, cunndo oI gobIorno do In cnµIfnI bonnoronso Inforµuso unn µofIcIon judIcInI nnfo oI gobIorno nncIonnI µnrn quo oI Iugnr fuorn codIdo n In cIudnd µor comµIofo. A µrIncIµIos do l998 oI µrosIdonfo CnrIos Monom !rmo un docrofo µnrn dosfruIr oI µrodIo, domoIor sus odI!cIos, frnsIndnr Ins InsfnIncIonos do In oscuoIn do mocánIcn y cronr un osµncIo vordo dondo so consfruIrín un símboIo nrfísfIco do ¨unIon nncIonnI¨. l3 !n rocurso do nmµnro fuo µrosonfndo µor Ins orgnnIzncIonos do dorochos humnnos y !nnImonfo on 200l In Corfo Suµro- mn docInro InconsfIfucIonnI oI docrofo. II cnso do In cosIon do In ISMA µor µnrfo do In IrosIdon- cIn do In nncIon nrgonfInn n Ins nuforIdndos doI gobIorno do Iuonos AIros no orn In µrImorn fonfnfIvn µubIIcn µor osfnbIocor unn nnrrnfIvn sobro In uIfImn dIcfndurn, µoro sí In µrImorn do oIIns quo dIo Iugnr n unn dIscusIon sobro In do In µnrfIcIµncIon, on su gosfIon, do orgnnIsmos do dorochos humnnos, µnrfIdos µoIífIcos, µorsonns quo hnynn sufrIdo oI cnufIvorIo o In dofoncIon- dosnµnrIcIon. Concuordo con VozzoffI on quo osfo µuodo fonor dos cnrns: In más sobrosnIIonfo, unn µoIífIcn do ¨momorIn nmµIIndn¨, IncIuyonfo do dIvorsos socforos. !n ofrn, más µoIIgrosn, unn ¨doIogncIon do rosµonsn- bIIIdndos¨ do Io quo Io cnbo nI Isfndo. !n crífIcn subforránon quo hny on osfo nrgumonfo os nodnI: oI Isfndo so nduono do In connenoroci6n on un rIfunI quo confIoro fonfrnIIdnd y consumn su µodor fofIchIsfn, Io cunI no quIoro docIr quo hnyn unn µoIífIcn do comµromIso ronI, µInnIfIcndn, quo oxcodn In coyunfurn, do Inrgn durncIon y do InvoIucrnmIonfo con- fundonfo doI Isfndo con rocursos ofIcIonfos InsfIfucIonnIos, mnforInIos y humnnos. Cf. VozzoffI, Hugo: ¨IoIífIcns do In momorIn: oI musoo on In ISMA.¨, op. ci/., µ. ? l3 CnrnovnIo, Vorn: ¨MomorIn, osµncIo µubIIco y Isfndo. !n consfruc- cIon doI Musoo do In MomorIn.¨, op. ci/., µ. l4. In osfrIcfo nnfngonIsmo, durnnfo In gosfIon monomIsfn In unIon nncIonnI soIo µodín hncorso ofocfIvn n frnvos do In ¨gosfIon doI oIvIdo¨, on unn roforIcn quo dosµInzn Io dIcho µor Mnrc Aguo sobro oI dorocho ¨IndIvIdunI¨ do oIvIdo, hncIn unn µoIífIcn ¨socInI¨ do nmnosIn, con un conocIdo dIscurso sobro In ImµosIbIIIdnd do nunnr In ¨jusfIcIn do Ios hombros¨ con In ¨roconcIIIncIon nncIonnI¨. Nacio n-04.indd 262 3/9/09 00:02:22 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 263 hIsforIn y Ios sujofos do In hIsforIn. l4 !n µrodIo con odI!cn- cIon fíµIcn omuInndo un dojo do Ielle epoque omµInzndo on oI modIo doI frnzo urbnno doI norfo do In cIudnd do Iuonos AIros, confrnsfn con oI cnrácfor do oxhIbIcIon y ovocnfIvo quo sIomµro fuvo, µor ojomµIo, !obbon IsInnd. MIonfrns on In IsIn Ios oµrobIos µnrn In nncIon bInncn ornn rocIuIdos y oncorrndos on oI osµncIo sIomµro ImngInnbIo, dIsfInguIbIo dosdo fIorrn !rmo, on cnmbIo on In ISMA In do!nIcIon doI nnfngonIsmo nncIonnI oncnrnndn µnrn In dIcfndurn mIIIfnr on un µrosunfo ¨subvorsIvo¨, orn µInsmndn on In confrncnrn, oI ocuIfnmIonfo. In modIo do In mnrcn urbnnn so InsfnInbn un osµncIo cInndosfIno do oIImInncIon do In dIforoncIn, do ¨oxµurgo¨ do In ¨nncIon nmonnzndn¨ modInnfo oI oµrobIo do In dosnµnrIcIon. l5 !obbon IsInnd, unn ronIIdnd por /oJoe conociJo, roµrosonfnbn poro olgunoe oI símboIo do unn µosI- bIIIdnd do nncIon nIIí con!nndn y frnnsformndn on mIfo. In oI cnso nrgonfIno, In cIudnd cosmoµoIIfn nIogorín do In nncIon modornn InfInonmorIcnnn soguín funcIonnndo on modIo doI corconnmIonfo hIsforIco: l6 Jen/ro do oIIn µoro n osµnIdns do (cnsI) fodos, Ios sujofos Indosondos do In vorsIon mIIIfnr do In nncIon no so oncorrnbnn on µrIsIonos nI so rocIuínn on µnnoµfIcos: Jeeoporeclon. l? l4 !oronz, IodorIco: ¨!o quo osfá on juogo on In ISMA¨, Cronie/o Di- gi/ol, juIIo do 2004. l5 !n docIsIon os IogIcn donfro do unn formn fofnIIfnrIn osµocífIcn do consIdornr In Iínon hIsforIcn do ¨mojornmIonfo¨ doI sujofo nncIonnI. Con oI subvorsIvo no µodín hnbor µoIífIcns do rosnrcImIonfo, µnrn oI gobIorno mIIIfnr, orn un sujofo ¨IrrocuµornbIo¨ donfro do In nncIon. Cf. CnIvoIro, IIInr: ¨!n oxµorIoncIn conconfrncIonnrIn¨, on !Idn, CInrn; Crosµo, HorncIo; YnnkoIovIch, InbIo (comµs.): Argen/ino, 1976. 1e/uJioe en /orno ol golpe Je ee/oJo, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 200?, µ. l88. l6 !nn Inforosnnfo rofIoxIon sobro osfo µunfo on CnIvoIro, IIInr: Deeoporicionee. Menorio , Jeenenorio Je loe conpoe Je concen/roci6n orgen/inoe, op. ci/., µµ. 54 y ss. l? Isfo mIsmo hocho mofIvo oI rochnzo do nIgunos socforos n quo In ISMA so convIrfIorn on musoo µorquo µnrn oIIos, osfo gosfo ¨osIfIcn¨ Ios Nacio n-04.indd 263 3/9/09 00:02:24 264 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS II dobnfo gonorndo sobro oI dosfIno do In ISMA no soIo rovIfnIIzo oI dIscurso hIsforIco doI µorIodo frnumáfIco do In dIcfndurn como fnI y unIo n orgnnIsmos do dorochos humnnos con InfoIocfunIos y µoIífIcos, sIno quo Incorµoro concoµfos quo µnrocínn fácIfnmonfo IncIuIdos on In ¨concIoncIn hIsforIcn¨ doI µnís: vIoIoncIn socInI, gonocIdIo, forrorIsmo do osfndo, comunIdnd. Ioro ndomás, on oI confoxfo ngudIzndo do In crIsIs oconomIcn on quo osfo sucodIo, oxcIusIon, InoquIdnd socInI y noo-ImµorInIIsmo fuoron concoµfos quo so ovocnron rocurronfomonfo como Ios quo doborínn µormonr In nfmos- forn µorformnfIvn. l8 rocInmos nun vIgonfos do jusfIcIn hIsforIcn y roconocImIonfo. !no do Ios roµrosonfnnfos do In AsocIncIon HIJOS (!ogIonnI CnµIfnI IodornI), µrobn- bIomonfo In AsocIncIon quo más objocIonos mosfro n In InIcInfIvn ofIcInI do ¨rosfIfucIon¨ do In ISMA n In socIodnd on formn do musoo, µInnfoo on oI ncfo do cosIon: ¨1l pueIlo nunco /uto cen/roe clonJee/inoe Je Je/enci6n. Yo nunco /ute cen/roe Je /or/uro. Por eeo no quiero que ee ne ree/i/u,o noJo, porque nunco lo /ute. Þo osfnmos dIsµuosfos n onfrnr sI no os µor ofrn cosn quo no son oxcnvnr, InvosfIgnr, µorquo nhí hny µruobns. Iso Iugnr no so µuodo focnr, no so fIono quo focnr. Þo so µuodo hncor unn oscuoIn do nrfo, nI do ofIcIos, nI unn oxfonsIon do In nsocIncIon mndros do µInzn do mnyo.¨. Cf. Vocee en lo Ploco Je Mo,o, 24/03/04, hffµ:// www.fodomn.com.nr/ÞofIcIns/ÞofIcInMuosfrn.nsµ¨Id=3043. InfrovIsfn n JuIIo TnInvorn. Is Inforosnnfo nquí fomnr on cuonfn oI µunfo do quo µuodo consIdornrso µnfrImonIo hIsforIco do In nncIon. !n osµncIo quo funcIono do fnI mnnorn oxIgo unn rosfIfucIon do In hIsforIn doI vncío doI conocImIonfo µuosfo on rogímonos do µorvorsIdnd. !obbon IsInnd orn oI Iogndo vIcforInno como cárcoI do máxImn sogurIdnd. !n ISMA orn unn oscuoIn do ofIcInIos on In quo unn hIsforIn ocuIfn so dosnrroIIo. Y os eeo lie/orio In quo µIdo sor rosfIfuIdn µor TnInvorn en forno Je etiJen- cio, y no oI µrodIo. !n frnso ¨yo nuncn fuvo confros do forfurn¨ IndIcn oxncfnmonfo oso: oI dosIIndo do In comµIIcIdnd cIudndnnn (nunquo son doI conocImIonfo sImµIo doI hocho); y do Ios doboros do In hIsforIn no reconociJo quo, dosdo osfo µunfo do vIsfn, corro oI rIosgo do connenoror lo que lo lie/orio puIlico oun no oclor6. l8 Is Inforosnnfo n osfo rosµocfo vor Ios rogIsfros do MomorIn AbIor- fn. Cf. ¨OrgnnIzncIon InsfIfucIonnI y confonIdos doI fufuro Musoo do In Nacio n-04.indd 264 3/9/09 00:02:24 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 265 ¸Como µnrfo do que dobín InsfnInrso un musoo doI horror, o doI Aunco Móe¨ ¸ÐoI frIunfo sobro In dIcfndurn y In rosoIucIon do!nIfIvn do Ins doudns quo In jusfIcIn no hnbín snIdndo¨ ¸Como mnrcn do unn gosfIon µoronIsfn quo µrofondo nnofnr bnjo sus ¨Iogros¨ In InsfnIncIon do unn hIsforIn osquIvn on In momorIn µubIIcn do Ins mnrcns forrI- forInIos¨ ¸O como oI dobnfo más µrofundo sobro In hIsforIn do In vIoIoncIn osfnfnI on ArgonfInn y sobro unn frndIcIon do oxfIrµncIon do sujofos hIsforIcos oxcIuIdos¨ Cunndo so µro- gunfn cuáI sorá oI ¨guIon¨ n nnrrnr on In ISMA, !IIn Insfo- rIzn µInnfon quo osfn repreeen/o oI grnn crImon do mnnorn InconfrnsfnbIo. Is oI roducfo do In momorIn oxµorIoncInI, µorquo no hny momorIns ¨µurns¨ nI ¨µrísfInns¨. Þo dobo confundIrso con un rocoµfácuIo n ¨IIonnr¨ con documonfos o nrfofncfos quo nfosfIguon: oI fosfIgo os In µroµIn ovocn- cIon on µIo doI osµncIo, l9 nIgo muy sImIInr n Ins nocIonos con Ins quo CIIvo vnn Ðor Iorg oxµIIcnbn In concoµcIon doI musoo on In ox µrIsIon AunIer Iour on Johnnnosburgo. 20 Ioro ndomás, on oI confoxfo do µrofundn crIsIs y do rodo!- nIcIon nmµIIn do In ¨IdonfIdnd nrgonfInn¨, osfo cnIo hondo on nIgunos ofros socforos. !n µrogunfn yn no os sobro Io quo InconfrnsfnbIomonfo µnso, sIno como, Io quo µnso nIIí, on fodo Io quo fuvo do osµocí!co y oxcoµcIonnI, fnmbIon µuodo µroµonor ofrn Iocfurn do In Inrgn durncIon do In ¨nncIon¨. ¸Ðobín sor In ISMA un musoo ¨do mIIIfnnfos µnrn mIIIfnnfos¨, 2l un osµncIo doI horror µnrn nquoIIos sobro- MomorIn¨, 1 JornoJoe Je DeIo/e 1n/erJieciplinorio, CoIoccIon MomorIn AbIorfn, Iuonos AIros, 2000. l9 InsforIzn, !IIn: ¨ISMA: modoIo µnrn nrmnr¨, Coueo Populor, 2? do juIIo do 2004, hffµ://www.cnusnµoµuInr.com.nr/nrfIcIo30.hfmI. (OrIgInnI- monfo nµnrocIdo on Puen/ee, nno 4, num. ll, µµ. l0-l6). 20 Vonso cnµ. 2: ¨II µnsndo roordonndo: nIogoríns InvorfIdns y In 'momorIn fufoIndn`.¨. 2l JornoJo 1l Mueeo que querenoe, IIbIIofocn ÞncIonnI, Iuonos AIros, 2 do ocfubro do 2002. InforvoncIon do CnrIos Acunn. hffµ://www. Nacio n-04.indd 265 3/9/09 00:02:24 266 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS vIvIonfos ¨dIrocfnmonfo nfocfndos¨ µor oI forrorIsmo do osfndo, muosfrns ¨musoísfIcns¨ fnmbIon do unn IdooIogín rovoIucIonnrIn sofonfIsfn do cnmbIo rndIcnI soµuIfndn µor oI nuovo e/loe nooIIbornI¨ In oso cnso, ¸como mosfrnr n In socIodnd cIvII Ios hochos do un horror sIn mosfrnr n In voz quo nmµIIos socforos do osn mIsmn socIodnd Ios nµoyo¨ 22 ¸O loIlo que ennorcor loe llni/ee lie/6ricoe Jel /errorieno poro re!ejor nóe Iien un nonen/o Je ¨excepci6n¨ en lo lie/orio nocionol, do oxcosos oxhIbIdos µnrn gnrnnfIznr In ¨no roµofIcIon¨¨ momorInnbIorfn.org. Aquí hny un µunfo más áIgIdo, µInnfondo yn µor Vorn CnrnovnIo: ¨osfnrán IncIuIdos fnmbIon |on oI musoo do In momorIn] Ios hochos do snngro µorµofrndos µor Ios gruµos nrmndos Insurgonfos¨¨, y on oso cnso ¸on quo formInos so hnbInrín do oIIos¨ Cf. CnrnovnIo, Vorn: ¨MomorIn, osµncIo µubIIco y Isfndo. !n consfruccIon doI Musoo do In MomorIn¨, op. ci/., µ. l6. Anfo In µroµuosfn romnnfIzndn do hncor ¨ho- monnjo¨ n unn gonorncIon quo hnbrín ¨dndo su vIdn¨ µor IdonIos ¨más jusfos¨, nµnroco In ráµIdn ImµugnncIon quo con rosµocfo n osfo mIsmo dobnfo hIzo, µor ojomµIo, In oscrIforn nrgonfInn IonfrIz SnrIo: ¨.fuI unn mIIIfnnfo do nquoIIos nnos y so quo no soIo fuvo suonos humnnIfnrIos y gonorosos sIno nuforIfnrIos y vIoIonfos; so quo In Idon mIsmn do dorochos humnnos mo orn comµIofnmonfo njonn.¨, SnrIo, IonfrIz: ¨Þuncn más oI dIscurso unIco¨, Pogino 12 on line, 28 do mnrzo do 2004. hffµ://www. µngInnl2.com.nr/dInrIo/oIµnIs/l-33360-2004-03-28.hfmI. 22 !n µunfo cnsI fnbu on In hIsforIn doI gonocIdIo mIIIfnr fuo In com- µIIcIdnd do nIgunos socforos omµrosnrInIos y In fácIfn nquIosconcIn do nmµIIos socforos do In cInso modIn nrgonfInn. In In ovnIuncIon doI gonocI- dIo, In frngmonfncIon do In socIodnd cIvII os un hocho quo oxIgIo sor frnfndo rocurronfomonfo µor µnrfo do Ios socforos más rndIcnIos do dorochos hu- mnnos (In AsocIncIon do Mndros do IInzn do Mnyo, µor ojomµIo) o IncIuso os un µunfo cuyn ¨moncIon¨ gonoro susµIcncIns on Ins dIscusIonos sobro In croncIon doI Musoo. !n oxcoIonfo onfoquo µorIodísfIco quo InvoIucrn n In IgIosIn on VorbIfsky, HorncIo: 1l eilencio. Loe relocionee eecre/oe Je lo 1gleeio con lo 1SMA, op. ci/.; fnmbIon cf. JornoJo 1l Mueeo que querenoe, IIbIIofocn ÞncIonnI, Iuonos AIros, 2 do ocfubro do 2002. InforvoncIon do CnrIos Acunn, hffµ://www.momorInnbIorfn.org. Nacio n-04.indd 266 3/9/09 00:02:24 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 26? l. !AS ÐISC!SIOÞIS SOI!I !Þ ¨ISIACIO IA!A !A MIMO!IA¨: I! TIIMIO, I! IVIÞTO Y !OS S!JITOS IÞ ÐISI!TA IrImoro hny quo roconocor oI cnmbIo rofundo quo Infroduco oI µodor ojocufIvo nncIonnI nbIorfo n consIdornr Ins µoIífI- cns do In momorIn rocIonfo como unn ngondn do gobIorno, dosµuos do quInco nnos do rofIconcIn, on unn socIodnd cIvII frngmonfndn y con un sonfImIonfo oxfondIdo do hnsfío y ngofnmIonfo do In ImngInncIon µoIífIcn. II onfusInsmo co- IocfIvo nnfo Ins µrImorns modIdns doI µrosIdonfo so sInfIo ráµIdnmonfo y comonzo n µorcIbIrso un nuovo cIImn µoIífIco y socInI on ArgonfInn. 23 In formInos do conmomorncIonos, so µrodujoron dosµInznmIonfos cnµIfnIos µor µnrfo doI Isfndo, como µunfunIIco on In InfroduccIon. Ioro ndomás, sIguIondo n AIborfo !nµoIIn µodrínmos nsonfIr quo oI ncfo do cosIon do In ISMA condonso sImboIIcnmonfo oI dosmnnfoInmIonfo do In fnIncIn hIsforIcn do In ¨foorín do Ios dos domonIos¨. 24 !n µrosoncIn doI µrosIdonfo, do ox dofonIdos dosnµnrocIdos y do dIvorsns orgnnIzncIonos do dorochos humnnos on In coromo- nIn soIIo unn nuovn con!gurncIon nnrrnfIvn, nI monos dosdo oI Isfndo: In Idon do unn guorrn domoníncn (Ios nµoInfIvos roIIgIosos no son on vnno on osfo fIµo do consIgnncIonos) onfro dos ¨bnndos¨ (oxfromn dorochn y oxfromn IzquIordn) µnrocín do!nIfIvnmonfo soµuIfndn como dIscurso do osfndo. In µnrfo, fnmbIon os cIorfo quo 23 Cf. VozzoffI, Hugo: ¨AnIvorsnrIos: l9?3/l983¨, op. ci/., µµ. l-3. 24 !n ¨foorín do Ios dos domonIos¨, osgrImIdn durnnfo In µrImorn ofnµn do In gosfIon nIfonsInIsfn, µInnfon quo Ins nccIonos do vIoIoncIn y forrorIsmo do osfndo durnnfo In guorrn sucIn (oI domonIo do ¨oxfromn dorochn¨), µuodon oquIµnrnrso n Ins do Ins fuorzns Insurgonfos do In guorrIIIn (oI domonIo do ¨oxfromn IzquIordn¨), como Monfonoros y I!I (IjorcIfo !ovoIucIonnrIo doI IuobIo). Nacio n-04.indd 267 3/9/09 00:02:24 268 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS .dosbIoquonr In foorín do Ios dos domonIos InvoIucrn µnrn In dorochn, In IogIfImncIon do In Iuchn µoµuInr y oI roforno doI movImIonfo do mnsns nI momonfo más dobII do su domInncIon: oI µorIodo l969-l9?3. Is µor osfo quo fodn In dorochn onIoquo- cIo con oI ncfo do roµudIo n In ISMA, como µudo obsorvnrso on In mnyorín do Ios µorIodIcos y modIos oIocfronIcos do fodo oI µnís, quo mnnojn nun on cnsI un 99° oI µodor oconomIco consfruIdo on oI µnís dosµuos do In dIcfndurn y doI monomIsmo. 25 Ior ofrn µnrfo, on 2006 y con mofIvo doI 30 nnIvorsnrIo doI goIµo do osfndo do l9?6, oI dín 24 do mnrzo so docInro forIndo nncIonnI on Io sucosIvo, Io cunI µuodo consfIfuIr un sImboIIco roconocImIonfo osfnfnI do duoIo nocionol. SIn ombnrgo, como µInnfon IodorIco !oronz, In IogIcn do In ofomorIdo µuodo cInusurnr oI rocInmo y consµIrnr confrn In nµroµIncIon socInI doI nconfocImIonfo: µor un Indo µorquo !jn oI hocho on oI µnsndo. !ns vIoIncIonos do dorochos humnnos ¨fuoron on/ee, yn nunco nóe sucodorán¨. Ior ofro, µorquo dosµojn do su hIsforIcIdnd y µoIIfIcIdnd un onfronfnmIonfo socInI.|o] ImµIdo onconfrnr Ins vIoIncIonos n Ios dorochos humnnos lo,. 26 Iso mIsmo nno, In Socrofnrín do Ðorochos Humnnos do In ÞncIon µromovIo unn nuovn odIcIon doI roInfo ombIomáfIco do In dIcfndurn, oI Informo Aunco Móe quo oIovo In COÞAÐII on l984. In oI, so nnfoµuso un nuovo µroIogo nI orIgInnI, !rmndo µor In µroµIn Socrofnrín. Ðos dosµInznmIonfos son cInvos µnrn comµrondor In nuovn coyunfurn on oI µronun- cInmIonfo doI Isfndo. II µrImoro y más sobrosnIIonfo Io 25 Cf. !nµoIIn, AIborfo: ¨KIrchnor, In ISMA, oI crImon do IIumborg y In confrnofonsIvn do In dorochn¨, on IeIeli6n. 1l reino Jel retee, gnco- fIIIn oIocfronIcn, uIfImn consuIfn: l0/02/200?. hffµ://www.roboIIon.org/ nrgonfInn/0404l0InµoIIn.hfm. 26 !oronz, IodorIco: ¨!ochnzo nI µromIo consuoIo.¨, op. ci/., µ. 4. CursIvns on oI orIgInnI. Nacio n-04.indd 268 3/9/09 00:02:24 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 269 consfIfuyo In fácIfn doscnII!cncIon do In ¨foorín do Ios dos domonIos¨: .os InncoµfnbIo µrofondor jusfI!cnr oI forrorIsmo do osfndo como unn suorfo do juogo do vIoIoncIns confrnµuosfns, como sI fuorn µosIbIo buscnr unn sImofrín jusfI!cnforIn on In nccIon do µnrfIcuInros fronfo nI nµnrfnmIonfo do Ios !nos µroµIos do In nncIon y oI Isfndo quo son IrronuncInbIos. 2? II sogundo dosµInznmIonfo, monos nfondIdo, Inforosn más n Ios !nos do mI frnbnjo y nunquo no so sI orn In Infon- cIon on oI oscrIfo fIono quo vor con Ios nsµocfos do In eoluci6n /enporol lie/6rico (o IndIrocfnmonfo con Ios nµoInfIvos n In ¨IdonfIdnd¨ nrgonfInn). In oI µroIogo ngrogndo nI Aunco Móe, In crIsIs do 200l os, µnrn oI nuovo Isfndo, In cuImInncIon hIsforIcn do Ins µoIífIcns nooIIbornIos quo InIcIo In dIcfndurn. Isfo, quo µuodo µnrocor unn vordnd do µorogruIIo, fIono un 2? Socrofnrín do Ðorochos Humnnos do In ÞncIon: ¨IroIogo n In odIcIon doI 30 nnIvorsnrIo doI CoIµo do Isfndo¨, on: Aunco Móe. 1nforne Je lo COAAD1P (Coniei6n Aocionol eoIre lo Deeoporici6n Je Pereonoe), op. ci/., µ. l. Aquí hny quo hncor unn snIvodnd: In ¨foorín do Ios dos domonIos¨ no fuo nuncn oxµIícIfnmonfo nµoyndn nI sosfonIdn µor In COÞAÐII. Is vordnd quo on In odIcIon orIgInnI, oI µroIogo do Irnosfo Sábnfo comonznbn dIcIon- do: ¨Ðurnnfo In docndn do l9?0 In ArgonfInn fuo convuIsIonndn µor un forror quo µrovonín fnnfo dosdo In oxfromn dorochn como do In oxfromn IzquIordn.¨ (iIiJ., µ. l), µoro osfo no oxµrosn sIno unn vordnd IrrofufnbIo quo on nIngun momonfo oquIµnrn osns vIoIoncIns. Ðos µágInns dosµuos so Ioo: ¨|.A] Ios doIIfos do Ios forrorIsfns, Ins Iuorzns Armndns reeponJieron con un /errorieno infini/onen/e peor que el conIo/iJo, porque JeeJe el 24 Je norco Je 1976 con/oron con el poJerlo , lo inpuniJoJ Jel 1e/oJo oIeolu/o, socuosfrnndo, forfurnndo y nsosInnndo n mIIos do soros humn- nos.¨ 1IiJ., µ. 3. CursIvns míns. Ior ofrn µnrfo, más nIIá do In fnIncIn oscondIdn on Ios ¨dos domonIos¨, osn foorín nuncn jue/ifico oI forrorIsmo do osfndo, como µnroco dosµrondorso doI µroIogo ngrogndo. Inrn un rogIsfro µorIodísfIco doI dobnfo µroducIdo on 2006, cf. ¨ConfrovorsIn µor oI µroIogo ngrogndo nI Informo Þuncn Más. !ochnzn In Toorín do Ios dos ÐomonIos¨, Lo Aoci6n on line, l9/05/2006, hffµ://www.InnncIon.com.nr/nrchIvo/Þofn. nsµ¨nofn_Id=80?208, uIfImo nccoso: 09/05/200?. Nacio n-04.indd 269 3/9/09 00:02:24 2?0 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS µoso osµocí!co sI µonsnmos quo so IncIuyo como docInrn- cIon do Isfndo on oI µroIogo doI Informo do unn comIsIon do In vordnd (nunquo no so IInmnrn nsí e/ric/o eeneu). ¨!n crIsIs¨ fuo un µnrfonguns on oI µnís, fnI voz monos µor In oxcoµcIonnIIdnd do sus cnrncforísfIcns quo µor oI µrofundo cuosfIonnmIonfo quo suscIfo on In nronn coIocfIvn: no orn unn crIsIs más do hIµorIn"ncIon y dovnIuncIon do In monodn nn- cIonnI, sumándoIo oI oµIsodIo doI ¨corrnIIfo¨, IncomµronsIbIo µnrn In comunIdnd InfornncIonnI. ¨!n crIsIs¨, como yn so In donomInn, nµnrocín µubIIcnmonfo como oI dosvnnocImIonfo do Ios osµojIsmos socInIos do Ios uIfImos nnos (In bonnnzn oconomIcn, oI µosIcIonnmIonfo con Ios µrocoµfos doI Innco MundInI y oI IMI, In ndquIsIcIon do bIonos mnforInIos y sIm- boIIcos quo µnrocínn dIIuIr y on oI dIscurso µrosIdoncInI doI momonfo Io hncínn In fronforn onfro ¨ArgonfInn¨ y ¨oI µrImor mundo¨). 28 !n fnnfnsmn fnmbIon rocorrín oI osµírIfu do crIsIs: In ¨oxcoµcIonnIIdnd InfInonmorIcnnn¨ so dosvnnocín. !o Inforosnnfo os quo on oI oscrIfo ngrogndo on 2006 hny unn IncIusIon do In fomµornIIdnd más nmµIIn doI forrorIsmo do osfndo, Io quo IInmnmos on In InfroduccIon unn dImonsIon socInI, µorsIsfonfo, doI nconfocImIonfo: Ins µoIífIcns nooII- bornIos y Io quo os nIIí do!nIdo como ¨InjusfIcIn socInI¨ son µnrfo do In nuovn nnrrnfIvn doI Informo: II Þuncn Más doI Isfndo y do In socIodnd nrgonfInn dobo dI- rIgIrso fnnfo n Ios crímonos doI forrorIsmo do osfndo (.) como n Ins InjusfIcIns socInIos quo son unn nfronfn n In dIgnIdnd humnnn. 29 28 Inrrod, Crnnf: ¨CryIng for ArgonfInn: Tho brnndIng nnd unbrnnd- Ing of nron sfudIos¨, op. ci/. 29 !nos rongIonos nnfos, In µroyoccIon µoIífIcn do In µInfnformn doI gobIorno os cInrn: ¨AcfunImonfo fonomos µor doInnfo In Inmonsn fnron do rovorfIr unn sIfuncIon do ImµunIdnd y do InjusfIcIn socInI, Io quo suµono voncor In hosfIIIdnd do µodorosos socforos quo con su comµIIcIdnd do nyor y do hoy con oI forrorIsmo do osfndo y Ins µoIífIcns nooIIbornIos In hIcIoron Nacio n-04.indd 270 3/9/09 00:02:24 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 2?l Isfn nuovn con!gurncIon doI con/inuun hIsforIco y do In ¨InjusfIcIn socInI¨ como socuoIn doI forrorIsmo on In nnrrn- cIon o!cInI, fuvo nµroµIncIonos µor socforos quo nI monos oI Isfndo no confomµInbn. In osfo osconnrIo, In mnnIobrn µoIífIcn doI gobIorno nn- cIonnI sobro In cosIon do In ISMA fnmbIon fuo confomµIndn con cnufoIn. II mIsmo dín quo so µrocodIorn o!cInImonfo n In cosIon do In ISMA nI gobIorno do Iuonos AIros (cosn quo sucodIo oI 24 do mnrzo do 2004, oI dín quo so cumµIínn 28 nnos doI goIµo mIIIfnr) oI µrosIdonfo KIrchnor µrodujo unn coromonIn Inforosnnfo do ImµosIcIon o!cInI do unn µoIífIcn do In momorIn: Ios rofrnfos do Ios ox µrosIdonfos Je foc/o !. VIdoIn y A. IIrgnono fuoron quIfndos doI ¨µnnfoon¨ doI Co- IogIo MIIIfnr. 30 Ahorn bIon, dosdo hncín fIomµo Ios socforos do dorochos humnnos y oxµononfos do In InfoIocfunIIdnd dIscufínn sobro In ¨o!cncIn sImboIIcn¨ quo dobín fonor un ovonfunI musoo do In momorIn. Infro Ins µroµuosfns µroson- fndns µor dIvorsns orgnnIzncIonos do dorochos humnnos (y fnmbIon µor µnrfIcuInros) on rosµuosfn n unn convocnforIn doI gobIorno nncIonnI, so dosfncnn Ins quo µrofondon quo oI µosIbIo. Ior oIIo nI mIsmo fIomµo nos InforµoInn Ios grnndos dosnfIos do confInunr hncIondo do In ArgonfInn, fronfo n osns fuorfos rosIsfoncIns, no soIo un µnís más domocráfIco y monos nuforIfnrIo, sIno fnmbIon más IgunIIfnrIo y más oquIfnfIvo¨. Socrofnrín do Ðorochos Humnnos do In ÞncIon: ¨IroIogo n In odIcIon doI 30 nnIvorsnrIo¨, Aunco Móe, op. ci/., µ. 2. !n µunfo cnsI ImµorcoµfIbIo mo µnroco Imµorfnnfo: µnrn oI ¨nuovo Isfndo¨ In frnso Aunco Móe hn cnmbIndo, fnmbIon, do sonfIdo. Yn no os soIo In ImµosIcIon ombIomáfIcn doI rocuordo coIocfIvo µnrn unn µoIífIcn nIoccIonndorn on oI fufuro. II Aunco Móe os, básIcnmonfo y dIcho on osos formInos on oI µroIogo, un ¨progrono n ronIIznr µor oI Isfndo nncIonnI.¨. Cf. 1Jen. CursIvns míns. 30 AnnIIzo osfn coromonIn on oI cnµífuIo VI. ¨IroduccIonos y sIIoncIos do hIsforIn: rIfunIos con oI µnsndo y sIgnIfIcncIonos doI µrosonfo on dos coromonIns do osfndo¨. Cf. ¨ISMA; CoIogIo MIIIfnr y ofrns coromonIns¨, Pogino 12 on line, 24/03/04, hffµ://www.µngInnl2wob.com.nr/dInrIo/ oIµnIs/l-33ll3-2004-03-22.hfmI. Nacio n-04.indd 271 3/9/09 00:02:24 2?2 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Musoo roµrosonfo oI crImon do Iosn humnnIdnd, y quo fongn unn funcIon µodngogIcn on In oxµIIcncIon do In gonosIs y oI funcIonnmIonfo doI forrorIsmo. VnrIns do Ins µroµuosfns (onfro oIIns Ins doI ¨Confro do IsfudIos !ognIos y SocInIos¨ |CI!S], ¨AsocIncIon do ox dofonIdos dosnµnrocIdos¨ y ¨Iuonn MomorIn, AsocIncIon CIvII¨) InsIsfon on quo más nIIá do In formn nnrrnfIvn o curnforInI doI musoo, no dobo ronIIznrso nIngunn modI!cncIon odIIIcIn quo dIsforsIono oI vnIor fos- fImonInI doI ¨fojIdo hIsforIco¨. 3l AI dIscufIr sobro In formn doI dIsµosIfIvo, no hny consonso coIocfIvo sobro oI confonIdo. ¸Que nnrrnr¨ Tros µunfos quIoro rosnIfnr on oso dobnfo µubIIco: In dIsµufn sobro quo sujofos do In hIsforIn so nnrrnrínn, In dIs- cusIon sobro In dImonsIon fomµornI doI dIsµosIfIvo, y Ios mocnnIsmos do ¨ongnrco¨ con In hIsforIn más nmµIIn do In ArgonfInn µoscoIonInI. Isfos foµIcos osfán Inmorsos on µro- µuosfns osµocí!cns quo confIonon µromIsns más nmµIIns: In 3l Isfn os unn dIscusIon quo fnmbIon so µondoro on SudáfrIcn con Ins µrIsIonos do !obbon IsInnd y Þumbor Iour (y on muchos ofros Iugnros quo Infonfnn dnr fosfImonIo doI horror). IrobnbIomonfo In dIforoncIn con In ISMA os quo fuo un confro cInndosfIno y como fnI, oI vnIor do rosfIfuIr hIsforIcnmonfo Io quo fnmbIon hIsforIcnmonfo so nogo os do nIfn ofIcncIn sImboIIcn µnrn In roconsfruccIon do In momorIn socInI. !nn sínfosIs do Ins µroµuosfns más sIgnIfIcnfIvns so oncuonfrn on Irodsky, MnrcoIo: Menorio en cone/rucci6n. 1l JeIo/e eoIre lo 1SMA, op. ci/., µµ. 224-225. !os oIomonfos quo so roµIfon on Ins µroµuosfns son: n) In consIdorncIon do µroµonor un funcIonnmIonfo doI µrodIo quo soIo fongn quo vor con usos quo osfon roIncIonndos con In romomorncIon doI confro cInndosfIno do dofoncIon y forfurn; b) oI no InvoIucrnmIonfo do fInos y/o do cnµIfnIos µrIvndos on In consfruccIon y funcIonnmIonfo doI µrodIo; c) no µroducIr modIfIcncIonos susfnncInIos on Ins quo fuoron Ins nnfIguns doµondoncIns do forfurn y coIdns; d) In IncorµorncIon do unn (o más) snIns do oxhIbI- cIonos µormnnonfos do ¨nrfofncfos¨ (fofogrnfíns, µorfononcIns do Ios ox dofonIdos-dosnµnrocIdos, ofc.). Cnbo ncInrnr quo SI!IAJ (SorvIcIo do Inz y JusfIcIn) os In unIcn orgnnIzncIon quo on su µroµuosfn confomµIn In IncIusIon doI foµIco ¨µuobIos orIgInnrIos¨ como µnrfo doI musoo do In momorIn. Cf. 1IiJ., µ. 224. Nacio n-04.indd 272 3/9/09 00:02:24 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 2?3 do quo oI Musoo no µuodo nnrrnr unn hIsforIn do mIIIfnncIn horoIcn µnrn mIIIfnnfos horoIcos; quo su nnrrncIon no µuodo comonznr on l9?6 sIno mucho nnfos; y quo su con!gurncIon dobo sor unn µroµuosfn nnrrnfIvn quo romµn con unn Idon µroconcobIdn do nncIon y do Ios símboIos quo In susfonfnn. In µrImor Iugnr oxnmInnro In dIscusIon µubIIcn más Imµorfnnfo quo so fuvo onfro InfoIocfunIos, orgnnIzncIonos, µorIodIsfns o Inforosndos, IIovndn n cnbo n modo do Jornn- dns convocndns µor In AsocIncIon CIvII MomorIn AbIorfn on Iuonos AIros, onfro juIIo y ocfubro do 2000. !n µrImorn µroµuosfn so IIgn con unn nmµIIn dIscusIon oxµrosndn on µnInbrns do Hocfor SchmucIor: ¨¸Como convorfIr In tolun/oJ do un socfor dIrocfnmonfo nfocfndo on unn neceeiJoJ do In socIodnd¨¨ 32 !n dIsµufn sobro ongnrznr osn hIsforIn como oI ¨oµrobIo do fodos Ios nrgonfInos¨ no µodín cuImInnr on un dosoo µrosIdoncInI. !n o!cncIn nnrrnfIvn os nocosnrIn µnrn µodor gonornr unn nocIon susfnnfIvn do un frnumn nocionol. !n sogundn µrogunfn oncnrnn on Io quo VozzoffI IInmn un dobnfo sobro In ¨durncIon doI nconfocImIonfo¨ y quo croo quo fIono quo vor on ronIIdnd con unn dIscusIon sobro In µosIbIo roubIcncIon doI ¨ovonfo¨ on In Inrgn durncIon do In hIsforIn nncIonnI. 33 !nn do Ins mosns do frnbnjo do MomorIn AbIorfn µroµuso ¨rodo!nIr¨ Ios formInos doI forrorIsmo do osfndo y µosfuInr sus comIonzos on l8?9, oI nno do In Cnmµnnn doI ÐosIorfo IIovndn ndoInnfo µor un mIIIfnr, oI gonornI JuIIo ArgonfIno !ocn µnrn ¨ocuµnr¨ oI ¨dosIorfo¨, Io quo on µocns µnInbrns sIgnI!co IIovnr ndoInnfo unn cnmµnnn do oxformI- nIo con Ios µobIndoros Indígonns doI Iugnr. Mo dofondro un momonfo on osfo µunfo µor oI víncuIo quo fIono con domnn- 32 Cf. ¨OrgnnIzncIon InsfIfucIonnI y confonIdos doI fufuro musoo do In momorIn¨., op. ci/. InforvoncIon do Hocfor SchmucIor. CursIvns míns, µµ. l5-l?. hffµ://www.momorInnbIorfn.org. 33 Cf. VozzoffI, Hugo: ¨IoIífIcn do In momorIn: oI musoo on In ISMA.¨, op. ci/., µ. 6. Nacio n-04.indd 273 3/9/09 00:02:24 2?4 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS dns µosforIoros µrovonIonfos doI MovImIonfo Indígonn. !n Idon fuo doscnII!cndn µor nIgunos hIsforIndoros roconocIdos como HIIdn Sábnfo, quIon µInnfoo quo |ovocnr In Cnmµnnn doI ÐosIorfo] no nos vn n nyudnr n µonsnr (.) no nos vn n nyudnr n µonsnr que poe6 con lo Jic/oJuro. 34 !n ndvorfoncIn do Sábnfo hnco ImµIícIfnmonfo unn so- µnrncIon onfro dIcfndurn y forrorIsmo do osfndo, onfondIbIo y nocosnrIn. SIn ombnrgo, µodrínmos hncor ofrn Iocfurn do In µroµuosfn do In mosn do frnbnjo: In mIsmn vorsnbn sobro J6nJe ee/oIlecer el cor/e /enporol doI forrorIsmo do osfndo on In hIsforIn osµocí!cn, IocnI. II µunfo µrIncIµnI os oI on- fronfnmIonfo más µrofundo onfro dos µosfurns: µor un Indo, quIonos oµInnn quo oI forrorIsmo do osfndo dobo sor oxhIbIdo como Io excepcionol do In uIfImn dIcfndurn, como nIgo njono nI osµírIfu rncIonnI do In nncIon. Ior ofro, quIonos µrofondon dIscufIr quo sI bIon In formn on quo so gonoro un dIsµosIfIvo do µodor on In uIfImn dIcfndurn mIIIfnr fIono osµocI!cIdnd, oxIsfínn condIcIonos on oI cuorµo socInI quo µormIfIo- ron su mnnIfosfncIon rIfunIIzndn y oxncorbndn. Isfo hnbrín sucodIdo con un roordonnmIonfo do Ios modos roµrosIvos yn oxIsfonfos on oI horIzonfo hIsforIco do In oxµorIoncIn, y con In IncorµorncIon do ofros nuovos; on sínfosIs, como unn expreei6n coeuol onfro l9?6 y l983. 35 TnI voz doborín µon- 34 Cf. JornoJo 1l Mueeo que querenoe., op. ci/., InforvoncIon do HIIdn Sábnfo, µ. l6. hffµ://www.momorInnbIorfn.org. CursIvns míns. 35 !n donomInncIon ¨oxµrosIon cnsunI¨ os nIudIdn µor Hocfor SchmucIor, ¨OrgnnIzncIon InsfIfucIonnI y confonIdos doI fufuro musoo do In momorIn¨. !nn dIscusIon nI rosµocfo on CnIvoIro, IIInr: Deeoporicio- nee., op. ci/., µµ. 35-36.; fnmbIon CnrnovnIo, Vorn: ¨MomorIn, osµncIo µubIIco y Isfndo. !n consfruccIon doI Musoo do In MomorIn¨, op. ci/., µ. l. !nn vIsIon confrnrIn os oxµrosndn µor oI fIIosofo AIojnndro Knufmnn on Knufmnn, AIojnndro: ¨Musoo doI Þuncn Más¨, Pogino 12 on line, 0?/04/04. hffµ://www.µngInnl2.com.nr. Knufmnn sosfIono quo oI musoo doborín soIo mosfrnr In nnfurnIozn do un dIsµosIfIvo doI horror oxcoµ- Nacio n-04.indd 274 3/9/09 00:02:24 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 2?5 snrso quo nI robnfIr In hIµofosIs do In ¨oxcoµcIonnIIdnd¨ do In dIcfndurn, no so µIordo nocosnrInmonfo In µosIbIIIdnd do confoxfunIIznrIn y do IndIcnr su osµocI!cIdnd. SIn ombnrgo, so oscondo nquí unn fnIncIn. !oconocor (y osfnr dIsµuosfos n oxµIIcnr) In Cnmµnnn doI ÐosIorfo doI sI- gIo XIX como un nnfocodonfo do forrorIsmo do osfndo ImµIIcn ronombrnr oI osµncIo do Ins vícfImns. !os dosnµnrocIdos µor rnzonos µoIífIcns on Ios nnos sofonfn, ¸quo µodínn fonor quo vor con Ios mIIos do Indígonns mnsncrndos µor oI Isfndo nncIonnI nncIonfo n !nnIos doI sIgIo XIX¨ 36 IoIIgrnbn In os- cIonnI, ¨mosfrnr Io quo nunco hnbín ocurrIdo¨, In oxcoµcIonnIIdnd doI µorIodo y doI mofodo do oxformInIo. !ocordomos quo excepcionoliJoJ no os Io mIsmo quo eepecificiJoJ; no hny dudns do quo osfo uIfImo consfIfuyo unn cnrncforísfIcn do In uIfImn dIcfndurn nrgonfInn. 36 !n ¨ConquIsfn doI ÐosIorfo¨ os oI nombro con oI quo so conocon unn sorIo do cnmµnnns mIIIfnros IIovndns n cnbo µor oI Isfndo nrgonfIno confrn In µobIncIon Indígonn quo fonín domInIo do fodo oI forrIforIo quo so ubIcnbn nI sur do Iuonos AIros, sur do Cordobn y Cuyo (o son, do fodn In rogIon conocIdn comunmonfo como InfngonIn OrIonfnI). !n ofnµn cuImInnnfo do Ins cnmµnnns (InIcIndns µor oI gobornndor do Iuonos AIros Junn MnnuoI do !osns on In docndn do l840) fuvIoron Iugnr onfro fInnIos do l8?8 y l885, cunndo so rIndIo oI bnsfIon mnµucho nI mnndo doI cncIquo Snyhuoquo, nI sur do Chubuf. Ioro Ins más Imµorfnnfos fuoron Ins quo so IIovnron n cnbo durnnfo l8?9 y µrIncIµIos do l880, bnjo oI mnndo doI gonornI JuIIo A. !ocn, y bnjo oI nmµnro do In Ioy num. 94? snncIonndn on ocfubro do l86?, quo µrovoín µrosuµuosfo doI Isfndo µnrn conducIr In fronforn nI sur doI río Þogro y doI río Þouquon. Isfn ¨conquIsfn¨ so consIdorn on In hIsforIogrnfín IIbornI, oI oµIfomo do In consoIIdncIon doI Isfndo nncIonnI modorno nrgonfIno. JuIIo A. !ocn, como coroInrIo, fuo µrosIdonfo do In nncIon onfro l880 y l886. Cf. Þnvnrro IIorIn, Iodro: Hie/orio Je lo Po/o- gonio, Iuonos AIros, CIudnd ArgonfInn, l999. Sobro oI µrocoso do Inrgn durncIon do In ¨orgnnIzncIon forrIforInI¨ (fundnmonfnImonfo on In fronforn sur) doI Isfndo-nncIon on ArgonfInn, cf. Cncoµnrdo, Iornnndo: ¨II Isfndo on In dofInIcIon forrIforInI do In ArgonfInn on oI sIgIo XIX: consfruccIonos IognIos, cundrícuIn forrIforInI y urbnnísfIcn on In fronforn do In µrovIncIn do Iuonos AIros nI sur doI río SnIndo¨, Perepec/itoe urIonoe. 1e/uJioe eoIre urIonieno , proceeoe urIonoe, !nIvorsIdnd do InrcoIonn, num. 8, 200?, hffµ://www.ofsnv.uµc.odu/urbµorsµ/num08/nrf08-3.µdf, uIfImo Nacio n-04.indd 275 3/9/09 00:02:24 2?6 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS µocI!cIdnd do un hocho hIsforIco, µoro sobro fodo µoIIgrnbn unn voIunfnd do mosfrnr n In ISMA como In ¨nrcnIzncIon¨ do un µnsndo oxcoµcIonnI µroducIdo µor coyunfurns oxcoµcIonn- Ios. II dobnfo hubIorn quodndo nIIí sIn más, sI no fuorn µor nIgunos oµIsodIos quo sucodIoron nI rosµocfo y quo frnfnro on oI µroxImo nµnrfndo. !n forcorn µroµuosfn so ongnrzn con In sogundn. In oI mIsmo dobnfo, oI !Iosofo HorncIo ConzáIoz, hncIondo un nnáIIsIs sufII sobro Ios símboIos nncIonnIos quo In hIsforIn µubIIcn dobo rovIsnr nI frnfnr oI fomn doI forrorIsmo, µInn- fonbn quo oI musoo do In ISMA dobo InsfIfuIrso como unn crífIcn nI Mueeo Je Hie/orio Aocionol ubIcndo on Inrquo !oznmn, on Iuonos AIros. 3? Hny nIIí unn voIunfnd IconocInsfn. II Musoo do HIsforIn ÞncIonnI, nI monos hnsfn 2005 cunndo cnmbIo su gosfIon, orn oI cIásIco osµncIo µnrn In gIorI!cncIon doI µnsndo horoIco y gIorIoso do In nncIon: un musoo do In on/inenorio on µn- nccoso: 22/08/0?. Adomás, hny quo rocnIcnr In oxIsfoncIn do un µrocoso do In Inrgn durncIon do bnfnIIns, nogocIncIonos y µncfos onfro oI gobIorno crIoIIo y Ios µuobIos Indígonns on dIforonfos zonns doI forrIforIo. Isfn zonn y cIfncIon do ¨fronforn¨ cuonfn con soIIdns Iínons do InvosfIgncIon hIsforIcn hnsfn oI µrosonfo. Cf. onfro ofros, !usfnn, IIIznbofh: De perjuriJiolee o poIloJoree Je lo fron/ero, Iorroyrn IdIfor, Cordobn, 2005; MnndrInI, !nuI; OrfoIII, Snrn (coords.): VIvIr en/re Joe nunJoe. Loe fron/eroe Jel eur Je lo Argen/ino, eigloe XV111 , X1X, Tnurus, Iuonos AIros, 2006; OrfoIII, Snrn: ¨VIvIr fIorrn ndonfro. AIfornnfIvns fronfo nI confroI socInI on In fronforn µnmµonnn n modIndos doI sIgIo XIX¨, on Monzon, Joso; VnIdoz, Cnrmon (coords.): Iornoe Je Jeecon/en/o , notinien/oe eociolee, eigloe X1X , XX, !AM-AzcnµofznIco, MoxIco, 2005; Iunfn, Ann Inos: ¨Cordobn y In consfruccIon do sus fronforns on oI sIgIo XVIII¨, on CuoJernoe Je Hie- /orio. Serie 1cononlo , SocieJoJ, num. 4, CIIIyH-!nIvorsIdnd ÞncIonnI do Cordobn, Cordobn, 2004. Agrndozco n !omnnn InIcon In ndvorfoncIn sobro osfo µunfo. 3? Cf. ¨OrgnnIzncIon InsfIfucIonnI y confonIdos doI fufuro musoo do In momorIn¨., op. ci/. InforvoncIon do HorncIo ConzáIoz, µ. 32. Nacio n-04.indd 276 3/9/09 00:02:25 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 2?? Inbrns do !Ichnrd Worbnor. 38 Ioro, como oI µroµIo Worbnor µInnfon, oso fIµo do oxhumncIon (In ¨hIsforIn do bronco¨) no dobo InforµoInr ¨lo que /oJotlo Juele¨, oI µnsndo quo µuodo nmonnznr In consocucIon do ¨In µoIífIcn do Ios gobornndos¨. 39 In ofocfo, oI dobnfo no fnrdo on rnmI!cnrso. TIomµo dosµuos do µubIIcndn on Infornof In µoIomIcn µor Ios orgnnIsmos do dorochos humnnos, oI dIrocfor doI Musoo ÞncIonnI do HIsforIn y µrosIdonfo do In AcndomIn ÞncIo- nnI do In HIsforIn, Junn Joso Crosfo, oscrIbín µnrn oI dInrIo Lo Aoci6n un nrfícuIo sumnmonfo µoIomIco fIfuIndo ¨!ocn 38 Cf. Worbnor, !Ichnrd: ¨Smoko from fho bnrroII of n gun: µosfwnr of fho dond, momory nnd roInscrIµfIon In ZImbnbwo.¨, op. ci/., µ. ?4. 39 CnsunImonfo, Ins snIns doI Musoo do HIsforIn ÞncIonnI ubIcndo on oI bnrrIo do Snn ToImo, formInnbnn su dIsµosIcIon nnrrnfIvn nnfos doI ndvonImIonfo doI µoronIsmo (l945). In mI vIsIfn on novIombro do 2005, cunndo Io µrogunfo n uno do Ios guíns µor quo In oxhIbIcIon cuImInnbn on oso corfo fnn sIgnIfIcnfIvo, mo rosµondIo: ¨!o do nIIá µnrn ncá |dosdo l945 n In confomµornnoIdnd] os cnsI µorIodísfIco, domnsIndo µrosonfo. Y sI os hIsforIn, no os hIsforIn do musoo. Monos oI do In nncIon¨. !uogo hIzo unn µnusn como µonsnfIvo, y ncInro: ¨Iuono.nIIá junfo nI dormIforIo do Snn Mnrfín hny unn snIn do In Cuorrn do MnIvInns, oso sí hnco µnrfo do In confInuIdnd con oI musoo, con oI roInfo¨. VIsIfn nI Musoo ÞncIo- nnI do HIsforIn, Iuonos AIros, 29/ll/2005. !n Cuorrn do Ins IsIns MnIvInns confrn IngInforrn (µor modIo do In cunI ArgonfInn Infonfnbn rocuµornr osns IsIns ubIcndns goográfIcnmonfo donfro doI mnr nrgonfIno y ocuµn- dns µor IngInforrn on l833) fuvo Iugnr onfro nbrII y junIo do l982, nun durnnfo In uIfImn dIcfndurn. Isn guorrn fuo, onfro ofrns cosns, oI uIfImo Infonfo doI gobIorno mIIIfnr µnrn IogIfImnr socInImonfo oI gobIorno Je foc/o. !n osfroµIfosn dorrofn nrgonfInn dosIogIfImo nun más n In gosfIon Je foc/o, y doformIno oI IInmndo n oIoccIonos µnrn l983. !o sInfomáfIco os quo on oI Musoo do HIsforIn, In Cuorrn do MnIvInns so dIsµonín on unn snIn IIumInndn do mnnorn osµocInI con Iuz fIuorosconfo bInncn, Io cunI confrnsfnbn con oI rosfo do Ins snIns. So oxhIbínn nIIí Ios gnInrdonos mIIIfnros, Ios frnjos do Ios soIdndos y nIgunns fofogrnfíns do In nvIncIon nrgonfInn. !n nnrrncIon on cInvo horoIcn no µrocIsnbn do mofáforns. Y µnrn oI guín, os eee oµIsodIo do In confomµornnoIdnd oI unIco quo moroco ¨sufurnrso¨ fomµornImonfo on un musoo do In hIsforIn nncIonnI, junfo con Ins gosfns doI sIgIo XIX. Nacio n-04.indd 277 3/9/09 00:02:25 2?8 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS y oI mIfo doI gonocIdIo¨. 40 !n dobnfo soIIdnmonfo frnbnjn- do on In hIsforIogrnfín nµnrocín do mnnorn sosgndn on In osforn µubIIcn. Cunndo so µonsnbn quo yn no hnbín dudns confrnIos sobro In cnmµnnn do oxformInIo n Ios Indígonns, Crosfo, como dIrocfIvo do Ins dos orgnnIzncIonos µubIIcns más Imµorfnnfos µnrn In hIsforIn nncIonnI, µonín oI ojo on dos µunfos: l) oI gonocIdIo os un mIfo quo no fIono roIovnncIn hIsforIcn µorquo ¨In µnmµn ngrosfo osfnbn comµIofnmonfo dosIorfn, con nIgunos boIsonos nIsIndos¨ hncIn l880; y 2) Ios Indígonns no fonínn µrImncín forrIforInI µuosfo quo In IIogndn doI ¨hombro bInnco¨ osµnnoI hnbín sIdo ¨nnforIor¨ n In doI Indígonn. II IInnjo gononIogIco do In nncIon cobrn sonfIdo on unn Iínon dIvIsorIn quo do!no, µor modIo doI fIomµo, no soIo In IogIfImIdnd do Ios rocInmos, sIno In per/enencio hIsforIcn. In µnInbrns do !nnnjIf Cuhn, In romombrnnzn doI µnsndo on In vIdn do un µuobIo y In urgon- cIn µor unn hIsforIogrnfín µroµIn fIonon, µor suµuosfo, unn cosn on comun. Ambns osfán Informndns µor unn nocIon doI Ofro. !o quo oso Ofro os, µuodo osfnr doformInndo µor In cuIfurn, µor In confIngoncIn o µor nmbns cosns como sucodo n monudo |.] Ioro son cunI fuoro oI fIµo do nIforIdnd, In µrosoncIn doI Ofro on un momonfo dndo nrrnsfrn sIomµro consIgo unn sombrn quo nµnroco on formn do ofro fIomµo, on formn do µnsndo. 4l II µunfo os, ndomás, vor como oI µnsndo juogn un roI cn- µIfnI on In nuforIzncIon sobro oI µrosonfo. !no do Ios µnsnjos más IInmnfIvos oscrIfos µor Crosfo rozn: 40 Cf. Crosfo, Junn Joso: ¨!ocn y oI mIfo doI gonocIdIo¨, Lo Aoci6n on Line, 23/ll/04, hffµ://www.InnncIon.com.nr/nrchIvo/nofn.nsµ¨nofn_ Id=656498&orIgon=nrchIvo. 4l Cuhn, !nnnjIf: Doninonce ui/lou/ legenon,. Hie/or, onJ pouer in coloniol 1nJio, op. ci/., µ. l54. Nacio n-04.indd 278 3/9/09 00:02:25 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 2?9 ¸Isfnbn !ocn ocuµnndo fIorrns do IndIos¨ !n rosµuosfn os cnfogorIcnmonfo nognfIvn. Isns fIorrns dosIorfns comIonznn n sor ocuµndns con Ins oxµodIcIonos µobIndorns do In Isµnnn coIonIzndorn doI sIgIo XVI quo, roµofImos, frnjoron oI cnbnIIo y In vncn. !os IndIos InIcInron su ocuµncIon l80 nnos dosµuos (.) !n Ioy, In oxµodIcIon y In orgnnIzncIon |do In Cnmµnnn] fuoron dIscufIdns on oI Congroso y vofndns domocráfIcnmonfo. ToJo el pole, /oJo lo poIloci6n Je lo Aoci6n, quorín formInnr con osfo oµrobIo, dosdo oI Congroso y Ios gobIornos µrovIncInIos hnsfn Ios µorIodIcos, sIn oxcoµcIon. 42 IrobnbIomonfo nIngun hIsforIndor confomµoránoo hu- bIorn oscrIfo oso µárrnfo on un modIo do dIfusIon mnsIvn cInco nnos nfrás. ¸Por que reJe"nir el euje/o nocionol en ee/e! con/ex/o¨ ¸Ior quo ovocnr on 2004 In nµoIncIon n In ¨horoncIn hIsµánIcn¨ ubIcnndo nuovnmonfo como on In hIs- forIogrnfín IIbornI do !nos doI sIgIo XIX In IogIfImIdnd doI sujofo nncIonnI on unn confInuIdnd oxnIfndn onfro coIonIn 42 Cf. Crosfo, Junn Joso: ¨!ocn y oI mIfo doI gonocIdIo¨, op. ci/. CursIvns míns. Isfo nrfícuIo µorIodísfIco gonoro un dobnfo onfro Ins orgnnIzncIonos Indígonns, µnrfIcuInrmonfo Ins mnµuchos; dobnfo quo no fonomos osµncIo µnrn roµroducIr nquí. TnmbIon gonoro nIgunn µoIomIcn (dosnforfunn- dnmonfo no fnn Infonsn) on Ios socforos InfoIocfunIos o hIsforIndoros osµocInIIsfns, Io cunI IncIuyo unn cnrfn dIrIgIdn nI dInrIo Lo Aoci6n, cuyo foxfo nuncn fuo µubIIcndo µor oI dInrIo. !n cnrfn, oscrIfn con µrocIsIon hIsforIográfIcn µnrn robnfIr Ins fnIncIns on oI foxfo do Crosfo, µorfonoco nI hIsforIndor o InvosfIgndor doI COÞICIT y µrofosor do In !nIvorsIdnd doI Comnhuo, Ðr. Iodro Þnvnrro IIorIn, con fochn do 26 do novIombro do 2004; n oIIn so ndhIrIoron un nufrIdo gruµo do InfoIocfunIos y ncfIvIsfns. !nn roµroduccIon doI foxfo µuodo onconfrnrso on hffµ://www.InoµInIon- doIngonfo.com.nr/oµInIon.nsµ¨nombro_fomn=IoI°IÐfIcn+y+SocIodnd &nombro_subfomn=HIsforIn&Id_subfomn=25&Id=500. SIn ombnrgo, no gonoro unn dIscusIon on Ins nronns socInIos y on In oµInIon µubIIcn gonornIIzndn. TnmbIon so µrosonfo unn cnrfn do Ios frnbnjndoros do In Socrofnrín do CuIfurn do In ÞncIon nI µrosIdonfo Þosfor KIrchnor. Cf. Irncorns, ÐInnn: ¨Þo somos !ocn¨, PoJer Au/6nono, hffµ://www.µodo- rnufonomo.com.nr/hIsforIn°20do°20nosofros/docs/nnfocodonfos/no°20 somos°20rocn.hfm. Nacio n-04.indd 279 3/9/09 00:02:25 280 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS y nncIon¨ ¸Ior quo oI µrosIdonfo do In AcndomIn ÞncIonnI do In dIscIµIInn rocIuín on oso momonfo nI gonocIdIo Indígo- nn on oI forrono doI mIfo¨ ¸Þo hnbínmos nµrondIdo con oI fIomµo, hIsforIndoros y domás ncndomIcos o InfoIocfunIos, quo oI mIfo orn In !gurn do !ocn como oI ¨hncodor¨ do In mnrcn forrIforInI µnrn oI osµncIo ¨nncIonnI¨¨ ¸Ior quo hnbín quo dojnr fácIfnmonfo ndmIfIdo, on unn oxµrosIon oIíµfI- cn, quo /oJo lo noci6n oxIsfín con µrImncín fomµornI nI nd- vonImIonfo doI IndIo; y quo /oJo lo noci6n quorín formInnr con oI oproIio¨ ¸Sorá quo In µoIífIcn osfnfnI confomµoránon, µrocIIvo n coromonIns do IconocInsIn µnrn con Ios roforonfos frndIcIonnIos, µodín hncor µoIIgrnr In osfnbIIIdnd sImbo- IIcn do nuosfros roforonfos nncIonnIos: In InmIgrncIon, In gonorncIon doI `80, In ¨Ielle epoque¨, y hnbín onfoncos quo rosgunrdnrso hnsfn con Ios nrgumonfos hIsforIcnmonfo más IndofondIbIos¨ 43 Is ovIdonfo quo fnIos docInrncIonos, µnrfIondo do un orgnnIsmo o!cInI, ornn nnncronIcns con oI fono quo oI Isfndo quorín ImµrImIr n Ios dobnfos sobro 43 HIsforIndoros como OsvnIdo Inyor o Iodro Þnvnrro hnn frnbn- jndo In Cnmµnnn doI ÐosIorfo como un gonocIdIo µInnIfIcndo. TnmbIon vonso Þnvnrro IIorIn, Iodro: Hie/orio Je lo Po/ogonio, op. ci/.; Þnvnrro IIorIn, Iodro: Loe que llegoron prinero. Ino lie/orio inJlgeno Jel eur orgen/ino, Þouquon, Confro IvoIucIon, 2004. Ioro IncIuso socforos más modorndos µnrn oI nnáIIsIs hIsforIográfIco no dudnrínn on cnIIfIcnr n In oxµodIcIon mIIIfnr do l8?9 como unn guorrn dosIgunI do oxformInIo. Cf. Cnrrnsco, MorIfn: ¨II MovImIonfo Indígonn nnforIor n In roformn consfIfucIonnI y su orgnnIzncIon on oI Irogrnmn do InrfIcIµncIon do IuobIos Indígonns¨, 11 Ieuni6n Je An/ropologlo Jel Mercoeur Iron/eroe Cul/urolee , CiuJoJonlo. ¨TorrIforInIIdnd y IoIífIcns IndIgonIsfns on Ios µnísos doI Morcosur¨, IIrIáµoIIs-!ruguny, ll-l4 do novIombro do l99?. Vonso un fIµo sugoronfo do rofIoxIon sobro In vIoIoncIn do osfndo on In Inrgn durncIon on Ios nrfícuIos confonIdos on Inyor, OsvnIdo (coord): Hie/orio Je lo cruelJoJ orgen/ino, f. I: Julio Argen/ino Ioco, IdIcIonos doI CCC, Confro CuIfurnI do In CooµorncIon IIoronI CorInI, Iuonos AI- ros, 2006; osµocInImonfo Mnzzoo, MIguoI: ¨JuIIo A. !ocn: ombIomn do oµrosIon.¨, op. ci/. Nacio n-04.indd 280 3/9/09 00:02:25 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 28l oI µnsndo nncIonnI. AI concIuIr oI µorIodo do su confrnfo, osfo no Io fuo ronovndo n Crosfo. II Musoo HIsforIco quo- do on mnnos InforInns do Joso Ioroz CoIIán, quIon on sus µrImoros díns nI fronfo do In InsfIfucIon nnuncIo un ¨gIro coµornIcnno¨ on su curndurín y nnrrncIon. 44 Ioro osfo dobnfo no so µroducín on un vncío socInI nI orn ronImonfo un brofo ronccIonnrIo onocr6nico. Irn unn rosµuosfn n In domnndn más nmµIIn µor In roconsfruccIon doI fojIdo nnrrnfIvo do In hIsforIn. Iorquo ¸quo µnsnrín sI ofros ncforos so nµroµInbnn do Ios roforonfos doI gonocIdIo µnrn hncor rosnIfnr ¨ofros¨ sIIoncIos do In hIsforIn vIoIonfn do In gosfn nncIonnI¨ Isfo os oI µunfo más Imµorfnnfo quo quIoro roscnfnr, µorquo sucodIo on oI dobnfo µubIIco sobro In InsfnIncIon do In momorIn doI forrorIsmo dosdo 2004. 2. ASA!TO A !A HISTO!IA O I! CISTO ÐI! ÐISI!AZAMIIÞTO: AI!OIIACIOÞIS Y !I!ICT!!AS 1n ee/o epoco IouJrillorJiono Je lo liperreol (.) lo pregun/o cruciol, /on/o poro lo poll/ico cono poro lo ee/e/ico, ee ei el eigni"con/e ee/ó toclo o, einple- nen/e, oIier/o. MICHAI! TA!SSIC II 24 do mnrzo do 2004, on oI ncfo o!cInI doI nnIvorsnrIo conmomornfIvo doI goIµo on quo oI µrosIdonfo KIrchnor codIo oI µrodIo do In ISMA, n Ios orgnnIsmos do dorochos humnnos quo so mnnIfosfnron (n fnvor o on confrn) so Io ngrognron 44 Cf. ¨II Musoo HIsforIco buscnrá eponeore¨, Lo Aoci6n, l3/ll/2005, nofn roµroducIdn on In µágInn wob do COÞICIT (Consojo ÞncIonnI do Invos- fIgncIonos CIonfífIcns y TocnIcns): hffµ://www.conIcof.gov.nr/dInrIos/2005/ novIombro/04?.µhµ¨ImµrImIr=fruo. Nacio n-04.indd 281 3/9/09 00:02:25 282 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS nIgunos ncforos más: onfro oIIos, Ios doI MovImIonfo Indígo- nn (on formncIon). 45 Así so oxµroso su vocoro nnfo un modIo IocnI do comunIcncIon: Þosofros ongIobnmos Ios dorochos humnnos donfro do Io quo IInmnmos dorochos cosmIcos, os docIr Ios dorochos do fodn In nnfurnIozn, do In cunI somos µnrfo. A nosofros oI Isfndo nn- cIonnI y Ios socforos coIonIznnfos nos hnn quIfndo oI dorocho n In vIdn y n In nufodoformInncIon hnco 500 nnos. Isfo goIµo do Isfndo quo conmomornmos os In confInuncIon nI coIonInIIsmo, quo sIguo hoy con oI nvnnco sobro nuosfros rocursos nnfurnIos. Avnncos confrn oI µuobIo Mnµucho on oI sur, Ios Avn Cunrnníos y KoIIns on Ins Yungns. Avnncos quo oI Isfndo nncIonnI ImµuI- sn (.) Isfo no os µrobIomn do IndIo o no IndIo, sIno do fodos Ios hnbIfnnfos (.) II 24 do mnrzo µnrn nosofros os In confInuIdnd doI µrImor gonocIdIo on osfns fIorrns, quo fuo con In IIogndn do CoIon. Is consocuoncIn do oso. Þosofros consIdornmos quo hoy µor hoy oso gonocIdIo no formInn (.) Inrn nosofros no so rosuoIvo hncIondo un musoo on In ISMA. 46 ¸Ior quo µrofnnnr oI ncfo doI 24 do mnrzo µnrn rocor- dnr In hIsforIn coIonInI¨ ¸Quo Infonfn dIsIocnr, IrrIfnr, osn conmomorncIon¨ 4? In In dIscusIon sobro In croncIon doI mu- soo on In ISMA, oI !Iosofo HorncIo ConzáIoz µInnfonbn quo dobomos µonsnr on oI dosfIno do Ios símboIos coIocfIvos, y µonsnr n In momorIn como oI osµncIo do InforµoIncIon n Ios ¨símboIos n Ios quo osfnmos nfndos¨, como un µrocoso do ¨soIoccIon drnmáfIcn¨. In In nµnrIcIon do Ios Indígonns on 45 TnmbIon fuoron Inforosnnfos Ins docInrncIonos do roµrosonfnnfos doI MC!TTT (Motinien/o Go,, LeeIico, Trotee/i, Troneexuol , Tronegenero) quo no nnnIIznromos nquí µorquo oscnµn nI objofo do osfudIo. 46 hffµ://www.fodomn.com.nr/ÞofIcIns/ÞofIcInMuosfrn.nsµ¨Id=3043. 4? Cf. ÞonIIIos, MnrfInn: ¨!os sobrovIvIonfos do In Infofn do In ISMA fuvIoron su mIsn¨, Pogino 12 on Line, 04/04/04. hffµ://www.µngInnl2. com.nr/dInrIo/oIµnIs/l-34884-2004-05-04.hfmI. Nacio n-04.indd 282 3/9/09 00:02:25 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 283 In osconn doI gonocIdIo, Io quo osfá on juogo os un rocInmo µor In IogIfImIdnd do un roforonfo no-roconocIdo, o nI monos no dIsµuosfo donfro do Ios elnIoloe que noe o/on. 48 Iorquo oI ¨nsnIfo¨ Indígonn n In InIcInfIvn o!cInI no fuo oI unIco. Socforos do In dorochn nncIonnIIsfn IIgndos n In cuµuIn mIIIfnr hIcIoron µrosoncIn díns dosµuos fronfo nI µrodIo do In ISMA on un ncfo µnrn rocordnr n Ios cnídos on oI crucoro Grol. Belgrono durnnfo In guorrn do MnIvInns (ocurrIdn on In dIcfndurn, onfro nbrII y junIo do l982), bnjo oI Iomn: ¨Þo fnIfo, In µnfrIn Io rocInmn¨. TnmbIon ofrns ngruµncIonos roIIgIosns (judíns, µor ojomµIo) o oI gruµo Cny-!osbIco-Trnn- soxunI-TrnvosfI-Trnnsgonoro (CC!TTT) so hIcIoron µrosonfos con consIgnns soIIdnrIns y rocInmos osµocí!cos. Ioro hny nIgo más on In nµnrIcIon do Ios Indígonns µIdIondo un Iugnr on oI nuovo ¨osµncIo¨ µnrn In momorIn nncIonnI. Þofoso un µunfo: no osfnbnn roµInnfonndo oI osfudIo do In uIfImn dIc- fndurn mIIIfnr dosdo nIgun ánguIo, nI osfnbnn oxIgIondo In IncorµorncIon o oI ngrogndo do nIgun ¨ofro¨ sujofo oxcIuIdo on oI µnnfoon hIsforIco. Isfnbnn µIdIondo unn nmµIIncIon doI concep/o do forrorIsmo y vIoIoncIn do osfndo. Ixµrosnbnn In rofIconcIn n In normnIIzncIon do In vIoIoncIn fundndorn, oxIgIondo unn ¨sufurn¨ doI nconfocImIonfo vIoIonfo on In Inrgn durncIon, soIIcIfnndo oI roconocImIonfo µubIIco do quo on In mnfrIz gonofIcn doI Isfndo osfnbn µrosonfo un µroyocfo do oxformInIo. 49 48 Cf. JornoJo 1l Mueeo que querenoe, IIbIIofocn ÞncIonnI, Iuonos AIros, 2 do ocfubro do 2002. InforvoncIon do HorncIo ConzáIoz, µ. 3l. 49 QuIoro ncInrnr quo osfo no os un ¨hocho nIsIndo¨ donfro do Ios µroµIos rocInmos Indígonns. !n nµnrIcIon como nuovos sujofos quo donfro do sus orgnnIzncIonos so nuforroconocon on/erioree ol propio 1e/oJo y µorfndoros do uno lie/orio oltiJoJo Jen/ro Je lo noci6n, os un oIomonfo omorgonfo ncfunImonfo on dIsfInfos forrIforIos nncIonnIos (básIcnmonfo hny dnfos sobro Tucumán, Þouquon, SnIfn y comunIdndos rndIcndns on oI µroµIo Iuonos AIros). SIn ombnrgo, osfán on µrocoso nIgunns InvosfIgncIo- nos sobro osns omorgoncIns do snboros hIsforIcos subnIfornos, básIcnmonfo Nacio n-04.indd 283 3/9/09 00:02:25 284 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Son nocosnrIns nIgunns cInvos µnrn comµrondor osfn sI- funcIon comµIojn on In osforn µubIIcn. HomI Ihnbhn µInnfon quo on osfos cnsos os Inforosnnfo oxµIornr In nmbIvnIoncIn doI rosfro do Jnno, doI Iongunjo mIsmo on In consfruccIon doI dIscurso con rosfro do Jnno do In nncIon (.) |AIIí] Ios sIgnI!cndos µuodon sor µnrcInIos µorquo osfán in neJio ree, y In hIsforIn µuodo osfnr hochn n modIns µorquo osfá on oI µrocoso do sor hochn, y In Imngon do In nuforIdnd cuIfurnI µuodo sor nmbIvnIonfo µorquo osfá nfrnµndn, IncIorfnmonfo, on oI ncfo do 'comµonor` unn Imngon µodorosn. 50 Con In IrruµcIon ¨nµnronfomonfo¨ oxfomµoránon on unn hIsforIn quo ¨nµnronfomonfo¨ no Ios µorfonoco (In doI forrorIsmo do osfndo), oI MovImIonfo Indígonn o nI monos oso socfor doI rocInmo coIocfIvo osfnbn µonIondoso on un momonfo bIsngrn doI dobnfo, cunndo osn ¨Imngon µodorosn¨ do In hIsforIn rocIonfo, vIoIonfn, osfnbn jusfnmonfo on µro- coso do comµosIcIon. In oso momonfo, un hocho frnumáfIco oIudIdo µor Ins µoIífIcns µubIIcns do In hIsforIn osfnbn µor Ingrosnr on oI µnnfoon do Ios ¨símboIos n Ios quo osfnmos nfndos¨. II MovImIonfo Indígonn Insorfn modInnfo su Irruµ- cIon, no soIo unn voz sIno unn gononIogín subnIfornn on oI momonfo µoIífIco quo dIscufo Ins convonIoncIns do In hIsfo- rIn. Þo so frnfn soInmonfo do In ¨Cnmµnnn doI ÐosIorfo¨ y In µugnn µor In do!nIcIon hIsforIcn do In mnsncro Indígonn como genociJio: so frnfn fnmbIon do dIscufIr In guorrn fun- dndorn do In nncIon, guorrn quo on su mnfrIz jusfI!cndorn, modornIsfn, oscondín oI oxformInIo µosIbIo on In mnrcn do In rnzn. Ioro nIngun oxformInIo os comµIofo, µorquo In mnrcn on un µroyocfo frIµnrfIfo onfro In !nIvorsIdnd ÞncIonnI do Iuonos AIros, In !nIvorsIdnd ÞncIonnI do Cordobn y In !nIvorsIdnd ÞncIonnI do Tucumán. Agrndozco n In Irof. SIIvIn InIomoquo osfn comunIcncIon. 50 Ihnbhn, HomI: ¨ÞnrrnfIng fho nnfIon¨ on Ihnbhn, HomI (comµ.): Ao/ion onJ norro/ion, !oufIodgo, !ondros, l990, µ. 4. Nacio n-04.indd 284 3/9/09 00:02:25 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 285 µorsIsfo JiferiJo (on Ins µnInbrns yn nIudIdns do ÐorrIdn) on Ios gosfos µrosonfos do In oxcIusIon cIudndnnn, y on oI vncInmIonfo hIsforIco nI quo osfuvIoron somofIdos Ios µuobIos orIgInnrIos. SI µonsnmos on In concrocIon do Ins roformns n In ConsfIfucIon do l994, 5l on oso momonfo In mnyor µnrfo 5l !n roformn consfIfucIonnI do l994 fuo unn mnnIobrn µoIífIcn µnrn µosIbIIIfnr In rooIoccIon µrosIdoncInI do CnrIos Monom (su sogundo µorIodo fuo l995-l999). SIn ombnrgo, nIgunos µunfos so dIscufIoron con cuIdndo. !no do oIIos fuo oI roconocImIonfo do Ios Indígonns como ¨µuo- bIos orIgInnrIos¨ y oI comµromIso doI Isfndo do gnrnnfIznr su roµroduc- cIon y suµorvIvoncIn. Infro l853 nno do su µromuIgncIon y l994, In ConsfIfucIon dojnbn µoco osµncIo µnrn roconocor dorochos dIforoncInIos, como unn osfrnfogIn jurídIcn yn conocIdn quo con oI nrgumonfo do no osfnbIocor ¨dIscrImInncIonos¨, fnmµoco µrovoo un frnfnmIonfo osµocífIco µnrn Ins comunIdndos hIsforIcnmonfo dnmnIfIcndns y oxcIuIdns do unn cIudndnnín µIonn. SIn ombnrgo, on oso momonfo In Iuchn µor In dofInI- cIon do ¨Ðorochos do IuobIos OrIgInnrIos¨ on ArgonfInn, n dIforoncIn do ofros µnísos do !nfInonmorIcn, no dIscufín oI nIvoI do In ¨InfogrncIon¨ o In ¨roguIncIon do In dIforoncIn¨, sIno quo Io quo osfnbn µroµondornnfomonfo on juogo orn oI nIvoI µrImnrIo do In tieiIiliJoJ, doI reconocinien/o do Ios µuobIos Indígonns on oI InforIor doI forrIforIo y do In socIodnd nncIonnI. Þo hnn sIdo µocns Ins mnnIfosfncIonos socInIos quo µrofondínn nnuInr osns dIscusIonos µorquo ornn ¨InufIIos¨ on un µnís ¨sIn IndIos¨. !ns roformns consfIfucIonnIos y In IncIusIon do ¨dorochos Indígonns¨ osfán µrosonfos on In Sogundn Inrfo, CnµífuIo Cunrfo, ArfícuIo ?5, IncIso l?: ¨!oconocor In µrooxIsfoncIn ofnIcn y cuIfurnI do Ios µuobIos Indígonns nrgonfInos. CnrnnfIznr oI rosµofo n su IdonfIdnd y oI dorocho n unn oducncIon bIIInguo o InforcuIfurnI; roconocor In µorsonorín jurídIcn do sus comunIdndos, y In µososIon y µroµIodnd comunIfnrIns do Ins fIorrns quo frndIcIonnImonfo ocuµnn; y roguInr In onfrogn do ofrns nµfns y sufIcIonfos µnrn oI dosnrroIIo humnno; nIngunn do oIIns sorá onnjonnbIo, frnnsmIsIbIo nI suscoµfIbIo do grnvámonos o ombnrgos. Asogurnr su µnrfIcIµncIon on In gosfIon ro- forIdn n sus rocursos nnfurnIos y n Ios domás Inforosos quo Ios nfocfon. !ns µrovIncIns µuodon ojorcor concurronfomonfo osfns nfrIbucIonos. In: Cone/i/uci6n Je lo Aoci6n Argen/ino, sIfIo wob doI HonornbIo Sonndo do In ÞncIon, !oµubIIcn ArgonfInn, hffµ://www.sonndo.gov.nr/wob/Inforos/ consfIfucIon/cuorµol.µhµ. Cf. TnmbIon Cnrrnsco, MorIfn ¨II MovImIonfo Indígonn nnforIor n In roformn consfIfucIonnI y su orgnnIzncIon on oI Irogrnmn do InrfIcIµncIon do IuobIos Indígonns¨, 11 Ieuni6n De An/ro- Nacio n-04.indd 285 3/9/09 00:02:25 286 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS do Ios gruµos mIIIfnnfos orgnnIzndos do Indígonns osfnbnn µInnfonndo IndIrocfnmonfo quo oI dobnfo sobro In vIsIbIIIdnd do In momorIn so roIncIonn osfro- chnmonfo con oI dobnfo sobro In consfIfucIon do In cIudndnnín n nIvoI nncIonnI y frnnsnncIonnI no soIo on oI ámbIfo µoIífIco gonornI, sIno fnmbIon on oI do Ins µoIífIcns doI conocImIonfo. 52 J. I. !yofnrd µInnfonbn quo orn Imµorfnnfo vor n Ins nsocIncIonos do In momorIn y n sus rocInmos, como ¨sIgnos¨, no como ¨hochos¨. 53 Isfo os, más nIIá do Ios dosnfíos n Ios crIforIos do vorosImIIIfud hIsforIcn y n Ins IogIcns do In In- dngncIon Imµuosfns In dIscIµIInn. SI soguImos nI !Iosofo, In ¨IncIusIon doI IndIo on In hIsforIn doI forrorIsmo¨ dobo vorso como un ¨sIgno¨, como un frnzo µoIífIco bnjo In Idon do quo fodn dosfruccIon no Imµono oIvIdo, µoro sí un sonfImIon- fo |feeling]. !os hIsforIndoros, µInnfon !yofnrd, doborínn µrosfnr nfoncIon n osos sIgnos quo dosnfínn Ins normns doI conocImIonfo y In confInuIdnd, µoro quo hncon preeencio on In µorcoµcIon confomµoránon do In hIsforIn. 54 II MovImIonfo Indígonn no soIo ImµrImo coofnnoIdnd sIno fnmbIon confInuIdnd fomµornI y conoxIon nsocInfIvn n In vIoIoncIn hIsforIcn dosdo Ins Cnmµnnns doI ÐosIorfo. 55 Þo pologlo Jel Mercoeur Iron/eroe Cul/urolee , CiuJoJonlo. ¨TorrIforInIIdnd y IoIífIcns IndIgonIsfns on Ios µnísos doI Morcosur¨, IIrIáµoIIs-!ruguny, ll-l4 do novIombro do l99?. hffµ://InnIc.ufoxns.odu/µrojocf/ofoxf/IIIIns/ vrµ/MorIfn_Cnrrnsco.hfm. 52 Achugnr, Hugo: ¨II Iugnr do In momorIn, n µroµosIfo do monumonfos (mofIvos y µnronfIosIs)¨, op. ci/., 2002, µ. 202. 53 CIfndo on Ðuvonngo; IIofor: ¨Tho µoIIfIcs of momory nnd forgoffIng nffor AuschwIfz nnd Apor/leiJ¨, op. ci/., µµ. l-32; osµ. µµ. 20-2l. 54 1Jen. 55 II hIsforIndor OsvnIdo Inyor os quIon dosdo hnco nnos µorsIguo un µroyocfo do osfudIo sIsfomáfIco do In ¨hIsforIn do Inrgn durncIon do In vIoIoncIn do osfndo¨ on ArgonfInn. Cf. Inyor, OsvnIdo (coord.) Hie/orio Je lo cruelJoJ orgen/ino, op. ci/., vonso fnmbIon oI foxfo do In conforon- Nacio n-04.indd 286 3/9/09 00:02:25 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 28? µor oIIo hnbrá dIsµosIcIon dosdo In hIsforIn cono Jieciplino µnrn ncoµfnr quo so frnfn doI nieno gonocIdIo, o quo son Ios nienoe mofodos, o quo osfnmos nnfo Ios nienoe µorµo- frndoros. Isfn nnrrncIon µuodo sor Imµufndn, µoro hny unn o!cncIn sImboIIcn on osfo rocInmo. II mIsmo no µrofondo dIsforsIonnr oI ovonfo, sIno dosgnrrnr In frnmn µnrn IncIuIrso ndonfro; dosonfrnnnr Ios sIgnos do In hIsforIn nncIonnI, In- cIuso Ios nognfIvos como oI forrorIsmo, µnrn ndquIrIr dosdo nIIí unn µrosoncIn hIsforIcn coIocfIvn. In osfo gosfo µoIífIco quo os ndomás conmomornfIvo, oI MovImIonfo so IncIuyo on oI roforonfo más drnmáfIco do In lie/orio nncIonnI (µnsndn) µnrn rocInmnr su µrosoncIn on In eocieJoJ nncIonnI (µrosonfo), dosdo oI IrrofufnbIo Iugnr do In vícfImn coIocfIvn. Y µnrn oso os nocosnrIo, como on fodn omµrosn do IdonfI!cncIon, sor µnrfo do Ios símboIos quo gnrnnfIznn In comµronsIon do In nccIon y oI drnmn. Anfo In nnfurnIIzncIon hIsforIcnmonfo ofocfIvn do In InvIsIbIIIdnd doI Indígonn, so µroduco osfo dosgnrro Inosµorndo, IrrIfnnfo, quo no µormIfo, nnfo fodo, In nnfurnIIzncIon do In momorIn nI su osI!cncIon. InovIfnbIomonfo, n µnrfIr do nIIí, Ios ¨IndIos¨ ornn hIsforIcnmonfo nrgonfInos, osfnbnn on Iuonos AIros, y µodínn y snbínn hnbInr oI mIsmo Iongunjo doI Isfndo. 56 cIn µronuncIndn on !dIno on 2002. Cf. Inyor, OsvnIdo: ¨ArgonfInn: 86 nnos do domocrncIn¨, conforoncIn µronuncIndn on juIIo do 2002 on !dIno, Vien/oe Jel Sur Aeocioci6n Citil on line, hffµ://www.vIonfosdoIsur.org/ Inyor?.hfm. 56 In µnrfo, In dIscusIon quo so dIo dosµuos fomo oI cnmIno osµorndo: oI do In µrofundn moIosfIn do quIonos croyoron quo osfo ¨nsnIfo¨ dIsmInuIrín o dIsforsIonnrín Ins vícfImns ¨vordndorns¨ do In dosnµnrIcIon do µorsonns µor rnzonos µoIífIcns on In docndn do l9?0. Cf. InfrovIsfn con M.I. SIn ombnrgo, oI µrobIomn quo osfo µInnfon os do ofrn índoIo cunndo fnmbIon orgnnIzncIonos do In dorochn µoIífIcn µIdon In IncIusIon do Ios nsosInndos µor In guorrIIIn on oI musoo do In momorIn. Cf. ¨!os sobrovIvIonfos do In µnfofn do In ISMA fnmbIon fuvIoron su mIsn¨, op. ci/. Aquí, on cunnfo n In dIscusIon quo osfnmos µInnfonndo, Ios nrgumonfos son cInros: Ios ¨cnídos¨ ornn µnrfo do un Isfndo dIcfnforInI, forrorIsfn, y muchos do oIIos, gruµos Nacio n-04.indd 287 3/9/09 00:02:26 288 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS IIogífImos µnrnmIIIfnros quo formnbnn µnrfo do Ios ¨gruµos do fnrons¨, on In cnIIo o on Ios cnmµos do conconfrncIon. Cf. Loe MoJree, AudIovIsunI ÐocumonfnI, ÐIr. !ourdos IorfIIIo, !SA, l98?. Ðobomos hncor, on µrImor Iugnr, unn dIsfIncIon ofIco-µoIífIcn: osfos ornn µnrfo do In mnquInnrIn nsImofrIcn doI Isfndo forrorIsfn (oI nrgumonfo quo hnco socIoIogIcnmonfo InofIcnz n In ¨foorín do Ios dos domonIos¨). Ahorn bIon, oI ofro µrobIomn, oI do sI hny Iugnr µnrn In nnnmnosIs como 'rocordncIon` do cunIquIor hocho vIoIonfo (y µor Io fnnfo cunIquIor muorfo), os ofro µunfo µrobIomáfIco quo fnmbIon dobo dIforoncInrso y quo rocorro Ios osfudIos doI frnumn coIocfIvo dosdo In Shoá. ¸Hny Iugnr µnrn ¨conmomornr¨ n Ios ¨cnídos¨ doI ojo on In Sogundn Cuorrn¨ ¸SI Io hny, cuól ee oso Iugnr fronfo n In dosmosurn do In vIoIoncIn quo ImµIIco oI HoIocnusfo¨ Cf. Iorgor, Jnmos: Af/er /le enJ, op. ci/., µµ. l9 y ss. II Iugnr do In ononneeie eoliJorio quo µroµono IonjnmIn y n In quo Hnbormns nIudo, quodn vodndn µnrn oIIos. Cf. Ðuvonngo, IIofor: ¨Affor AuschwIfz nnd opor/leiJ¨, op. ci/., µµ. ? y ss. SIn ombnrgo, oso no ImµIIcn quo no son yn oI momonfo hIsforIco µnrn comonznr n rovIsnr oI µor quo do Ins muorfos, do /oJoe Ins muorfos, do fodo crImon orgnnIzndo, onfronndo y µInnondo, más nIIá do cunIquIor IdooIogín comµnrfIdn, y ¨condonnr y rosIsfIr In vIoIoncIn do cunIquIor formn¨; quo fuo sIomµro In µroocuµncIon do IonjnmIn. In ArgonfInn, un grnn dobnfo µubIIco nI rosµocfo quo no µodromos nbordnr nquí surgIo cunndo oI conocIdo fIIo- sofo nrgonfIno y ox mIIIfnnfo guorrIIIoro Óscnr doI Inrco µInnfoo on unn rovIsfn do dobnfo µoIífIco do roInfIvnmonfo nmµIIn cIrcuIncIon (y, no monos Imµorfnnfo, odIfndn on oI InforIor doI µnís), quo oI orn fnmbIon ¨cuIµnbIo¨ µor hnbor mnfndo on In guorrIIIn. In oI ncfo sInguInr do mnfnr orgnnIzn- dnmonfo, µInnfon ÐoI Inrco, no cnbon dIforoncIns do grndo o do rnzonos: ¨más nIIá do fodo y do fodos, IncIuso hnsfn do un µosIbIo dIos, hny oI no no/oróe (.) Þo un mnndnfo quo vIono do nfuorn, dosdo ofrn µnrfo, sIno quo consfIfuyo nuosfrn InconcobIbIo o InnudIfn InmnnoncIn¨. ÐovoInndo nIgunos do Ios momonfos más ínfImos y vIoIonfos doI movImIonfo guo- rrIIIoro y oxIgIondo ndomás un ncfo do confrIcIon coIocfIvo µor µnrfo do In IzquIordn mIIIfnnfo, ÐoI Inrco no InvnIIdn in /o/o oI nccIonnr do Ios gruµos do oxfromn IzquIordn, nI oquIµnrn, como nIgunos sugIoron, In guorrIIIn nI Isfndo dIcfnforInI forrorIsfn. !o quo oI fIIosofo nsovorn os quo el leclo Je A su voz, Irrumµínn on unn nuovn con!gurncIon cuIfurnI o IdooIogIcn do In ArgonfInn µosf-200l. !n mnrcn forrIforInI doI musoo on consfruccIon, on µIono frnzo urbnno rocuor- dn fnmbIon In gononIogín do Ins nncIonos modornns InfI- nonmorIcnnns, un fIµo osµocí!co do modornIdnd vornácu- Nacio n-04.indd 288 3/9/09 00:02:26 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 289 In µoscoIonInI. In ArgonfInn, oI IndIo quodo roIogndo fuorn do osn con!gurncIon: n Ins rosorvns con!nndns, oI romofo osµncIo rurnI nIojndo doI euje/o /erri/oriol do In nncIon, In ¨µnmµn grIngn¨. 5? SIn ombnrgo, dosdo In oxµIosIon do In crI- sIs nrgonfInn, on Ios grnndos nolle comorcInIos do In cnIIo IIorIdn do Iuonos AIros, µuodon vorso n!chos onormos con In cnrn sucIn do nIgunn nInn do rnsgos /ollo, o do mujoros Indígonns fojIondo Innn con In InscrIµcIon ¨/onIien eonoe orgen/inoe¨. Irn In nuovn nµuosfn do In nufocfonín nncIonnI y más nun, do In µorfononcIn InfInonmorIcnnn (sIomµro on dudn) ofrocIdn nI furIsmo InfornncIonnI. SI Ins nsovorncIonos doI onfoncos µrosIdonfo doI Musoo ÞncIonnI ornn Imµon- snbIos µnrn oI nno 2000, fnmbIon Io orn osfn ¨mnrcn¨ doI IndIo on Ins cnIIos confrnIos do In cIudnd ¨ouroµoIzndn¨ do !nfInonmorIcn. !n ¨coIobrncIon do In frndIcIon¨ como nIgo ufII n nuosfrns modornIdndos µorIforIcns no os un hocho no/or Je nonero plonificoJo no oJni/e ningun concep/o, iJeol liIer/orio, roc6n eociol o /roecenJencio que lo jue/ifique, y µor ondo µIdo, /onIien, unn Iocfurn crífIcn y µubIIcn, µoIífIcn o hIsforIcn, do In guorrIIIn do Ios nnos sofonfn, on In quo oI mIsmo µnrfIcIµo, omµrosn quo nun osfá µondIonfo. SIn ombnrgo, In onormo µoIomIcn µrovocndn onfro sus coIogns y vIojos comµnnoros do mIIIfnncIn hubo quIonos sugIrIoron quo ÐoI Inrco dobín sor hosµIfnIIzndo o frnfndo µsIquIáfrIcnmonfo, como docInrn unn do Ins cnrfns doI dobnfo muosfrn quo os muchísImo Io quo quodn µor dIscufIr, docnnfnr, ncoµfnr y rofIoxIonnr on oI confoxfo oxfromndnmonfo vIoIonfo do In uIfImn dIcfndurn nrgonfInn. Inrn osfo dobnfo, consuIfoso In µoIomIcn comµIofn on un dossIor Infogrndo µor dos cnrfns do Óscnr doI Inrco y In µoIomIcn oxfondIdn µor ofros nuforos on vnrIos nuforos, Ao no/or. SoIre lo reeponeoIiliJoJ, !n InfomµorIo, IdIcIonos doI CícIoµo y !nIvorsIdnd ÞncIonnI do Cordobn, Cordobn, 200?. 5? Isfo µunfo os roconocIdo ofIcInImonfo dosdo Ins roformns n In ConsfIfucIon do l994, µoro fnmbIon os roconocIdo dosdo oI µunfo do vIsfn gIobnI do In sIfuncIon Indígonn. !nn sombInnzn do osfn sIfuncIon on Ins µoIífIcns µubIIcns µuodo vorso on In µágInn wob ofIcInI do In IogIsInfurn do In µrovIncIn do Chnco, unn do Ins dIvIsIonos µoIífIcns nrgonfInns con más µrosoncIn Indígonn. Cf. hffµ://www.chnco.gov.nr/gobIorno/CII/AborI- gonosÐoIChnco/fomns_nborIgonos_IIfornI.hfm. Nacio n-04.indd 289 3/9/09 00:02:26 290 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS nuovo nI dosconocIdo. 58 Ioro on osfo confoxfo on oI cunI Ios sIgnos do Ios con!nos son ¨frnídos¨ n In cnµIfnI (confro do sIg- nI!cncIon nncIonnI) como unn mnrcn do IdonfIdnd, sIguo quodnndo más o monos cInro quo Ios Indígonns fnmbIon son nrgonfInos µorquo so Insorfnn on oI nuovo modoIo frncnsndo do un Isfndo quo nocosIfn oxµorfnr unn Idon do frndIcIon for eole. Ioro on In cnIIo IIorIdn soIo osfá In fofo. !n vondodorn y Ios cIIonfos convorsnn on un IngIos nµncIbIo sobro unos µroducfos quo vIonon ¨do fnn Iojos¨ (unn Iojnnín quo on In ImngInncIon nnfroµoIogIcn so oxfondIo on oI fIomµo). In osn nuovn µrosoncIn ¨formnfondn¨ quo so oforgn n Ios Indígonns, osfos on ofocfo son nrgonfInos; µoro osfán on Jujuy y vIvon on oI µnsndo. Is oso con!nnmIonfo sImboIIco oI quo consfIfuyo µnrfo doI ImngInnrIo socInIIzndo sobro Ios Indígonns on ArgonfInn, como mnnorn do roforznr en lo experiencio eociol , poll/ico In nogncIon do In dIforoncIn on oI µrosonfo, modInnfo In roIforn- cIon consIsfonfo do un sIIoncIo. 59 II rocInmo µor Insorfnrso on oI musoo Infonfn sonnInr In mnrcn forrIforInI doI IndIo on In cIudnd, doI Indígonn urbnno, unIvorsIfnrIo, hnbIfnnfo do un 58 IovInoIII, IIIznbofh: ¨SoffIor modornIfy nnd fho quosfIon for nn IndIgonous frndIfIon¨, on Cnonknr, ÐIIIµ (od.): Al/erno/ite MoJerni/iee, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ðurhnm y !ondros, 200l. Cf. fnmbIon Ðubo, Snurnbh: ¨IsµncIos oncnnfndos y Iugnros modornos¨, on Ðubo, Snurnbh; Innorjoo-Ðubo, IshIfn; MIgnoIo, WnIfor (ods.): MoJerniJoJee coloniolee. O/roe poeoJoe, lie/orioe preeen/ee, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 2004, µµ. l06 y ss. 59 In nuosfro nncInjo omµírIco µuodo cIfnrso un dnfo IIusfrnfIvo: AIojnndro CrImson nrguyo quo osfndísfIcnmonfo y on formInos roInfIvos sogun Ios uIfImos dos consos, ArgonfInn fIono más Indígonns quo IrnsII. MIonfrns so consfruyo un fIµo rogIndo do ¨vIsIbIIIdnd¨ doI IndIo on In nn- cIon brnsIIorn (modIndn on grnn µnrfo µor In Inbor do In nnfroµoIogín on In consfruccIon do In nncIon), on ArgonfInn oI oxIfo do In nogncIon, hnco quo on oI gruoso do In oµInIon µubIIcn oso dnfo no so conozcn. Cf. CrImson, AIojnndro: ¨!n nncIon dosµuos doI (do)consfrucfIvIsmo¨, Aueto SocieJoJ, l84, 2003, µµ. 33-45. Nacio n-04.indd 290 3/9/09 00:02:26 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 29l bnrrIo µorfono cunIquIorn, quo oxIgo oI roconocImIonfo do Ins vIoIoncIns hIsforIcns on unn gononIogín más nmµIIn quo vI- sIbIIIco µoIífIcnmonfo Ios sIgnos nncIonnIos do In oxcIusIon. 60 In osfn dIsµufn µor In con!gurncIon do IdonfIdndos on forno n In momorIn hIsforIcn, so ImµrImo unn roIncIon onfro Ins mnnIµuIncIonos gIobnIos do In IdonfIdnd, y Ins nµroµIncIonos nncIonnIos, IocnIos, do In dIvorsIdnd. !os rocInmos µubIIcos µor unn rocon!gurncIon do In fomµornIIdnd y Ios sujofos, nµnrocon on un momonfo on quo ¨oI IndIo¨ on In ArgonfInn µosf-crIsIs onfrn n jugnr oI µnµoI doI ¨IndIo hIµorronI¨. In oI, In fnbrIcncIon moIdondn do un sujofo IdonI (sorIndn, roguIn- dn, oncnsfrndn on Ios mnndnfos gIobnIos do In IdonfIdnd, In dIforoncIn y In frndIcIon), suµInnfn nI ¨sujofo hIsforIco¨. 6l 60 A su voz, osfn µrosoncIn InforµoIn nI µroµIo socfor Indígonn. Iorquo oI MovImIonfo Indígonn ArgonfIno osfá frngmonfndo y on osn frngmon- fncIon In µugnn µor In ¨nufonfIcIdnd¨ doI Indígonn os fnmbIon unn µugnn Infornn: oI IndIo urbnno, ¨IndIo frucho¨, no fIono IogIfImIdnd µnrn rocInmnr µor Ios ofros, Ios ¨vordndoros IndIos¨. Vonnso Ins rofIoxIonos do Cnrrnsco, MorIfn, ¨II MovImIonfo Indígonn nnforIor n In roformn consfIfucIonnI y su orgnnIzncIon on oI Irogrnmn do InrfIcIµncIon do IuobIos Indígonns¨, op. ci/. 6l Tomo oI concoµfo do ¨IndIo hIµorronI¨ do AIcIdn !Ifn !nmos: ¨Tho hyµorronI IndInn¨, cIfndo on Sognfo, !Ifn: ¨AIforIdndos hIsforIcns/IdonfIdn- dos µoIífIcns: unn crífIcn n Ins corfozns doI µIurnIIsmo gIobnI¨, op. ci/., µµ. l-28. !Ifn Sognfo µInnfon quo ¨oI osµojo gIobnI dovuoIvo n Ins cnfogoríns hIsforIcns su Imngon nhorn frnnsformndn on In do consumIdoros mnrcndos. Isfn mnrcn do consumIdor con gusfo µrovIsIbIo os, on buonn modIdn, In mnrcn ofnIcn¨. Sognfo, !Ifn: ¨AIforIdndos hIsforIcns/IdonfIdndos µoIífIcns: unn crífIcn n Ins corfozns doI µIurnIIsmo gIobnI¨, op. ci/., µ. 8. Ior ofro Indo, donfro doI dIscurso hIsforIco doI ¨crIsoI do rnzns¨ on ArgonfInn, orIgInnI- monfo más µrocIIvo n conformnr In µorsµocfIvn nncIonnIIsfn oncnsfrnndo n Ios oIomonfos do In InmIgrncIon ouroµon quo nI Indígonn, oI IndIo nhorn os subsumIdo on oI. Sognfo µInnfon quo Ins oxµrosIonos ¨moofIng µof¨ on Isfndos !nIdos, ¨crIsoI do rnzns¨ on ArgonfInn y ¨cndInho do rnzns¨ on IrnsII, más nIIá do su nµroxImndn frnduccIon sománfIcn, sIgnIfIcnn cosns comµIofnmonfo dIsfInfns on cndn uno do Ios confoxfos. Cf. 1IiJ., µµ. l0-ll. In ArgonfInn, oso ¨crIsoI¨ conIIovn In mnrcn IdooIogIcn do In dos-ofnIfIcncIon, do In dIforoncIn ¨omµnquofndn¨ on un modoIo ¨corgole/i- Nacio n-04.indd 291 3/9/09 00:02:26 292 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS II rocInmo do osfo socfor os Imµorfnnfo no soIo µorquo so Infonfnn rovIsnr Ios concoµfos do gonocIdIo y forrorIsmo do osfndo, sIno fnmbIon Ios roforonfos do In cIudndnnín, In socIodnd cIvII, Ios símboIos nncIonnIos y Ios gosfos con- !gurndoros do In ¨nuovn modornIdnd¨ µosf-crIsIs. Isfn modornIdnd Innugurn, como quIorn quo son, unn sonsIbIII- dnd hIsforIcn InodIfn: In mnrcn do In coIonIn on oI osµncIo urbnno doI Inrís InfInonmorIcnno, oI frnzo µoscoIonInI on Ios sujofos quo nsnIfnn n In hIsforIn on un rIfo quo vuoIvo n romµor oI símboIo quo oI osfndo µrofondín crIsfnIIznr. II dosµInznmIonfo doI MovImIonfo Indígonn os cInvo: fomn oI osµncIo hIµorronI dondo oI Isfndo Io con!no (y fnmbIon oI ImngInnrIo InfoIocfunI), y Io convIorfo on un osconnrIo do sujofos hIsforIcos, roufIIIznndo In ¨morcnnfIIIzncIon¨ do su Imngon on oI comorcIo gIobnI do In ¨frndIcIon¨ µnrn rosfnurnr In coofnnoIdnd (forrIforInI, fomµornI y µoIífIcn) ol in/erior Je lo eocieJoJ nocionol, µIdIondo un osµncIo µnrn In momorIn quo no osfnbn ¨µrogrnmndo¨ on nIngunn ngondn: o!cInI nI ¨subnIfornn¨. Ahorn bIon, mI nnáIIsIs no Infonfn InscrIbIr osfo µodIdo do sufurn on In fomµornIIdnd y osfo onsnnchnmIonfo do In concoµcIon hIsforIcn do In vIoIoncIn como un cnso nIsIndo. Ofro hocho rocIonfo on oI ¨osµncIo µubIIco¨ urbnno moroco nfoncIon. !ocordomos In ombIomáfIcn rondn do Ios juovos conen/e¨ osfnbIocIdo dosdo fuorn. Ioro n su voz, fnmbIon µosoo on oI sono do osfn nuovn momorIn µubIIcn dofInIdn µor oI Isfndo (y µor In Socrofnrín do TurIsmo básIcnmonfo), dos ndIfnmonfos cInvo. Ior un Indo, oI IndIo Ingrosn donfro do In mnfrIz hIsforIcn dIforoncInI do In nncIon nrgonfInn: In oscIsIon orIgInnrIn µuorfo/cnµIfnI o InforIor/µrovIncIn (oI IndIo osfá /e- rri/oriolnen/e lejoe); y µor ofro Indo, so sumn In bIfurcncIon fomµornI: oI IndIo tite en o/ro /ienpo. IndudnbIomonfo, quIonos no oncnsfrnn on osfo µnrndIgmn rncInI son quIonos nfIrmnn, como oI Motinien/o 1nJlgeno (en fornoci6n). ¨soy Indígonn µoro fnmbIon unIvorsIfnrIo, soy Indígonn µoro fnmbIon urbnno y µorfono, soy Indígonn µoro fnmbIon vícfImn doI forro- rIsmo do osfndo¨, µorquo dososfnbIIIznn nquoI ¨combo¨ µrofIjndo. Sognfo, !Ifn: ¨AIforIdndos hIsforIcns/IdonfIdndos µoIífIcns.¨, op. ci/., µ. l2. Nacio n-04.indd 292 3/9/09 00:02:26 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 293 quo ronIIznbnn Ins Mndros do IInzn do Mnyo µIdIondo In nµnrIcIon con vIdn do Ios dofonIdos-dosnµnrocIdos on In µInzn homonImn do Iuonos AIros. In unn do Ins uIfImns ¨mnr- chns do In rosIsfoncIn¨, oI juovos l do dIcIombro do 2005, 62 In formn do In rondn µormIfín confomµInr, nfrnvosndns, nIgunns do Ins nuovns ro-con!gurncIonos doI µnsndo, In momorIn y oI µrosonfo on oI osconnrIo µubIIco. II gruµo do In AsocIncIon Mndros do IInzn do Mnyo µorfnbn unn consIgnn cuyn do- mnndn osfnbn µInsmndn on unn onormo bnndorn nrgonfInn quo docín ¨no nI µngo do In doudn oxfornn¨. Afrás mnrchnbn oI gruµo do AbuoIns do IInzn do Mnyo. Más nfrás nun, Ion- fnmonfo y como nmµnrndos µor Ins Mndros quo Ios dnbnn nIIonfo µnrn mnrchnr, hnbín un gruµo do hombros do rnsgos cInrnmonfo Indígonns, µrovonIonfos do Ins ,ungoe doI norfo nrgonfIno. Como corrnndo osfns rondns sucosIvns on un grnn círcuIo nbnrcndor, osfábnmos ¨nosofros¨, Ios osµocfndoros, grnn µnrfo do oIIos/nosofros furIsfns oxfrnnjoros, ouroµoos on su mnyor modIdn, quo fomnbnn fofogrnfíns y nµInudínn oI gosfo (!gs. 40 y 4l). Aquí hny unn nµroµIncIon doI ombIomn µor µnrfo do Ios Indígonns: su mofIvo orn µosIcIonnrso fronfo n In µronsn y nI furIsmo InfornncIonnI (quo Ibnn n vor mnrchnr n !ns Mndros, no n nborígonos norfonos quo oscrIbínn µnncnrfns on /ollo) y n rocInmnr µor ¨In nenorio Je lo perJiJo eeculor Je loe /ierroe dosdo In coIonIn hnsfn In InsfnIncIon do Ins nuovns µnµoIorns o IngonIos do corµornfIvos InfornncIonnIos¨, como unn do sus µnncnrfns roznbn. Aunquo oI movII orn µrácfIcn- monfo dosconocIdo µnrn In oµInIon µubIIcn nrgonfInn (µocos 62 !n µrImorn IrruµcIon do Ins Mndros on In IInzn do Mnyo fuo oI 30 do nbrII do l9??, sIofo mosos dosµuos do quo comonznrn In dIcfndurn mIIIfnr. Su Iuchn y µrosoncIn on In IInzn do Mnyo fuo µrácfIcnmonfo InInforrumµIdn hnsfn oI 26 do onoro do 2006, cunndo Hobo do IonnfInI, µrosIdonfn do In AsocIncIon do Mndros do IInzn do Mnyo mnnIfosfo quo ronIIznbnn In uIfImn ¨mnrchn do In rosIsfoncIn¨. Ofrns orgnnIzncIonos do dorochos humnnos consIdornron InnµroµIndn In docIsIon. Nacio n-04.indd 293 3/9/09 00:02:26 294 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS cIudndnnos snbon quo son Ins ,ungoe on oI norfo, soIvns do monfnnn nIfnmonfo rIcns on bIodIvorsIdnd), Ios Indígonns ufIIIznron un codIgo fnmIIInrIzndo y legi/inoJo socInImonfo: mnrchnron on oI confro do Iuonos AIros junfo n !ns Mndros y dIoron In mIsmn vuoIfn cIrcuInr n In IInzn, µoro no con Ins fofos do Ios JeeoporeciJoe, sIno con fofogrnfíns do mujoros IndIns curfIdns µor oI soI on modIo do In fIorrn rosocn, con unn Ioyondn on In quo so Ioín, on /ollo y on osµnnoI: Þosofros fnmbIon somos nrgonfInos. Þosofros fnmbIon somos Ios dosnµnrocIdos do In fIorrn. 63 Adomás do oso codIgo do subnIfornIdnd, ombIomn doI µodIdo do momorIn ,o legl/ino quo ImµIIcn norclor con Ins Mndros, In comµosIcIon do In Imngon on oI nodo urbnno os oscInrocodorn: on oI µrosonfo frngmonfndo y do con!gurncIon µorIforIcn (In Iuonos AIros Ioro/o doI furIsmo InfornncIonnI), nµnroco oI rocInmo oggiornoJo do Ins Mndros, nufoµorcIbIdo como unn con/inuiJoJ con In Iuchn do sus hIjos dosnµnrocI- dos. 64 AIIí mIsmo, Ios Indígonns, como ruInns goográ!cnmonfo Iojnnns do un µrosonfo quo tite on oI µnsndo µnrn grnn µnrfo doI ImngInnrIo socInI nrgonfIno, Inforrumµo osn osconn y so 63 ObsorvncIon µnrfIcIµnnfo, IInzn do Mnyo do Iuonos AIros, l do dIcIombro do 2005. II gruµo condonsndo nIIí µorfonocín n Snn SnIvndor do Jujuy. 64 Cf. Vázquoz, Inos; CorInI, !IIsos; CnIIogos, MnrIsn; ÞIoIson, Co- rnrdo; IµsfoIn, IIIsn; !odríguoz, CnrIos: Luclor eienpre. Loe norcloe Je lo reeie/encio, 19S1-2003, IdIcIonos Mndros do IInzn do Mnyo, Iuonos AIros, 2004, osµ. µµ. l23 y ss. Inrn unn vIsIon doI concoµfo do ¨nuovn rosIsfoncIn¨ dosdo Ins Mndros, µµ. l?9 y ss. SIn ombnrgo nIgunos µonsn- doros como Hocfor SchmucIor, nrguyon quo oso µnso on In domnndn, osn ¨nµroµIncIon¨ do In ¨Iuchn¨ quo In gonorncIon do Ios dosnµnrocIdos hnbrín IIbrndo, µInnfon un µrobIomn cInvo: In nnuIncIon doI dosnµnrocIdo on osn ¨oncnrnncIon¨ con oI, do fusIon con su IdonI; oI ¨borrnmIonfo doI cuorµo¨ como ¨borrnmIonfo doI crímon¨ quo oxµono su dosnµnrIcIon. Cf. SchmucIor, Hocfor: ¨!ns oxIgoncIns do In momorIn.¨, op. ci/., µ. 9. Nacio n-04.indd 294 3/9/09 00:02:26 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 295 cuoIn on un rocInmo quo os sIomµro un nµoInfIvo n In momo- rIn. Iorquo In rondn do Ins Mndros, sImboIIcnmonfo, nuncn dojnrá do sorIo, µor más quo oI nooIIbornIIsmo hnyn sIdo oI "nnco do In uIfImn ofnµn (oI ¨no µngo n In doudn oxfornn¨ y oI ¨roµudIo nI nuovo ImµorInIIsmo¨ do nIgunn mnnorn susfI- fuyo In consIgnn do In ¨nµnrIcIon con vIdn¨). Ior oso mIsmo on nquoIIn mnrchn, In nufodonomInncIon do Ios Indígonns como ¨dosnµnrocIdos do In fIorrn¨ µnroco fnn oJ loc, y quIzás sIn InfoncIon rosuIfn unn µnráfrnsIs InIgunInbIo doI foxfo do Irnnz Innon, Loe ConJenoJoe Je lo Tierro. Isn nufodonomInncIon InIcIn un µrocoso do docnnfncIon hIsforIcn do Io quo ÐnvId VInns µInnfonbn yn dosdo In ncndo- mIn on l982, on un Inforrognnfo quo rosuIfnbn nIgo IrrIfnnfo µnrn muchos on nquoIIos nnos: ¨¸Iuoron Ios IndIos Ios Jee- oporeciJoe do l8?9¨¨ 65 !ojos do buscnr homoIognr µrocosos hIsforIcos dIsfnnfos y dIsímIIos, on su onsnyo VInns µrofondín ¨sufurnr¨ Ins hIsforIns do dosµososIon y vIoIoncIn doI Isfndo nncIonnI, mosfrnr µrocosos do formncIon, mufncIon hIsforI- cn y rosIgnI!cncIon do In vIoIoncIn on mnnos doI Isfndo, y In orosIon do sus bnsos do IogIfImIdnd. !o sImboIIcnmonfo Imµncfnnfo orn oI uso do unn µnInbrn yn InfrnducIbIo, Jee- oporeciJoe, como oI roforonfo hIsforIco doI horror quo on l982 yn so ncoµfnbn nI monos fuorn do ArgonfInn como unn vordnd IrroµnrnbIo. Ioro sobro fodo, VInns quorín mosfrnrIo como unn cIrcunsfnncIn quo no soIo no os oxcoµcIonnI, sIno quo funJo In hIsforIn doI Isfndo nncIonnI nrgonfIno. !Iogndo osfo µunfo quIoro rocurrIr n Io quo µInnfon Mnrc Augo nIudIondo n IonfnIIs, con rosµocfo n Ins huoIIns mno- mIcns y nI nconfocImIonfo y su roµrosonfncIon: In roµrosIon no so ojorco sobro oI nconfocImIonfo, oI rocuordo o In huoIIn nIsIndn como fnIos, sIno eoIre loe conexionee onfro 65 VInns, ÐnvId: 1nJioe, ejerci/o , fron/ero, SIgIo XXI, MoxIco, l982, µ. l2. IfáIIcns on oI orIgInnI. Nacio n-04.indd 295 3/9/09 00:02:26 296 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS rocuordos o onfro huoIIns, ¨conoxIonos do Ins quo nI sIquIorn Ins rodos forrovInrIns on quo cooxIsfon fronos do nIfn voIocIdnd y víns on dosuso µuodon dnrnos mucho más quo unn Imngon dIfusn¨. Ior Io fnnfo (.) rocordnr os monos Imµorfnnfo quo nsocInr, nsocInr IIbromonfo como so dodIcnbnn n hncor Ios surronIIsfns; nsocInr, os docIr, ¨Jieocior loe relocionee ine/i- /uiJoe, e6liJonen/e ee/oIleciJoe, poro locer eurgir o/roe, que con frecuencio eon relocionee peligroeoe¨. 66 In oI cnso do osfos Indígonns nrgonfInos quo ¨nµroµInn¨ oI ncfo do croncIon do un ¨IsµncIo µnrn In MomorIn¨ y ¨ufI- IIznn¨ In ¨!ondn do Ins Mndros¨, oI gosfo do nsocIncIon no os µnrfo do uno nuovn momorIn quo µInnfon uno con!gurncIon ¨ofrn¨ doI nconfocImIonfo. So frnfn do ncfos µorformnfIvos quo InforµoInn nI docIr do !Icoour Ins dos vorfobrns consfIfufIvns do In IdonfIdnd: oI fIomµo y In µoofIcn. Y no os cunIquIor fomµornIIdnd, sIno In do In nncIon. In µnrfo, Io quo osfá hncIondo oso socfor doI Motinien/o 1nJlgeno Argen/ino (en fornoci6n) os dososfnbIIIznr Io quo Sognfo IInmn In ¨comµIIcIdnd¨ onfro µoIífIcns congoIndns do ¨ofnIcIdnd¨ y ¨µIurnIIsmo¨ quo no dososfnbIIIznn Ins bnsos sIsfomIcns, nI confrnrIo, Ins consoIIdnn; y Ins formns ¨unI- vorsnIos¨ Inhoronfos nI Isfndo modorno, crIsfnIIzndns on un fIomµo unIco, consonsundo, homogonoo, do In nncIon. AcudIondo n Inrfhn Chnfforjoo, In nuforn roscnfn In nocIon do ¨nncIon on fIomµo hoforogonoo¨ quo oI Isfndo ImµIdo gosfnr do mnnorn cronfIvn. 6? !ocordomos quo In gosfIon doI fIomµo os un rocurso básIco n Ins formns µoscoIonInIos do 66 Augo, Mnrc: Loe fornoe Jel oltiJo, op. ci/., µ. 3l. II oncomIIIndo Inforno os cIfn do IonfnIIs, J. I.: Ce /enpe qui ne poeee poe, CnIIImnrd, Inrís, l99?. !ns cursIvns son míns. 6? Cf. Sognfo, !Ifn: ¨IoIífIcns do IdonfIdnd, dIforoncIn y formncIonos nncIonnIos do nIforIdnd¨, op. ci/., µ. ?. TnmbIon Chnfforjoo, Inrfhn: ¨A nnção om fomµo hoforogonoo¨, on Chnforjoo, Inrfhn: Coloniolieno, noJerniJoJe e poll/ico, frnd. IInvIo InquoIro IIguoIrodo, IÐ!IIA-CIAO, SnIvndor do InhIn, 2004, µµ. 69-95. Nacio n-04.indd 296 3/9/09 00:02:26 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 29? orgnnIzncIon y ndmInIsfrncIon do µobIncIonos. In osfos nc- fos, In InforµoIncIon µrovocndn µInnfon In ImµosIbIIIdnd do oscrIbIr ¨ofrn¨ HIsforIn n µnrfIr do osn dososfnbIIIzncIon; In ImµosIbIIIdnd do convorfIrIn on confrn-hogomonín, confrn- nnrrnfIvn: dobon oxIsfIr on unn con!gurncIon hoforogonon do In oxµorIoncIn socInI doI µnsndo. Iorquo, como µInnfon Þorn !nbofnIkof, osfn momorIn |bonjnmInInnn] no µnroco consfruIdn sobro nn- rrnfIvns nIfornnfIvns. Isfá hochn do chIsµnzos, Insfnnfánons, do Imágonos quo roInmµnguonn |.osns] Imágonos y objofos quo nos hnbInn do Ios suonos IncumµIIdos doI µnsndo. 68 Is µor oso quo sus nrgumonfos InsfnInn ¨roIncIonos µoIIgrosns¨ y gonornImonfo sus rocInmos no son nfondIdos. Jue/onen/e porque inti/on o peneor por fuero Je cuolquier /ipo Je epie/ene que regulorice, legiele, Jiepongo oIeJiencio gnoeeol6gico , goron/ice lo con"guroci6n iJen/i/orio o por/ir Je un Jiepoei/ito Jieciplinor legen6nico. !ns µnInbrns doI Iídor Indígonn son IIusfrnfIvns µnrn osfo µunfo: .no croo quo |Ios µuobIos orIgInnrIos] osfomos nuncn ndonfro do un musoo do In momorIn. Þo µorquo no so dIgn quo somos µnrfo do loe que loIi/oron el pole |hnco gosfos do comIIIns], sIno µorquo no fongo osµornnzns do quo oI Isfndo roconozcn oI gonocIdIo. Þo µorquo oIIos µIonson quo no oxIsfIo, sIno µorquo nquí Io quo so µono on juogo os oI forrIforIo, In µroµIn bnso do In roµubIIcn. Hoy on dín no hny mucho quo jugnrso µnrn roconocor oI gonocIdIo do Ios nnos sofonfn y µodIr µordon. Hnco nnos sí. Hoy no. Y µor suorfo roconocIoron y µIdIoron µordon. Ioro oI forrorIsmo do osfndo on unn hIsforIn do más 68 !nbofnIkof, Þorn: ¨II ángoI do In momorIn¨, on Ichovorrín, IoIívnr (comµ.): Lo niroJo Jel óngel. 1n /orno o loe TosIs sobro In HIsforIn Je Wol/er Benjonin, op. ci/., µ. l64. Nacio n-04.indd 297 3/9/09 00:02:26 298 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS do cIon nnos µono ofrn cosn on juogo: oI forrIforIo, In fIorrn, y roconocor oso os roconocor In oxµroµIncIon, y osn.osn sí os o/ro lie/orio. !n musoo quo muosfro oso os un musoo quo roconoco un ofnocIdIo µoro fnmbIon sus consocuoncIns n Inrgo µInzo on In socIodnd... 69 Isfos nrgumonfos son Imµorfnnfos µnrn comµrondor oI uso osfrnfogIco do Ios oquívocos hIsforIcos quo oI MovImIon- fo Indígonn osfá hncIondo, on µnInbrns doI Iídor. Iorquo sI µonsnmos on In vInbIIIdnd concoµfunI, In ImµugnncIon n su nrgumonfo µrovondrín, on formInos do foorín µoIífIcn, µor IInmnr /errorieno Je ee/oJo nI genociJio Indígonn. ?0 69 InfrovIsfn con M. I., Iuonos AIros, 29 do novIombro do 2005. CursIvns míns. ?0 !n Idon do nµIIcnr oI concoµfo confomµoránoo do gonocIdIo confrn Ios Indígonns osfnbn yn bnsfnnfo dIscufIdn µor Ins nIns más rndIcnIos doI µonsnmIonfo µoIífIco o InfoIocfunI, no nsí In do fomnr In cnfogorín /erro- rieno Je ee/oJo. IncIuso oxIsfo unn ¨!od do IsfudIos sobro ConocIdIo y IoIífIcn Indígonn on ArgonfInn¨ conformndn µor InvosfIgndoros do In !nIvorsIdnd do Iuonos AIros, !nIvorsIdnd do Comnhuo, y nIgunns orgn- nIzncIonos mIIIfnnfos. !os nrgumonfos µnrn nbrovnr on In fosIs gonocIdn do Ins ¨Cnmµnnns nI ÐosIorfo¨, on formInos osfrIcfnmonfo hIsforIcos, son básIcnmonfo dos: n) In ufIIIzncIon rocurronfo do In oxµrosIon ¨oxformInIo¨ on oI dIscurso µoIífIco. IjomµIos do oIIo son In conocIdn nrgumonfncIon sobro In nocosIdnd do ¨ex/erninor n Ios IndIos snIvnjos y bárbnros do Inmµn y InfngonIn¨, ufIIIzndn on oI Congroso on l8?8, nsí como Ins no- cIonos vorfIdns µor oI gobornndor do Iuonos AIros on In docndn do l820, Mnrfín !odríguoz, quo hnbInbn do ex/erninor n Ios IndIos, fnnfo nomndos como sodonfnrIos. Como coroInrIo, SnrmIonfo oxµrosnbn on oI dInrIo 1l Progreeo on l844 In fnn cIfndn µrogunfn: ¨¸!ogrnromos ex/erninor n Ios IndIos¨ Ior Ios snIvnjos do AmorIcn sIonfo unn InvoncIbIo roµugnnncIn sIn µodorIo romodInr.¨. b) oI sogundo nrgumonfo so confrn on µrobnr In oxIsfoncIn do µodor conconfrncIonnrIo (o osµocífIcnmonfo ¨cnmµos do conconfrncIon¨) on In InfngonIn AusfrnI do fInnIos doI sIgIo XIX. In unn onfrovIsfn do 2006, Ios InvosfIgndoros do In !IA ÐInnn !onfon y WnIfor doI !Io oxµIIcnron quo ¨on VnIchofn |!ío Þogro], µor ojomµIo, so rogIsfrnn |n fInnIos doI sIgIo XIX] cnmµos do conconfrncIon con nInmbros do µuns do fros mofros do nIfo, con gonfo murIondo do hnmbro µor no fonor quo comor. Iso so Ioo on Ins momorIns do Ios vInjoros gnIosos¨. Cf. Horroros, Nacio n-04.indd 298 3/9/09 00:02:26 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 299 IundnmonfnImonfo µorquo osfo gonocIdIo onfrnrín donfro do In cnfogorín do Ins ¨guorrns fundndorns¨, do In gonosIs jurídIcnmonfo vIoIonfn doI Isfndo nncIonnI modorno. Cunndo hnbInmos do forrorIsmo, µonsnmos on oI sIgIo XX, µorquo os In do!nIcIon do In ilegoliJoJ do Ios mofodos Io quo osfá on juogo on su nµIIcncIon, cosn quo on formInos osfrIcfnmonfo foorIcos µodrín objofnrso on oI cnso doI gonocIdIo Indígonn. SIn ombnrgo, oI roµrosonfnnfo doI MovImIonfo os concIonfo do oIIo. Su uso os confoxfunI y osfrnfogIco: so frnfn do re- nonIror oI gonocIdIo µnrn nrfIcuInrIo hIsforIcnmonfo, roco- nocor In gonosIs vIoIonfn doI Isfndo nncIonnI, vIoIoncIn quo ronµnroco, rocon!gurndn, on Ios µIIoguos do In fomµornIIdnd hIsforIcn. Con In snIvodnd doI oIomonfo forrIforInI, osfns µn- Inbrns nµoInn IndIrocfnmonfo n sufurnr dos µunfos cInvo, on nµnrIoncIn soµnrndos. II µrImoro so nsomojn n In dIsfIncIon quo hncín IonjnmIn onfro unn vIoIoncIn poro funJor el Jere- clo y unn vIoIoncIn poro coneertor el Jereclo. ?l II sogundo os In µrobIomáfIcn obvIn doI dosµojo mnforInI. In un Isfndo nncIonnI como oI nrgonfIno, dondo oI roconocImIonfo mIsmo !oonnrdo: ¨IsfudIo sobro Cnmµnnn doI ÐosIorfo confIrmn gonocIdIo confrn mnµuchos¨, Pogino Digi/ol, 04/08/06, hffµ://www.µngInndIgIfnI.com.nr/ nrfIcuIos/2006/2006µrIm/oducncIon5/osfudIo-dosIorfo-vIornos-040806.nsµ, uIfImo nccoso: 20/06/0?; µnrn unn dIscusIon nmµIIn vonso fnmbIon Mnz- zoo, MIguoI: ¨JuIIo A. !ocn: ombIomn do oµrosIon. Þofns sobro Ios orígo- nos do In bnrbnrIo doI Isfndo nrgonfIno¨, on Inyor, OsvnIdo (coord): Hie/orio Je lo cruelJoJ orgen/ino, f. I: Julio Argen/ino Ioco, IdIcIonos doI CCC, Confro CuIfurnI do In CooµorncIon IIoronI CorInI, Iuonos AIros, 2006; µµ. 29-58. IorsonnImonfo, no sosInyo Ios µrobIomns do In ¨nµIIcncIon¨ do un concoµfo como oI do gonocIdIo, crImInnIIzndo on l948 µor ÞncIonos !nIdns y rofrondndo µor In Corfo InfornncIonnI doI CrImon on l998, n Ins dInámIcns doI sIgIo XIX. Ioro on gonornI, como µodrá dosµrondorso n Io Inrgo do osfo cnµífuIo, osos µrobIomns osfán nfrnvosndos µor IogIcns µo- IífIcns. In sonfIdo osfrIcfo, In documonfncIon oxIsfonfo oforgn ovIdoncIn hIsforIcn confundonfo sobro uno ploneoci6n orgonicoJo Jel ex/erninio Je torioe grupoe e/nicoe en lo regi6n. Cf. 1Jen. ?l Cf. IonjnmIn, WnIfor: Poro uno crl/ico Je lo tiolencio, frnd. doI IngIos Hocfor Muronn, !ovInfán, Iuonos AIros, l995, µµ. 39 y ss. Nacio n-04.indd 299 3/9/09 00:02:26 300 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS do Ios ¨µuobIos orIgInnrIos¨ fuvo quo osµornr hnsfn l994 µnrn Insorfnrso Je iure on In ConsfIfucIon ÞncIonnI, su fonfnfIvn do µosIcIon µubIIcn on In momorIn nncIonnI como vícfI- mns do gonocIdIo Insorfn ofro foµIco: oI do In reporoci6n. In osfo cnso no so frnfn do unn roµnrncIon soIo sImboIIcn: In norco do In InfoncIon orIgInnrIn doI Isfndo osfá µrosonfo on oI rocInmo confomµoránoo do Ios sujofos. IrImoro, Indí- gonns: frnon nI µrosonfo In mnrcn-sIgno do In rnzn, nquoIIo quo ee te hocho cuorµo, dIrá !Ifn Sognfo, no como dIforoncIn objofIvn sIno como Io quo so nrrnsfrn on unn cndonn fom- µornI, mnforInI y sImboIIcn, do dosµojos, oxµIofncIonos, o ImµosIcIon nsImofrIcn do In dIforoncIn. ?2 Sogundo, Indígonns quo rocInmnn un forrIforIo: mnrcn hIsforIcn do In vIoIoncIn µnfrImonInI, Je pilloje, cuyo roconocImIonfo o!cInI, sI so hIcIorn, soIInrín oI nncImIonfo osµurIo doI Isfndo (rocordo- mos quo Ios nrgumonfos jusfI!cnforIos Inforµuosfos hnsfn In oxfonuncIon, on nquoIIn oµocn y Iuogo µor In hIsforIogrnfín IIbornI, nducon n Ins Idons mnfrIcos do In cIvIIIdnd occIdonfnI: In modornIdnd y oI µrogroso). ?3 ToJo oI µnsndo µnroco osfnr dIsµuosfo n obrnr como µnIImµsosfo dosdo oI nuovo Isfndo quo µrofondo fundnrso on In ArgonfInn µosf-crIsIs, y nucloe corfozns hIsforIcns µuodon µonorso on dudn: nenoe oquelloe in/encionee funJoJoroe. !oµonsnr dosdo nIIí In fomµornIIdnd hIsforIcn ImµIIcn onfro ofrns cosns, soguIr µrofundIznndo on oI µrosonfo nrgon- fIno como Isfndo-nncIon µoscoIonInI. Ionsnr ofrns formns, (on In cInvo Indígonn, µor ojomµIo), do Ioor oI nconfocImIonfo, ?2 Cf. Sognfo, !Ifn: ¨!nzn os sIgno¨, on Sognfo, !Ifn: Lo noci6n , eue o/roe. Ioco, e/niciJoJ , JitereiJoJ religioeo en /ienpoe Je loe poll/icoe Je iJen/iJoJ, op. ci/. ?3 Cf. Þnvnrro IIorIn, Iodro: Loe que llegoron prinero. Ino lie/orio inJlgeno Jel eur orgen/ino., op. ci/.; CnmµIono, ÐnnIoI: ¨!ocn nnfo In hIsforIn. Iunfos do vIsfn ncorcn do unn oµocn¨, on Inyor, OsvnIdo (coord.): Hie/orio Je lo cruelJoJ orgen/ino, f. I: Julio Argen/ino Ioco, op. ci/., µµ. 59-l0l. Nacio n-04.indd 300 3/9/09 00:02:26 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 30l µroµonor mocnnIsmos nnnIífIcos nIfornnfIvos µnrn comµron- dor osfns momorIns InvIsIbIIIzndns. ?4 Tonor µrosonfo quo, como µIonsn SµIvnk, ¨onfro Ins focnIcns do µroduccIon doI conocImIonfo modorno y Ins osfrnfogIns coIonInIos do µodor, no oxIsfo unn roIncIon do oxforIorIdnd¨. ?5 IodorIco !oronz µInnfon quo In(s) momorIn(s) ¨subsumon ofrns cnfogoríns nnnIífIcns mucho más do!nIdns y quo µuo- don sor ncnbndnmonfo µoIífIcns.¨ Así, In cnfogorín nnnIífI- cn do momorIn ?4 Is ovIdonfo, no soIo µor oI cnso nrgonfIno sIno más osµocfncuInrmon- fo µor Io quo ocurro con MoxIco, IoIIvIn, IrnsII o Ins muIfIµIos ¨fronforns¨ norfonmorIcnnns, quo osfnmos nnfo µrocosos do ro-confIgurncIon do Io quo WnIfor MIgnoIo donomInn Ins ¨momorIns do un soIo Indo¨ gosfndns µor oI crIoIIIsmo ¨mosfIzo y confuso¨ doI sIgIo XIX, n In sombrn do In ¨dobIo concIoncIn¨ quo gonorn In dIforoncIn coIonInI: sogun MIgnoIo somos µnrfo doI ¨homIsforIo occiJen/ol¨ on unn oµorncIon oµIsfomIcn confusn quo go- norn In Idon orrndn do unn µorfononcIn ¨dIforIdn¨ n OcciJen/e. MIgnoIo, WnIfor: ¨!n coIonInIIdnd n Io Inrgo y n Io nncho: oI homIsforIo occIdonfnI on oI horIzonfo coIonInI do In modornIdnd¨; on !nndor, Idgnrdo (comµ.): Lo colonioliJoJ Jel eoIer. eurocen/rieno , ciencioe eociolee. Perepec/itoe lo/inoonericonoe, C!ACSO, Iuonos AIros, 2000, µµ. 65 y ss. ?5 SµIvnk, CnynfrI. ¨Iosf-SfrucfurnIIsm, MnrgInnIIfy, Iosf-CoIonInIIfy nnd VnIuo¨, op. ci/., µ. 59. AI rosµocfo oxµrosn SnnfIngo Cnsfro-Comoz: ¨nIngunn foorín socIoIogIcn µuodo 'roµrosonfnr` objofos quo so oncuonfron µor fuorn doI conjunfo do sIgnos quo confIgurnn In InsfIfucIonnIIdnd doI snbor on Ins socIodndos modornns. Todo snbor cIonfífIco so oncuonfrn, yn do nnfomnno, codIfIcndo nI InforIor do un fojIdo do sIgnos quo roguInn In µroduccIon doI 'sonfIdo`, nsí como In croncIon do objofos y sujofos doI conocImIonfo. Is, onfoncos, dosdo unn cIorfn 'µoIífIcn do In InforµrofncIon` (mnforInIIzndn on unIvorsIdndos, odIforInIos, confros do InvosfIgncIon, InsfnncIns gubornnmonfnIos, ofc.) quo so µroducon Ios 'ofocfos do vordnd` do unn foorín¨. Cnsfro-Comoz, SnnfIngo: ¨!nfInonmorIcnnIsmo, modornI- dnd, gIobnIIzncIon. IroIogomonos n unn crífIcn µoscoIonInI do In rnzon¨, on Cnsfro Comoz, SnnfIngo; ModIofn, Idunrdo (ods.): Teorloe ein Jieciplino. Lo/inoonericonieno, poecolonioliJoJ , gloIolicoci6n en JeIo/e, Iorrun, MoxIco, l998. ÐIsµonIbIo on hffµ://www.onsnyIsfns.org/crIfIcn/foorIn/ cnsfro/, uIfImn consuIfn: 30/04/0?. Nacio n-04.indd 301 3/9/09 00:02:27 302 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS corroo oI fIomµo hIsforIco, nncInndo oI µrocoso hIsforIco on oxµorIoncIns IndIvIdunIos y coIocfIvns, subordInnndo oI mnrco n In oxµorIoncIn quo Io µorcIbo y Io roInfn. ?6 Ahorn bIon, fnmbIon dobomos fonor on cInro quo ¨fIomµo hIsforIco¨ os o/ro cnfogorín, y no unn susfnncIn ncnbndn o InnIfornbIo; y on fodo cnso, Io quo loe próc/icoe Je nenorio corroon, jusfnmonfo µor osfnr nncIndns on In oxµorIoncIn, os In ine/i/ucionolicoci6n do oso fIomµo hIsforIco (modorno, vn- cío y homogonoo) on unn normnfIvIdnd roguIndn y nnfurnII- zndn. II mnrco hIsforIco µuodo subordInnrso n In oxµorIoncIn µoro no subsumIrso nIIí, µorquo oIIn Io consfIfuyo. In fodo cnso dosonfrnnnrIo os Io dIfícII. SI unn do Ins fnrons básIcns quo nos quodn dosdo In dIscIµIInn os, nI docIr do ÐIµosh Chnkrnbnrfy, µrovIncInIIznrIn (¨µrovIncInIIznr Iuroµn¨ os, osoncInImonfo, µrovIncInIIznr su hIsforIn) y susfrnorIn doI mofnrroInfo doI Isfndo nncIonnI, ?? onfoncos In momorIn como ¨corruµforn¨ doI fIomµo hIsforIco cumµIo un comofIdo µoIífIco básIco. Ahorn bIon, osfo no doborín ImµIIcnr unn coIobrncIon ncrífIcn o unn ncoµfncIon do cunIquIor renenoroci6n como momorIn. ?8 AI confrnrIo, doborín convocnr n unn vIgIInncIn nncIndn on In cndonn oxµorIoncInI. Isn nµroµIncIon do In momorIn µubIIcn como momorIn coIocfIvn, µnfrImonIo nncIonnI o hIsforIco, sImboIIcnmonfo dovoIn nIgunos mocnnIsmos do Io quo AníbnI QuIjnno hn IIn- ?6 !oronz, IodorIco: ¨!ochnzo nI µromIo consuoIo. Sobro In momorIn como fIn¨, op. ci/. ?? Chnkrnbnrfy, ÐIµosh: Protinciolicing 1urope. Poe/coloniol /lougl/ onJ lie/oricol Jifference, op. ci/.; Chnkrnbnrfy, ÐIµosh: ¨IoscoIonInIIsmo y oI nrfIIugIo do In hIsforIn. ¸QuIon hnbIn on nombro do Ios µnsndos 'In- dIos`¨¨., op. ci/. ?8 Ðobomos rocordnr nquí Ins ncInrncIonos quo hncín !Icouour onfro momorIn o ImngInncIon. !n µrImorn osfá nfrnvosndn µor In µnsoIdnd, µor In ImµosIbIo rofufncIon do quo In cosn nusonfo no hnyn sIdo. Isn ImµosIbIo rofufncIon osfá nncIndn on In oxµorIoncIn. Cf. !Icoour, InuI: Lo nenorio, lo lie/orio, el oltiJo., op. ci/., µµ. 5?3 y ss. Nacio n-04.indd 302 3/9/09 00:02:27 S!JITOS ÐI !A ÞACIÓÞ, !IC!AMOS A !A HISTO!IA 303 mndo In colonioliJoJ Jel poJer. II nufor µorunno µInnfon un µunfo nodnI n nuosfrn cuosfIon: on !nfInonmorIcn no µuodo oxIsfIr nIngunn socIodnd comµIofnmonfo nocionolicoJo, ho- mogonoIzndn oxIfosnmonfo, µoquo osfo hnbrín nocosIfndo do In domocrnfIzncIon rndIcnI do In socIodnd y oI Isfndo, .Io cunI hubIorn ImµIIcndo, y nun dobo ImµIIcnr, oI µrocoso do In doscoIonIzncIon do Ins roIncIonos socInIos, µoIífIcns y cuIfu- rnIos onfro Ins rnzns, o más bIon onfro gruµos y oIomonfos do oxIsfoncIn socInI ouroµoos y no ouroµoos. ?9 Cnbo In µrogunfn sobro sI osn domocrnfIzncIon os fncuI- fnd do nIgunn nncIon on oI mundo, µoro In cIfn os µorfInonfo µorquo nIudo nI dobIo gosfo momorInI doI movImIonfo In- dígonn quorIondo sor do nIgun modo µnrfo do Ins vícfImns ovocndns on In ISMA. Iso gosfo Infonfn oxµonor In vIoIoncIn fundndorn como vIoIoncIn rncIsfn y mnrcnr un roquorImIonfo do Iocfurn como confInuIdnd fomµornI. Ioro ndomás, dovoIn quo on oI cnso nrgonfIno oI µrImor µnso nocosnrIo no os In doscoIonIzncIon do Ins roIncIonos socInIos, sIno lo ocep/oci6n Je que en el nopo eociol exie/en relocionee que ee precieo Jeecolonicor. 80 In un frnbnjo rocIonfo y con un objofo do osfudIo muy dIforonfo nI mío, !Ifn Sognfo oxµono oI ImµornfIvo nodnI más gonornI on oI quo Infonfo InscrIbIr fnmbIon mI nnáIIsIs: ?9 Cf. QuIjnno, AníbnI: ¨CoIonInIIdnd doI µodor, ouroconfrIsmo y AmorIcn !nfInn¨, on !nndor, Idgnrdo (comµ.): Lo colonioliJoJ Jel po- Jer. 1urocen/rieno , ciencioe eociolee. Perepec/itoe lo/inoonericonoe, Consojo !nfInonmorIcnno do CIoncIns SocInIos (C!ACSO), Iuonos AIros, 2000, µ. 23?. 80 InIormo, ZuImn: ¨¸Is µosIbIo doscoIonIznr In unIvorsIdnd¨¨, on MIgnoIo, WnIfor (coord.): On Decolonioli/,, SµocInI Issuo of WorlJ onJ KnouleJgee O/leruiee. A WeI Doeeier, voI. 2, dossIor l, 200?, hffµ://www. jhfc.duko.odu/wko/dossIors/l.3/documonfs/formnffodZuImn-InIormo.µdf, uIfImo nccoso: 22/ll/0?. Nacio n-04.indd 303 3/9/09 00:02:27 304 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS In nocosIdnd do µorcIbIr unn confInuIdnd hIsforIcn onfro In conquIsfn, oI ordonnmIonfo coIonInI doI mundo y In formncIon µoscoIonInI roµubIIcnnn quo so oxfIondo hnsfn hoy. 8l Isfo no quIoro docIr quo no hnyn bIfurcncIonos y quIobros, o dosµInznmIonfos rndIcnIos onfro In coIonIn y oI µrosonfo (Io cunI sorín un nbsurdo): más bIon ImµIIcn quo on osos dosµIn- znmIonfos no oxIsfo un borrnmIonfo, unn orrndIcncIon. !ns nccIonos doI MovImIonfo Indígonn y In do In nµroµIncIon do In ¨rondn¨ do In µInzn, µrodujoron un quIobro µorformnfIvo µorquo usnron frnzos InsfnIndos do momorIn µubIIcn µnrn pronuncior lo inJeciIle. Y su Iongunjo nos rocuordn quo oI ¨ofro¨ no osfá nuncn nfuorn o más nIIá do nosofros; omorgo nocosnrInmonfo on oI dIscurso cuIfurnI, cunndo µonsnmos quo hnbInmos más ínfImn y nufocfonnmonfo ¨onfro nosofros¨. 82 8l Sognfo, !Ifn: ¨II coIor do In cárcoI on AmorIcn !nfInn. Aµunfos sobro In coIonInIIdnd do In jusfIcIn on un confInonfo on dosconsfruccIon¨, Aueto SocieJoJ, 208, mnrzo-nbrII do 200?, µ. l58. In osfo nrfícuIo µuodo consuIfnrso un nnáIIsIs más oxfonso sobro coIonInIIdnd y rnzn. 82 Ihnbhn, HomI: ¨ÞnrrnfIng fho nnfIon¨, op. ci/., µ. 6. Nacio n-04.indd 304 3/9/09 00:02:27 V ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ: MOÞ!MIÞTO, TIIMIO IASAÐO Y TIIMIO CIÞIA!ÓCICO IÞ ÐOS TIXTOS !ITI!A!IOS 1ree Iueno poro eeo Je lo nenorio, Meli/6n. Ao coIe JuJo. Y el goIernoJor nonóe relo.Y o lo loro Je loe Jiecureoe ee por6 uno Je eue oconpoñon/ee. Y loIl6. HoIl6 Je Juórec que noeo/roe /enlonoe leton/oJo en lo ploco , loe/o en/oncee eupinoe que ero lo ee/o/uo Je Juórec, puee nunco noJie noe loIlo poJiJo Jecir quien ero el inJitiJuo que ee/oIo encoronoJo en el nonunen/o oquel. Sienpre crelonoe que poJlo eer HiJolgo o Moreloe o Venue/iono Co- rronco, porque en coJo onitereorio Je cuolquiero Je elloe, olll lee loclonoe eu funci6n. Hoe/o que el co/rinci/o oquel noe tino o Jecir que ee /ro/oIo Je Jon Beni/o Juórec. [Y loe coeoe que Jijo! ¿Ao ee terJoJ, Meli/6n: Tu que /ienee /on Iueno nenorio /e loe Je ocorJor Iien Je lo que reci/6 oquel fulono. J!AÞ !!!IO In osfo cnµífuIo oxnmInnro obrns IIfornrIns quo concIornon n In momorIn µubIIcn (nunquo no oxcIusIvnmonfo), n Ins ¨roInscrIµcIonos¨ do In hIsforIn y n Ins sIgnI!cncIonos do In nncIon, osµocí!cnmonfo on dos oscrIforos. II µrImoro os |305] Nacio n-05.indd 305 3/9/09 00:02:35 306 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Ivnn VIndIsInvIc, sudnfrIcnno, nncIdo on l95? y rndIcndo on Johnnnosburgo; oI sogundo os CnrIos Cnmorro, nrgonfIno, nncIdo on l962 y rndIcndo on Iuonos AIros. !nn mIsmn gonorncIon, un fIomµo sImIInr doI ¨fosfIgo µnrnIoIo¨ do Ios horroros hIsforIcos do In dIcfndurn mIIIfnr y oI opor/leiJ, rosµocfIvnmonfo. In nmbos cnsos osfudInro unn obrn µnr- fIcuInr do cndn uno: on oI cnso do Ivnn VIndIsInvIc, un IIbro do cuonfos: PropogonJo I, nonunen/e onJ o/ler e/oriee l (osµocí!cnmonfo frnbnjnro dos roInfos); y on oI do Cnmorro, unn novoIn: 1l eecre/o , loe tocee. 2 In cunnfo n In IncIusIon do In IIfornfurn on un frnbnjo sobro µroduccIonos µubIIcns ncorcn doI µnsndo y sobro In consfruccIon rIzomáfIcn do In momorIn, hny dos crIforIos quo morocon sor oxµIIcIfndos. II µrImoro fIono quo vor con In fomáfIcn nbordndn on Ins dos obrns quo nnnIIzo. Tomnr como fomn ¨In¨ IIfornfurn cuyo foµIco confrnI son oI opor- /leiJ o In dIcfndurn so convorfIrín on un IIbro on sí mIsmo y, ndomás, oxcodo mI cnmµo do formncIon y do osfudIo. !o quo Inforosn n Ios objofIvos do osfo frnbnjo os Io quo osfos dos oscrIforos µonon on osconn IIfornrIn on su obrn: unn nnrrnfIvn µnrfIcuInr sobro Ins µoIífIcns µubIIcns do In momorIn, y on osµocInI, sobro nrfofncfos monumonfnIos y su cnµncIdnd do sIgnI!cnr on momonfos hIsforIcos osµocí!cos. Abordnn n Ios monumonfos y Ios musoos sobro (o on) µorIodos frnumáfIcos l VIndIsInvIc, Ivnn: PropogonJo I, nonunen/e onJ o/ler e/oriee, op. ci/. In ndoInnfo so cIfnrá IM on oI cuorµo doI foxfo. 2 Cnmorro, CnrIos: 1l eecre/o , loe tocee, op. ci/. SIn ombnrgo, ndvIorfo quo on Ios cnsos on quo son nocosnrIo rocurrIro n In novoIn nnforIor doI mIsmo nufor, 1l eueño Jel eeñor juec, µor frnfnrso do unn obrn cuyn frnmn frnnscurro on oI mIsmo osµncIo, µoro on dIsfInfo mnrco fomµornI, como nnnIIznro Iuogo. Isfn novoIn, junfo con 1l eecre/o , loe tocee, y Loe ieloe oscrIfn on l99l formnn do nIgunn mnnorn unn frIIogín quo rouno osµn- cIos, µorsonnjos y un nucIoo comun: In hIsforIn nrgonfInn y sus oµrobIos: In ¨conquIsfn¨ doI dosIorfo, In uIfImn dIcfndurn, In guorrn do MnIvInns. Cf. Cnmorro, CnrIos: 1l eueño Jel eeñor juec, !n IágInn, Iuonos AIros, 2005 |l994]. Nacio n-05.indd 306 3/9/09 00:02:35 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 30? como fomn confrnI, y no (o no soIo) oI µorIodo on sí. A su voz, nmbos nuforos fIonon como roforoncIn n vocos fnngoncInI unn crífIcn nI horIzonfo fofnIIznnfo do In hIsforIn nncIonnI. !o Imµorfnnfo os quo osn crífIcn ueo oI osµncIo do In IIforn- furn, no-roguIndo on µrocodImIonfos hIsforIográ!cos, µnrn oxµonor unn nnrrncIon on In cInvo yn cIfndn do IonfnIIs, µormIfIondo Ins nsocIncIonos IIbros, ¨dIsocInndo Ins roIncIo- nos InsfIfuIdns¨. 3 Isfo no so hnco on nInguno do Ios cnsos µnrn cnnonIznr ofrn nnrrnfIvn, sIno µnrn coIocnr oI sIgno do In ndvorfoncIn, doI mnIosfnr junfo con oI µrIncIµIo fuorn do fodn IngonuIdnd do In dudn oµIsfomIcn. II sogundo crIforIo consIdorn oI µodor sImboIIzndor quo fIono In IIfornfurn µnrn roforIr n momonfos do quIobro, fronforIzos o frnumáfIcos. In ofrns µnInbrns, oI µodor do In IIfornfurn (quo µor Io gonornI no fIono In hIsforIn µor rnzonos do oxIgoncIn dIscIµIInnr onfro ¨objofIvIdnd¨ o ¨ImµnrcInIIdnd¨, como sonnIábnmos on In InfroduccIon) µnrn hncor µoofIcn nI ¨Imµncfo doI hocho¨. Como oxµrosn Cooffroy Hnrfmnn, quIon hn osfudIndo Ins roIncIonos onfro vIoIoncIn hIsforIcn y IIfornfurn, .on In IIfornfurn, como on In vIdn, oI ovonfo más sImµIo µuo- do rosonnr do mnnorn mIsforIosn, osfnr InvosfIdo do nurn, y fondor n sImboIIznr. In osfo sonfIdo, Io sImboIIco no ImµIIcn unn nogncIon do In ovIdoncIn, do Io IIfornI o roforoncInI, sIno más bIon su InoxµIIcnbIo InfonsI!cncIon. 4 PropogonJo I, nonunen/e onJ o/ler e/oriee fuo oscrIfo on Johnnnosburgo y µubIIcndo on l996 on Cnµo Town. II confoxfo, yn no hnrá fnIfn nhondnr, os oI do unn SudáfrIcn convuIsIonndn µor Ins omorgonfos ¨momorIns muIfIµIos¨ doI 3 CIf. on Augo, Mnrc: Loe fornoe Jel oltiJo., op. ci/., µ. 3l. Vonso cnµ. ¨Sujofos do In nncIon, rocInmos n In hIsforIn¨. 4 Hnrfmnn, Cooffroy: ¨On frnumnfIc knowIodgo nnd !Ifornry SfudIos¨, cIfndo on Iorgor, Jnmos: Af/er /le enJ, op. ci/., µ. 226, nofn 5. Nacio n-05.indd 307 3/9/09 00:02:35 308 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS opor/leiJ, µosIbIIIfndn on grnn modIdn µor Ios roµorfos do In T!C, on su máxImo nIvoI do µubIIcIdnd y ronccIon. In un momonfo on oI quo orn nocosnrIo, µoro ndomás µoIífIcnmonfo corrocfo, oxµonor cunIquIor oIomonfo roforonfo n In consfruc- cIon do In ¨nuovn momorIn¨ nncIonnI, oI IIbro do VIndIsInvIc so Innzn como un Inforrognnfo y como unn ndvorfoncIn. II Inforrognnfo: ¸quo fIµo do momorIn, dosdo dondo y µnrn quo, so osfnbn ¨orIgIondo¨ on In SudáfrIcn rocIonfomonfo IIborndn doI opor/leiJ¨ !n ndvorfoncIn: ¸no so corrorá oI rIosgo do bnnnIIznr Ios oIomonfos cInvo do In nenorio ejerciJo mo- dInnfo In µroIIforncIon ncrífIcn do nrfofncfos quo µrofondon romomornrIo /oJo¨ ¸Þo osfnrín SudáfrIcn ¨monumonfnII- znndo¨ ofro fIµo do momorIn quo cnncoIn In µosIbIIIdnd do cronr un Iongunjo nIfornnfIvo sobro oI dosµIIoguo nnrrnfIvo doI µnsndo¨ In oI cuonfo quo dn nombro nI IIbro doI oscrIfor sudnfrIcn- no Ivnn VIndIsInvIc, ¨Iroµngnndn by monumonfs¨, IonIfnco KhumnIo, un fnbornoro y fnxIsfn doI ox TrnnsvnnI, dIrIgo unn cnrfn nI MInIsforIo do !oIncIonos IxforIoros on !usIn. In oIIn moncIonn In rocIonfo nµorfurn do su fnbornn nµro- vochnndo In roInfIvn IIborfnd do nccIon dosµuos do In cnídn doI opor/leiJ y mnnI!osfn quo osfá nI fnnfo doI dosmnn- foInmIonfo do Ios nnfIguos monumonfos µroµngnndísfIcos do In ox !nIon SovIofIcn. 5 II mofIvo do In cnrfn onvIndn µor KhumnIo os µodIr nI ncfunI gobIorno ruso quo so Io romIfn oI 5 Inrn un osfudIo sobro Ins osfnfuns y monumonfos ombIomáfIcos doI comunIsmo dosµuos do In cnídn doI bIoquo vonso ÞndknrnI, Þnyn: ¨Tho donfh of socInIIsm nnd fho nfforIIfo of Ifs monumonfs: mnkIng nnd mnrkofIng fho µnsf In Iudnµosf`s Sfono Inrk Musoum¨, op. ci/., µµ. ?8-95. Is Inforosnnfo oI nncInjo omµírIco do ÞndknrnI on Iudnµosf µorquo µor- mIfo comµrondor quo no oxIsfIo unn unIcn µoIífIcn µubIIcn do In momorIn doI comunIsmo dosµuos do su cnídn, IncIuso µorquo Ins osfrnfogIns ofIcIn- Ios do dosmnnfoInmIonfo do In momorIn socInI sIguon vorfIonfos dIforonfos. Ðosdo In IIfornfurn, os roforoncIn obIIgndn In obrn do Kundorn. Cf. Kun- dorn, MIInn: 1l liIro Je lo rieo , el oltiJo, SoIx InrrnI, MoxIco, l989. Nacio n-05.indd 308 3/9/09 00:02:35 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 309 µormIso µnrn ndquIrIr unn onormo cnbozn do !onIn, dndn In Ino!cncIn do Ios vIojos monumonfos. Su InfoncIon orn frnns- µorfnrIn hnsfn SudáfrIcn, dndo quo quIoro donomInnr n su nogocIo ¨V. I. !onIn Inr nnd CrIII¨, y quIoro ornnmonfnr su InforIor con In cnbozn doI Icono hIsforIco. Todo oI cuonfo frnnscurro onfro In cnrfn do KhumnIo y oI frnducfor doI MInIsforIo do !oIncIonos IxforIoros ruso (Crokov), Io cunI dojn onfrovor on un onrodo do subjofIvIdn- dos, Ios µroµIos dosµInznmIonfos do unn osµocIo do frnduc- cIon cuIfurnI sobro quo os (IncIuso dondo quodn) SudáfrIcn µnrn Crokov; y quo hnbín sIgnI!cndo oI opor/leiJ µnrn oI. !n oxfromn Ironín con quo VIndIsInvIc oncnrn In hIsforIn, vn ncomµnnndn do unn crífIcn mordnz do Ins µoIífIcns do In momorIn. !n crífIcn µoIífIcn quo hnco VIndIsInvIc fnmbIon nhondn sobro Ios IímIfos do In roµrosonfncIon y In osI!cncIon do Ios nrfofncfos do In momorIn Imµuosfn. In su µrImorn cnrfn, KhumnIo oxµIIcIfn nI mInIsfro ruso: II opor/leiJ, como snbrá, so osfá dosmoronnndo. !ocIonfo- monfo usfod vIsIfo unn nuovn SudáfrIcn buscnndo oµorfunI- dndos comorcInIos |mIsIon comorcInI n SudáfrIcn, choquonr c/ CrIgorIov]. 6 Aquí hny unn! QuIoro docIr, un nogocIo! Ambos ncumuInromos grnndIosos bono!cIos. V. I. !onIn Inr & CrIII nbrIrá sus µuorfns (oI µrImoro do mnyo como fruco µubIIcIfnrIo) con !osfns y ngnsnjos nuncn vIsfos, frngos grnfIs, IrooiJ eleep ? |cordoro nsndo], vncns |cnrno do vncn], clipni/e |µrosfIfufns], mIombros do Ios modIos do comunIcncIon (TV2 y 3, Mnof |!]), 6 !ns sonfoncIns onfro corchofos corrosµondon n Ins ¨gIosns¨ quo oI frnducfor Crokov hnbín hocho n In cnrfn orIgInnI. Is Inforosnnfo quo on oI cuonfo, oI Iocfor soIo fIono nccoso n In suµuosfn frnduccIon nI ruso con Ins nnofncIonos doI frnducfor (obvInmonfo oI foxfo osfá onforn- monfo on IngIos). ? Ho oµfndo µor dojnr nIgunns oxµrosIonos IocnIos on IngIos quo nµn- rocon on cursIvns µnrn quo so comµrondn oI ncfo do frnduccIon gIosndo µor Crokov y no so Inforµongn un sogundo ncfo (oI mío). Nacio n-05.indd 309 3/9/09 00:02:35 3l0 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Luc/, DuIe |swooµsfnko¨], SmnII IusInoss ÐovoIoµmonf CorµornfIon (SIÐC), roµrosonfnnfos do orgnnIzncIonos dIvorsns (SAIC, AÞC, IAC, ACA, IAW!, MAW!, IAW!, ofc.). |Choquonr] Sorá un eploel |sor nIgo un eploel, nfrnor muchn nfoncIon] µnrn oI furIsmo y Ins roIncIonos InfornncIonnIos (IM, µ. 24). !n morcnnfIIIzncIon do In momorIn y do Ios ¨sIfIos do mo- morIn¨ vuoIvo sobro osfo roInfo como unn formn IronIcn do frnduccIon. !o quo on In !usIn sovIofIcn dojn do roµrosonfnr (µor ImµosIcIon o!cInI nuovnmonfo) como símboIo coIocfIvo, on In orn µosf-opor/leiJ sudnfrIcnnn µuodo onfrnr n sor unn µIozn más doI osµocfro cuIfurnI doI furIsmo cosmoµoIIfn. Crokov docIdo Ir n ¨buscnr¨, µor su µroµIn cuonfn, In cnbozn monumonfnI do !onIn do In quo hnbIn In cnrfn dosdo SudáfrIcn. Su ncfIfud ro!oro n In nµnronfo ¨nnfurnIIzncIon¨ do In µroµngnndn conmomornfIvn doI mnrxIsmo-IonInIsmo. Vn on buscn do In osfnfun quo osfá on Moscu, on su cIudnd, on su osµncIo, µoro quo oI no rocuordn, y do hocho µnroco ¨vorIn¨ µor voz µrImorn on oI ¨oncuonfro¨ quo so µrodu- co onfro Crokov y In cnbozn oscuIµIdn, quo os ¨dofndn do sIgnI!cnncIn como oI µnsndo onconfrnndo nI µrosonfo, Io InmodInfo y µorsonnI onfronfnndo Io gonornI y Io hIsforIco¨. 8 Isfn nnfurnIIzncIon nuovnmonfo dobomos rocurrIr n In mofáforn do In osI!cncIon doI nrfofncfo conmomornfIvo so uno nI momonfo µrocIso on oI quo IIogn Crokov: In cnbozn osfá sIondo dorrIbndn do su µodosfnI on oso mIsmo momonfo µor dos omµIondos doI munIcIµIo (IM, µ. l?). ¨!os ojos do In cnbozn do !onIn mIrnbnn dIrocfnmonfo n Crokov¨ (1Jen). Con un rocurso µrocIso do sInosfosIn IIfornrIn, oI cuonfo nn- rrn como Crokov µorcIbo Ios cnmbIos do ncfIfud on In cnrn oscuIµIdn do !onIn mIonfrns oI so vn ncorcnndo, nunquo sus ojos sIomµro so dIrIgon n oI. 8 Cf. Wnrnos, ChrIsfoµhor: ¨Tho mnkIng nnd unmnkIng of hIsfory In Ivnn VIndIsInvIc`s PropogonJo I, nonunen/e onJ O/ler S/oriee¨, MoJern Iic/ion S/uJiee, 46, l, 2000, µ. ?4. Nacio n-05.indd 310 3/9/09 00:02:35 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 3ll Ðosdo unn oscnIn más µoquonn, osfo fonomono µodrín sor cnII!cndo como un mIIngro; dosdo osfn oscnIn, so frnfnbn In- dudnbIomonfo do unn cuosfIon do µorsµocfIvn (1Jen). Con unn oscnIorn quo Io IIogn n In orojn oscuIµIdn, dos omµIondos on ovoroI froµndos sobro ¨In µoIndn¨ do !onIn on gruns hIdráuIIcns sujofnndo oI µodosfnI, In rIdIcuIIzncIon doI monumonfo coIosnI so frnnsformn on unn muosfrn do In dogrndncIon µor modIo doI ronIIsmo grofosco como ro- curso IIfornrIo. In oso momonfo comonzo In Inbor do sncnr In osfnfun. Crokov orn oI unIco nduIfo quo so hnbín nvonfurndo n obsorvnr osn µIozn 9 do hIsforIn dorrIbándoso do su µodosfnI (.) Cuán µronfo In gonfo so nburro do In fnron do hncor y doshncor In hIsforIn, µonso Crokov, rocordnndo Ios cIonfos do mIIos quo so hnbínn ngoIµndo on Ins cnIIos µnrn mIrnr cnor Ios µrImoros monumonfos. Obsorvnndo In osquInn vncín (.) sInfIo unn son- sncIon InconforfnbIo do comµIIcIdnd con Ins !gurns do ovoroI y su oquIµnmIonfo vnndáIIco (IM, µ. l8). !nn Inforosnnfo convorsncIon so dn onfro Crokov y uno do Ios omµIondos quo osfá dorrIbnndo In cnbozn coIosnI. SIofo monumonfos so hnbínn dosmnnfoIndo oso mos, nsovorn oI omµIondo. ¡Þo os cIorfo! ¸Y dondo Ios µonon¨ In oI monfon do dosochos.do hIsforIn. Þo, hnbIo on sorIo InsIsfIo Crokov (.) ¸Quo µnsn con oIIos¨ Soy osfudInnfo, ¸snbo¨ Y osfoy hncIondo un frnbnjo sobro monumonfos¨. (.) Vonmos. IrImoro, Ios do bronco. Isos so fundon y so vuoI- von n usnr on objofos ufIIos como µIcnµorfos y µnsnmnnos. 9 !n µnInbrn on IngIos os lunp, quo fIono In dobIo ncoµcIon do bIoquo do µIodrn (o do hIsforIn). Nacio n-05.indd 311 3/9/09 00:02:35 3l2 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Ðosµuos osfán Ios do µIodrn: osos so muoIon on µodroguIIo y son dIsomInndos on Ios cnmInos do nuosfros µnrquos µubIIcos µnrn quo Ios cIudndnnos no so froµIocon. Ahorn Ios do mármoI nunquo no hny muchos y Ios do grnnIfo do buonn cnIIdnd: Ios más boIIos so corfnn on Ionjns µnrn sor ufIIIzndos como IáµIdns soµuIcrnIos o µnrn sor Incrusfndos on monumonfos do Ios nuovos horoos, Ios más µoquonos, cInro, quo µormIfnn njus- fnr Ins nuovns orojns y nnrIcos. Ioro Ios más foos, como osfo, so quodnrán, o más bIon során preeertoJoe, l0 µorquo fuoron hochos µor nrfIsfns fnmosos hnco mucho fIomµo; y doborán sor IImµIndos y coIocndos on musoos (IM, µ. 20). Ðocín Kundorn con rosµocfo n Irngn: µor cnIIos quo no snbon como so IInmnn vngnn Ios fnnfnsmns do Ins osfnfuns dorruIdns. !ns dosfruín In roformn chocn, Ins dosfruín In confrnrroformn nusfrIncn, Ins dosfruín In roµu- bIIcn chocosIovncn, Ins dosfruyoron Ios comunIsfns y hnn sIdo dosfruIdns hnsfn Ins osfnfuns do SfnIIn. In oI Iugnr do fodns nquoIIns osfnfuns dorruIdns crocon hoy µor fodn IohomIn mIIos do osfnfuns do !onIn, crocon como In hIorbn onfro Ins ruInns, como moInncoIIcns "oros do oIvIdo. ll CnsI un oxfrnno µrosngIo. In VIndIsInvIc, In dogrndn- cIon do In !gurn sImboIIcn do In hIsforIn no soIo nµnro- co como In doscomµosIcIon do unn !gurn monumonfnI doI comunIsmo, vnIo In µonn ncInrnr on objofos cofIdInnos do consumo. TnmbIon so muosfrn un rogIsfro do frnnsforon- cIn do µodor: l2 Ios quo ¨hncon con¨ oI símboIo do In hIsforIn son Ios dos obroros quo dIsµonon. Sogundn dogrndncIon on modIo doI ronIIsmo quo µrovocn, nI docIr do InjfIn, In rIsn l0 CursIvns on oI orIgInnI. ll Kundorn, MIInn: 1l liIro Je lo rieo , el oltiJo, op. ci/., µ. 226. l2 Cf. Wnrnos, ChrIsfoµhor: ¨Tho mnkIng nnd unmnkIng of hIsfory.¨, op. ci/., µ. ?5. Nacio n-05.indd 312 3/9/09 00:02:35 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 3l3 frnnsgrosorn, l3 monos on Ios µrofngonIsfns doI cuonfo quo on oI Iocfor dosµrovonIdo. So µrosorvn do Ios monumonfos Io quo osfá nuforIzndo µor Ins rogIns doI cnmµo musoográ- !co. In In vnIorIzncIon do In ufIIIdnd doI símboIo quo hnco oI omµIondo, lo nóe feo fIono fnI voz oI µoor dosfIno: Ir n un musoo, no µodor eertir n In nueto hIsforIn. In In sufII cursIvn quo VIndIsInvIc ImµrImo on oI dIáIogo coIocán- doso oI mIsmo como nufor preeertor no os Io mIsmo quo vnIorIznr, µuosfo quo so mnnfIono Infncfo, jusfnmonfo, Io quo no eirte. !uogo do osn convorsncIon, !nnImonfo In grun hIdráuIIcn so µono on funcIonnmIonfo y In cnbozn do !onIn comIonzn n dosµInznrso, do fnI mnnorn quo mIrnbn ¨locio o/róe, nunquo no µodín docIrso sI µor nccIdonfo o ndrodo¨ l4 (IM, µ. 20). Þndn hnbín quodndo on oI µodosfnI, un soIo µodnzo do hIorro, unn µun !Iosn omorgIondo doI con- crofo (.) Irn dIfícII ImngInnr ofrn cosn on oso Iugnr. Ioro osn os In unIcn corfozn quo fonomos, µonso. Algo loIró en eu lugor (IM, µ. 2l). l5 !n ¨docnµIfncIon¨ do un símboIo vIsunI roforonfo nI mnrxIsmo-IonInIsmo, mnrcn ¨In hnbIIIdnd doI sIgnI!cnnfo µnrn soguIr sIgnI!cnndo IncIuso dosµuos do In muorfo do su roforonfo y do In IdooIogín quo sIgnI!cnbn¨. l6 In µnInbrns do Wnrnos, l3 Cf. InjfIn, MIjnII: Lo cul/uro populor en lo 1JoJ MeJio , en el Ienocinien/o. 1l con/ex/o Je Ironçoie IoIeloie, AIInnzn odIforInI, Mn- drId, l999. l4 CursIvns míns. Más ndoInnfo nnnIIznromos Ins ImµIIcncIonos do osfn ncInrncIon. l5 CursIvns míns. l6 Wnrnos, ChrIsfoµhor: ¨Tho mnkIng nnd unmnkIng.¨, op. ci/., µ. ?5. Nacio n-05.indd 313 3/9/09 00:02:35 3l4 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS PropogonJo I, nonunen/e so focnIIzn on In cuImInncIon doI comunIsmo sovIofIco y doI opor/leiJ, y dndo quo osfns mofn- nnrrnfIvns unI!cndorns son dosmnnfoIndns, Ins µroµIodndos µoIIsomIcns do Ios sIgnI!cnnfos so fornnn cInrns on fnnfo quo ovIdoncInn In µrovIsIonnIIdnd do Ios sIgnI!cndos o Inforµrofn- cIonos !jns. l? In oI !nnI doI cuonfo, KhumnIo so oncuonfrn on IroforIn con In osfnfun do Johnnnos SfrIjdom. l8 II µnrnIoIIsmo con oI oncuonfro do Crokov y In osfnfun do !onIn os ombIomáfIco, µorquo fuo SfrIjdom oI quo corfo Ins roIncIonos dIµIomáfIcns onfro In !nIon SudnfrIcnnn y In !nIon SovIofIcn on l956. AI vor In osfnfun y roµnrnr on oIIn, KhumnIo rocuordn quo cunndo fuo dovoIndn on l9?2, so hnbínn sucodIdo rumoros ncorcn do In ImµosIbIIIdnd do quo In onormo cnbozn quodnrn on µIo on oso µodosfnI quo ¨dosn!nbn Ins Ioyos do In nrquIfoc- furn, y fnmbIon do In nnfurnIozn¨ (IM, µ. 35). II monumonfo doI opor/leiJ ero oI opor/leiJ on µnrfo. Su nnnIogín como unn ¨odI!cncIon¨ InosfnbIo quo dosn!o Ins Ioyos Infornns doI funcIonnmIonfo socInI y Ins roguIncIonos oxfornns doI cnµIfnIIsmo InfornncIonnI os conocIdn. SIn ombnrgo, como In osfnfun do SfrIjdom, oI opor/leiJ sIguIo y soguín µnrn KhumnIo on µIo. l9 l? 1Jen. l8 Johnnnos C. SfrIjdom fuo unn do Ins fIgurns ombIomáfIcns do In ¨odIfIcncIon¨ doI opor/leiJ durnnfo In docndn do l950. !ídor doI InrfIdo ÞncIonnIIsfn do nquoIIos nnos y µrImor mInIsfro do In !nIon SudnfrIcn- nn onfro l954 y su muorfo on l958. Iuo oI sogundo µrImor mInIsfro doI opor/leiJ, y so Io conoco µor su durozn on Ins µoIífIcns y µor hnbor quIfndo n Ios colourJe doI µndron do vofnnfos. l9 !o IronIco, IncIuso con oI µroµIo cuonfo do VIndIsIávIc, os quo oI 3l do mnyo do 200l oso busfo do SfrIjdom, ubIcndo on In ¨SfrIjdom Squnro¨ on IroforIn, on ofocfo so dosµIomo o hIrIo n dos frnnsounfos. Adomás, osfo sucodIo oI Ðín do In !oµubIIcn, quo conmomorn oI 3l do mnyo do l96l cunndo SudáfrIcn dojo do formnr µnrfo doI CommonwonIfh y so InsfIfuyo on roµubIIcn IndoµondIonfo. Cf. ¨AµnrfhoId busf smnshod¨, BBC Aeue Nacio n-05.indd 314 3/9/09 00:02:35 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 3l5 Ðosµuos do un rnfo |KhumnIo] comonzo n vor como µoro no nocosnrInmonfo µor quo Io ImµosIbIo omµoznbn n sucodor (IM, µ. 38). Iso os oI !nnI doI cuonfo y on unn cndoncIn sugosfIvn In µrogunfn µorsIsfo: ¸Que orn Io ImµosIbIo¨ IrobnbIomonfo unn ro"oxIon doI µorsonnjo sobro oI dosmnnfoInmIonfo doI opor/leiJ vIsfo dosdo unos nnos nnfos n l992, fochn oxµIícIfn do Ios sucosos doI cuonfo. TnI voz unn oIIµsIs sobro In formn domnsIndo sImIInr on In quo Crokov y KhumnIo hnbínn osfndo sujofos n dos mofnnnrrnfIvns osµocí!cns y oµrImI- dos µocuIInrmonfo µor oIIns, oI comunIsmo sovIofIco y oI opor/leiJ. Más nun, unn formn do ndjunfnr Ins sImIIIfudos do Ins µoIífIcns osfnfnIos do conmomorncIon Imµuosfns µor sIgnI!cnnfos nrbIfrnrIos y oI comIonzo, on nmbns µnrfos doI mundo focndns µor oI cuonfo, do unn Jee-nnfurnIIzncIon quo oxµorImonfnn Ios sujofos do In hIsforIn. 20 O fnI voz son, conjunfnmonfo, oI frnsµnso do sujocIonos sImboIIcns do dos IndIvIduos fnngoncInImonfo unIdos dosdo ronIIdndos nu- forIfnrIns, n In sujocIon con ofrn ronIIdnd quo so !Ifrn n Io Inrgo doI cuonfo: In morcnnfIIIzncIon do Ios sIgnI!cnnfos, In bnnnIIzncIon do Ios roforonfos on unn nuovn mofnnnrrnfIvn do gIobnIIzncIon y IogIcn frnnsnncIonnI. A su voz, no hny unn nuforIdnd nnrrnfIvn uIfImn quo quodo cInrn on osfn hIsforIn, µnrn con!rmnr o dIsµufnr osfn cInusurn Infor- µrofnfIvn. In unn hIsforIn quo nµnronfomonfo so focnIIzn on Ins cuImInncIonos nµnronfos do Ins nnrrnfIvns doI comunIsmo y doI opor/leiJ, Io quo nos quodn cInro os quo In cInusurn mIsmn 3l/05/200l, hffµ://nows.bbc.co.uk/l/hI/worId/nfrIcn/l36238l.sfm, uIfImn consuIfn: 2l/02/0?. 20 !nn osµocIo do coneciencio quo Insfnurn In dIforoncIn onfro oI uso do In momorIn ojorcIdn y oI nbuso do In momorIn mnnIµuIndn, obIIgndn o ImµodIdn. Cf. !Icoour, InuI: Lo nenorio, lo lie/orio, el oltiJo, op. ci/., µµ. 82-l24. Nacio n-05.indd 315 3/9/09 00:02:35 3l6 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS µuodo sor µrovIsIonnI y nrfI!cInI, n µosnr do quo nµnronfon Io confrnrIo. 2l II sogundo cuonfo quo nnnIIznro µrofundIzn osfns ro- "oxIonos, y so confrn on un nrfofncfo osµocí!co ombIomáfIco doI opor/leiJ, oI bnnco ¨soIo µnrn bInncos¨ (¨Tho WHITIS OÞ!Y Ionch¨). 22 !n frnmn so dIrImo como un con"Icfo do Inforo- sos quo os, on ronIIdnd, unn µugnn sobro Ins nocIonos do repreeen/oci6n doI µnsndo. In Ios osµncIos µubIIcos oxIsfínn bnnquofns on Ins quo soIo Ios bInncos µodínn sonfnrso, como consocuoncIn do In Seporo/e Aneni/iee Ac/ do l953. II roInfo so sIfun on un fIomµo vngnmonfo do!nIdo, µosf-opor/leiJ, on unn cIudnd quo µor Ins cnrncforísfIcns dosgIosndns, µodrín sor Johnnnosburgo. In In frnmn nµnroco unn dIsµufn sImbo- IIcn sobro Ins µosIbIIIdndos y Ios nIcnncos do In sIgnI!cncIon on In roµrosonfncIon doI µnsndo, y In mIsmn so ovIdoncIn on Ins µosIcIonos confrndIcforIns quo fIonon SfrIckInnd, In nuovn dIrocforn do un suµuosfo musoo doI opor/leiJ quo so osfá cronndo; y ChnrmnIno, unn do Ins musoogrnfns quo frnbnjnn on su croncIon. MIonfrns oI ¨µrngmnfIsmo¨ do ChnrmnIno so do!no µor In oInborncIon do unn roµIIcn doI bnnco (dndo quo no orn fácII onconfrnr un orIgInnI on Ios fIomµos confomµorá- noos on Ios quo hnbínn sIdo rocomµuosfos o romodoIndos Ios objofos µubIIcos quo sImboIIznbnn oI opor/leiJ), In dIrocforn so omµocInn on In obfoncIon do un nsIonfo orIgInnI quo hnyn sIdo uno do Ios quo terJoJeronen/e so hnbínn coIocndo du- rnnfo oI opor/leiJ. Aunquo ChnrmnIno so hnbín documonfn- do nI rosµocfo, In Idon do ¨rocronr¨ un bnnco µonín on dudn, µnrn SfrIckInnd, In sorIodnd doI µroyocfo musoográ!co: 2l Wnrnos, ChrIsfoµhor: ¨Tho mnkIng nnd unmnkIng of hIsfory.¨, op. ci/., µ. 80. 22 Cf. VIndIsInvIc, Ivnn: ¨Tho WHITIS OÞ!Y Ionch¨, on PropogonJo I, nonunen/e onJ o/ler e/oriee, ÐnvId IhIIIµ, CIudnd doI Cnbo, l996, µµ. 5l-66. Nacio n-05.indd 316 3/9/09 00:02:36 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 3l? Isfo os un musoo, no unn oµorofn do oscuoIn µroµnrnforIn. Sor nufonfIcos os nuosfro dobor hIsforIco (IM, µ. 56). Yn µunfunIIco quo oI Musoo doI Apor/leiJ do Johnnnos- burgo, on ofocfo oxhIbo unn bnnquofn sImIInr n In doscrIfn on oI roInfo do VIndIsInvIc, n Ins nfuorns doI loll do onfrndn (!g. l4). 23 CnsunImonfo durnnfo unn do mIs vIsIfns nI musoo, cunndo Io µrogunfo n Cnry, In µorsonn doI ¨Iureou do Infor- mncIon¨ ncorcn do quIon Ios hnbín fncIIIfndo osn bnnquofn, mo rosµondIo: no osfoy soguro do quo son orIgInnI.croo quo !nnImonfo no µudImos onconfrnr uno y so roµrodujo In bnnquofn, µoro so In dosµInfo un µoco, µnrn quo quodo nsí como osfá, oel cono ei fuero originol, Je lo epoco. 24 !o quo mnnI!osfnn fnnfo In hIsforIn do !ccIon como oI funcIonnrIo doI Musoo ¨ronI¨, os un con"Icfo µor In cuosfIon más nmµIIn do In ¨nufonfIcIdnd¨, onfro formns dIsímIIos do nsumIr Ins µosIbIIIdndos y In o!cncIn sImboIIcn do In roµrosonfncIon hIsforIcn on oI µrosonfo. SIn ombnrgo, osfns µosfurns onconfrndns nIudon do mnnorn IndIrocfn n µosIcIo- nos dIsfInfns sobro cuosfIonos do µoso foorIco on oI dobnfo ncndomIco: poro que so rocron in ei/u un osµncIo doI µnsndo (oxfromndnmonfo vIoIonfo), que fIµo do modIncIonos dobIo- rnn oxIsfIr onfro oI µnsndo objofIvndo y oI objofo dIsµuosfo, y quo modIn on oI roI µoIífIco do In exenplo como ncfIfud µodngogIcn do In momorIn µubIIcn. In oI µrImor µunfo, Io quo oI nufor µono on juogo os unn confIondn µor Ins funcionee do In ¨roµrosonfnncIn¨: In frnnsforoncIn doI sIgnI!cndo soIo µuodo osfnr dndn, sogun SfrIckInnd, µor In nufonfIcIdnd doI nrfofncfo, más nIIá do In 23 Cf. Cnµ. 2. ¨II µnsndo roordonndo: nIogoríns InvorfIdns y In 'momorIn fufoIndn` on oI Musoo doI Apor/leiJ, Johnnnosburgo¨. 24 ComunIcncIon µorsonnI, l9 do ocfubro do 2006. Nacio n-05.indd 317 3/9/09 00:02:36 3l8 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS funcIon do frnnsforoncIn doI roforonfo, mIonfrns quo µnrn ChnrmnIno os osfo uIfImo Io quo Imµorfn: In oxIsfoncIn do un nrfofncfo modIndor quo nµoIo n In roµrosonfncIon sImboIIcn doI opor/leiJ on In momorIn socInI, on In rod do sIgnI!cndos consfruIdos, nunquo no hnyn nocosnrInmonfo corroInfo do !doIIdnd hIsforIcn con oI objofo. 25 Isn ¨!doIIdnd¨ fIono unn µroµIodnd ¨nuráfIcn¨, dovIono on objofo ofnográ!co como nuforIdnd mImofIcn, reliquio, consIgnncIon quo frnns!oro unn oconomín µoIífIcn do Io quo os mosfrndo. 26 !n µrobIomá- fIcn do In terociJoJ o teroeinili/uJ doI roforonfo hIsforIco so uno nquí con oI µrobIomn doI roI µoIífIco do In momorIn y su ImbrIcncIon con Ins roIncIonos do µodor on In osforn µubIIcn. 2? II objofo JeeeoJo µor SfrIckInnd os un bnnco nu- fonfIco, IncIuso cunndo oI foxfo dojn onfrovor quo nuncn so suµo sI ronImonfo oI quo so consIguIo como ronI, on ofocfo Io orn. Ioro In voIunfnd do nufonfIcIdnd do In dIrocforn osfnbn sncIndn y no os cnsunI quo osfo µrobIomn so ncnbo nIIí on oI cuonfo, jusfnmonfo µorquo ¨In !doIIdnd nI µnsndo no os un dnfo, sIno un dosoo¨. 28 II µunfo os quo µnrn ChnrmnIno, oI musoo dobo µro- sorvnr sIgnI!cndos, sonfIdos µoIífIcos doI µnsndo o /rotee Je In objofI!cncIon in ei/u, y no nrfofncfos quo consfIfuynn In funcIon per ee doI dIsµosIfIvo. Inrn oIIn, oI nsIonfo os 25 In osfo ordon y con unn dIscusIon µnrn In IIfornfurn y su ofIcncIn socInI como dIscurso eoIre In hIsforIn, vor Jnmoson, IrodorIc: Tle poli/icol unconecioue. Li/ero/ure oe o eocioll, e,nIolic oc/, !ondros, Mofhuon, l98l, µµ. 34 y ss. 26 Cf. KrIshonbInff-CImbIoff, Inrbnrn: Dee/ino/ion cul/ure. Tourien, nueeune onJ leri/oge, !nIvorsIfy of CnIIfornIn Iross, IorkoIoy, l998, µµ. 2l-30. 2? !ndsfono, Susnnnnh; HodgkIn, KnfhorIno: ¨!ogImos of momory: nn InfroducfIon¨; on !ndsfono, Susnnnnh; HodgkIn, KnfhorIno (ods.): Ieginee of nenor,, !oufIodgo, Þuovn York, 2003, µµ. 6-l4 28 !Icouor, InuI: Lo lie/orio, lo nenorio, el oltiJo, op. ci/., µ. 633. Aquí, dosoo no os Io mIsmo quo cnµrIcho, quo omµocInnmIonfo. II dosoo os In µnrfo voIIfIvn do In nocosIdnd µoIífIcn coIocfIvn. Nacio n-05.indd 318 3/9/09 00:02:36 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 3l9 un símboIo (rofo) cuyo sonfIdo dobo sor ¨IIonndo¨ con Ins cndonns do sIgnI!cncIon socInI y µrovInmonfo consfruI- dns. Þuovnmonfo In cuosfIon do In µrosorvncIon nµnroco on In nnrrnfIvn do VIndIsInvIc. MIonfrns on PropogonJo I, nonunen/e so µrosorvn Io quo no sIrvo sogun oI obroro munIcIµnI, 29 on Tle 'WH1T1S OALY` Iencl hny un Infonfo µor µrosorvnr oI frngmonfo doI µnsndo, nnfos quo µor do!nIr su sonfIdo µorformnfIvo, como sI In µrosorvncIon fuorn oI ncfo su!cIonfo µnrn In funcIon µubIIcn doI nrfofncfo momorInI. !n sonfIdo do In ¨coIoccIon¨ nµnroco osbozndo crífIcnmonfo on Ios dos roInfos. !o quo ¨moroco¨ sor snIvndo 30 y nfosorndo os µrosonfndo como sIsfomn nuforroforonfo, fundnmonfnImonfo µorquo Ios nrfofncfos ¨son eoltoJoe fuorn doI fIomµo¨. 3l Isn nrbIfrnrIodnd (do nuforIdnd y nuforIzncIon) os sImboIIzndn on Ios nrgumonfos confrnrIos do Ios µorsonnjos doI obro- ro munIcIµnI (µnrn quIon so µrosorvn Io quo no sIrvo n In hIsforIn, µoro Io quo osfá hocho µor nrfIsfns fnmosos), y do SfrIckInnd (µnrn quIon so µrosorvn Io quo os nufonfIco). !n ¨vnIIdoz¨ nrfísfIcn os dIsIocndn do In IogIfImIdnd hIsforIcn; y In ¨nufonfIcIdnd¨ os burIndn, dogrndndn on Ins µoIífIcns do In 29 Vonso eupro. 30 In IngIos osfn µnInbrn fIono unn cnrgn ndIcIonnI on Io quo comun- monfo so donomInn ¨eoltoge on/lropolog,¨, frnducIdo µor Io gonornI on cnsfoIInno como ¨nnfroµoIogín do roscnfo¨, quo comunmonfo nIudo n Ins ofnogrnfíns cIásIcns quo Infonfnbnn cronr un rogIsfro con In InfoncIon do ¨snIvnr¨ n Ios osµncIos ¨frndIcIonnIos¨ do In µordIdn, In dIsoIucIon o In ¨confnmInncIon¨ con In modornIdnd. 3l Cf. CIIfford, Jnmos: ¨Sobro In rocoIoccIon do nrfo y cuIfurn¨, on CIIfford, Jnmos: Dilenoe Je lo cul/uro. An/ropologlo, li/ero/uro , or/e en lo perepec/ito poe/noJerno, CodIsn, InrcoIonn, l995 |l988], µ. 2?4. In osfo µunfo, CIIfford nnnIIzn n In ofnogrnfín como unn formn do rocoIoccIon quo dIsforsIonn (o µroscrIbo) In fomµornIIdnd do Ios ¨nrfofncfos¨ doscrIfos. Sus nrgumonfos, sIn sor IdonfIcos, so nµroxImnn n Ios do In ¨nogncIon do In coofnnoIdnd¨ quo so ImµrImo on In fomµornIIdnd doI rogIsfro ofnográfIco. Cf. InbInn, Johnnnos: Tine onJ /le O/ler, op. ci/., µµ. 3l y ss. Nacio n-05.indd 319 3/9/09 00:02:36 320 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS roµrosonfncIon. Iorquo Io IronIco on In hIsforIn doI nsIonfo os quo oI bnnco ¨gonuIno¨ quo SfrIckInnd oncuonfrn, os uno quo µorfonocín n In nsocIncIon do choforos munIcIµnIos do coIocfIvos, quIonos nccodIoron n dosµrondorso doI objofo µnrn oI musoo, n cnmbIo do unn ¨µoquonn confrIbucIon µnrn sus nrcns, oI cosfo do roomµInzo, más un dIoz µor cIonfo¨ (IM, µµ. 63-64). Þo hny mnnorn, µnroco sugorIr VIndIsInvIc, do quo Io quo ¨moroco¨ sor snIvndo oscnµo n Ins roIncIonos do µodor más confIngonfos y n µrocosos socInImonfo dIforoncIndos do sIgnI!cncIon. Ðo hocho on nuosfro bnnco reol, oI quo so nsIonfn n Ins nfuorns doI Musoo doI Apor/leiJ, In snncIon ¨SÓ!O I!!OIIOS¨ nµnroco borrndn, dIIuIdn, µoro su fonncIdnd so nIcnnzn n ndIvInnr nfrás do In µInfurn doscnscnrndn. II µroµIo o!cInI doI musoo frnnsmIfIo In nIogorín onfro Ios ofocfos µroµIos do In momorIn y In Inbor roconsfrucfIvn do In oxhIbIcIon: sInfomáfIcnmonfo ¨no rocuordn¨ sI osfo µrocoso do borrnmIonfo on In bnnquofn os oI reeul/oJo Jel /ienpo on uno orIgInnI, o sI so frnfn do In Inbor InfoncIonnI do rocron- cIon, do unn tolun/oJ confomµoránon do borrnmIonfo y do ¨do-mosfrncIon¨ do Ios ofocfos on oI fIomµo. In su IIfornfurn, VIndIsInvIc Infroduco unn voz más oI µrobIomn do In morcnnfIIIzncIon do Ios objofos do momorIn, y In busquodn do bono!cIo quo µrocodo cunIquIor ncfIfud do condoscondoncIn con oI µnsndo, con In hIsforIn o con In mo- morIn doI µrosonfo. 32 In osfo sonfIdo, Io quo os Imµorfnnfo dosfncnr os quo In momorIn os oI conducfo quo µormIfo un InforcnmbIo consumIsfn µorquo on Ins sucosIvns mofáforns do VIndIsInvIc, ¨fodo¨ µuodo onfrnr on un sIsfomn do morcn- do: In ImngInncIon, In hIsforIn, In µroµIn oxµorIoncIn µuodo sor no sIomµro Io os conter/iJo on morcnncín. !osnIfo 32 Cunndo SfrIckInnd IIogn n concrofnr In oµorncIon, oI fosororo do In nsocIncIon do choforos ¨docIdIo quo orn µosIbIo sncnr µnrfIdo µubIIcIfnrIo doI gosfo do osµírIfu µubIIco do su nsocIncIon y |.] onconfro n un fofogrnfo IIsfo µnrn rogIsfrnr oI ovonfo µnrn In µosforIdnd¨ (IM, µ. 64). Nacio n-05.indd 320 3/9/09 00:02:36 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 32l In condIcIon do frnnsformncIon µorquo ovIdonfomonfo, Ios sonfIdos no son !jos on In hIsforIn doI nufor, y oso os Io quo hnco µosIbIo oI !nnI doI cuonfo. ChnrmnIno so Ins IngonIo µnrn no doshncorso como SfrIckInnd hnbín ordonndo do su nsIonfo ¨fnIso¨. !o coIoco nfuorn doI musoo, on oI osµncIo µInnondo µnrn oI jnrdín. AIIí so sucodon dos hochos quo vnIo In µonn rosonnr. II µrImoro nµnroco dIscursIvnmonfo nI comIonzo doI foxfo: on Ios µrImo- ros µárrnfos doI cuonfo so nos nnrrn quo In sonorn Coroffn KIng In osµosn do MnrfIn !ufhor KIng on unn vIsIfn nI rocIon Innugurndo musoo, on su µnsoo µor oI jnrdín so sIonfn sobro oI bnnco do ¨SÓ!O I!AÞCOS¨, on unn IronIcn nccIon quo os fofogrn!ndn µor Ios modIos, y µubIIcndn nI dín sIguIonfo on In µronsn IocnI. Ior ofro Indo, oI cuonfo formInn nnrrnn- do un oµIsodIo nnfngonIco: on oI mIsmo bnnco doI jnrdín, so sIonfn un mnosfro hombro y bInnco quo hnbín IIovndo n sus nIumnos n vIsIfnr oI musoo. In oso momonfo, oI nnrrndor omnIscIonfo vo n unn mujor nogrn µnsnr n su Indo, susµIrnr y omIfIr µor Io bnjo unn µrofosfn nnfo In ncfIfud doI mnosfro. Adonfro doI musoo, on In snIn 2?, oI bnnco ¨gonuIno¨ 33 IIovn ndhorIdn ¨unn sogundn µrohIbIcIon, onfornmonfo no rncInI, nmnrrndn con unn cndonn n Ios nµoynbrnzos: IO! IAVO! ÞO SIÞTA!SI IÞ ISTI IAÞCO¨ (IM, µ. 64). In In µrImorn osconn hny un gosfo do Ironín quo onmnrcn unn µrobIomáfIcn roIncIon con oI roforonfo: µor un Indo, oI bnnco quo no µorfonocIo ronImonfo nI momonfo doI opor/leiJ ndquIoro sIgnI!cncIon Jeepuee do In cnídn doI sIsfomn rncIsfn. In oso cnos, In ncfIfud frnnsgrosorn do Coroffn KIng, dojn do sorIo on oI momonfo on quo oI sIgnI!cnnfo hn dojndo do sIg- nI!cnr. Þuovnmonfo, In µordurnbIIIdnd doI µodor do Ios sIgnos os frnídn n coIncIon µor VIndIsInvIc. In oI uIfImo cnso, 33 II bnnco comµrndo n In nsocIncIon dIco, on ronIIdnd, ¨SÓ!O I!!OIIOS¨, y no ¨SÓ!O I!AÞCOS¨. Nacio n-05.indd 321 3/9/09 00:02:36 322 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS unn sogundn µrohIbIcIon cno sobro oI bnnco: yn no rncIsfn, sIno gonornIIzndn: oI musoo, osfnbIocIdo como oI roµosIforIo µnrn Ins momorIns doI opor/leiJ, n frnvos do un µrocoso do InsfIfucIonnIIzncIon do In hIsforIn formInn IronIcnmonfo soµnrnndo n osn hIsforIn do In gonfo n In quo µorfonoco; oI bnnco, un modIo µofoncInI µnrn gonornr sIgnI!cndo hIsforIco o InforµrofnfIvo, so frnns- formn on unn morn mofáforn muorfn. 34 !os foxfos do VIndIsInvIc, on su formn IconocInsfn do frnfnr con In hIsforIn y In µoIífIcn, ¨juognn oI µnµoI quo oI quIsIorn quo oI µroµIo musoo jugnso: dososfnbIIIznr In comµInconcIn, nIorfnrnos do In oxIsfoncIn doI µnsndo on oI µrosonfo y µonor un sIgno do µrogunfn on oI fufuro¨. 35 II sogundo foxfo quo µrofondo nnnIIznr nquí, gunrdn roIncIonos Imµorfnnfos con oI do VIndIsInvIc µor confrnrso jusfnmonfo on In dIscusIon, dosdo In IIfornfurn, do nIgunos nsµocfos do Ios µnsndos µubIIcos on ArgonfInn. !n hIsforIn do 1l eecre/o , loe tocee do CnrIos Cnmorro, frnnscurro on un µuobIo nrgonfIno µoquono y comun, ImngInnrIo, quo so donomInn MnIIhuoI. Þuncn so dIco oxncfnmonfo dondo osfá ubIcndo µoro µor Ins roforoncIns In cIudnd más corcnnn os !osnrIo, hnbín µnsndo µor nIIí In fronforn norfo on fIomµos fnrdocoIonInIos 36 dobo frnfnrso do Snnfn Io, µor ofrn µnrfo, 34 Cf. Wnrnos, Ch: ¨Tho mnkIng nnd unmnkIng of hIsfory.¨, op. ci/., µ. 83. 35 1IiJ., µ. 84. 36 Ðosdo oI norfo do In µrovIncIn do Cordobn y confro-norfo do Snnfn Io, In ¨fronforn norfo¨ con oI IndIo so oxfondín µor Io quo hoy os norfo do Cordobn y Snnfn Io, osfo y norfo do SnnfIngo doI Isforo, Chnco y Ior- mosn. Isfn ¨fronforn¨ fuo fnmbIon µnrfo do Ins ¨Cnmµnnns nI ÐosIorfo¨, con unn ofonsIvn crucInI on l8?6. Sobro In conformncIon jurIsdIccIonnI y In IncorµorncIon do osfos forrIforIos nI Isfndo ¨modorno¨. Cf. Cncoµnrdo, Iornnndo: ¨II Isfndo on In dofInIcIon forrIforInI do In ArgonfInn doI sIgIo XIX¨, op. ci/. Nacio n-05.indd 322 3/9/09 00:02:36 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 323 cornzon do In ¨Inmµn CrIngn¨ nrgonfInn. 3? Ioro MnIIhuoI rouno ¨ofrn¨ hIsforIn. AIIí IIogn Iofo, oI µorsonnjo µrIncIµnI, dosµuos do muchos nnos do no vIsIfnr oI µuobIo on oI quo vIvon sus µrImos y fíos. Iofo os oscrIfor, y vuoIvo nI µuobIo µnrn oscrIbIr In hIsforIn do un ¨crImon on un µuobIo chIco¨. Ioro on osfn hIsforIn, Cnmorro Infonfn hIInr unn µoIífIcn do In romomorncIon quo omorgo do sus µorsonnjos y do su frnmn: In hIsforIn do In nncIon, In vIoIoncIn fundndorn, oI dosµojo n Ios Indígonns so uno n In µorsIsfoncIn nmnosIcn Imµuosfn µor In mofnnnrrnfIvn do In InmIgrncIon, y más nun, nI oIvIdo socInI Imµuosfo osn osµocIo do fnnfnsmn quo rocorro In socIodnd cIvII sobro Ios sucosos ncnocIdos on In uIfImn dIcfndurn mIIIfnr. Cnmorro sufIImonfo InforµoIn Ins µoIífIcns do In oscrIfurn sobro oI µnsndo: su IIbro nnforIor, 1l eueño Jel eeñor juec, yn os µnrfo doI conocImIonfo µubIIco do MnIIhuoI. Ioro In confInuncIon do In novoIn quo mnrcn 1l eecre/o , loe tocee Io corrosµondo n ofros µorsonnjos. Iofo IIogn con un µroµosIfo quo no so snbrá sIno hnsfn oI !nnI, oI do dovoInr In dosnµn- rIcIon do su µndro, Ðnrío Izcurrn, durnnfo Ios nnos do In dIcfndurn mIIIfnr. ÞndIo on oI µuobIo snbo quo oI µndro do Iofo os oI dosnµnrocIdo Izcurrn, y fodos vnn nnrrnndo un frngmonfo do In hIsforIn do nquoIIos nnos sIn snbor quIon os oI rocoµfor. Ðnrío Izcurrn, dosnµnrocIdo nunquo so Io hnco snbor nI Iocfor quo fuo nrrojndo on Ins nguns do In Ingunn 3? So donomInn comunmonfo do osfn mnnorn n In rogIon goo-ocoIogIcn do ArgonfInn IInmndn ¨!Innurn Inmµonnn¨ o ¨!ogIon Inmµonnn¨, In cunI ocuµn: In fofnIIdnd do In µrovIncIn do Iuonos AIros, confro y sur do Cordobn, surosfo do Snn !uIs, norfo y osfo do !n Inmµn y confro-sur do Snnfn Io. So frnfn do unn rogIon do cIImn fomµIndo, subdIvIdIdn on bIomn ¨humodo¨ y ¨somIsoco¨. Is In rogIon do In ArgonfInn nµfn µnrn oI cuIfIvo do coronIos y oIongInosns, nsí como µnrn Ins µnsfurns do gnnndo ovIno y bovIno. Ðosdo l880 fuo In rogIon ocuµndn µor In InmIgrncIon ouro- µon, y µrofngonIznrá hnsfn oI comIonzo do In IrImorn Cuorrn MundInI Io quo on hIsforIn oconomIcn so bnufIzo como ¨oI boom ngro-oxµorfndor¨. Nacio n-05.indd 323 3/9/09 00:02:36 324 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS quo cIrcundn oI µuobIo, os oI µorsonnjo quo dosoncndonnrá oI rogIsfro momorísfIco do MnIIhuoI. Þnrrndn on µrImorn µorsonn, n Iofo so Io hnco snbor In oxIsfoncIn do 1l eueño Jel eeñor juec, In hIsforIn yn os µnrfo doI roInfo hIsforIznnfo. In µnrfo, Cnmorro nµnroco como oI nufor dosdobIndo on unn osconn IIfornrIn quo fnmbIon rooInborn oI fIomµo. In Ins µrImorns µágInns do 1l eecre/o., don !oon Io- noIf, uno do Ios µorsonnjos quo ¨µrosIdo¨ nocho n nocho Ins forfuIIns doI bnr doI µuobIo, nrromofo n Iofo: ¸Snbín quo dosdo Ios fIomµos do In coIonIn osfnmos¨ In Ios mnµns nnfIguos yn !gurn In Ingunn. Ior ncá µnsnbn In Ironforn Þorfo. VnrIos mnIonos µndocImos, y Ins guorrns cIvIIos (.) HIsforIn os Io quo nos sobrn. 'II µuobIo dos vocos confonnrIo`, como dIco In cnncIon. (µ. l5). In osfo µnrInmonfo, IonoIf nIudo n vnrIos µunfos quo µuodon frnsIndnrso n Ins concoµcIonos do In hIsforIn: dosdo Ios fIomµos do In coIonIn ee/onoe, ImµIIcnndo µor modIo doI µIurnI un sujofo coIocfIvo doI ¨nosofros¨: ¸quIonos¨ !os fundndoros. !n coIonIn mnrcn unn cohnbIfncIon hIsforIcn, cooxIsfoncIn. Þuovnmonfo, ¨vnrIos mnIonos µndocImos¨: oI IndIo os ovIdonfomonfo oxcIuIdo doI sujofo, oI IndIo os µndo- cImIonfo, ¨µrobIomn¨. Ioro ndomás, oI µuobIo so consfIfuyo on fronforn. Iron- forn Þorfo, oI IímIfo ¨ronI¨ con oI IndIo, µoro fnmbIon fron- forn sImboIIcn on Io quo on osos momonfos so consfIfuín, In fronforn doI euje/o nncIonnI. Ior ofrn µnrfo, ¨oI µuobIo dos vocos confonnrIo¨ µosIcIonn n MnIIhuoI como sInocdoquo do In nncIon on oI momonfo on quo oI foxfo os oscrIfo / y oI µnrInmonfo nnrrndo no hny fochns, µoro so suµono quo oI fIomµo doI nufor so fundo con oI fIomµo doI foxfo, osfo os, nno 2000 nµroxImndnmonfo. In ArgonfInn, como on ofros µnísos InfInonmorIcnnos, Ios uIfImos nnos hnn osfndo mnr- cndos µor Ios µroµnrnfIvos µnrn Io quo so hn donomInndo ¨oI Nacio n-05.indd 324 3/9/09 00:02:36 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 325 IosfIvnI doI IIconfonnrIo¨, rIfunIos conmomornfIvos n frnvos do Ios cunIos on 20l0 so rondIrá homonnjo n Ios 200 nnos quo so cumµIon dosdo oI hIfo hIsforIco fundndor doI Isfndo- nncIon, l8l0. 38 A frnvos do !oon IonoIf, Cnmorro µono unn voz más n MnIIhuoI como In roduccIon do oscnIn doI fIomµo hIsforIco nncIonnI, un rocurso quo so roµofIrá n Io Inrgo do In novoIn. Así Io nsogurn oI vIojo goronfo do In sucursnI doI Innco do In ÞncIon on MnIIhuoI, on Ios nnos do In dIcfndurn, don HonorIo Monofn: .Io quo µnso on MnIIhuoI, µnso on oI µnís. Ior oso Io dIgo, sI vnmos n juzgnr n MnIIhuoI dobomos juzgnr nI µnís on su fofnIIdnd. (µ. 62). !n hIsforIn y sus µoIífIcns, Ins formns do rogIsfrnr, con- momornr y ro-momornr son Ios foµIcos confrnIos quo so In- forsocfnn on 1l eecre/o , loe tocee. In osfn novoIn, Ins formns do hncor µrosonfo oI µnsndo son Ins cnrncforísfIcns quo Io µormIfon n Cnmorro sondonr on unn osµocIo do nrquooIogín do In sonsIbIIIdnd hIsforIcn. !os µrobIomns quo ncnrron oI frnbnjo doI hIsforIndor sobro Ios fIomµos do In ¨hIsforIn ro- cIonfo¨ os oI µrImor µrobIomn quo In novoIn µInnfon cunndo oI µorsonnjo-nufor, Iofo, dobo ncInrnr n don IonoIf: IgunI fonín on monfo nIgo más ncfunI, do Ios uIfImos, no so, voInfo nnos como mucho dIgo, y Iuogo, ndvIrfIondo o ImngI- nnndo un rosµIngo nInrmndo, ncInro: IgunI os unn obrn do !ccIon, no, no un documonfo (µ. l5). Ðos oIomonfos so ndvIorfon on osfo osµncIo doI roInfo: on µrImor Iugnr, oI dIfícII fosfImonIo do Ios ¨uIfImos nnos¨, ovIdonfomonfo roforIdo n Ios nnos do In dIcfndurn. !n ncInrn- 38 Inrn un dobnfo sobro osfo µunfo vonso Þun, Joso (comµ.): DeIo/ee Je Mo,o. Aoci6n, cul/uro , poll/ico, CodIsn, Iuonos AIros, 2005, osµo- cInImonfo µµ. l4-26. Nacio n-05.indd 325 3/9/09 00:02:36 326 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS cIon doI nufor-µorsonnjo os sIgnI!cnfIvn: no os un documonfo, no os hIsforIn, no so µrofondo oxhumnr Io InonnrrnbIo. Todn unn µoIífIcn do In hIsforIn quo roIno on oI µnís y quo so dono- mInnn ncfunImonfo ¨Ios nnos do In frnnsIcIon¨ on formInos do µoIífIcns do In momorIn, l98? (nno do µromuIgncIon do Ins Ioyos doI µordon durnnfo In µrosIdoncIn do AIfonsín) n 2003 (fochn on quo so docInrn o!cInImonfo In croncIon do un Musoo do In MomorIn on In ox ISMA). 39 Con osfo so roIncIonn un ¨nccIdonfo¨ goográ!co quo ncomµnnn n MnIIhuoI como nIogorín: In Ingunn. Adomás do unn cnrncforísfIcn do Ios µuobIos do In µnmµn, fIono on osfo cnso sIgnI!cndos ndIcIonnIos: fuo In fronforn nnfurnI con oI IndIo, 40 fuo oI bnInonrIo doI quo oI µuobIo vIvIo mucho fIomµo como nfrncfIvo furísfIco do In zonn, como Iugnr do µoscn. SIn ombnrgo, In Ingunn os fnmbIon oI ncocho doI µoIIgro, bnjo oI cunI fodo oI µuobIo µuodo dosnµnrocor. Y on un sogundo µInno In Ingunn ncomµnnn Ios dosIgnIos do In hIsforIn como In momorIn oncnrnn oI sIno do In nncIon: on oI nno l983, fnI y como rocuordn don !oon IonoIf, In InundncIon ¨nrrnso con fodo, usInn, bnr y In IsIn onforn¨ (µ. 60), y ro!rIondoso n unn vIojn µoIon µor Ins ronfns doI bnInonrIo con ofro µobIndor, ngrogn: ¨quIzás fuo unn IoccIon µnrn nmbos, Io µnsndo µIsn- do y n quo soguIr hurgnndo on Io quo no fIono romodIo.¨ (1Jen). IágInns más ndoInnfo, Iofo rocIbo osfn docInrncIon do unn do Ins omµIondns doI juzgndo doI µuobIo: ArchIvos no (.) Þndn nnforIor nI ochonfn y fros. So µordIoron fodos on In InundncIon, Ios nuosfros y Ios do In µoIIcín. Cunndo Ins nguns bnjnron y µudImos voIvor onconfrnmos n Ios quo osfnbnn µor dobnjo do In mnrcn do ngun convorfIdos on µuIµn, y n Ios quo osfnbnn µor oncImn donfro do onormos µoIofns do moho vordo µoIudns como un µuf (.) So µordIoron documon- 39 Inrn más dofnIIos vonso InfroduccIon. Aµnrfndo Poll/coe, con/ex/oe. 40 Isfn cnrncforísfIcn nµnroco on 1l eueño Jel eeñor juec, op. ci/., µ. l?. Nacio n-05.indd 326 3/9/09 00:02:36 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 32? fos do In oµocn doI comnndnnfo Iodornorn, do In fundncIon. (µµ. 90-9l). Agrognndo nun más sonfIdos n In Ingunn como símboIo, cnsI nI !nnI do In novoIn oI Iofo rocIbo osfns µnInbrns do In µrosunfn ¨curnndorn¨ doI µuobIo: !n Ingunn fnmµoco foIoro Io quo Io hIcIoron. Iorquo un nhogndo Io dovuoIvo n In orIIIn, µoro nI µobro do Ðnrío so Io nncInron nhí. II ngun no foIorn bIon n Ios muorfos. Y µnso Io quo fonín quo µnsnr. Vos vIsfo Io quo fuo In InundncIon. ÞI In IgIosIn so snIvo. ÐIcon quo fuoron Ins IIuvIns, Ins rufns, oI docIIvo, µoro yo so, y no soy In unIcn quo snbo, quo In Ingunn nos vomIfo oI muorfo quo Io fIrnmos. Y yn nuncn más fuvImos bnInonrIo, snIvo oso muoIIo do don !oon quo Ios nnos do socn quodn vn- rndo on modIo doI cnmµo µoIndo y Ios nnos do crocIdn hny quo nIcnnznrIo nndnndo y modIo do momorIn µorquo quodn fnµndo µor oI ngun (µ. 2l5). !n Ingunn os oI osµncIo quo so dosbordn nnfurnImonfo µor oI hocho do In muorfo oscondIdn. Þo hnco fnIfn nIngunn ncInrncIon ndIcIonnI µnrn homoIognr In Ingunn do MnIIhuoI nI !ío do In IInfn, dondo fuoron nrrojndos mIIos do dofonIdos- dosnµnrocIdos vIvos y ndormocIdos. l983, nno doI !cfIcIo dosbordo do In Ingunn os oI nno doI rogroso do In domocrncIn on ArgonfInn. !n InundncIon nrrnso con fodo, µoro sobro fodo nrrnso con In µosIbIIIdnd do unn hIsforIn, In µosIbIIIdnd doI fosfImonIo. Þo quodnn nrchIvos do Io quo sucodIo nnfos do l983, quo on MnIIhuoI sIgnI!cn no soIo µordor In µosIbIIIdnd do hncor In hIsforIn do In dIcfndurn, sIno fnmbIon do oscrIbIr In gononIogín doI µuobIo: so µordIoron documonfos dosdo In oµocn do In fundncIon, documonfos Je lo colonio. SIn ombnr- go, so nos rocuordn quo fodo Io quo nIgunn voz oxIsfIo on MnIIhuoI µormnnoco, como µormnnoco on oI rocuordo do sus µobIndoros quo hncon doI Nacio n-05.indd 327 3/9/09 00:02:36 328 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS ojorcIcIo fonnz do In momorIn unn dIsfrnccIon cofIdInnn. Mn- IIhuoI os nsí un µormnnonfo musoo do sí mIsmn, y su hIsforIn, quo cnsI no !gurn on Ios µnµoIos, µorsIsfo frnzndn sobro In suµor!cIo do In fIorrn con In obsfInndn cnIIgrnfín doI hIorro y oI comonfo (µ. 54). !n µormnnoncIn os oI sIno do MnIIhuoI, como os n su voz oI sIno do In hIsforIn nncIonnI: Ins huoIIns do µnµoI quo Infonfnn borrnrso so obsfInnn on µormnnocor do nIgun modo on oI comonfo, on In momorIn: oI nrchIvo, oI monumonfo y oI rocuordo; fros do Ins formns cInvo do In conmomorncIon nµnrocon rogIsfrndns on osfn µnrfo doI foxfo do Cnmorro como sosgos onfroInzndos. Y sI MnIIhuoI os un musoo do sí mIsmn, os µorquo so concIbo nI musoo como un osµncIo on oI quo osfán roµrosonfndos frngmonfos do unn hIsforIn comµIojn, quo, sIn ombnrgo, ImµIdo un ojorcIcIo cInro do In momorIn. II nrfofncfo no ImµIIcn In corfozn do unn cusfodIn doI µnsndo. ¨!n musoo do sí mIsmn¨, sIn un orclito do su hIsforIn. ¸Como os oso µosIbIo¨ Cnmorro nµoIn nI concoµfo más nmµIIo do nrchIvo yn nIudIdo, µor modIo doI cunI dojn onfrovor quo os µosIbIo fonor unn µorfInnz obsfInncIon µor In momorIn y do hocho eer un musoo on oI sonfIdo frndIcIo- nnI, on modIo do un sIIoncIo gonornIIzndo quo µnrnIIzn In µosIbIIIdnd do ojorcor unn µoIífIcn do In hIsforIn. !n Ingunn Io vomIfo n MnIIhuoI oI muorfo quo Io nrrojn- ron. Condonn mornI, nµnroco nuovnmonfo oso osµncIo como un cnfnIIzndor nnfo Ins nccIonos do In hIsforIn. Y no eo, lo unico que eoIe, µInnfon In curnndorn, on unn ndvorfoncIn quo µrofondo roµrosonfnr In voIunfnd do momorIn ImµodIdn con rosµocfo n In dIcfndurn: oI no quoror snbor, 4l osn mnrcn quo so mnnI!osfn on oI ncfo do In voIunfnd µsíquIcn, nµnroco on oI foxfo como unn ndvorfoncIn sobro In snncIon hIsforIcn doI 4l Cf. !Icoour, InuI: Lo nenorio, lo lie/orio, el oltiJo, op. ci/., µµ. 5?2 y ss. Nacio n-05.indd 328 3/9/09 00:02:36 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 329 µuobIo: In InundncIon. Inrndojn nI mIsmo fIomµo, In Inun- dncIon os oI rosuIfndo condonnforIo do In vIoIoncIn hIsforIcn, oIomonfo fundnnfo do In hIsforIn doI µuobIo quo so dosbordn, so nfro!n, so vuoIvo sobro sí mIsmo. A In voz, os oI ovonfo quo roduco In µosIbIIIdnd fosfIgo do In momorIn hIsforIznnfo: dosfruyo Ins ovIdoncIns y so orIgo on oI ovonfo fundnnfo do unn nmnosIn omnIµrosonfo y fofnI. VIoIoncIn y nmnosIn como rosuIfnnfos hIsforIcns so rounon on 1l eecre/o , loe tocee. !n soIucIon os In rosIgnncIon Imµuosfn µor don IonoIf, lo poeoJo pieoJo , poro que eeguir lurgonJo en lo que no /iene reneJio: Io quo no so µuodo rovorfIr no os soIo un oµIsodIo do In hIsforIn, sIno quo Ins µosIbIIIdndos mIsmns doI ojorcIcIo hIsforIco osfán ImµodIdns. !n soIucIon os In roconcIIIncIon, In nmnIsfín fofnI: mofáforn do Ios nnos quo sIguIoron n In InundncIon, Ios nnos quo sobrovInIoron n l983. 42 Ahorn bIon, 1l eecre/o , loe tocee fojo, ndomás do unn hIs- forIn do momorIn ImµodIdn y sIIoncIos Imµuosfos, un µuonfo quo µormIfo comµrondor Ios rocInmos do unn hIsforIn subfo- rránon, subnIfornn sI so quIoro, quo n"orn on oI µorsonnjo doI dofonIdo-dosnµnrocIdo, Ðnrío Izcurrn. Iso µorsonnjo doI quo oI Iofo quIoro nvorIgunr Ios movIIos doI ¨nsosInnfo¨. 43 Ðnrío 42 Cf. VozzoffI, Hugo: ¨AnIvorsnrIos l9?3-l983¨, op. ci/. Cnbrín rocor- dnr, unn voz más, oI µnronfosIs quo ImµIIcnron Ios nnos l983-l986, con Ios juIcIos n Ins junfns mIIIfnros, InodIfos on oI mundo. Isfo ¨µnronfosIs¨ so ovIdoncIn on oI µroIogo y on su osµírIfu. 43 Is Inforosnnfo quo n Io Inrgo do In novoIn nuncn nµnroco In µnInbrn JeeoporeciJo on Ios dIáIogos sucosIvos, un vocnbIo quo so InsfnIo on In osforn µubIIcn urbnnn y so cre6 on µnInbrn InfrnducIbIo µnrn In oµInIon µubIIcn y In InfoIocfunIIdnd InfornncIonnI como unn ronIIdnd, como unn onfIdnd doI horror vIvIdo on Ins uIfImns dIcfndurns mIIIfnros InfInonmo- rIcnnns. !n µnInbrn os unn nusoncIn on In novoIn, no In sIfuncIon. Ioro como bIon dojn onfrovor oI foxfo, on Ins zonns doI InforIor µuobIorIno do In ponpo gringo, como on MnIIhuoI, nndn Jeeoporece sIn quo In socInbI- IIdnd donsn urdn un fojIdo do vorsIonos con osfnfufo do vorosImIIIfud, o nunquo más no son do sIIoncIos. Inrn In vorsIon do fodos, so frnfn do un nsosInnfo. !n µubIIcn voz y fnmn quo rocorrín Ios odIcfos coIonInIos con Nacio n-05.indd 329 3/9/09 00:02:36 330 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Izcurrn soIín oscrIbIr In coIumnn corrosµondIonfo n MnIIhuoI on un µorIodIco IocnI, Lo Cliclorro. 44 Sogun vn nvorIgunndo Iofo, durnnfo oI µrImor Iusfro do In docndn do l9?0 Izcu- rrn so hnbín ocuµndo do dIfnmnr on sus nrfícuIos n MnnuoI !osns Inz, forrnfonIonfo do In rogIon, bIsnIofo do uno do Ios fundndoros do MnIIhuoI y cnndIdnfo n sonndor µrovIncInI on Ins oIoccIonos do l9?3, ¨oso µIufocrnfn µnmoµnno cuyn fnbu- Iosn forfunn fnmIIInr hn sIdo nmnsndn con snngro do IndIos y crIsfInnos.¨ (µ. 30). Izcurrn no dosnµnroco on In Ingunn do MnIIhuoI µor frnnsµnronfnr Idons rovoIucIonnrIns µroµIns do In mIIIfnncIn do In IzquIordn rndIcnI do In docndn do l9?0. In oso µuobIo µordIdo on In µnmµn nrgonfInn, Izcurrn os onfIdnd jurídIcn fIono unn fuorzn socInI µIonn como osfnfufo do ornII- dnd on 1l eecre/o , loe tocee. Isfo roInfo, cuyn frnmn so dosnrroIIn on oI Info- rIor doI µnís, muosfrn, unn voz más, como In momorIn os modIndn µor Ios nrfofncfos quo In frnnsmIfon, y como osn modIncIon ine/i/u,e unn formn doI µnsndo n In cunI osn momorIn nIudo. In ArgonfInn, hnsfn dondo conozco, sorín nocosnrIo µroducIr más osfudIos socIohIsforIcos y ofnográfIcos quo nyudon n comµrondor ¨quo fuo¨ In dIcfndurn µnrn osos socforos socInIos nIojndos do Ins cIudndos; ¨como so vIvIo¨ (y so domosfIco) In dosnµnrIcIon do µorsonns on osos osµncIos do donsn socInbIIIdnd onfro µuobIos µoquonos y zonns rurnIos, fnn dIforonfos n In vIdn urbnnn do Iuonos AIros, !osnrIo o Cordobn. A su voz, os nocosnrIo un nnáIIsIs sobro como Ins conmomorn- cIonos Imµuosfns do hoy, fIonon sIgnIfIcndos socInIos dIforonfos. AIguIon quo µrovIono do uno do osos µuobIos doI InforIor do In ¨µnmµn grIngn¨, dondo rIgIo un mnnfo do sIIoncIo mucho más µrofundo (y durndoro) sobro Ios horroros do In dIcfndurn, bIon snbo quo oI l0 do dIcIombro do l983 no µInnfon nocosnrInmonfo un fosfojo conmomornfIvo do In ¨vuoIfn do In domocrncIn¨. Más bIon su rocuordo sIguo oI rIfmo doI fIomµo µoIífIco y socInI do osos µuobIos, y so vIvo do mnnorn dIvIdIdn onfro dos grnndos bIoquos: µnrn nIgunos, os nun hoy unn fochn nofnsfn y do duoIo, quo mnrco In rofundn dorrofn doI µoronIsmo. Inrn ofros, oI rogroso doI rndIcnIIsmo nI bofIn doI Isfndo. Sobro osfos µrobIomns do modIncIon, cf. !ndsfono, Susnnnnh: ¨!oconcoIvIng bInnrIos: fho IImIfs of momory¨, Hie/or, Wor/- elop Journol, 59, 2005, µ. l35. 44 ÐonomInncIon µoµuInr doI queeoJo gigoe, Insocfo fíµIco do In zonn do Ins µnmµns, do In fnmIIIn do Ios cicoJiJoe. TnmbIon so In conoco como ¨cIgnrrn¨ o ¨coyuyo¨. Nacio n-05.indd 330 3/9/09 00:02:36 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 33l µorsoguIdo, dofonIdo y dosnµnrocIdo µor Ins fuorzns IocnIos µor oxhumnr un µnsndo ¨ImµosIbIo¨, µor hncor IrrumµIr on oI µrosonfo Io ¨InonnrrnbIo¨ y oxµonor unn momorIn quo no so rodImo do Ios oµrobIos do In hIsforIn: oI InforfunIo do Ios gnuchos dosforrndos n In fronforn µor Ins mIIIcIns quo In fnmIIIn !osns Inz comnndnbn, Ios IndIos nsosInndos µor Ins µroµIns oscundrns mIIIfnros do In fronforn quo nvnnznbn, Ios InmIgrnnfos ongnnndos con fífuIos do µroµIodnd fnIsn. HIs- forIns quo son µnrfo do In vIoIoncIn fundndorn do In nncIon, unn nncIon cuyn frngIIIdnd IdonfIfnrIn os unn horoncIn do nquoIIn vIoIoncIn 45 y quo onfnbIn ofros roInfos do In ¨vIcforIn¨ on unn hIsforIn-cnnon quo, sI bIon hn µroducIdo quIobros Imµorfnnfos, no hn dojndo do µordor o!cncIn. 46 Is nofnbIo quo nµnrozcnn on In novoIn cunfro ¨Informo- dIos¨, osµocIo do µoquonos cnµífuIos nnrrndos ex /enporo con rosµocfo n In frnmn µrIncIµnI. So frnfn do roInfos dIrocfos do Iofo on µrImorn µorsonn y nµnrocon como unn ndvorfoncIn, un nµondIco on convorsncIon dIrocfn con oI Iocfor. In oI for- cor InformodIo, Iofo nnrrn un oµIsodIo on oI quo MnIIhuoI os osµncIo do un con"Icfo µor In roµrosonfncIon hIsforIcn. ¨In oµocns do bonnnzn¨ (µ. l?5), Io cunI sIn osµocI!cnr fochn sIfun n µrIncIµIos doI sIgIo XX nIudIondo osfn voz sí nI Ioon ngrooxµorfndor ¨un curn µárroco doI cunI nµonns Ios mnyoros gunrdnn nIgunn momorIn, y osfn µor Io quo sus µndros Io confnbnn¨ (1Jen) quIso rovosfIr do mosnIcos oI focho do In IgIosIn do MnIIhuoI. !n ronIIzncIon do un bocofo quo µInsmnrn Ios mofIvos do In roµrosonfncIon so oncnrgo nI nrfIsfn quo hnbín crondo ¨on sus mocodndos¨ In osfnfun doI comnndnnfo !rbnno Iodornorn, fundndor do MnIIhuoI, n In cunI nos roforIromos más ndoInnfo. 45 Cf. !Icoour, InuI: Lo nenorio, lo lie/orio, el oltiJo, op. ci/., µ. lll. 46 Mo rofIoro concrofnmonfo n Ins docInrncIonos rocIonfos doI µrosI- donfo doI Musoo ÞncIonnI do HIsforIn, Junn Joso Crosfo, nnnIIzndns on oI cnµífuIo cunrfo. Nacio n-05.indd 331 3/9/09 00:02:37 332 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS II concoµfo no µodín dojnr do sor doI ngrndo do fodos: dosdo oI nfrIo hnsfn oI nIfnr, n Io Inrgo do In nnvo so dofnIInrín In gIorIosn gosfn do In fundncIon y oI dosnrroIIo do MnIIhuoI, µnsnndo do In Imngon doI dosIorfo bárbnro quo soInmonfo Ios cnscos doI cnbnIIo hoIInbnn, nI fuorfo fundndo µor vIrroyos, Iuogo nI µuo- bIo do crIoIIos, In IIogndn doI InmIgrnnfo y oI forrocnrrII µnrn cuImInnr sobro oI nIfnr on unn vIsIon do fufuro on oI cunI Ins mIrndns do Ios ángoIos do In grncIn dIvInn y Ins do Ios forjndoros doI µrogroso fuornn doI cIoIo n In fIorrn y do osfn nI cIoIo con mufuo roconocImIonfo y snfIsfnccIon. (µ. l?6). Cnmorro ImµrImo nquí unn µoofIcn do In conmomorncIon nncIonnI, y no do mnnorn InsIgnI!cnnfo, donfro do In IgIosIn doI µuobIo. !os foµIcos cIásIcos do In hIsforIn do In nncIon (roµofIdos on ofros osµncIos µoscoIonInIos) osfán µrosonfos: oI IndIo como oueencio Je (/erro nulliue), soIo oI cnbnIIo µIsn oI dosIorfo coIonInI; In gosfn osµnnoIn, In orn crIoIIn, y oI momonfo cuImIno quo do!no nI sujofo nncIonnI híbrIdo: In InmIgrncIon, junfo con In modornIdnd. Ioro osfn vorsIon IdíIIcn nµnroco InforrumµIdn µor oI µroµIo crondor: .unn voz formInndo oI µrImor frnmo Ios nndnmIos so corrIo- ron hncIn oI confro y omµoznron Ins murmurncIonos. Isfnbnn µroµnrndos µnrn ncoµfnr horcuIoos snIvnjos do fornondos forsos bInndIondo Innzns do confnuro, µoro no fnnfo µnrn unn µnrvn do mndros IndIns Indofonsns frnfnndo do rosgunrdnr n sus nInos do In mnfnnzn quo Ios mIIIcos so dIsµonínn n µorµofrnr con snbIos µronfos. A oso romodIo crIoIIo do In mnsncro do Ios Inoconfos so sumo µronfo un rofrnfo do In vIdn cofIdInnn on oI forfín, do In cunI so dosfncnbnn µrIncIµnImonfo Ins !gurns sufrIdns do Ios soIdndos hnrnµIonfos (.); In !gurn nIfIvn quo fodos, cunndo Ios bocofos fuoron µrosonfndos on socIodnd, hn- bínn suµuosfo roµrosonfnrín nI fundndor doI µuobIo, formIno roµroducIondo (.) nI mífIco bnndIdo Musurnnn (.) Y cunndo |oI µárroco] Iogro voncor su µrovorbInI mIodo n Ins nIfurns y comµrobo con sus µroµIos ojos quo oI conjunfo dosfInndo n co- Iobrnr oI nµorfo InmIgrnforIo so µroµonín ovocnr nndn monos Nacio n-05.indd 332 3/9/09 00:02:37 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 333 quo oI Infnmo brofo nnnrquIsfn doI CrIfo do AIcorfn, In ruµfurn fuo InovIfnbIo (µ. l?6). !n rosorvn µnrn In conmomorncIon do ofrn hIsforIn os vIs- fn como unn InfomµosfIvn confrn In unIcn nnrrncIon µosIbIo. !n hIsforIn µoco horoIcn do In fronforn con oI IndIo, In ovIdon- cIn do In vIoIoncIn dosIgunI confrn unn µobIncIon Indofonsn vorsIon quo nndn fonín quo vor con Ios oµIcos orígonos do In guorrn fundncIonnI, oI roomµInzo do Iodornorn µor oI gnu- cho bnndIdo o IndIscIµIInndo quo roµrosonfnbn In nnfífosIs doI horoo fundndor, 4? sumndo n In roµrosonfncIon doI brofo nnnrquIsfn como oI nµorfo ombIomáfIco do In InmIgrncIon µodrín docIrso quo formnn µnrfo do un dIscurso subnIforno do In hIsforIn nncIonnI, do Ins Imágonos quo no formnn µnr- fo do Ins conmomorncIonos gIorIosns como ¨hIfos¨ doI µnsndo. A su voz, In confrn-conmomorncIon do Ios mosnIcos so IIgn con In vIoIoncIn confomµoránon µor unn µnInbrn, un soIo vocnbIo quo snIvn oI hInfo, roµnrn In !surn: oI uso do nilicoe µnrn nombrnr n Ios rosµonsnbIos doI gonocIdIo Indí- gonn. MIIIcos, vocnbIo con oI quo µoµuInrmonfo so donomIno n Ios mIIIfnros nrgonfInos dosdo oI sIgIo XIX y quo nµnroco yn on In obrn fundndorn do In IIfornfurn nncIonnI, oI Mor/ln Iierro, ndquIoro dosµuos do In InnugurncIon do Ios goIµos do osfndo un osfnfufo µnrfIcuInr con unn connofncIon hIsfo- rIcn dosµocfIvn; y sobro fodo n µnrfIr doI surgImIonfo do In ÐocfrInn do SogurIdnd ÞncIonnI on l966. 48 Su uso on osfo 4? !nn osconn do 1l eueño Jel eeñor juec on oI cunI so bnfon on sucIo duoIo Iodornorn y Musurnnn µor In µromosn IncumµIIdn do unns fIorrns µnrn oI gnucho, os In µnrodIn crIoIIn do Ins suµorvIvoncIns do In hIsforIn: con In muorfo frnIcIonorn do Musurnnn muoro fnmbIon unn nnrrncIon doI µnsndo, In formn gnuchoscn, do nnrrnr In hIsforIn doI sujofo nncIonnI. Cf. Cnmorro, CnrIos: 1l eueño Jel eeñor juec, op. ci/., µµ. 42-43. 48 Cf. CnµífuIo 5, ¨CrIngos on In fronforn. !n osfnquIndn¨, osfrofns l36 y l5l. Cf. Hornándoz, Joso: Mor/in Iierro, Id. CnµífuIo, Iuonos AIros, l9??. Nacio n-05.indd 333 3/9/09 00:02:37 334 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS ¨InformodIo¨ no os un nnncronIsmo doI nufor, os unn formn do rosfnurnr oI nrchIvo, do frnor nquoI gosfo nnrrnfIvo do In modIncIon quo µor fnmIIInrIdnd, ofocfun un quIobro n Ins mofnnnrrnfIvns Imµuosfns do In hIsforIn ImngInndn: osn soIn µnInbrn ndvIorfo n cunIquIor Iocfor confomµoránoo quo In hIsforIn quo so nnrrn no µorfonoco nI roIno do un µnsndo/ ofro. II crono/opo nI quo nIudín InjfIn 49 os µuosfo on fon- sIon, y oI cundro quo onmnrcn fIomµo-osµncIo (y Iongunjo) on unn Imngon nuforroforoncIndn, so quIobrn on osfn µnrfo doI foxfo. InrocIorn quo osn µnInbrn ¨no vn¨, ¨no corros- µondo¨. Iso os un gosfo rndIcnI do In nnrrnfIvn: subvorfIr oI crono/opo µnrn dosnnfurnIIznr, mosfrnr unn confInuIdnd (In do In vIoIoncIn), roforznndo In µrosoncIn do unn normnIIzn- cIon (In do In hIsforIn). !n ImµrosIon nnncronIcn (nI docIrIos nilicoe) ImµrImo un sonfIdo do sIncronín y hnco µrosonfo y µorfonocIdn, nuee/ro, n In vIoIoncIn: dosdo nhí, Insfnurn unn µroyoccIon mornI. 50 !nn µnInbrn bnsfn µnrn jusfI!cnr oso cnµífuIo InformodIo donfro doI foxfo onforo: In vIoIoncIn quo InvosfIgn Iofo os, on formInos hIsforIcos, oI rosuIfndo do unn cndonn µorµofrn- dn µor loe nienoe euje/oe. Isfo no quIoro docIr quo so µn- son µor nIfo Ins ovIdonfos mufncIonos do In cnsfn mIIIfnr on formInos hIsforIco-InsfIfucIonnIos, 5l sIno más bIon so frnfn do unn ImµrosIon sománfIcn quo roscnfn do In hIsforIn- 49 Con oI formIno crono/opo, InjfIn so roforín n unn ¨fusIon¨ do Ios IndIcndoros osµncIo-fomµornIos on cIorfos nrfofncfos nrfísfIcos (como In IIfornfurn) dondo oI fIomµo ¨fomn cnrno¨ on Imágonos cuIdndosnmonfo µonsndns y rofrnfndns como InconfundIbIomonfo µrocIsns µnrn Ins coor- donndns do fIomµo y Iugnr quo µrofondon ro-cronrso. Vonso oI nnáIIsIs doI formIno quo hnco CIIfford, Jnmos: ¨Sobro In rocoIoccIon do nrfo y cuIfurn¨, op. ci/., µµ. 2?9-280 y 298. 50 Cf. !Icouour, InuI: Lo nenorio, lo lie/orio, el oltiJo, op. ci/., µµ. 62?-628. 5l Inrn un nnáIIsIs sobro osfo µunfo cf. VInns, ÐnvId: 1nJioe, ejerci/o , fron/ero., op. ci/. Nacio n-05.indd 334 3/9/09 00:02:37 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 335 µnIImµsosfo 52 do In nncIon (dondo nnrrnfIvns µodngogIcns o!cInIos so onfromozcInn con roµrosonfncIonos subnIfornns doI µnsndo) un roforonfo quo buscn goIµonr nI Iocfor con un sonfIdo do InvoIucrnmIonfo: Ios nilicoe, Ios IndIos, noeo/roe, son/somos Ios mIsmos sujofos. II ¨nosofros¨ do don !oon IonoIf quo do!nín oI sujofo fácIfo do unn hIsforIn consnbIdn ouroµon os dosµInzndo, nmµIIndo, y In hIsforIn, µor ondo, frnsfocndn: In InfromIsIon do Ios nilicoe on In Conpoño Jel Deeier/o os In IncIusIon doI IndIo on In µroµIn hIsforIn do vIoIoncIn nncIonnI, quo µor do!nIcIon os nuee/ro hIsfo- rIn do vIoIoncIn. A su voz, Ios µuobIorInos quo no foIornron In roµrosonfncIon do In fundncIon como unn hIsforIn do vIoIon- cIns sIn horoísmos, sIn oso plue quo convIorfo n In fundncIon nncIonnI on gosfn boIIcn conmomornfIvn, son µor do!nIcIon Ios mIsmos quo cnIInn In hIsforIn vIoIonfn do su µorsonnjo n InvosfIgnr durnnfo In dIcfndurn, Ios mIsmos quo, on su con- fomµornnoIdnd do nufor-µorsonnjo, so nIognn n vIncuInr In vIoIoncIn como µnrfo doI confInuo hIsforIco nncIonnI. Hny un oIomonfo cnrgndo do Infonsn vIsunIIdnd on In nnrrnfIvn y so frnfn como on In obrn do VIndIsInvIc do un monumonfo: In osfnfun ocuosfro quo ocuµn In µInzn doI µuo- bIo y conmomorn n !rbnno Iodornorn, oI comnndnnfo quo fundo MnIIhuoI n !nnIos doI sIgIo XIX. 53 Isfn osfnfun ndquIoro sonfIdos dIvorsos on In obrn, sobro fodo sI so nunn con 1l 52 !n Idon do µnIImµsosfo os ufIIIzndn µor ÐorrIdn µnrn roforIr n Ins µoIífIcns do In ¨dIfornncIn¨ (on confrnsonfIdo n dIforoncIn) quo omorgo on oI Iogos/foxfo socInI. Cf. Irnknsh, Cynn: ¨!os osfudIos do subnIfornIdnd como crífIcn µoscoIonInI¨, op. ci/., µµ. 30?-309. 53 !n novoIn nnforIor do Cnmorro, 1l eueño Jel eeñor juec, so sucodo on Ios fIomµos do In fundncIon doI µuobIo, µnrfIcuInrmonfo on l8??, In nnfosnIn hIsforIcn do Ins Cnmµnnns nI ÐosIorfo. In osfn novoIn, Iodor- norn, juoz do µnz, os oI µorsonnjo µrIncIµnI, nfrIbuIndo µor sus suonos n Ios quo nfrIbuyo unn µromonIcIon do In ronIIdnd dInrIn y quo mnrcnn oI dosfIno do In µobIncIon do MnIIhuoI, n quIonos juzgn on In vIdn cofIdInnn do ncuordo con Ios sucosos on su ronIIdnd onírIcn. Nacio n-05.indd 335 3/9/09 00:02:37 336 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS eueño Jel eeñor juec. II vncío µoIífIco quo µuodo oncnrnnr In conmomorncIon, oI ronIIsmo grofosco Imµroso on In hIsforIn fundndorn y In rIdIcuIIzncIon do In !gurn doI horoo son µnrfo do Ios sonfIdos quo µuodon Ioorso on forno n In !gurn monu- monfnI do Iodornorn, oncnsfrndn on oI confro do In µInzn do MnIIhuoI. II Iofo so rooncuonfrn con In osfnfun unn fnrdo on In quo µnson µor In µInzn: ¨os oI horoo do In guorrn confrn oI IndIo¨, Io ndvIorfo un gunrdIán doI Iugnr (µ. 2l2). !o µrImoro quo Io os frnnsmIfIdo n Iofo os quo In osfnfun hnbín sIdo ¨dos- monfnbIo¨ hnsfn µoco fIomµo nfrás, cnbnIIo y comnndnnfo fundIdos µor soµnrndo. 54 Ioro osn dIsfuncIonnIIdnd nµnronfo do In oscuIfurn orn oI mofIvo do un rIfunI nnunI on oI quo fodn In µobIncIon do MnIIhuoI µnrfIcIµnbn. So frnfnbn do unn osµocIo do ovonfo cnrnnvnIosco on oI cunI, cuonfnn Ios µuobIorInos n Iofo, In Imngon oscuIµIdn do don !rbnno orn dosmonfndn doI cnbnIIo, IIovndn on µrocosIon nIrododor do In µInzn on Ins nngnrIIIns do In vIrgon, cubIorfn do hnrInn y huovo on modIo do unn fnnfnrrIn µoµuInr, y conducIdn nI río dondo orn cuIdndosnmonfo Invndn y coµIIIndn hnsfn sncnrIo fodo oI vordo; vIorn como brIIInbn, unn cornofn µnrocín con oI soI do In mnnnnn. Pero cuonJo lo Jetoltlon ol coIollo lo non/oIon ol retee, nironJo poro o/róe. (µ. 2l2, onfnsIs mío). 54 !osuIfn IronIco quo cunndo so oscuIµIo on Iuonos AIros oI Mo- numonfo nI gonornI JuIIo A. !ocn Innugurndo on l943, bnIunrfo do In ¨Cnmµnnn doI ÐosIorfo¨, In ComIsIon dosfInndn n IogIsInr sobro oI mIs- mo dIsµuso quo ¨In dIvIsIon do In osfnfun y fIgurns on µnrfos so foIornrá sIomµro quo son focnIcnmonfo IndIsµonsnbIo; on osfo cnso Ins unIonos so ronIIznrán con fodn In µrocIsIon roquorIbIo µnrn ovIfnr fIsurns y oI mnI nsµocfo.¨. Ioco. Monunen/o Je lo CiuJoJ Je Buenoe Airee; ComIsIon ÞncIonnI doI Monumonfo nI fonIonfo gonornI !ocn, cIfndo on: CufIorroz VInunIos, !odrIgo: Monunen/o connenoro/ito , eepocio puIlico en 1Ie- roonerico, Cáfodrn, MndrId, 2004, µ. 3l5. Nacio n-05.indd 336 3/9/09 00:02:37 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 33? Is Imµorfnnfo rocurrIr n 1l eueño Jel eeñor juec, In novoIn quo nnrrn In hIsforIn do In fundncIon y do Iodornorn, µnrn comµrondor oI sIgnI!cndo cnbnI do oso rIfunI donfro do Io quo µodrínmos IInmnr In osfofIcn hIsforIcIsfn do Cnmorro. HncIn oI !nnI do osn novoIn, !rbnno Iodornorn fIono su uIfImo suono µrofofIco: so oncuonfrn dosnudo nnfo oI µuobIo onforo quo Io subo on unn muIn, Io cubro do mIoI y do µIumns y Io µnson on unn µrocosIon on In quo orn conducIdo do osµnIdns, o quIzás rofrocodín do fronfo, con Ios rosfros ro- forcIdos do su comIfIvn fodo oI fIomµo nnfo Ios ojos. 55 !uogo do IIovnrIo n In Ingunn, Io Invnbnn µroIIjnmonfo y Io dovoIvínn n In µInzn monfndo, nuovnmonfo do osµnIdns, sobro unn muIn. !n dogrndncIon como oI µrIncIµnI vohícuIo doI ronIIsmo grofosco os, como nos rocuordn InjfIn, oI sonfIdo doI ¨dos- conso¨ do fodo nquoIIo quo so consIdorn oIovndo, IdonI. 56 In su suono, Iodornorn os rIdIcuIIzndo µor sus com- µnnoros do frnbnjo, µor Ios gnuchos do In cnmµnnn, µor un cncIquo Indígonn y sus subnIfornos, fodos oIIos Io InsInunn sus IncIInncIonos homosoxunIos, µor Ins osµosns do sus cn- mnrndns quo so ríon do su hombrín, on unn osµocIo do !osfn cnrnnvnIoscn on In quo Ins fronforns doI ordon so frnsfocnn µor comµIofo. .Þo hnbín on fodn osn dosnforndn, onfrovorndn, rugIonfo muIfIfud nndn más grofosco o Incongruonfo quo oI monfícu- Io do ongrudo y µIumns quo nvnnznbn do osµnIdns µor un mundo onfrogndo µor !n n In Iocurn quo hnsfn osn nocho hnbín osfndo ngnznµndn on Ios bordos, osµornndo (SSJ, µ. 86). 55 Cnmorro, CnrIos: 1l eueño Jel eeñor juec, op. ci/., µ. 85. 56 InjfIn, MIjnII: Lo cul/uro populor en lo 1JoJ MeJio , en el Ieno- cinien/o. 1l con/ex/o Je Ironçoie IoIeloie, op. ci/. Nacio n-05.indd 337 3/9/09 00:02:37 338 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS In oso ¨mundo nI rovos¨ doI roInfo, 5? quo rocuordn mu- cho n Ins !osfns do Iocos modIovnIos o n Ins concorrndns IngIosns, 58 Cnmorro oncuonfrn unn cInvo sImboIIcn µnrn hnbInrnos do In hIsforIn y In momorIn: on µrImor Iugnr, n frnvos do unn mofáforn !ccIonnI so frnnsmIfo In !gurn frnm- µosn, nmbIgun, do In conmomorncIon y oI rIfunI. II suono do Iodornorn, sI so mIrn on In Inrgn durncIon do In hIsforIn nncIonnI, os on µnrfo In romInIsconcIn do Io quo sucodo nI CnrnnvnI: ¨oI dosordon frnducIdo on ordon¨. Y on osfo cnso, nnrrn como unn !gurn socInI do In hIsforIn quobrndn Insfnurn vordndornmonfo oI ¨mundo doI dorocho¨: Cnmorro ubIcn osfo suono dosbnrnfndo on In nnfosnIn do un nµocnIíµfIco !nnI: on l8?8. Ðos nnos dosµuos, on In hIsforIn do Ios ¨hochos ronIos¨, In ¨Cnmµnnn nI ÐosIorfo¨ µrofondorá formInnr con oI ¨µrobIomn¨ doI IndIo y ncnbnrá µor µuIvorIznr In fronforn do In nncIon, In mIsmn quo so nos µrosonfn on 1l eueño Jel eeñor juec como fronforn do MnIIhuoI, fronforn do In hIsforIn, y ¨bordo¨ do In cordurn. Ior ofro Indo, osfo oµIsodIo onírIco quo so frnduco on ron- IIdnd hIsforIcn 59 yn on oI !nnI do 1l eueño. ndvorfImos quo nnos dosµuos, In gonfo quo vIsIfn MnIIhuoI oscuchn In !osfn cnrnnvnIoscn quo so dosnrroIIn unn voz nI nno on forno n In osfnfun do Iodornorn (SSJ, µ. 94) nµnroco como oI mIodo (o oI rochnzo) y oI dosoo (o In nocosIdnd) doI comnndnnfo (do In 5? Cf. InInndIor, Coorgos: 1l JeeorJen. Lo /eorlo Jel cooe , loe ciencioe eociolee, op. ci/., µµ. ll5-l24. 58 !ocordomos nquí oI cIásIco nnáIIsIs do I. I. Thomµson sobro In cuIfurn µoµuInr roboIdo do In IngInforrn doI sIgIo XVIII, cf. Thomµson, I. I.: ¨!n concorrndn¨, on Coe/unIree en conun, CrífIcn, InrcoIonn, l993 |l9?8]. 59 Is InovIfnbIo rocurrIr nquí nI oxcoIonfo nnáIIsIs quo hnco !oInhnrf KosoIIock do Ios suonos on oI osµncIo conconfrncIonnrIo nIomán como fuonfos µnrn In hIsforIn. Cf. KosoIIock, !oInhnrf: ¨Torror y suono¨, on Iu/uro PoeoJo. Poro uno eenón/ico Je loe /ienpoe lie/6ricoe, op. ci/., osµocInImonfo µµ. 2?4-2??. Nacio n-05.indd 338 3/9/09 00:02:37 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 339 hIsforIn). 60 In ofocfo, In osfnfun cuyn confoccIon ocuosfro ovIdoncInbn ¨InconfundIbIos rnsgos muInros¨ on su cnbnIIo so ronIIzn µor un nrfIsfn rosnrIno quo on voz do coIocnr unn osµndn on In mnno doI comnndnnfo, Io hnco nmnrrnr unn "or do cnrdo. 6l In µrImor Iugnr, In osfnfun so hnco do un rIfunI conmomornfIvo ronI: fodo oI µuobIo, cndn nno, Io onsucIn- rá con hnrInn y huovo, Io IIovnrá nI río y Io bnnnrá µnrn ro- grosnrIo monfndo nI rovos on su cnbnIIo/muIn. ¿Poro que: II suono quo Iodornorn fIono, nµoIn n osn cunIIdnd somIofIcn do In roµrosonfncIon do Ios objofos nnfurnIos (oI cnrdo), on un µuobIo on oI quo oI µnIsnjo ovocndo (In µnmµn) so hn frnnsforIdo fnnfns vocos como monumonfo y roforoncIn do In nncIon. Cnmorro juogn nquí con un símboIo nnfurnI quo n In voz quo rIdIcuIIzn In Imngon doI horoo, ro!oro quo ¨In roµrosonfncIon do Ios monumonfos nnfurnIos ocuµn oI Iugnr do Ios monumonfos doI µnsndo hIsforIco on In ImngI- 60 In oI rochnzo nI sonfIdo µoIífIco do oso rIfunI quo Iuogo, vnIo In µonn rocordnrIo, so voIvorá ri/uol connenoro/ito so unon Ios sujofos ndvonodIzos (InmIgrnnfos), Ios fundndoros (osµnnoIos y crIoIIos) y Ios oxcIuIdos doI µroyocfo nncIonnI (Indígonns). !o hncon µnrn rIdIcuIIznr nI horoo fundndor, y fIono on In hIsforIn un sonfIdo µoIífIco IndudnbIo: ro- mnrcn Ins nImIodndos doI orIgon nncIonnI, In µobrozn y In nznrosn forfunn do Ios Iídoros, y In oxIsfoncIn como nmonnzn do un sujofo/ofro quo so frnnsformnrá on nusoncIn µoco fIomµo dosµuos: oI IndIo. A su voz, on oso suono-ronI quo Iodornorn fIono so oncnrnn fnmbIon oI dosoo µorsonnI quo on oI dosµInznmIonfo so frnnsformn on ronIIdnd hIsforIcn: sor coIobrndo, conmomorndo, ofornIzndo on unn osfnfun quo oI mIsmo vo µrovo on sus suonos (µoro on oI quo su Imngon oscuIµIdn os oI mIsmo sonfndo sobro unn muIn on In vIojn µInzn do MnIIhuoI). 6l II cnrdo os In donomInncIon µoµuInr do unn do Ins osµocIos vogofn- Ios sIIvosfros más comunos on Ins zonns no nrndns, no frnbnjndns do Ins µnmµns nrgonfInns. Su donomInncIon cIonfífIcn os er,ngiun conpee/re, do In fnmIIIn do Ins unIellferoe. Su fnIIo y hojns son osµInosos, y In fIor os do coIor rosácon con µIsfIIos µunfIngudos. So ufIIIzn como horfnIIzn µnrn µInfos fíµIcos do In rogIon, y fnmbIon confIono µroµIodndos modIcInnIos. Bo/onicol on-line, hffµ://www.bofnnIcnI-onIIno.com/modIcInnIsoryngIum. hfm, uIfImn consuIfn: 22/0?/0?. Nacio n-05.indd 339 3/9/09 00:02:37 340 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS nncIon nncIonnI cunndo osfos uIfImos no oxIsfon¨. 62 Is on oso nµondIco nnocdofIco doI ronIIsmo grofosco on oI quo osµndns so roomµInznn µor "oros sIIvosfros, dondo so ron!rmn In frngodIn do In(s) fronforn(s) do In nncIon: oI monumonfo do Iodornorn os n In voz fronforn con oI IndIo, fronforn con oI µroµIo forrIforIo InhosµIfo, fronforn con In momorIn. Ioro on In ncfunIIdnd fomµornI do In frnmn do 1l eecre/o , loe tocee, noJie eoIe por que so ronIIznbn nquoI rIfunI nnunI- monfo. ¨Cosn do muchnchos¨, ¨noJo poll/ico¨, Io comonfn oI gunrdIn do In µInzn nI Iofo (SV, µ. 2l2). ¨Irn como oI cnrnnvnI¨ (SV, µ. 2l3), Io roµIIcn In fín. SufIImonfo Cnmorro Infroduco unn µrobIomáfIcn cInvo on formInos do In o!cncIn µoIífIcn do Ios Iugnros do In momorIn y Ios rIfunIos do In hIsforIn. 63 Ambos hnn µordIdo: Ios dosoos doI juoz y In nocosIdnd do In hIsforIn. II Iugnr do In momorIn In osfnfun doI comnndnn- fo os unn dIsfrnccIon más, quo µnso n sor osµncIo IudIco µnrn Ios nInos y nunquo Ios hnbIfnnfos do MnIIhuoI ¨hncon doI ojorcIcIo fonnz do In momorIn unn dIsfrnccIon cofIdInnn¨ (SV, µ. 54) Ios rocuordos so frngmonfnn on unn nnrrncIon Im- µosIbIo do Ios hochos doI µnsndo, sobro quIon fuo Iodornorn, sobro como dosnµnrocIo Izcurrn. A su voz, nquoI ovonfo nnunI do ¨InvorsIon do Ios confrn- rIos¨ on oI quo so rIdIcuIIznbn nI nrfofncfo conmomornfIvo, so frnnsformn on unn !osfn nnfurnIIzndn, rIfunI ¨domosfIcndo¨ quo so vncín do sonfIdo µoIífIco. Y no os dofnIIo monor oI ho- cho do quo oI nno on quo Izcurrn os dofonIdo/dosnµnrocIdo, nndIo rocuordn oI rIfunI nnunI, nndIo ncudo oI dín on quo so osµorn In burIn consnbIdn n In hIsforIn. ÞndIo, oxcoµfo unn µorsonn ¨quo no oIvIdn¨: In mndro do Izcurrn, ÐoIIn. IIIn so 62 Cf. Sognfo, !Ifn !nurn: ¨II vncío y su fronforn. !n busquodn doI ofro Indo on dos foxfos nrgonfInos¨, Serie An/ropologlo, num. 25?, !nIvorsIdnd do IrnsIIIn, l999, µ. 3. 63 Cf. !ndsfono, Susnnnnh: ¨WorkIng wIfh momory: nn InfroducfIon¨, op. ci/.; fnmbIon IoIdmnn, AIIon: ¨Momory fhonfors, vIsunI wIfnossIng nnd fho frnumn nosfhofIc¨, op. ci/., µµ. l65 y ss. Nacio n-05.indd 340 3/9/09 00:02:37 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 34l sIonfn on In µInzn y soIn, sIn nyudn do nndIo nunquo osfo sorá µunfo do dIscusIon dosbnrnfn y fIrn nI µIso In osfnfun do bronco dosmonfnbIo. In oso gosfo dosfnchnfndo so oncuon- frn unn mofáforn do In momorIn rndIcnI: do unn ¨dIsfrnccIon cofIdInnn¨ no nnco unn voIunfnd µoIífIcn; y on un µuobIo on unn socIodnd onmudocIdn, oI gosfo sImboIIco do unn soIn µorsonn nnfo In vIoIoncIn IIogífImn Irrumµo µnrn dosbnrnfnr In cndonn gononIogIcn do sonfIdo hIsforIco. !n mndro do Izcurrn (o do cunIquIor dofonIdo-dosnµnro- cIdo) on In µInzn do MnIIhuoI (o on In IInzn do Mnyo) voIfon In osfnfun do Iodornorn (o cubro do fofos do dosnµnrocIdos n In Imngon monumonfnIIzndn do In InfrIn). 64 SInocdoquo do Io quo os /roJuciJo µor oI gosfo sImboIIco: einI6lico on su IIfornIIdnd. Snbomos quo somIofIcnmonfo oI símboIo os ¨soIo unn µnrfo doI sIgnI!cndo¨, do osn fofnIIdnd quo osfá ¨rofn¨ y quo soIo µuodo sor rocomµuosfn µor oI ojorcIcIo coIocfIvo doI rocuordo. 65 Ior sí soIn, In osfnfun doI gonornI Snn Mnrfín on unn µInzn no sIgnI!cn más quo un mIIIfnr sobro un cnbnIIo. CoIocfIvnmonfo y n frnvos do µodngogíns (no nocosnrInmonfo o!cInIos) so orIgo un confrnfo momorísfIco quo µormIfo quo oI símboIo son fnI (oI µndro do In µnfrIn). !n mndro do Izcurrn, soIn on oso momonfo, µroduco Io inpoeiIle: fIrn In osfnfun µosndn do bronco, y romµo con oI confrnfo sImboIIco. Aun más, no rosfnurn oI mundo doI dorocho, oIIn soIn dosconoco In µnrfo voIndn quo coIocfIvnmonfo dn sonfIdo n In hIsforIn. In unn mofáforn InIgunInbIo, Cnmorro confrnµono dos fIµos comµIofnmonfo dIforonfos doI ojorcIcIo do In momorIn: oI 64 Mo rofIoro n Ins roµofIdns ocnsIonos dosdo oI ndvonImIonfo do- mocráfIco on quo Ins Mndros do IInzn do Mnyo rodonron y cubrIoron oI monumonfo nIogorIco do ¨In InfrIn¨ con mIIos do fofogrnfíns do dofonIdos- dosnµnrocIdos on In uIfImn dIcfndurn mIIIfnr. 65 IIIns, Þorborf: Lo /eorlo Jel elnIolo, IonínsuIn, InrcoIonn, l994. Sobro oI µodor do sIgnIfIcncIon doI símboIo IIgndo n su InosfnbIIIdnd on In ¨osforn µubIIcn hIsforIcn¨, vonso WIfz, !osIIo: Apor/leiJ`e Iee/itol, op. ci/., µµ. l0-ll. Nacio n-05.indd 341 3/9/09 00:02:37 342 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS coIocfIvo, ¨fonnz¨ µoro vncío, do In ¨dIsfrnccIon cofIdInnn¨; y oI ojorcIcIo µorsonnI, unIco µoro rndIcnI do In dIsIocncIon doI símboIo y In ruµfurn con oI confrnfo µodngogIco (quo on osfo cnso soIo os comµrondIdo como In mIsmn cndonn do vIoIoncIns). A frnvos do oIIo, oI nufor sImboIIzn unn do Ins µnrndojns más ncucInnfos do Ins frncfurns µoIífIcns do In momorIn on In hIsforIn nrgonfInn. Ioro hny ofro µunfo n dosfncnr: oso mIsmo nno Ios ngon- fos doI munIcIµIo mnndnron n soIdnr Ins dos µIozns do In oscuIfurn conmomornfIvn, oI cnbnIIo/muIn y Iodornorn on nncns. Y oI rIfunI yn no voIvIo n ronIIznrso. In In frnmn do 1l eecre/o , loe tocee, uno do Ios loIi/ue doI bnr µuobIorIno Io comonfn n Iofo: ¨fácIfnmonfo docIdImos nrchIvnr In coromonIn hnsfn nuovo nvIso, no fuorn n sor quo Ios mIIIcos Io fomnrnn n mnI, fnn IIusIonndos quo osfnbnn con Io do Ios fosfojos do In conquIs- fn doI dosIorfo y fodo oso¨. 66 |Y con rosµocfo nI ncfo do In mn- dro doI dosnµnrocIdo, ngrogn] ¨Quo nuosfro quorIdo fundndor, horoo do In guorrn snnfn confrn oI bárbnro quo cIon nnos dos- µuos sus cnmnrndns do nrmns vuoIvon n dorrofnr, snIvnndo n In µnfrIn µor quInfn voz on su hIsforIn, quo dosµuos con oI µrofosor CngIInrdI frnfnmos do sncnr In cuonfn y no dnbn.¨ (SV, µ. 2l6). II hInfo hIsforIco do In cndonn do vIoIoncIn nncIonnI os snIvndo nuovnmonfo. Ioro oI ncfo nnrrnfIvo os sInguInr: on osfo rocuordo honornbIo do µroµorcIonos roIIgIosns (unn 66 In l9?9, on µIonn dIcfndurn, so ronIIznron unn sorIo do ¨homo- nnjos¨ µor oI confonnrIo do In ¨Cnmµnnn doI ÐosIorfo¨ quo oncnbozo oI ojorcIfo como ¨Iídor doI Isfndo¨. IncIuso so ncunnron nIgunns monodns conmomornfIvns con In Ioyondn ¨Homonnjo nI ConfonnrIo do In Cnmµnnn doI ÐosIorfo¨. Cf. VInns, ÐnvId: 1nJioe, ejerci/o , fron/ero, op. ci/. !nn oxµIIcncIon sobro como funcIonnron Ins conmomorncIonos on l9?9 y l980 so µuodo vor on CnmµIono, ÐnnIoI: ¨!ocn nnfo In hIsforIn. Iunfos do vIsfn ncorcn do unn oµocn¨, op. ci/., µµ. 88-90. Nacio n-05.indd 342 3/9/09 00:02:37 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 343 guerro eon/o), sobro unn dobIo dorrofn, Cnmorro rocurro n In IIfornfurn y roscnfn In oµInIon nenoriol 6? do un vocIno: oI bárbnro, onomIgo do In nncIon orn oI Indígonn , fue oI subvorsIvo; y Ios ¨mIIIcos¨ como ngonfos snIvndoros ronII- znn su µroozn on oI µnµoI quo, µrosunfnmonfo, Ios cuµo. Isfo dIscurso ronccIonnrIo quodn oncnsfrndo on In novoIn como oI oIomonfo onorol do In momorIn per ee: oI /ee/igo hIsforIco InvIorfo Ios formInos doI sIgnI!cndo µoIífIco do In Iínon hIsforIcn rosfnurndn, µorquo Ins mIsmns vIoIoncIns so jusfI!cnn µor loe nienoe IorIoriee. In osfo frngmonfo Cnmorro hnco IrrumµIr oI dIscurso doI µnsndo unn voz más µnrn no condonnr con IngonuIdnd oI gosfo do In momorIn ojorcIdn. Aquí so rosnIfn quo In momorIn per ee no os In vín su!cIonfo µnrn dofnrIn do un roI µoIífIco. AquoIIn frnso ¨Ins dos mIfndos do In momorIn¨ quo ImµrImín on In socIodnd cIvII nrgonfInn oI rocuordo do In µrobIomáfIcn ¨foorín do Ios domonIos¨ nIfonsInIsfn, quodn nµonns osbozndn on In novoIn on unn hIµorboIo IronIcn. 1l eecre/o , loe tocee Irrumµo con un gosfo quo Incomodn, IrrIfn nI Iocfor: In novoIn nos Imµono, subIfnmonfo, osn o/ro µnrfo do In (frngmonfndn) momorIn onfro ImµodIdn o Imµuosfn; onfro IrrosµonsnbIo y oquIvocndn, µoro momorIn socInI on !n do In (frngmonfndn) socIodnd cIvII nrgonfInn. A su voz, nos rocuordn quo on In oxcoµcIonnIIdnd nµnronfo, so oncuonfrn oI IímIfo do fodn convoncIon. Isfo µnsnjo doI foxfo do !ccIon hnco oco do Ins µnInbrns do !Icouour, In hIsforIn µuodo nmµIInr, comµIofnr, corrogIr, IncIuso rofufnr oI fosfImonIo do In momorIn sobro oI µnsndo; µoro no µuodo nboIIrIo. ¸Ior quo¨ Iorquo µonsnmos quo In momorIn sIguo 6? MomorInI, nIudIondo n In momorIn como un osµncIo do ofIcncIn y µroduccIon eociol. Cf. !ono, ChIzuko: ¨Tho µoIIfIcs of momory. ÞnfIon, IndIvIdunI nnd fho soIf¨, Hie/or, onJ nenor,, voI. ll, num. 2, l999. Nacio n-05.indd 343 3/9/09 00:02:37 344 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS sIondo oI gunrdIán do In uIfImn dInIocfIcn consfIfufIvn do In µnsoIdnd doI µnsndo. 68 In osfn novoIn oI gunrdIán no os soIo In momorIn como fncuIfnd objofIvn; más bIon Ios gunrdInnos do In ¨µnsoIdnd¨ soIo µuodon sor Ios sujofos quo Infor!oron In cndonn do Infor- µrofncIonos, µorquo oI ImngInnrIo InforvIono como osµncIo do modIncIon. Ðosdo In IIfornfurn, In obrn do Cnmorro ImµI- do convorfIrnos on condoscondIonfos con dIscursos do unn momorIn ovonfunImonfo puro quo nos hnbrín sIdo JeteloJo. Así, Io IrroducfIbIo do In momorIn os su condIcIon do poeeiJoJ experinen/oJo. !n ndjofIvncIon os cnµIfnI µorquo os on In modIncIon, on In formn do roµrosonfncIon y/o nnrrn- cIon, quo In huoIIn so convIorfo on fosfImonIo poll/ico, y do nIIí, on buonn o mnIn momorIn. 69 TnI como nsovorn IIInr CnIvoIro, In ¨!doIIdnd do In momorIn¨, más quo ImµInnfnr unn momorIn vordndorn, dobo µormIfIrnos unn conoxIon do sonfIdo µnrn In rndIcnIIdnd doI momonfo µrosonfo. ?0 SI on oI nrfofncfo do roµrosonfncIon (o on In coromonIn, o on oI rIfunI) so IdonIIzn oI µnsndo, o unn vorsIon do oI (In vorsIon do In mIIIfnncIn guorrIIIorn InfInonmorIcnnn o do In Iuchn obrorn sofonfIsfn o cunIquIor ofrn), Io quo ocurro os unn susfrnccIon do In µoIífIcn on oI ojorcIcIo do In momorIn µubIIcn. ?l 68 !Icouor, InuI: Lo nenorio, lo lie/orio, el oltiJo, op. ci/., µ. 63?. 69 Ior suµuosfo quo !Icoour os µorfocfnmonfo conscIonfo do oIIo. SoIo Io onfnfIzo on osfo µárrnfo µnrn quo so comµrondn In oµorncIon dIsIocnnfo doI foxfo do Cnmorro. ?0 Cf. CnIvoIro, IIInr: ¨MomorIns vIrosIcns¨, op. ci/. ?l In osfo sonfIdo o InsIsfIondo on In focnIIzncIon doI µrosonfo, Ins µnInbrns rocurrIdns do WnIfor IonjnmIn no µIordon vIgoncIn: oI nrfIcuInr hIsforIcnmonfo oI µnsndo no sIgnIfIcn conocorIo /ol , cono terJoJeronen/e lo eiJo sIno oJueñoree do un rocuordo fnI y como roIumbrn on oI Insfnnfo do un µoIIgro. Cf. IonjnmIn, WnIfor, 1luninocionee, cIfndo on InsforIzn, !IIn: ¨!n momorIn como µoIífIcn µubIIcn. !os ojos do In dIscusIon¨, on Irodsky, MnrcoIo (od.): Menorio en cone/rucci6n. 1l JeIo/e eoIre lo 1SMA, !n Mnrcn odIforn, Iuonos AIros, 2005, µ. 8?. InfnsIs orIgInnI. Nacio n-05.indd 344 3/9/09 00:02:38 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 345 !n oµorncIon IIfornrIn do In obrn do osfo nufor fIono nI monos fros oIomonfos IdonfI!cnbIos: In ¨cosfurn fomµornI¨ onfro oI sIgIo XIX y oI sIgIo XX como µnrfo do unn reeponeoIi- licoci6n nenoriol do Ins muIfIµIos vIoIoncIns do In hIsforIn nncIonnI; In rIdIcuIIzncIon do In oµoµoyn fundncIonnI mo- dInnfo In muosfrn do In consfIfucIon nznrosn, confIngonfo, nccIdonfnI do In ¨nuovn hIsforIn¨ quo so hnrá cnnon; y n su voz oI vncInmIonfo do In hIsforIn on oI ndormocImIonfo socInI doI !n do sIgIo. In µnrfo, Cnmorro sInfofIzn oI sIguIonfo µrobIomn crífIco: ¨mIonfrns on oI sIgIo XIX fuo In cInrn ruµ- furn con In frndIcIon y In longue Juree Io quo consfIfuyo oI nsµocfo fomµornI do In crIsIs do momorIn, nI !nnI doI sIgIo XX osfn crIsIs osfá más bIon In"uIdn µor Ins oxµorIoncIns do In InmodInfoz, Io Insfnnfánoo y In sImuIfnnoIdnd¨. ?2 In oI momonfo cInvo do rovorsIon do Ins µodngogíns os- fnfnIos sobro In hIsforIn rocIonfo nrgonfInn, 1l eecre/o , loe tocee rocInmn unn y ofrn voz unn voz oxfondIdn on In fom- µornIIdnd, µorquo Ios frngmonfos coIonIzndoros do In nnrrnfIvn µonofrnron on unn dIsµosIcIon µubIIcn do In hIsfo- rIn quo vn mucho más nfrás quo Ios dosnsfros do In uIfImn dIcfndurn. Deecolonicor osn momorIn os µnrfo do unn omµro- sn más nmµIIn quo nocosIfn do un ojorcIcIo gononIogIco on oI sonfIdo foucnuIfInno µnrn doconsfruIr In InfogrIdnd doI nrchIvo do In hIsforIn nncIonnI. II µroµIo Isfndo on l9?9 so roconocIo ¨horodoro¨ do In Cnmµnnn nI ÐosIorfo do l8?9, sIn ombnrgo, sorínn ufIIos osfudIos ndIcIonnIos quo vIncuIon Ios µrocosos do oxformInIo con In InsfnurncIon µIurIfncofIcn do formns oxfromns do domInncIon oconomIco socInI, fnI como muosfrn oI osfudIo do ÐnvId VInns. ?3 In oI dIfícII horIzonfo frnns-dIscIµIInnr nocosnrIo, nI quo Ios mnrcos do nnáIIsIs µoscoIonInIos nsµIrnn, Jeecolonicor el orclito ImµIIcn unn ?2 !ndsfono, Susnnnnh: ¨WorkIng wIfh momory: nn InfroducfIon¨, op. ci/., µ. ?. ?3 Cf. VInns, ÐnvId: 1nJioe, ejerci/o , fron/ero., op. ci/. Nacio n-05.indd 345 3/9/09 00:02:38 346 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS momorInIIzncIon quo do modo Inhoronfomonfo µIurnI ro- suoIvn Ins ruµfurns nmnosIcns do Ios símboIos coIocfIvos ¨n Ios quo osfnmos nfndos¨, nIudIondo n In oxµrosIon yn cIfndn do HorncIo ConzáIoz. In osfo cnso In ¨momorIn ojorcIdn¨, rocInmndn, no µuodo consfIfuIrso on uno ¨confrn¨ hIsforIn. Ðoborín sor, como on oI ojorcIcIo nnrrnfIvo do Cnmorro, unn froµoIogín dIsfInfn quo Infroduzcn In nmbIvnIoncIn, In µro- gunfn, In confrndIccIon, In Ironín. Þo µorquo unn oµIsfomo roguIndn µor rogIns do oµorncIon no fongn o!cncIn on In bus- quodn do vordndos n Io cunI, do!nIfIvnmonfo, no osfnmos ro- nuncInndo, sIno µorquo nocosIfn do osfns ofrns nsocIncIonos do snboros µnrn µodor hncor omorgor unn ImngInncIon dIfo- ronfo do In fomµornIIdnd. Ior oIIn no onfIondo sImµIomonfo unn con!gurncIon dIsfInfn do In ¨Iínon hIsforIcn¨, sIno unn roformuIncIon do sus ¨unIdndos do sIgnI!cncIon¨, moduInros on In nµorín consfIfufIvn do Ins hIsforIns nncIonnIos. ?4 Isn roformuIncIon IncIuyo In rovIsIon no soIo do In con!gurncIon nnrrnfIvn doI fIomµo, sIno fnmbIon doI Iugnr do Ios sujofos Je y en In hIsforIn. In oIIn, unn sufurn nconfocImIonfnI ofrn, junfo con un loIi/ue socInI do In momorIn, µodrínn hncor omorgor Ins IdonfIdndos dosnµrondIdns µor In soIIdoz do Ins roguIncIonos InsfIfuIdns. Isfo ojorcIcIo os oI quo osfá µormnnonfomonfo nI nco- cho on 1l eecre/o , loe tocee. !n novoIn Infonfn mnrcnr un hIfo on oI MnIIhuoI/µnís: on modIo doI dosnsfro hIsforIco do In dIcfndurn, do In µroIIforncIon do dIscursos frngmonfndos, sus cInvos no nocosIfnn más quo ?4 Sobro hIsforIn, unIdnd nnrrnfIvn y nncIon, vonso: WIckrnmnsIngho, ÞIrn: ¨!`hIsfoIro on dohors do In nnfIon¨, on ÐIouf, Mnmndou (comµ.): L`lie/oriogroplie inJienne en JeIo/. Colonioliene, no/ionoliene e/ eo- cie/ee poecoloniolee, SoµhIs/KnrfhnIn, Inrís/Amsfordnm, l999, µµ. 4l9 y ss.; fnmbIon Cooµor, IrodorIck: ¨AfrIcn`s µnsf nnd AfrIcn`s hIsforInns¨, op. ci/.; Ðunrn, IrnsonjIf: Ieecuing lie/or, fron /le no/ion., op. ci/., µµ. 2? y ss. Nacio n-05.indd 346 3/9/09 00:02:38 ISIICT!OS ÐI !A ÞACIÓÞ 34? un fruco do InvorsIon quo µusIorn In IogIcn do cnbozn y In ochnrn n nndnr, nsí: dnrso cuonfn do quo so µuodo cnIInr on voz nIfn (.) quo oI sIIoncIo fnmbIon vInjn do bocn on bocn. (SV, µ. 232). II sIIoncIo condonsndo on oI dIscurso os hocho osfnIInr µor oI gosfo do In mndro do Izcurrn, y In modIdn doI (I)sfn- do, soIdnr In oscuIfurn, os unn mofáforn doI ncfo coorcIfIvo hncIn fodo rocInmo subnIforno, rndIcnIIzndo, n Ins formns do nsIr In hIsforIn y ngoncInr In momorIn. Y on oI µrosonfo doI nufor-µorsonnjo quo IIogn n MnIIhuoI y quo sIfunmos on oI nno 2000 nµroxImndnmonfo, Ios ofocfos socInIos do osn ¨soIdndurn coorcIfIvn¨ µordurnn on oI oncnnfnmIonfo nm- nosIco do Ios µobIndoros: yn no hncon oI rIfunI, MnIIhuoI doscnnsn su sIosfn frnnquIIn con In osfnfun ocuosfro sucIn, µorquo ¨voInfo nnos hnrá quo no Io µnsnn un frnµo¨ (SV, µ. 2l5), vordo doI oxIdo nmnosIco do In momorIn osI!cndn. !n nµuosfn µoIífIco-µoofIcn do Cnmorro sobro Ios con!nos do In momorIn y In hIsforIn so soIIn on un hocho quo µuodo µnsnr InndvorfIdo: yn homos vIsfo quo on oI uIfImo suono do Iodornorn quo so nnrrn on 1l eueño Jel eeñor juec, cunndo oI so pre-vo conmomorndo µor un rIfunI cnrnnvnIosco, sIomµro os monfndo nI rovos on unn muIn, ¨o quIzás rofrocodín do fronfo¨ (SSJ, µ. 85). Y como yn homos cIfndo on 1l eecre/o , loe tocee, oI rIfunI nnunI quo IIovnbn n cnbo oI µuobIo do MnIIhuoI µor modIo doI cunI so dosmonfn In Imngon oscuIµIdn do Io- dornorn do su osfnfun ocuosfro y so Io conduco nI río, cuImInn con In vuoIfn n In µInzn: ¨µoro cunndo Io dovoIvínn nI cnbn- IIo Io monfnbnn nI rovos, mIrnndo µnrn nfrás¨ (SV, µ. 2l2). Aquí, In nnnIogín con oI ángoI do In hIsforIn quo vo WnIfor Ionjnmín on oI Angelue Aotue do InuI KIoo µnroco InovIfnbIo, ?5 do In mIsmn mnnorn quo Io os on Ios µnsnjos ?5 IscrIbo IonjnmIn con rosµocfo nI ángoI do In hIsforIn: ¨Hny un cundro do KIoo quo so IInmn AngoIus Þovus. In oI so roµrosonfn n un Nacio n-05.indd 347 3/9/09 00:02:38 348 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS sobro In cnbozn do !onIn quo nnrrn oI oscrIfor sudnfrIcnno Ivnn VIndIsInvIc, In cunI fnmbIon rofrocodín ¨do fronfo¨, como obsorvnbn oI frnducfor Crokov. ?6 !n mnrchn do osµnI- dns y In condonn coIocfIvn quo coIocn nI fundndor mIrnndo hncIn nfrás os, on µnrfo, oI uIfImo gosfo do Ironín hncIn In hIsforIn do Ins ruInns quo comonznbn on nquoIIos nIboros fundncIonnIos do In oxIsfoncIn do Iodornorn y quo nno frns nno orn obIIgndo n confomµInr: In cnfásfrofo junfo n In cunI so ncumuInbnn Ins ruInns do In hIsforIn (modornn, vnIo In µonn docIrIo) doI Isfndo-nncIon. ?? SIn ombnrgo, In condonn os dobIo sI µonsnmos quo In ¨soIdndurn do!nIfIvn¨ do In osfnfun ocuosfro fuvo Iugnr on Ios nnos do In dIcfndurn, nfndurn quo In conmIno µor sIomµro n mIrnr hncIn doInnfo, hncIn oI fufuro y oI ¨µrogroso¨, y quo ncnrroo junfo con oIIn In osI!cncIon doI símboIo; nsí, fufuro y oIvIdo so condonsnron on un mIsmo lieu Je nenoire. ángoI quo µnroco como sI osfuvIoso n µunfo do nIojnrso do nIgo quo Io fIono µnsmndo. Sus ojos osfán dosmosurndnmonfo nbIorfos, In bocn nbIorfn y oxfondIdns Ins nIns. Y osfo doborá sor oI nsµocfo doI ángoI do In hIsforIn. Hn vuoIfo oI rosfro hncIn oI µnsndo. Ðondo n nosofros so nos mnnIfIosfn unn cndonn do dnfos, oI vo unn cnfásfrofo unIcn quo nmonfonn Incnn- snbIomonfo ruInn sobro ruInn, nrrojándoIns n sus µIos. IIon quIsIorn oI dofonorso, dosµorfnr n Ios muorfos y rocomµonor Io dosµodnzndo. Ioro dosdo oI µnrníso soµIn un hurncán quo so hn onrodndo on sus nIns y quo os fnn fuorfo quo oI ángoI yn no µuodo corrnrIns. Isfo hurncán Io omµujn IrrofonIbIomonfo hncIn oI fufuro, nI cunI dn In osµnIdn, mIonfrns quo Ios monfonos do ruInns crocon nnfo oI hncIn oI cIoIo. Iso hurncán os Io quo nosofros IInmnmos µrogroso¨. Cf. IonjnmIn, WnIfor: ¨TosIs sobro In fIIo- sofín do In hIsforIn¨, op. ci/., µµ. l?5-l9l. ?6 Vonso Supro. ?? Ðobo mucho do osfns rofIoxIonos n Ins nnfos oxµrosndns µor Snurnbh Ðubo on Geneologloe Jel preeen/e. Conterei6n, coloniolieno, cul/uro, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 2003, µµ. 22-24. Nacio n-05.indd 348 3/9/09 00:02:38 VI I!OÐ!CCIOÞIS Y SI!IÞCIOS ÐI HISTO!IA: !IT!A!IS COÞ I! IASAÐO IÞ ÐOS CI!IMOÞIAS ÐI ISTAÐO ¿O ee cier/o que ninguno noci6n o/ro- tieeo con tiJo el Jeeier/o Jel oltiJo orgonicoJo: MI!AÞ K!ÞÐI!A !ns hIsforIns vorfIdns on oI cnµífuIo nnforIor, snIIdns do In µIumn do dos nuforos fnn ImµrovIsIbIos y µrobnbIomonfo Iojnnos como CnrIos Cnmorro o Ivnn VIndIsInvIc ovocnn, ndo- más do Ios µrobIomns do momorIn/roµrosonfncIon, µoIífIcn/ µodor nquí osbozndos, unn corrosµondoncIn sIgnI!cnfIvn con In ronIIdnd hIsforIcn y con oµIsodIos confrovorfIdos quo so sucodIoron on nmbos µnísos, y quo nnnIIznro nhorn. In osfo cnµífuIo mo roforIro concrofnmonfo n dos nconfocImIonfos nµnronfomonfo fnngoncInIos do In ronIIdnd sudnfrIcnnn y nrgonfInn: Io quo sucodIo on unn coromonIn ombIomáfIcn con nIgunns osfnfuns conmomornfIvns do !gurns µoIífIcns doI opor/leiJ on oI µorIodo µosf-opor/leiJ, y Ins nccIonos doI µrosIdonfo Þosfor KIrchnor sobro nIgunos Iconos do In cnsfn mIIIfnr nrgonfInn. In nmbos cnsos mo Inforosn roscnfnr Ins µoIífIcns doI Isfndo con nIgunos nrfofncfos conmomornfIvos, y Ins oc/i/uJee Je eee 1e/oJo poro con elnIoloe proJuc/itoe Je lie/orio, quo µuodon fonor más do unn Iocfurn µosIbIo. II µrImor osconnrIo os oI l6 do junIo do l999, dín on quo so cumµIínn 23 nnos doI IovnnfnmIonfo osfudInnfII do |349] Nacio n-06.indd 349 3/9/09 00:02:46 350 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Sowofo on SudáfrIcn, l y quo so oscogIo como jornndn µnrn ¨Innugurnr¨ oI sogundo µorIodo µrosIdoncInI domocráfIco on oso µnís. !n coromonIn orn oI rosuIfndo do Ins oIoccIonos do oso nno on Ins quo oI AÞC hnbín sIdo ron!rmndo on oI µodor y Thnbo MbokI nsumIo In µrosIdoncIn µor µrImorn voz con cnsI dos forcIos do Ios vofos doI oIocforndo. 2 In In ncfunIIdnd oI l6 do junIo os conmomorndo como oI Dlo Je lo Juten/uJ, 3 y os forIndo nncIonnI. Adomás, fnnfo µoso fonín oI roIovo µrosIdoncInI como oI rofIro formnI do ÞoIson MnndoIn do In osconn µoIífIcn. !n coIobrncIon so vIvIo como un fosfojo on modIo doI /uoi/o, oI rIfmo musIcnI híbrIdo IconIco do Ios /ounelipe. Þo os unn nImIodnd ncInrnr quo osfo ncfo, con más do l00 mII sudnfrIcnnos, so IIovnbn n cnbo on Ios jnrdInos nnforIoros do Ios Inion BuilJinge on IroforIn, Ios cunIos sImboIIznn µoIífIcnmonfo In croncIon do In !nIon SudnfrIcnnn on l9l0. 4 l In osfo IovnnfnmIonfo, jovonos nogros do Sowofo µrofosfnron µor In µoIífIcn oducnfIvn doI opor/leiJ. Más do ?00 osfudInnfos murIoron nnfo In roµrosIon doI Isfndo. 2 !os rosuIfndos µnrcInIos y gonornIos ofIcInIos do Ins oIoccIonos µuodon consuIfnrso on hffµ://www.cnn.com/SIICIA!S/l999/snfrIcnn. oIocfIons/. 3 You/l Do,. 4 !os !nIon IuIIdIngs fuoron odIfIcncIonos µrobIomáfIcns dosdo su croncIon, y IIovnn on su frnzo nrquIfocfonIco Ios µncfos onfro ImµorIo y nncIon, coIonInIIsmo y rncIsmo suµorµuosfos. Son oI sIgno do In roIncIon do connIvoncIn onfro SudáfrIcn y Crnn Irofnnn, y suoIon fomnrso como oI nodo quo soIIo In croncIon do In ¨nncIon sudnfrIcnnn IndoµondIonfo¨. SIn ombnrgo, muchos do Ios más ncorrImos nncIonnIIsfns nfrIkánors quo osfnbIocIoron oI opor/leiJ como IIornoof, dosdonnbnn In Imngon do Ios !nIon IuIIdIngs µor oI gosfo ImµorInI quo rocordnbnn. Ðo hocho su nrquIfocfo, oI IngIos Horborf Inkor, croo fnmbIon oI odIfIcIo doI Innco do IngInforrn on !ondros y oI doI AIfo ComIsIonndo SudnfrIcnno on osn cIudnd. In unn cnrfn n ofro nrquIfocfo nmIgo, Inkor hnbrín docInrndo con rosµocfo n un odIfIcIo n consfruIrso on Þuovn ÐoIhI: ¨Þo doborá sor IndIo, nI IngIos, nI romnno, µoro doborá sor ImµorInI |.] VIvn oI dosµofIsmo¨. CIfndo on Wnrnos, ChrIsfoµhor: ¨Tho mnkIng nnd unmnkIng of hIsfory¨, Nacio n-06.indd 350 3/9/09 00:02:46 I!OÐ!CCIOÞIS Y SI!IÞCIOS ÐI HISTO!IA 35l !n fonsIon nrgumonfnfIvn so µInnfoo dosdo oI comIonzo on oI dIscurso InnugurnI doI µrosIdonfo: µor un Indo, Sud- áfrIcn orn, quIzás µor voz µrImorn on oI dIscurso o!cInI, comµIofnmonfo nfrIcnnn. !n IncorµorncIon on In hIsforIn doI confInonfo ImµIIcnbn ochnr µor fIorrn oI mIfo doI oxcoµcIonn- IIsmo, doI dosfIno ¨bInnco¨, µoro, sobro fodo, Incorµornr(so) on unn hIsforIn confInonfnI do In quo µoIífIcn, ncndomIcn y sImboIIcnmonfo hnbín µormnnocIdo nµnrfo. SIn ombnrgo, cIfo n MbokI, sIn quo µuodn soguIr sIondo do!nIdn orrononmonfo como oI nsonfnmIonfo ouroµoo on ÁfrIcn, somos unn nncIon nfrIcnnn on oI comµIojo µrocoso do frnnsformncIon y ronovncIon. 5 SudáfrIcn dobín roconocorso µIonnmonfo donfro do In mnfrIz do In ¨frndIcIon¨ doI confInonfo ¨mndro¨. In unn oµorncIon quo µuodn µnrocor oxfrnnn µnrn un dIscurso Innu- gurnI, Ios |cIfo n MbokI] ¨fosIIos quo yncon dosdo SudáfrIcn n IfIoµín¨, y Ins ¨confrIbucIonos nfrIcnnns nI unIvorso do In !Iosofín y Ins cIoncIns nnfurnIos¨ 6 nµnrocon µronuncIn- dns µnrn soIInr In voIunfnd hIsforIcn do sor µnrfo do unn hIsforIn-dosfIno doI confInonfo. Isns confrndIccIonos onfro nfrIcnnIdnd y dIforoncIn, onfro dIvorsIdnd hIsforIcn y homo- gonoIzncIon µrosonfo, nos muosfrnn unn µodngogín osfnfnI quo Infonfn rooscrIbIr oI foxfo do In nncIon on un µrosonfo nmbIguo: on oI, so domosfIcn un ovonfo µnrn cnµIfnIIznr su sIgnI!cndo, y so sIIoncInn o so ovndon ofros µnrn sIgnI!cnr o /rotee Je eeo oueencio. op. ci/, µ. 8?, nofn l. Sobro Ins µoIífIcns do consfruccIon do osfos odIfIcIos IondInonsos µor Inkor, cf. Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ, op. ci/., µµ. 28l-283. 5 MbokI, Thnbo: ¨Sµooch nf hIs InnugurnfIon ns IrosIdonf of Soufh AfrIcn, Juno l6 l999¨. Officiol WeIei/e of /le Depor/nen/ of Ioreign Affoire. hffµ://www.dfn.gov.zn/docs/sµoochos/l999/mbok06l6.hfm. 6 1Jen. Nacio n-06.indd 351 3/9/09 00:02:46 352 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Iso dín do conmomorncIonos, dos oIomonfos suµuosfn- monfo dosfInndos n In mIsmn funcIon fuoron cInrnmonfo oxcIuIdos do In osconn: on Ios µnfIos oxfornos do Ios Inion BuilJinge, Ins osfnfuns do !ouIs Iofhn y Inrry Horfzog (µrI- moros mInIsfros do SudáfrIcn on Ios µorIodos l9l0-l9l9 y l924-l939 rosµocfIvnmonfo) fuoron cuIdndosnmonfo cubIor- fns con foIns y osfrucfurns Idondns n fnI ofocfo (!gs. 42 y 43). ? Iofhn y Horfzog µodrínn do!nIrso como dos ¨µrocursoros¨ µoIífIcos on formInos do In InsfrumonfncIon doI opor/leiJ, µoro on In roforIcn do In roconcIIIncIon, cubrIr Ios monumon- fos fuo unn nccIon µrobIomáfIcn. !n docIsIon, quo so jusfI!co como ordon do MbokI, fuo fomndn µor ofros µnrfIdos µoIí- fIcos como unn voIunfnd µoIífIcn do quoror cuIrir lo lie/o- rio, Io cunI no hnbrín nyudndo nI µrocoso do roconsfruccIon nncIonnI. MbokI ndujo quo su nccIon hnbín osfndo mofIvndn µor oI fomor do quo nIgunos µnrfIcIµnnfos nsumIornn ncfI- ? Cf. Coodmnn, ÐnvId: ¨WIfnossos fo fho dnwn¨, Mo/ler Jonee, 29 do junIo do l999, hffµ://www.mofhorjonos.com/nows/fonfuro/l999/06/ mbokI.hfmI. !n µroµIn dIsµosIcIon do nIgunns osfnfuns y monumonfos ombIomáfIcos no os cnsunI. ¨In Ins µuorfns doI InrInmonfo, oI gonornI y µoIífIco boor !ouIs Iofhn osfá sonfndo sobro su cnbnIIo, do fronfo nI murnI quo conmomorn In µrImorn oIoccIon domocráfIcn do l994 y In ndoµcIon do In ConsfIfucIon. In In ofrn sodo do In IogIsInfurn nncIonnI, CocII John !odos mIrn hncIn oI norfo, on momorIn n su suono 'dosdo oI Cnbo nI CnIro`. 'Tu pole ee/ó oqul`, dIco In µIncn. !n osfnfun so oncuonfrn on Ios Conpon, GorJene do CIudnd doI Cnbo (.), quo on Ios fIomµos do Jnn Vnn !Ioobock |modIndos doI sIgIo XVII] fuo unn µnrcoIn dosfInndn n cuIfIvo µnrn frnbnjndoros mnI nufrIdos. Corcn do nIIí, In roInn VIcforIn mIrn sobro oI Porlionen/ Lone hncIn oI Slote LoJge |consfruccIon doI sIgIo XVIII quo funcIonnbn como nIborguo y morcndo do oscInvos] (nnfos oI Musoo CuIfurnI do SudáfrIcn, hoy musoo do In oscInvIfud); muy corcn fnmbIon, so nIzn In osfnfun do Jnn Smufs, oI gonornI sudnfrIcnno do In guorrn nngIo-boor, y más fnrdo µoIífIco µromInonfo.¨ Cf. ¨A µIoco of hIsfory¨, Moil & GuorJion on Line, ll/0l/02, hffµ://www.mg.co.zn/nrfIcIoIngo. nsµx¨nrfIcIoId=228l8l0&nron=/InsIghf/InsIghf__oscnµo/. Nacio n-06.indd 352 3/9/09 00:02:46 I!OÐ!CCIOÞIS Y SI!IÞCIOS ÐI HISTO!IA 353 fudos vnndáIIcns y dosfroznrnn Ios monumonfos do Ios ox µrImoros mInIsfros. 8 Ior un Indo µodomos µonsnr quo Ins osfnfuns do Iofhn y Horfzog no vonínn n cuonfo on In InnugurncIon do un µo- rIodo µrosIdoncInI quo hnbín gnnndo ndhosIon grncIns n In roforIcn doI ¨!onncImIonfo AfrIcnno¨; µor ofro, Ins osfnfuns funcIonnn como osµocfro do Io quo µormnnoco nun dosµuos do In nIforncIon µoIífIcn do un sIsfomn. A dIforoncIn do Ios µrocosos consnbIdos y fnmbIon µubIIcos do dosfruccIon do monumonfos on Ios µnísos ox comunIsfns, muchos do Ios sIgnos do In hIsforIn doI opor/leiJ osfns osfnfuns µuodon sor un nfIsbo, µoro oI Monumonfo nI Voorfrokkor os quIzás su oxµrosIon más cnbnI sIguon µormnnocIondo on SudáfrIcn. ¸SIgno nIoccIonndor do Io quo µorfonoco nunquo son como µnfrImonIo nognfIvo n In IdonfIdnd nncIonnI¨ !o cIorfo os quo on nquoI dín, Ins fofos do Ios µorIodIcos mosfrnron Ins sIIuofns cubIorfns do dos grnndos osfnfuns (unn do oIIns ocuosfro) on modIo doI ncfo InnugurnI, como osµocfros fnn- fnsmngorIcos doI µnsndo on modIo do un µrosonfo do!nIdo como ¨Io rndIcnImonfo ofro¨. In un gosfo sImboIIco, n un µnsndo osµocí!co Io os pro- liIiJo hnbIfnr oI osµncIo µubIIco do un momonfo crucInI (oI frnsµnso µrosIdoncInI) quo so soIIn µoIífIcnmonfo µor modIo do oso ncfo. Isos símboIos µodrán dosµuos voIvor n hnbIfnrIo, cunndo so hnyn dojndo on cInro quo osn romocIon momonfánon do In hIsforIn Ios convIrfIo on objofos nrcnIcos, nnIquIIndos do In /enporolicoci6n 9 quo Ios hnbrín ncfunIIzndo 8 ¨II Aeu Ao/ionol Por/, (ÞÞI), In IeJerol Allionce y (IA) oI 1n/o/lo IreeJon Por/, (III) mnnIfosfnron quo Ins osfnfuns ornn µnrfo do In hIsforIn sudnfrIcnnn y quo no dobínn sor cubIorfns, mIonfrns quo oI Denocro/ic Por/, (ÐI) ndujo quo consIdornbn nµroµIndo cubrIrIns¨. Cf. ¨Insf covorod uµ for InnugurnfIon¨, Doil, Diepo/cl, l4 do junIo do l999, hffµ://www. dIsµnfch.co.zn/l999/06/l4/soufhnfrIcn/ICOVT.HTM. 9 Isfo formIno os ncunndo µor Þnyn ÞndknrnI nI frnbnjnr Ins formns como Ios monumonfos comunIsfns on Iudnµosf, quo no fuoron dosfruIdos, Nacio n-06.indd 353 3/9/09 00:02:46 354 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS y Ios hnbrín dndo vnIor on In Iínon sImboIIcn doI confInuo hIsforIco, sI hubIornn nfosfIgundo oI ncfo. Son Inforosnnfos nIgunns do Ins docInrncIonos do Ios vocoros do Ios µnrfIdos. Musn ZondI, doI 1n/lo/o IreeJon Por/, (oI µnrfIdo sosfonIdo µrIncIµnImonfo µor sudnfrIcnnos do ofnIn zuIu, con grnn fuorzn µoIífIcn on oI osfo doI µnís) docInro quo fodos snbon quo nIgunn voz osfo µnís vIvIo bnjo oI opor/leiJ y no µodomos obvInr nuosfrn hIsforIn. II hocho do quo MbokI nsumIrá más nIIá do sus sombrns domuosfrn Io quo homos conquIsfndo. CubrIr |Ins osfnfuns] roduco In µrofundIdnd o ImµorfnncIn do In Iuchn. Isfnmos sIondo nrfI!cInIos. Ior su µnrfo, JuII KIIInn, roµrosonfnnfo doI Aeu Ao/ionol Por/, (ÞÞI, oI nnfIguo ÞnfIonnI Inrfy quo goborno bnjo oI opor/leiJ) µInnfoo quo: no µodomos orrndIcnr oI µnsndo. Isfns osfnfuns son Ios gosfos do oso µnsndo y os unn µonn quo sonn onsombrocIdns. SI fuornn ronImonfo sorIos |Ios nuovos gobornnnfos], doborínn cubrIr Ios Inion BuilJinge µor comµIofo o ronIIznr In coromonIn on nIgun ofro Indo. !os BuilJinge fuoron crondos µor osos nrquIfocfos doI opor/leiJ y os unn docIsIon InfnnfII µrofondor cubrIrIns. l0 sIno ro-IocnIIzndos do fnI modo quo Ingrosnron con unn nbruµfn IrruµcIon on oI ¨fIomµo nuovo¨ do consumo y morcnnfIIIzncIon: oI cnsfIgo sImboIIco µrobnbIomonfo más ofocfIvo. Cf. ÞndknrnI, Þnyn: ¨Tho donfh of socInIIsm nnd fho nfforIIfo of Ifs monumonfs¨, op. ci/., µ. 94. l0 1Jen. Ðosµuos do Ins dorrofns osfroµIfosns do l999, II nucIoo doI Aeu Ao/ionol Por/, so unIo nI Denocro/ic Por/, (do nucIoo sImµnfIznnfo µrIncIµnImonfo bInnco, µoro gonornImonfo oµuosfos nI opor/leiJ) y n In IeJerol Allionce µnrn formnr In Denocro/ic Allionce, on juIIo do 2000. Ioro oI µnrfIdo, muy dIvIdIdo Infornnmonfo, vofo on consojo Inforno In rosoIucIon do dIsoIvorso on juIIo do 2005, unIondoso sus roµrosonfnnfos n ofros µnrfIdos, muchos do oIIos nI AÞC. Nacio n-06.indd 354 3/9/09 00:02:46 I!OÐ!CCIOÞIS Y SI!IÞCIOS ÐI HISTO!IA 355 Jnn Iosmnn, doI ox IeJerol Allionce (µnrfIdo µoquono, IIbornI, nµoyndo µor omµrosnrIos y focnocrnfns quo so unIo n In Denocro/ic Allionce ll on 200l, nrguyo: osns osfnfuns sIomµro nos dobon rocordnr nuosfro µnsndo, quo fuo un oquívoco. CoIobrnromos In InnugurncIon do nuosfro sogundo µrosIdonfo oIogIdo domocráfIcnmonfo y sorín nµro- µIndo quo Ios vIsIfnnfos |oxfrnnjoros] vonn oI Indo oscuro do nuosfrn hIsforIn. l2 II monsnjo orn cInro: nndIo (nI sIquIorn oI ÞÞI) dofondín µubIIcnmonfo oI ¨µnfrImonIo¨ quo roµrosonfnbnn Ios Iconos; µoro cubrIrIos no roµnrnbn nndn, y nconfunbn un ongnno. SIn ombnrgo, dobomos nfondor n quo oI nuovo gobIorno no quIso ¨borrnr¨, sIno µonor onfro µnronfosIs, hncor epo/le do In fomµornIIdnd do In osconn, mosfrnrIn susµondIdn. IvIdonfomonfo orn nocosnrIo docIr nIgo con In ¨cnµncIdnd somIofIcn¨ do Ins coromonIns do osfndo. l3 Y n mnnorn do In- fonfo µrosoncIn no do nusoncIn, oI ncfo osfuvo cusfodIndo, ll Ðosµuos do Ins oIoccIonos do 2004 y dIsuoIfo oI Aeu Ao/ionol Por/,, In Denocro/ic Allionce so convIrfIo on In µrIncIµnI fuorzn do oµosIcIon nI Africon Ao/ionol Congreee (AÞC). AcfunImonfo fIono 4? oscnnos on In AsnmbIon ÞncIonnI; oI 1n/lo/o IreeJon Por/, (III) cuonfn con 23, y oI AÞC con 293. Cf. hffµ://www.snfrIcn.Info/oss_Info/sn_gInnco/consfIfufIon/ µoIµnrfIos.hfm#nnµ. l2 Cf. ¨Insf covorod uµ for InnugurnfIon¨, op. ci/. l3 Tomo osfo concoµfo do CIIfford Coorfz cunndo ndvIorfo sobro In no- cosIdnd do µrosfnr mnyor nfoncIon n Ios ¨nsµocfos somIofIcos doI Isfndo¨ on fodn su fonfrnIIdnd, su cnµncIdnd do locer, do µroducIr sonfIdo. Cf. Coorfz, CIIfford: Aegoro. 1l ee/oJo-/eo/ro en el Boli Jel eiglo X1X, InIdos, InrcoIonn, 2000 |l980], µµ. 2l8-2l9. Coorfz µInnfon quo on In grnn mn- yorín do Ins fooríns sobro oI Isfndo (hobbosInnns, mnrxIsfns o µIurnIIsfns) Ins coromonIns y In ¨fonfrnIIdnd¨ son µorcIbIdns como InsfrumonfnI do conccIon, IdooIogín µoIífIcn (hIµocrosín do cInso) o Insfrumonfos do IogI- fImIdnd mornI. ¨Ioro on fodns osfns vIsIonos, Ios nsµocfos somIofIcos doI Isfndo (.) quodnn roducIdos n foIcIoros on oI sonfIdo más µoyornfIvo quo so Io µuodn dnr n In µnInbrn. Ixngornn oI µodorío, oscondon In oxµIofncIon, Nacio n-06.indd 355 3/9/09 00:02:46 356 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS IIfornImonfo, µor Ins eonIroe doI opor/leiJ. AI µubIIco sud- nfrIcnno (sInfomáfIcnmonfo do!nIdo como oI ¨nueto euje/o nocionol¨) quo eoIe Io quo hny dofrás do Ios nrmnzonos quo cubron In hIsforIn Io µosn como unn ndvorfoncIn In Injusfn modIdn do In momorIn inpoeiIle: In quo so do!no onfro In InconvonIoncIn doI rocuordo y In ImµosIbIIIdnd doI oIvIdo. !os fnnfnsmns osconI!cndos µubIIcnmonfo son Ios osµocfros hIsforIcos quo µosnn sobro oI nuovo sujofo coIocfIvo. Y on oso ncfo gonuInnmonfo sImboIIzndo, un nuovo Isfndo Imµono In cnfogorín do In momorIn ImµosIbIo como nIfornnfIvn µnrn ¨oI fufuro doI µnsndo¨: nI In dosfruccIon do Ios símboIos, nI su InoxornbIo µrosoncIn InImµufnbIo. Ior ofro Indo, osfo ovon- fo soIIn In mngnI!concIn do In fuorzn sImboIIcn doI µodor osfnfnI, dImonsIon quo, como µInnfon CIIfford Coorfz, dobo consfIfuIrso on µnrfo do In foorín µoIífIcn µnrn quo InsfnIo cnbnImonfo unn ¨µorcoµcIon do In fuorzn ordonndorn do In oxhIbIcIon, In confomµIncIon y oI drnmn¨. l4 II sogundo osconnrIo os ofrn ofomorIdos conmomornfIvn: so frnfn do In mnnnnn doI 24 do mnrzo do 2004, on oI CoIogIo MIIIfnr ÞncIonnI do Iuonos AIros, durnnfo In coromonIn IIovndn n cnbo µor oI µrosIdonfo nrgonfIno Þosfor KIrchnor µnrn romomornr oI fnfídIco 24 do mnrzo do l9?6, dín doI uIfImo goIµo do osfndo. ComµnrnfIvnmonfo y on formInos nr- quIfocfonIcos, oI Iugnr ovocn sínfomns sImIInros do nsµorozn, oir J`enpire y obsoIosconcIn como oI do Ins Inion BuilJinge, µoro obsorvn muchns más sImIIIfudos on oI µoso sImboIIco: l5 hInchnn In nuforIdnd o mornIIznn oI µrocodImIonfo. Lo que no locen ee oc/uor, locer¨. Cf. 1IiJ., µ. 2l9. !ns cursIvns son míns. l4 Coorfz, CIIfford: Aegoro. 1l ee/oJo-/eo/ro en el Boli Jel eiglo X1X, op. ci/., µ. 2l8. l5 SI hnbInmos do sImIIIfudos (quo son on ronIIdnd µoIífIcnmon- fo omµnronfndns), os nocosnrIo docIr quo nI IgunI quo MbokI, Þosfor KIrchnor nsumIo In µrosIdoncIn do ArgonfInn on unn fochn cuIdndosnmon- fo oscogIdn: oI 25 do mnyo (do 2003), ofomorIdos cInvo do In nncIonnIIdnd nrgonfInn y fochn quo so fomn como oI ¨nncImIonfo¨ do In nncIon (quo Nacio n-06.indd 356 3/9/09 00:02:46 I!OÐ!CCIOÞIS Y SI!IÞCIOS ÐI HISTO!IA 35? In coromonIn so IIovnbn n cnbo on In sodo do onfronnmIon- fo y formncIon do In jornrquín mIIIfnr nrgonfInn, sIgno do muIfIµIos nsnIfos nI µodor µoIífIco. In uno do Ios rocInfos µrIncIµnIos do In InsfIfucIon, so oncuonfrn oI conocIdo ¨snIon do Ios rofrnfos¨ on oI quo µondon Ins fofogrnfíns do fodos Ios dIrocforos do osn InsfIfucIon dosdo su fundncIon on l869. l6 Iso dín so IIovnron n cnbo dos ncfos do sumn Imµorfnn- cIn on formInos do Ins µoIífIcns µubIIcns do In momorIn on ArgonfInn: µor un Indo KIrchnor ¨onfrogo¨ sImboIIcnmonfo n In ox ISMA nI gobIorno do Iuonos AIros como ¨Musoo do In MomorIn¨. Más fnrdo, on In sodo doI CoIogIo MIIIfnr y on µrosoncIn do vnrIos roµrosonfnnfos do In jornrquín mIIIfnr nsí como doI fIfuInr doI IjorcIfo, gonornI !oborfo IondInI, oI µrosIdonfo ordono doscoIgnr doI snIon do honor n Ios rofrnfos do Ios ox dIcfndoros mIombros do Ins junfns mIIIfnros quo µrosIdIoron oI µnís onfro l9?6-l983: Jorgo !nfnoI VIdoIn y !oynnIdo IIgnono. l? Con unn vonIn do mnndo y un cInro ¨µrocodn¨ dIrIgIdo n IondInI quo osfnbn subIdo n un µoquo- no bnnco do mndorn, osfo rofIro Ios rofrnfos nnfo oI nµInuso fímIdo do nIgunos funcIonnrIos (y oI InconIco sIIoncIo do In on ronIIdnd conmomorn In formncIon do unn IrImorn Junfn do gobIorno ofIcInImonfo oxfornn n Ins nuforIdndos osµnnoIns on l8l0). A su voz, no os nImIo rocordnr quo on su dIscurso InnugurnI, oI µrosIdonfo roIvIndIco con un µInnfoo quo dosconcorfo n muchos su µorfononcIn n In ¨gonorncIon do Ios 60¨. Isfo fnmbIon IndIcnbn un cnmbIo do µorsµocfIvn y do µorcoµcIon fomµornI dosdo oI Isfndo. Cf. !nbofnokof, Þorn: ¨MomorIn y µoIífIcn n 30 nnos doI goIµo¨, op. ci/., µ. 2?8. l6 A µosnr do sus cnmbIos do donomInncIon y sodos físIcns, so con- sIdorn quo oI hIfo do croncIon doI CoIogIo MIIIfnr fuo In Ioy 35? do l869, µromovIdn µor oI onfoncos µrosIdonfo ÐomIngo InusfIno SnrmIonfo, y nµrobndn µor oI Congroso oI ll do ocfubro do oso nno. l? VIdoIn hnbín sIdo dIrocfor doI CoIogIo MIIIfnr dosdo l9?l hnsfn l9?3, y IIgnono fuo oI uIfImo dIrocfor nnfos doI goIµo mIIIfnr, nsumIon- do oI cnrgo on dIcIombro do l9?5. Cf. ¨!ofIrnron Ios rofrnfos do VIdoIn y IIgnono doI CoIogIo MIIIfnr¨, Clorln on line, 24 do mnrzo do 2004, hffµ:// www.cInrIn.com/dInrIo/2004/03/24/um/m-?30093.hfm. Nacio n-06.indd 357 3/9/09 00:02:46 358 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS cnsfn mIIIfnr quo µrosoncInbn oI ncfo). l8 !n µunfo os Imµor- fnnfo on oI osconnrIo coromonInI: oI µrosIdonfo nrgonfIno ¨no foco¨ l9 Ios cundros; oI fIfuInr ncfunI doI IjorcIfo Ios doscoIgo (!g. 44). Más nIIá do In fnvornbIo ncogIdn gonornIIzndn quo fuvo osfo ncfo on In oµInIon µubIIcn nrgonfInn frnfándoso do µrobndos gonocIdns oxcoµfo Ios socforos do dorochn quo mnnIfosfnron su roµudIo nI ¨ncfo do In momorIn n modIns¨ 20 µrofondo Inforµrofnr osfo oµIsodIo como un ncfo µorformnfI- vo. In µrImor Iugnr µorquo on oI ¨µrocodn¨, In subordInncIon doI µodor mIIIfnr nI cIvII so InsfIfuyo n In mnnorn do oxhor- fncIon, con Ios modIos do comunIcncIon más Imµorfnnfos. In un Isfndo hIsforIcnmonfo nfrnvosndo µor Ios ombnfos do Ios µodoros mIIIfnros on In µoIífIcn, oI µIus sImboIIco do In coromonIn orn IndudnbIo. Ahorn bIon, sI dobo hnbor un Iugnr socInI dosdo oI quo so ¨hnbIn¨, unn InsfIfucIon quo IogIfImn oI dIscurso y loce creor, osfo Infroduco In vnrInbIo socInI: quien dIco os más Imµorfnnfo quo oI ncfo, 2l o, on µnInbrns do ZIzok, ¨cunndo oI sujofo osfá dofndo do nuforIdnd sImboIIcn, ncfun como un l8 Cf. ¨II µrosIdonfo ordono rofIrnr rofrnfos do VIdoIn y IIgnono doI CoIogIo MIIIfnr¨, Lo Copi/ol on Line, 24 do mnrzo do 2004, hffµ://www. IncnµIfnI.com.nr/2004/03/24/µoIIfIcn/nofIcIn_85883.shfmI. l9 TnI os In oxµrosIon usndn µor In odIforInI doI dInrIo Clorln, µubII- cndn oso dín. Cf. ¨!ofIrnron Ios rofrnfos do VIdoIn y IIgnono doI CoIogIo MIIIfnr¨, op. ci/. 20 Cf. ¨MIIIfnros µIdIoron oI rofIro µor modIdn do KIrchnor¨, Terro Ac/uoliJoJ, 24 do mnrzo do 2004, hffµ://www.forrn.com.nr/cnnnIos/ µoIIfIcn/8?/8??l6.hfmI. 2l IourdIou ncInrnbn su µosIcIon con un ojomµIo cIásIco quo µodrín frnducIrso más o monos nsí: sI nIguIon vIorfo ngun sobro In cnbozn do un nIno y µronuncIn Ins µnInbrns 'fo IInmnrás Junn`, µrobnbIomonfo osfo no fongn nIngun ofocfo socInI. Ioro sI Io hnco un sncordofo, µnrn In fnmIIIn y dosdo nIIí µnrn In socIodnd (quo µor muchns rnzonos do hoforonomín vn más nIIá doI mundo cnfoIIco), oI nIno Junn sorá creoJo on oso momonfo. Cf. IourdIou, IIorro: Que eignifico loIlor, op. ci/. Nacio n-06.indd 358 3/9/09 00:02:46 I!OÐ!CCIOÞIS Y SI!IÞCIOS ÐI HISTO!IA 359 nµondIco do su fífuIo sImboIIco¨. 22 Aquí hny unn µoofIcn cInrn. II µrosIdonfo dIo In ordon, pero no lo ejecu/6. !n dIvIsIon do oso frnbnjo osµocí!co con In hIsforIn rocno on un nµnronfo ojorcIcIo do rovIsIon do rosµonsnbIIIdndos: µnrn In µosforIdnd, oI ojorcIfo rovIso su hIsforIn, oI µroµIo sujofo corµorIzndo oxfIrµo do sí Io quo yn no roconoco como propio. 23 A su voz, quo son oI µrosIdonfo oI quo dIo In ordon, no os dofnIIo monor frnfándoso do unn nccIon quo fIono nI monos dos Iocfurns, como oI oncubrImIonfo do Ins osfnfuns on SudáfrIcn: µrImo- ro, In condonn µoIífIcn dosdo oI Isfndo hncIn oI forrorIsmo quo oso mIsmo Isfndo hnbín osfnbIocIdo cnsI froInfn nnos nnfos. !n dIforoncIncIon máxImn, oI dIsfnncInmIonfo µIono y oI roconocImIonfo do IIogIfImIdnd dosdo oI Isfndo, dIgo nuovnmonfo hncIn sus roµrosonfnnfos on oI µnsndo. Ðndo oI hInfo do sIIoncIo quo µondín on oI µodor dosdo In docndn do l980, no hny dudns doI confonIdo ofIco-µoIífIco do roµnrncIon quo oI oµIsodIo roµrosonfo. Ioro on sogundo Iugnr, hny unn Iocfurn quo vn más nIIá do osn condonn: con grnn µubIIcIdnd, oI µrosIdonfo do In nncIon docIdIo quIon sorín borrndo do In 22 ZIzok, SInvoj: ¨MuIfIcuIfurnIIsmo, o In IogIcn cuIfurnI doI cnµIfnIIsmo muIfInncIonnI¨, on Jnmoson, IrodorIc; ZIzok, SInvoj; Crunor, Idunrdo: 1e/uJioe cul/urolee. reflexionee eoIre el nul/icul/urolieno, InIdos, Iuonos AIros, 2005, µ. l6l. 23 SIn ombnrgo, oI ncfo gonoro unn IncomodIdnd µnfonfo on oI ojorcIfo, fnnfo os nsí quo nI monos cunfro gonornIos y un coronoI µIdIoron In bnjn nnfos doI ncfo, y soIIcIfnron µormIso µnrn no concurrIr, ndmIfIondo quo no µormIfIrínn ¨sor humIIIndos¨ µor oI µrosIdonfo. Isfo muosfrn jusfnmonfo In dIroccIonnIIdnd somIofIcn doI ncfo, quo osfnbn roµrosonfndn µor un ncuordo Inforno onfro IondInI y KIrchnor, y no µor un ncfo do confrIcIon do Ins fuorzns nrmndns on µIono. Aunquo no os mofIvo do osfudIo on oI µrosonfo frnbnjo, sorín Inforosnnfo confInunr oI nnáIIsIs do Ios hIsforIn- doros quo hnn frnbnjndo on In Inrgn durncIon, sobro como os quo so gosfn on ArgonfInn unn roIncIon sIomµro fonsn (do jornrquíns suµorµuosfns y µodoros µnrnIoIos) onfro Io mIIIfnr y Io cIvII, Io cnsfronso y Io µurnmonfo µoIífIco; y como confInun nun dosµuos do In consoIIdncIon domocráfIcn. Cf. ¨MIIIfnros µIdIoron oI rofIro µor modIdn do KIrchnor¨, op. ci/. Nacio n-06.indd 359 3/9/09 00:02:46 360 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS osconn quo hnco µubIIcn oI con/inuun fomµornI nncIonnI do In InsfIfucIon mIIIfnr. In osfo rIfunI hny n su voz dos oIomonfos. II µrImoro fIono quo vor con oI fIomµo nuovo quo so µrofondo Insfnurnr on In nncIon. Isfo os oxµrosndo µor IonfrIz SnrIo do mnnorn confundonfo ro!rIondoso nI oµIsodIo do Ios rofrnfos: |!o quo osfá sucodIondo os] ¨.un juogo do roµofIcIonos: oI jusfIcInIIsmo so sIonfo InvnrInbIomonfo fundndor do un nuovo Isfndo, y oI jofo quo Io fundn so sIonfo nuforIzndo n quo sus dosoos so convIorfnn on coromonIns do oso Isfndo.¨ 24 II sogundo oIomonfo os oI modIo µnrn Insfnurnr oI fIomµo nuovo: In IogIfImIdnd sImboIIcn µnrn µroducIr y sIIoncInr oI µnsndo. ObvInmonfo oso ncfo no µrodujo µor sí mIsmo oI sIIoncInmIonfo do In hIsforIn o do sus µorsonnjos, no hny un borrnmIonfo IIfornI. Ioro Io Imµorfnnfo os In pro,ecci6n do In coromonIn, In cnrgn quo nIIí osfá conconfrndn. !n mIsmn fuo un rIfunI do µroduccIon do hIsforIn y do IogIfImncIon sobro sus sujofos µroducforos. Irn monos Imµorfnnfo oI mofIvo do In susfrnccIon do Ios cundros, o In µroyoccIon do unn Idon cInrn do quIonos hnbínn sIdo VIdoIn y IIgnono, quo modInfIznr In coromonIn, hncor IIognr oso ncfo do osfndo n In socIodnd. Isfá cInro quo no µor oIIo dojnron do sor dIrocforos doI CoIogIo MIIIfnr y µrosIdonfos Je foc/o do In !oµubIIcn fnnfo VIdoIn como IIgnono, µoro oI Isfndo nuovo IrrumµIo on oI fIomµo snIvnndo on In dobIo ncoµcIon cnsfoIInnn do µrofogor y corrogIr oI fu/uro Jel poeoJo. In µnrfo os osfo oI µoIIgro quo ndvIorfo In crífIcn IIfornrIn IonfrIz SnrIo nI hnbInr do Ios dosoos µorsonnIos convorfIdos on coromonIns do osfndo. Iorquo on osn ¨docIsIon do oxfIrµnr¨, Io quo osfá on juogo os unn µnrndojn: oI µodor ojocufIvo, on ronIIdnd, no quIoro ¨borrnr¨ snbo quo no µuodo hncorIo, µoro sí quIoro 24 SnrIo, IonfrIz: ¨Þuncn más oI dIscurso unIco¨, op. ci/. Nacio n-06.indd 360 3/9/09 00:02:46 I!OÐ!CCIOÞIS Y SI!IÞCIOS ÐI HISTO!IA 36l romnrcnr quo fIono oI µodor µnrn InsInunrIo, µnrn InsfnInr un Iongunjo do nuforIdnd sobro oI fIomµo y Ios sujofos. Como µnsn con Ios monumonfos dorruIdos doI comunIsmo o doI opor/leiJ, no so frnfn do hncor dosnµnrocor unn µnrfo do In hIsforIn como IngonIorín orwoIIInnn. AI confrnrIo, so frnfn do roforznr un roµudIo modInnfo oI ncfo sImboIIco do susfrnccIon, y do dojnr on cInro quien pueJe ineinuor que Iorronien/o. In osfo sonfIdo, !Icoour nIorfnbn sobro In µosIbIo ¨IdooIo- gIzncIon¨ do In momorIn µor modIo do Ios rocursos do vnrIn- cIon quo so dnn on oI µrocoso do con!gurncIon nnrrnfIvn: oI µoIIgro µrIncIµnI, nI formIno doI rocorrIdo, osfá on oI mnnojo do In hIsforIn nuforIzndn, Imµuosfn, coIobrndn, conmomorn- dn, do In hIsforIn o!cInI. II rocurso nI roInfo so convIorfo nsí on frnmµn, cunndo µodoros suµorIoros fomnn In dIroccIon do In con!gurncIon do osn frnmn o Imµonon un roInfo cnnonIco modInnfo In InfImIdncIon o In soduccIon, oI mIodo o oI hnIngo. So ufIIIzn nquí unn formn IndInn doI oIvIdo, quo µrovIono do dosµosoor n Ios ncforos socInIos do su µodor orIgInnrIo do nn- rrnrso n sí mIsmos. 25 Más nIIá do quo osfo nrgumonfo µuodn µrosonfnr Incon- vonIonfos os dIfícII sosfonor In oxIsfoncIn do ¨unn¨ hIsforIn o!cInI, o do ¨unn¨ mnnIµuIncIon µroyocfndn sí os Imµorfnnfo oI roscnfo do Ios mocnnIsmos usndos, y do In dosµososIon do un µodor do nnrrncIon (o ¨nuforIzncIon nnrrnfIvn¨) como formn Imµuno do oIvIdo. Ðo osfo so dosµIIogn ofrn nrIsfn do dIIomn ofIco. Todos µodrínmos dosonr, IndIvIdunImonfo, Iorror n nIguno do Ios ¨nrquIfocfos¨ doI opor/leiJ, o n Jorgo !nfnoI VIdoIn, do Ins hIsforIns nncIonnIos. Ioro oso dosoo os µnrfo do unn µroyoc- cIon hncIn In susfnncInIIdnd doI µnsndo: lo que ee Jeeeo Iorror ee lo inpoeiIle. lo poeeiJoJ Jel poeoJo (oI hocho sucodIdo, 25 !Icoour, InuI: Lo nenorio, lo lie/orio, el oltiJo., op. ci/., µ. 5?2. Nacio n-06.indd 361 3/9/09 00:02:46 362 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Ins vIoIncIonos, oI sogrogncIonIsmo IndIgno, Ins forfurns, Ins dosnµnrIcIonos). II µoIIgro os confundIr oso dosoo ImµosI- bIo do borrnr In vIoIoncIn sucodIdn, con orosIonnr Ios gosfos quo confrIbuyon n consfruIr un rocuordo coIocfIvo doI oµrobIo. !n unIcn gnrnnfín do In momorIn dobo sor su ojorcIcIo muI- fIµIo, no su ImµodImonfo, y mucho monos In sImboIogín do cnsfrncIon hIsforIcn µubIIcn y coIocfIvn µor µnrfo doI Isfndo: In noe/roci6n doI µnsndo o más bIon, do Io quo do oI nos IIogn os µnrfo fundnmonfnI do In domocrnfIzncIon doI µro- sonfo. II yn cIásIco juIcIo do Kundorn ¨In Iuchn doI hombro confrn oI µodor os In Iuchn do In momorIn confrn oI oIvIdo¨ osfnrá n snIvo do convorfIrso on µInn"ofo nnncronIco soIo sI comµrondomos quo In frnso ImµIIcnbn n /oJoe Ios oIvIdos, no soIo n Ios comodos (y n fodos Ios µodoros, no soIo n Ios quo so µronuncInn µor In momorIn). Isfo os IndoµondIonfo do In formuIncIon yn nIudIdn do Mnrc Augo (on dIáIogo con Iroud) sobro In oxIsfoncIn do un ¨dorocho inJitiJuol do oIvIdo¨ quo µormIfo In rooInborncIon do In consfIfucIon subjofIvn do quIo- nos hnn vIvIdo oµIsodIos frnumáfIcos. 26 Isfo os cInrnmonfo IogífImo. Ioro no quIfn quo In fonsIon dobn osfnr roµrosonfn- dn sIomµro on In nnfInomIn sujofo/socIodnd; cIudndnno/Isfn- do: os on In sogundn µnrfo do osfos bInomIos dondo no dobo nbnndonnrso nuncn In µrofonsIon doI 'no-oIvIdo` n µnrfIr do µoIífIcns muIfIµIos. Isfns µosIbIIIfnrínn quo oI ¨dobor do oIvI- do¨ euIje/ito so dosnrroIIo consfrucfIvnmonfo modInnfo unn IocnIIzncIon puIlico doI no-oIvIdo, Io cunI, como bIon nos ro- cuordn ZIzok, no os Io mIsmo quo µrofondor rocordnrIo fodo. 2? 26 Cf. Augo, Mnrc: Loe fornoe Jel oltiJo., op. ci/., µµ. l0l-l04. 2? Cf. ZIzok, SInvoj: Viei6n Je poroloje, Iondo do CuIfurn IconomI- cn, Iuonos AIros, 2006, µµ. 3l-33. !so In nogncIon (no-oIvIdo) on voz do In nfIrmncIon (rocuordo) µorquo mIonfrns Io sogundo µuodo IndIcnr, ncrífIcnmonfo, In µroIIforncIon do bnnnIos momorIns o do unn hIsforIn omnIµrosonfo (o inu/il on formInos nIozfchonnos), oI no-oIvIdo ImµIIcn un ImµornfIvo soIocfIvo, ofIco-µoIífIco, µnrn con In hIsforIn y In momorIn. Nacio n-06.indd 362 3/9/09 00:02:46 I!OÐ!CCIOÞIS Y SI!IÞCIOS ÐI HISTO!IA 363 !nn sIfuncIon nfrIcnnn µuodo fnI voz nyudnrnos n com- µrondor osfo µunfo. In nIgunos roInos nolin/e do ÁfrIcn OccIdonfnI µrocoIonInI, oxIsfínn dos fIµos do ¨hIsforIndoros¨: Ios gononIogIsfns µrofosIonnIos µor un Indo (conocIdos comun- monfo como grio/e), cuyn IogIfImIdnd y cunIIdnd so bnsnbn on su cnµncIdnd ornI do nµrondor y frnnsmIfIr /oJoe Ins hIsforIns do Ios IInnjos mnyormonfo ronIos, µoro fnmbIon In hIsforIn do Ios fIomµos socInIos, oI fIomµo do In cnsn y do Ios cIcIos nnfurnIos; y Ios hIsforIndoros ¨doI roIno¨ µor ofro (conocIdos como Jono). Isfos uIfImos so cnrncforIznbnn µor rooscrIbIr on su momorIn (y roInfnr µubIIcnmonfo) unn hIsforIn µoIífIcn quo comunmonfo oxcIuín n Ins gonorncIonos, royos o IInn- jos quo hubIornn sIdo nofnsfos µnrn In hIsforIn doI µuobIo sogun un ¨juIcIo doI µrosonfo¨: oI Jono sImµIomonfo Ios sIIoncInbn como sI jnmás hubIornn oxIsfIdo. 28 !n dIforoncIn onfro Ins µoIífIcns do oxcIusIon µubIIcn nrgonfInn o sudnfrIcnnn y In nolin/e, no os como o priori µodrín µonsnrso quo Ins µrImorns so ubIcnn on oI fIomµo homogonoo do In hIsforIn ¨modornn¨ doI Isfndo-nncIon, mIonfrns In sogundn so roIogn n Ins µoIífIcns nrcnIcns o n Ins ¨suµorvIvoncIns¨ do In ¨frndIcIon¨. II µunfo quo quIoro rosnIfnr os ofro: on In nnrrncIon nolin/e, Ins osforns ¨µrofosIonnIos¨ osfnbnn cInrnmonfo soµnrndns: oI grio/ nnrrnbn fodo, oI Jono omIfín oI juIcIo mornI on su nnrrncIon. O son, lo nenorio doI grio/ roforznbn oI cnsfIgo µoIífIco doI sIIoncInmIonfo hIsforIco on In nnrrn- fIvn doI Jono. Como µInnfonn nIgunos InfoIocfunIos, osfos µrocosos µoIífIco-rIfunIos do µroduccIon-sIIoncInmIonfo doI µnsndo, no son oxcIusIvos do socIodndos ¨ágrnfns¨ como |In nnfroµoIogín] cIásIcn Ios frnfo. Þuosfro µnsndo os ro-oInborn- do consfnnfomonfo, nunquo µnrozcn n snIvo do Ins dInámIcns 28 Cf. Cnmnrn, Sory: Gene Je lo porole. 1eeoi eur lo conJi/ion e/ le rôle Jee grio/e Jone lo eocie/e nolin/e, KhnrfnIn, Inrís, l986. Nacio n-06.indd 363 3/9/09 00:02:47 364 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS dIsforsIonnnfos, nmµnrndo on oI modoIo nomoIogIco do In cIoncIn socInI confomµoránon occIdonfnI. 29 In oI µrofncIo doI cIásIco IIbro do nnfroµoIogín µoIífIcn Africon Poli/icol S,e/ene, A. !ndcIIffo Irown hnbIn (y µro- vIono) sobro In IrronIIdnd doI Isfndo y su cnrácfor !ccionol. 30 In un nrgumonfo quo os nocosnrIo frnor n coIncIon, MIchnoI TnussIg dosonfrnnn In fnIncIn confonIdn nIIí, µuosfo quo, nrguyo oI nnfroµoIogo nusfrnIInno, os on In µodorosn fuorzn do osn !ccIon dondo oI Isfndo so reolico como fe/icle. 3l n Io quo nµunfn In nocIon do fofIchIsmo doI Isfndo os n In oxIs- foncIn y ronIIdnd doI poJer poll/ico do osn !cci6n, su µodorosn InsusfnncInIIdnd. 32 SIguIondo n TnussIg, µodrínmos docIr quo, groeeo noJo, os fnmbIon µor modIo do su dImonsIon nbsfrncfn quo oI Is- fndo !jn su µodor, os modInnfo su sImboIIcn InsusfnncInIIdnd quo µroduco ofocfos on Ins µrácfIcns socInIos (y on In ronII- dnd hIsforIcn), hncIondo sonfIr su Infonfo osµocfro do snncIon y sonfoncIn. A su voz, osfo nos µono fronfo n ofrn ndvorfon- cIn. SI fomnmos on cuonfn quo hnbInmos do coromonIns y do fonfrnIIdnd µnrn con oI µnsndo, osfn nocIon doI ¨µodor do 29 Cf. Iurko, Iofor: ¨!n hIsforIn como momorIn coIocfIvn¨, op. ci/., µµ. 83-84. 30 Cf. !ndcIIffo-Irown, A.: ¨Irofnco¨, on Iorfos, M.; Ivnns IrIfchnrd, I. (comµs.): Africon Poli/icol S,e/ene, Oxford !nIvorsIfy Iross, Oxford, l9?0 |l94l], µ. XIII. AI rosµocfo, docInrn oI nufor: ¨II Isfndo |.] no oxIsfo on oI mundo fonomonoIogIco, os unn fIccIon do Ios fIIosofos |.] Þo hny unn cosn como oI µodor doI Isfndo (sIc); on ronIIdnd soIo oxIsfo oI µodor do Ios IndIvIduos: royos, µrImoros mInIsfros, mngIsfrndos, µoIIcíns, jofos do µnrfIdos y vofnnfos¨. 1Jen. 3l TnussIg, MIchnoI: ¨Moleficiun: oI fofIchIsmo doI Isfndo¨, on TnussIg, MIchnoI: In gigon/e en contuleionee. 1l nunJo lunono cono eie/eno nertioeo en energencio pernonen/e, CodIsn, InrcoIonn, l995 |l992], µµ. l44-l80. 32 1IiJ., µ. l46. CursIvns on oI orIgInnI. Nacio n-06.indd 364 3/9/09 00:02:47 I!OÐ!CCIOÞIS Y SI!IÞCIOS ÐI HISTO!IA 365 hncor¨ quo fondrín In !ccIon doI Isfndo µuodo comµIomon- fnrso con oI rocInmo do Coorfz µor nbnndonnr nIgunos do Ios µrojuIcIos docImononIcos quo sIguon domInnndo on Ins cIoncIns socInIos (oncubIorfos bnjo nuovos roµnjos): oI quo µrofondo quo Io ¨sImboIIco¨ sIgn oµonIondoso n Io ¨ronI¨; y oI quo ImµIícIfnmonfo sosfIono quo ¨In drnmnfurgIn doI µodor os oxfornn n su funcIonnmIonfo¨. 33 !n hocho quo so dIo n conocor con In mIsmn nmµIIfud on Ios modIos do comunIcncIon µrobnbIomonfo ncInro nun más osfo onfnsIs perforno/ito doI Isfndo µnrn con In momorIn hIsforIcn. Ðíns dosµuos doI 24 do mnrzo do 2004 cIrcuInbn on Infornof (y on corroos oIocfronIcos coIocfIvos on Argon- fInn, o ¨onfro nrgonfInos¨) un e-noil quo docInrnbn quo In fofogrnfín reol do Jorgo !nfnoI VIdoIn, In quo hnbín osfndo µor nnos coIgndn on oI snIon do Ios rofrnfos, no orn In quo so hnbín rofIrndo on In coromonIn µubIIcn (!g. 45). !n nofIcIn fuo roµroducIdn µor Ios µorIodIcos nncIonnIos díns dosµuos. !n nocho nnforIor nI ncfo, In fofo orIgInnI hnbrín sIdo ¨robndn¨ µor Ios mnndos doI CoIogIo MIIIfnr y roomµInzndn µor ofrn, 33 Cf. Coorfz, CIIfford: Aegoro. 1l ee/oJo-/eo/ro en el Boli Jel eiglo X1X, op. ci/., µ. 232. SosfIono oI nufor quo os nocosnrIo comµrondor oI negoro (oI Isfndo y su fonfrnIIdnd) o Inforµrofnr osos ncfos µnrn oInbornr unn poe/ico Jel poJer. Cf. 1IiJ., µ. 220. Iodrínmos docIr quo Coorgos InInn- dIor hnco oco do osfns rofIoxIonos cunndo hnbIn do In ¨fonfrocrncIn¨ y In drnmnfurgIn doI µodor como rocurso ofIcnz do domInIo. SIn ombnrgo, hny on su nrgumonfncIon un rosnbIo do ¨InsfrumonfnIIdnd¨, do rnzon domInndorn (quo fIono romInIsconcIns domnsIndo corcnnns con unn ro- forIcn unIdIroccIonnI do In IdooIogín y In µroduccIon hogomonIcn) quo mo µrovIonon do homoIognr nmbns concoµcIonos. Sogun mI Iocfurn, mIonfrns µnrn InInndIor oI ¨µodor on osconns¨ os un plue sImboIIco, unn ¨codn¨ doI µodor µoIífIco, µnrn Coorfz o µnrn TnussIg (nun con sus cInrns dIforoncIns do grndo) oI µodor do In fonfrnIIdnd loce, y no os un ngrogndo, sIno µnrfo Infogrnnfo (y con oI mIsmo µoso osµocífIco) do In perfornonce comµIofn doI µodor on fodns sus dImonsIonos. Cf. InInndIor, Coorgos: 1l poJer en eecenoe. De lo repreeen/oci6n Jel poJer ol poJer Je lo repreeen/oci6n, op. ci/., osµ. µµ. l5-43. Nacio n-06.indd 365 3/9/09 00:02:47 366 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS unn osµocIo do sosIns do In Imµosfurn. 34 ¸Quo roµrosonfnbn onfoncos µnrn Ios mnndos doI CoIogIo MIIIfnr In susfrnccIon doI rofrnfo¨ Anfo Ios rumoros quo IIognron n Ins osforns µoIí- fIcns, Ins jornrquíns mIIIfnros docInrnron quo ¨.no snbomos como, µoro so hnbín rofo oI vIdrIo y dnnndo In fofo. Infoncos so cnmbIo µnrn oI ncfo con oI IrosIdonfo¨. 35 KIrchnor dIjo n su voz quo no Imµorfnbn sI oI rofrnfo doscoIgndo orn oI ronI o no, Io Imµorfnnfo orn ¨oI ncfo sImboIIco¨ do susfrnccIon. 36 Ahorn bIon, ¸que sImboIIznbn y poro quien¨ ¸Ior quo µnrn quIonos robnron oI suµuosfo orIgInnI y Iuogo dIoron n cono- cor oI hocho mnsIvnmonfo on formn nnonImn el Imµorfnbn In nufonfIcIdnd doI cundro susfrnído µor oI µrosIdonfo¨ 3? Iodrínmos µonsnr quo oI µrosunfo ncfo do robo fuvo unn funcIonnIIdnd do ndvorfoncIn, do InfImIdncIon o bIon do ncfIfud dofonsIvn nnfo Io quo cIorfos gruµos ronccIonnrIos Inforµrofnron como unn InforvoncIon doI µodor µoIífIco. Ioro, µor ofrn µnrfo, In susfIfucIon do In fofogrnfín nos hnbIn do osn ¨µroµIodnd nuráfIcn¨ quo osfonfnn cIorfos nrfofncfos µnrn rocInmnr In rndIcnIIdnd InfrnnsforIbIo do Io sImboIIco. II robo 34 Cf. ¨!n nuovo cnµífuIo µor oI rofrnfo do VIdoIn¨, Clorln on line, l/04/04; hffµ://www.cInrIn.com/dInrIo/2004/04/0l/µ-0l203.hfmI, ¨MIIIfnros µIdoron oI rofIro µor modIdn do KIrchnor¨, op. ci/. 35 Cf. ¨!n nuovo cnµífuIo µor oI rofrnfo do VIdoIn¨, op. ci/. 36 KIrchnor osfnbn nI fnnfo doI robo doI cundro orIgInnI, Io quo omµooro Ins roIncIonos con oI IjorcIfo on osos díns µrovIos nI ncfo, y µrocIµIfo In consumncIon do In coromonIn. II nrgumonfo do KIrchnor on su dIscurso fuo quo ¨oI rofIro do Ios cundros, que proceJi6 o locer el jefe Jel 1jerci/o, mnrcn un cInro µosIcIonnmIonfo. Quoromos formInnr con osn ofnµn InmonfnbIo doI µnís, y quo on fodos Ios Iugnros do nuosfrn µnfrIn y do nuosfrns fuorzns nrmndns osfo dosforrndo oI forrorIsmo do osfndo¨. Cf. ¨KIrchnor 'snco` n VIdoIn y IIgnono doI CoIogIo MIIIfnr¨, Terro Ac/uoliJoJ, 24/03/04, hffµ:// www.forrn.com.nr/cnnnIos/µoIIfIcn/8?/8??l6.hfmI. !n cursIvn os mín. 3? So suµono ndomás quo VIdoIn y IIrgnono vosfínn frnjo do gnIn mIIIfnr on Ios rofrnfos orIgInnIos, mIonfrns quo on In fofo nmµIIndn quo so doscoIgo µubIIcnmonfo, VIdoIn IIovnbn un frnjo comun, como dojn vor In fofogrnfín. Nacio n-06.indd 366 3/9/09 00:02:47 I!OÐ!CCIOÞIS Y SI!IÞCIOS ÐI HISTO!IA 36? do In µrImorn fofogrnfín, nunquo µnrn oI µodor ojocufIvo no hnyn sIgnI!cndo más quo unn nfronfn do Ios socforos IIgndos nI CoIogIo, y nunquo hnyn fonIdo µocn roµrosonfnfIvIdnd µubIIcn nI Indo do In coromonIn doI µrosIdonfo, so InsfIfuyo on oso momonfo on In µnrfo condonsndorn do In ¨roIIquIn¨. Inrn nIguIon, nIgunos, Ios nnonImos doI cIborosµncIo quo dIfundIoron Iuogo In nofIcIn y In ndvorfoncIn, oI robo (y In domosfrncIon do quo so osfonfn on nIgunns mnnos oI orIgInnI) roµrosonfn oI sonfIdo oscnfoIogIco quo osfos socforos dnn n In (su) hIsforIn: rofugIndn, snIvndn por elloe doI osfrncIsmo. Y n su voz, os unn muosfrn do In frngmonfncIon µoIífIcn sobro In hIsforIn rocIonfo on ArgonfInn. Isos socforos do In dorochn más ronccIonnrIn no soIo ¨no µnrfIcIµnron¨ on In coromonIn do Isfndo. HnbInron oI mIsmo Iongunjo doI Isfndo, y do nIgun modo, fnmbIon µrovocnron un sIIoncIo. !n fofo do VIdoIn os oso sIgnI!cnnfo nbIorfo, rIosgoso, doI quo hnbInbn TnussIg: so dosfronn µorquo no moroco oI honor do osfnr nIIí (honor quo nhorn os dosconocIdo, vnIo In µonn rocordnrIo, µor oI mIsmo Isfndo quo nIIí Io InvIsfIo, Io condono on Ios juIcIos, y más fnrdo Io InduIfo). Ioro In burIn do In cnsfn mIIIfnr cuosfIonn básIcnmonfo dos cosns: quIon docIdo sobro In hIsforIn, y cuáI os In InjoroncIn doI nuovo Isfndo. !n ndvorfoncIn osfá µuosfn sobro oso Isfndo- hIsforIndor, µoro fnmbIon, InvoIunfnrInmonfo, sobro In so- cIodnd ¨nncIonnI¨: oI robo do Ios orIgInnIos InsfnIn un cIImn do sosµochn, do InosfnbIIdnd, quo morocorín oI frnsIndo nnnIífIco dosdo In sImboIogín µoofIcn n In oµIsfomoIogín do In hIsforIn rocIonfo. !n condonn mornI, µubIIcn y o!cInI n In dIcfndurn, nI forrorIsmo do osfndo y nI gonocIdIo µorµofrndo quodo nI !n soIIndn on osn coromonIn do osfndo. Ioro sI nI oµIsodIo do Ios rofrnfos nnndImos quo on osn coromonIn oI µrosIdonfo nr- gonfIno µIdIo µordon µubIIcnmonfo µor Ins nfrocIdndos do In uIfImn dIcfndurn, hnbrá quo rocordnr Ins sosµochns do ÐorrI- dn sobro In ¨osconI!cncIon doI nrroµonfImIonfo¨ on sucosIvns Nacio n-06.indd 367 3/9/09 00:02:47 368 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS InsfnncIns dosdo In Sogundn Cuorrn. Isfns osconI!cncIonos son Imµorfnnfos, sugIoron o InsfnInn un quIobro IocnI y nos rocuordnn quo frns Ios hochos hIsforIcos hny ovIdoncIns µoro fnmbIon ngoncIn: vnIo docIr, reeponeoIiliJoJee. SIn ombnrgo, cunndo Infor!oron dosdo In µoIífIcn on In conformncIon doI ¨nrchIvo¨, nµnroco unn gonuInn sosµochn. In osfo osµncIo dondo so Inforsocfnn confrndIcforInmonfo mofIvos ofIcos con In bnnnIIzncIon, In rosfIfucIon ronI y oI sImuIncro, oI cáIcu- Io µoIífIco, In InsfrumonfnIIzncIon o oI vncInmIonfo doI rIfunI, morocon rosnIfnrso dos oIomonfos: µrImoro, In nocosIdnd do unn vIgIInncIn sománfIcn y µoIífIcn on In dIscusIon µubIIcn sobro oI µnsndo. Sogundo, oI rocuordo do quo oI µordon no os µuro, normnI nI normnIIzndor: nI docIr do ÐorrIdn, no doborín µodIrso nI oforgnrso µnrn unn Inbor cnfárfIcn do roconcIIIncIon ncomµnnndn do unn ¨mosfrncIon do nuforI- dnd¨. AI confrnrIo, su ovocncIon doborín sor oxcoµcIonnI µnrn rocordnrnos Io quo os, µor do!nIcIon, inµordonnbIo. 38 38 Cf. ÐorrIdn, Jncquos: ¨JusfIcIn y µordon¨, InfrovIsfn do AnfoIno SµIro n Jncquos ÐorrIdn on S/occo/o, µrogrnmn foIovIsIvo do Irnnco CuIfuroI, doI l? do soµfIombro do l998; frnduccIon do CrIsfInn do IoroffI y IrnncIsco VIdnrfo. IdIcIon dIgIfnI do DerriJo en coe/ellono, hffµ://www.jncquosdorrIdn.com.nr/foxfos/jusfIcIn_µordon.hfm, uIfImn consuIfn: 30/05/200?; fnmbIon vonso In dIscusIon on !Icoour, InuI: Lo nenorio, lo lie/orio, el oltiJo., op. ci/., µµ. 598-599. Nacio n-06.indd 368 3/9/09 00:02:47 A MAÞI!A ÐI IIÍ!OCO In osfo frnbnjo ho frnfndo do vor como oI µnsndo os nogo- cIndo on un µrosonfo InosfnbIo, y como sus usos rosµondon n IogIcns, Inforosos y sIfIos do µodor, nsImofrIcos y dIsímIIos. !os nnáIIsIs sobro Ios ¨Iugnros¨ do In momorIn y sus roµro- sonfncIonos nµunfnn no soIo n unn ofnogrnfín doI osµncIo µubIIco o n un mnµoo do Ios dosµInznmIonfos cuIfurnIos y Ins con!gurncIonos do µodor on forno nI µnsndo. TnmbIon µrofondon rofrncfnrso hncIn In dIscIµIInn hIsforIcn, nµunfnn- do dosdo nIIí n uno do sus rofos µondIonfos, yn sonnIndo µor IrnnçoIs Hnrfog: In gonorncIon do unn ro"oxIon más nmµIIn, on oI µroµIo quohncor, sobro oI fIomµo y In fomµornIIdnd. l Yn no so frnfnrín soIo do confInunr In fnron (nbnrcndn nmµIIn y soIIdnmonfo on In dIscIµIInn) do Incorµornr nuovos sujofos, nuovos nbordnjos, nuovos objofos. TnmbIon do dosnnfurn- IIznr oI fIomµo, In socuoncIn, Ins µorcoµcIonos socInIos do Ios hochos y In sufurn do Ios nconfocImIonfos: os osfo Io quo omorgo unn y ofrn voz como Infonfo roguIndor on Ios nrfo- fncfos µubIIcos, y como rocInmo, IrrIfncIon o Inforrognnfo on Ins Iocfurns y µroyoccIonos socInIos. IrobnbIomonfo nquí rndIquo In connIvoncIn más fuorfo do In hIsforIn µubIIcn con oI dosonvoIvImIonfo doI Isfndo- nncIonnI como osµncIo do roforoncIn. IInnImonfo sus µroyoccIonos InIcInIos, como nos rocordnbn Þorn, n oI nos romIfínn. IonodIcf Andorson, on su yn cIásIco osfudIo, hnbIo do In nncIon modornn quo so dosnrroIIn on un fIomµo vncío, l Hnrfog, IrnncoIs: Ieglnenee Je lie/oriciJoJ, op. ci/., osµ. µµ. 23-25. |369] Nacio n-07.indd 369 3/9/09 00:02:55 3?0 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS homogonoo. 2 Inrfhn Chnfforjoo, n su voz, crIfIco osn vIsIon do Andorson µor µrofondor unn Iocfurn unIInfornI y omnI- comµronsIvn (¨ouroµon¨) do In modornIdnd. II hIsforIndor IndIo µroµono µonsnr n In nncIon ¨on fIomµo hoforogonoo¨. 3 !n hIsforIn-dIscIµIInn sorín In nnrrnfIvn quo rosµnIdn oso fIomµo homogonoo (y homogonoIzndor) quo ¨nrcnízn Io quo focn n su µnso¨. SI hny unn Idon quo subynco on mIs nnáIIsIs do Ios ¨usos¨ do In momorIn µubIIcn, sus confosfncIonos y In µrosoncIn InosfnbIo do Ins nrfIcuIncIonos doI µodor, os In do quo nocosIfnmos ¨hIsforIns on fIomµo hoforogonoo¨. In osfo IIbro, osns hIsforIns hnIInn sus rocInmos on nIgunos hochos y on un nrfofncfo nnrrnfIvo. !os hochos: In Iocfurn ngoncIndn do un musoo o un monumonfo, In nµroµIncIon socforIzndn do unn conmomorncIon nncIonnI, oI uso dIsµufndo do Imágonos µubIIcns y do formns osµocí!cns do comunIcncIon confom- µoránon como oI cIbor-osµncIo. II nrfofncfo: In IIfornfurn, nnrrnfIvn quo, IIbro do In dobIo doµondoncIn con oI µnsndo y con oI nrchIvo, Iogrn nbrIr unn grIofn on In oxµosIcIon do Ins fomµornIIdndos. !n Insorfo on oI fIomµo vncío y homo- gonoo (fnn ImngInndo como In IIfornfurn), y n In voz unn ndvorfoncIn n In rnzon hIsforIcIsfn (dosdo In InosfnbIIIdnd do In !ccIon IIfornrIn). Is dosdo osns proJuccionee Je lie/orio quo ufIIIznn oI rocurso n In nenorio, njonns n In groflo do In roµrosonfncIon hIsforIndorn, dosdo dondo so osfán µro- ducIondo Ins !surns on Ios roInfos: omorgon ofros sujofos, Iocfurns dIforonfos do Ios nconfocImIonfos µInsmndns como nrfIcuIncIonos socInIos y µoIífIcns on Ios usos doI µnsndo quo rocuµornmos como objofo do osfo frnbnjo. In cunnfo nI fIµo do mofodoIogín oscogIdn como ¨yuxfnµo- sIcIon¨, oI rosuIfndo os un µIus sIfuncIonnI: In IncIusIon do In vIoIoncIn fundndorn doI Isfndo ¨nncIonnI¨ como un oIomonfo 2 Andorson, IonodIcf: ConuniJoJee inoginoJoe., op. ci/., µµ. 43-50. 3 Chnfforjoo, Inrfhn: ¨A nnçno om fomµo hoforogonIo¨, op. ci/., µµ. 69-95. Nacio n-07.indd 370 3/9/09 00:02:56 A MAÞI!A ÐI IIÍ!OCO 3?l Jel preeen/e, quo sIguo µnsnndo, nfocfnndo In oxµorIoncIn do In cIudndnnín socInI y µoIífIcn on cIorfos socforos como Ios Indígonns o Ins µobIncIonos nogrns sudnfrIcnnns. In oI cnso nrgonfIno, n µnrfIr do un nbordnjo µnrfIcuInr (y nµoyndo µor In Iocfurn do In obrn IIfornrIn do CnrIos Cnmorro) vomos unn mnrcn ¨µoscoIonInI¨, InvIsIbIIIzndn: lo roco cono eigno quo nµnroco nsnIfnndo Ins roµrosonfncIonos hogomonIcns on un ncfo o on unn rondn. In nquoI ocuIfnmIonfo no hny soIo un ojorcIcIo roµrosIvo: hny fnmbIon unn oµorncIon µroducfIvn quo consngro oI fIomµo modorno, homogonoo, vncío do In ¨comunIdnd ImngInndn¨. Ioro sIomµro hny !surns. II Indígonn urbnno usn oI roforonfo do In µInzn do Mnyo y oI dIscurso do In momorIn nvnIndn µor oI nuovo Isfndo µnrn Insorfnr su µroµIn hIsforIn do vIoIoncIn y oI rocInmo do vIsIbIIIdnd. Isfos no son soIo dIvorsos y µIurnIos, sIno nsImofrIcos. MnrcoI Irousf docín quo oI µnsndo os un forrono mucho más IncIorfo quo oI fu- furo. 4 So nµroµIn como dIsfnncIn o como µorfononcIn, como nIforIdnd o como fundncIon, on nnrrncIonos cuyos mofIvos so comµrondon sI nnnIIznmos In Iuchn dosIgunI µor Ios rocursos doI µrosonfo (sImboIIcos, oconomIcos y µoIífIcos). Ionsomos on Ios µrIsIonoros oncorrndos on !obbon Is- Innd, on Ios Indígonns nrgonfInos ¨nsnIfnndo¨ In conmomo- rncIon on Iuonos AIros, on oI Infonfo do roubIcncIon doI jnrdInoro doI Monunen/o ol Voor/re//er on oI osconnrIo µosf-opor/leiJ. Tomomos oI rochnzo rofundo do osn ¨mon- fnnIfn¨ µor µnrfo do Ios ox roµrosonfnnfos doI In/lon/o on Johnnnosburgo. Isns ronccIonos muosfrnn quo Ios roforonfos do In cIudndnnín, In IncIusIon socInI y In Iuchn µor conquIsfnr Ios forronos ImngInnrIos y µrácfIcos do In ¨modornIdnd¨ (In IgunIdnd, oI ojorcIcIo concrofo do dorochos), os µnrfo do Io quo movIIIzn Ins nrfIcuIncIonos do In momorIn µubIIcn. SIn 4 Irousf, MnrcoI: 1n Iueco Jel /ienpo perJiJo. Por el conino Je Suonn, AIInnzn, MndrId, l992. Nacio n-07.indd 371 3/9/09 00:02:56 3?2 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS ombnrgo, fonomos n MbokI fnµnndo Ins osfnfuns, n KIrchnor quIfnndo Ios rofrnfos, n In nnrrnfIvn fofnI y osµocfncuInr doI Apor/leiJ Mueeun. A osfo so sumn In formncIon do Ins nIogoríns sobro hIsforIn/µrIsIon o hIsforIn-do-In-IIborncIon on !obbon IsInnd, o In rnfI!cncIon do In nnrrnfIvn uIfrn- consorvndorn on µnInbrns doI ox dIrocfor doI Musoo ÞncIonnI on Iuonos AIros. Isfns son In confrncnrn µodorosn do osn nsImofrín do rocursos µoIífIcos, on oI mIsmo µrosonfo. Þo quIsIorn quo osfn nrgumonfncIon so Ion como un oco fnrdío doI cIásIco IdonIIsmo do Ionodoffo Croco ncorcn do quo µnrnfrnsoándoIo fodn proJucci6n Je lie/orio, os hIsforIn confomµoránon, 5 como sI oso rosoIvIorn nIgun onIg- mn o oxonornrn do cunIquIor µrobIomn ofIco n unn Iocfurn InsfrumonfnI doI µnsndo. 6 In µrImor Iugnr mIs nrgumonfos son dIsfInfos µorquo no frnbnjo nquí con un nnáIIsIs do In hIsforIn-dIscIµIInn (hIsforIo-groflo) sIno con proJuccionee Je lie/orio (hIsforIo-logloe) como yn ho do!nIdo nI comIonzo. Ioro susfnncInImonfo, Io quo Infonfo hncor os unn dosnn- furnIIzncIon do oso µrosonfo quo Ioo y sIgnI!cn oI µnsndo, µroµono durncIonos, osfnbIoco Insorfos ovonfunIos, dosµInzn o IncIuyo sujofos. II horIzonfo do mI nnáIIsIs no fuo /oJo Iocfurn doI µrosonfo, sIno oI horIzonfo do In nncIon. AI comIonzo ox- µuso Ins dI!cuIfndos do frnbnjnr con osfo concoµfo quo so rosIgnI!cn on Ins µrácfIcns. SIn ombnrgo, Io quo ho frnfndo 5 Croco, Ionodoffo: Hie/or, oe /le e/or, of liIer/,, Þorfon, Þuovn York, l94l |l938], µ. l9. 6 Croco so roforín n In dIscIµIInn, no n Ios ¨usos¨ quo ho nnnIIzndo nquí. SIn ombnrgo, on osn frnso do Croco so unon dos oIomonfos básIcos: oI µrImoro y más comunmonfo roforIdo, os quo fodn Iocfurn doI µnsndo so hnco dosdo oI µrosonfo doI hIsforIndor, sus urgoncIns, µroocuµncIonos y IImIfncIonos o ¨nnfoojorns¨. Ioro on ofrn Iocfurn gonornImonfo oIvIdndn, oI fIIosofo IfnIInno do In hIsforIn quorín mosfrnr unn confInuIdnd unIvor- snIIzndn y homogonon doI fIomµo: µnsndo y µrosonfo on un confInuo quo so rosuoIvo on oI dosnrroIIo doI osµírIfu µrogrosIvo. Nacio n-07.indd 372 3/9/09 00:02:56 A MAÞI!A ÐI IIÍ!OCO 3?3 do mosfrnr os como un fIµo do sIgnI!cncIon nncIonnI sIguo funcIonnndo como ¨bofín¨ do domnndns, como un concoµfo quo so usn osfrnfogIcnmonfo on In osforn µubIIcn. II uso do osfo concoµfo so vo on Ios nrfofncfos o!cInIos y µrIvndos nnnIIzndos; IncIuso on ArgonfInn hny un µrImor Infonfo o!cInI do dos-socforIznr nI forrorIsmo do osfndo. Ioro Ins Iocfurns socforInIos so InscrIbon on oso mIsmo horIzonfo nncIonnI (nunquo Ios µunfos do µnrfIdn o oI confonIdo son dIforonfo): Ios nuovos µrIsIonoros do !obbon IsInnd, Ios ox µnrfIcIµnnfos doI In/lon/o, Ios µroµuIsoros nogocInnfos doI ¨doscnnso soguro¨ on oI Voor/re//er Monunen/, Ios In- dígonns nrgonfInos, nµoInn n un dIscurso nncIonnI, dosdo nIIí hnbInn; os donfro do osn fronforn µormonbIo quo so rosIgnI!cn In momorIn hochn µrosonfo. !os rocInmos muosfrnn, dosdo Ins Iocfurns doI µnsndo o dosdo InforvoncIonos on sus nrfofncfos, unn voIunfnd do IncIusIon on In nnrrnfIvn nncIonnI, µoro quobrnndo nodos µro- bIomáfIcos, roInforµrofnndo In fomµornIIdnd do nIgunos nconfocImIonfos como oI opor/leiJ o oI forrorIsmo. Hny unn nsµIrncIon n nuetoe or/iculocionee Je lo experiencio /enporol Jel poeoJo, y µrocIsnmonfo doI ¨µnsndo vIoIonfo do In nncIon¨. ¨Ioro fnmbIon hny¨ unn confrndIccIon do bnso on Ios ¨nnáII- sIs do cnso¨: oI nµoInfIvo n In nncIon osfá sIomµro µrosonfo, nunquo µnrocon hnborso rofo Ios confrnfos fundncIonnIos con unn Idon do oxµorIoncIn hIsforIcn comµnrfIdn. Isfo oIomonfo soµnrn Ins Iocfurns µoscoIonInIos do Ins quo µuodo hnbor, µor ojomµIo, sobro oI HoIocnusfo y su roµrosonfncIon. !os rocInmos no son µor snIvnr unn frndIcIon comun o rocordnr unn oxµorIoncIn ¨do fodos¨. !n nncIon os rocurso doI µrosonfo, nrgumonfo µoIífIco do Ins urgoncIns doI hoy. !ns domnndns no son, on nuosfro cnso, µor roconocor unn ¨IdonfIdnd, Ion- gun, o cuIfurn¨ comunos. Irofondon uno eu/uro-o/ro Je lo /enporoliJoJ, Je loe fornoe Je repreeen/or e inoginor (el /ienpo , eue uniJoJee Je eigni!coci6n). Nacio n-07.indd 373 3/9/09 00:02:56 3?4 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Ahorn bIon, vor quienee osfán movIIIznndo que on In nrfIcuIncIon doI µnsndo rovoIn nµroµIncIonos µoIífIcns quo µrofondon IogIfImnrso: no cunIquIor rocuordo os momorIn quo nuforIzn. II ncfo do vIgIInncIn µnrn unn ¨jusfn momorIn¨, on µnInbrns do !Icoour, ? µIdo mnnfonor unn µrácfIcn socInI o un loIi/ue socIoIogIco do In momorIn ojorcIdn, sIn quo so µrofondn !jnr un µnsndo osoncInI nI un oxcoso do momorIn sIn dIsfnncIn. A su voz, osfo ojorcIcIo doborín µodor µormIfIr oI dorocho IndIvIdunI do oIvIdo, nI In voz quo µroµuIsnr un dobor coIocfIvo, socInI, doI rocuordo. Irosonfo y coIocfIvIdnd, fomµornIIdnd y nncIon, osfán nfrnvosndos µor Ins confIngoncIns do Io µoIífIco. AnnIIznr Ins focnoIogíns InsfIfucIonnIos, osfnfnIos y hogomonIcns µnrn ndmInIsfrnr oI µnsndo fuo un objofIvo confrnI doI IIbro, como formn do nµrohondor nIIí cIorfns mnrcns (n vocos InconcIusns, Insfnnfánons) do domInncIon. Ioro dnrIo InfoIIgIbIIIdnd n Ins nccIonos IgunImonfo momonfánons, no µrogrnmáfIcns, quo consfIfuyon In ¨osforn µubIIcn do Ios usos doI µnsndo¨ fnmbIon Io fuo. IrobnbIomonfo son osfo uIfImo oI rofo más Imµorfnnfo on nuosfros fIomµos confomµoránoos. Þo como !n, sIno como modIo µnrn ImµuIsnr In gosfncIon do ImngI- nnrIos hIsforIco-µoIífIcos más domocráfIcos, rosµofuosos do In dIvorsIdnd, ¨on fIomµo hoforogonoo¨. Isfo sIgnI!cn no soInmonfo In cooxIsfoncIn plurol do Ios osconnrIos doI µnsndo, sIno unn domocrnfIzncIon do Ios µrocosos do vIsI- bIIIzncIon y nuforIzncIon nnrrnfIvn: enpoJeror eeoe fornoe ¨o/roe¨ Je inoginor. II dosnfío os hncor omorgor unn nccIon µoIífIcnmonfo sosfonIdn ImµrImIondo sIomµro un ¨e/loe do In sosµochn¨ quo conduzcn n In doscoIonIzncIon y dosnnfurn- IIzncIon do Ins momorIns hoforonomns, InsfIfuIdns. Iodrín consfIfuIrso nsí unn ncfIfud oµIsfomoIogIcn µnrn roµrosonfnr, nnrrnfIvnmonfo, Ins µugnns socInIos o InsfIfucIonnIos µor ndmInIsfrnr oI µnsndo on socIodndos InoquIfnfIvns como ? !Icoour, InuI: Lo lie/orio, lo nenorio, el oltiJo, op. ci/. Nacio n-07.indd 374 3/9/09 00:02:56 A MAÞI!A ÐI IIÍ!OCO 3?5 Ins nnnIIzndns (dosIgunIos on In µroduccIon, dIsfrIbucIon y nccoso nI conocImIonfo, µoro fnmbIon on oI nccoso n bIonos sImboIIcos y n Ios µrocosos quo nuforIznn y IogIfImnn Ios dIscursos/rocursos cuIfurnIos). Inconfrnr In mnnorn do nnnIIznr quo dIcon osns ¨µroduc- cIonos do hIsforIn¨ on formn do ¨momorIns µubIIcns¨ sobro Ios Infonfos fonsos o Inncnbndos do normnIIzncIon doI µnsndo (y on nuosfro cnso, µnsndos do oxfromo horror y vIoIoncIn), os unn fnron quo µodrín IncIuIrso do mnnorn más µrogrn- máfIcn on In hIsforIn: on sus formns do nnrrnr, mosfrnr, InquIrIr. Aunquo osfo oxcodo Ios IímIfos do mI nnáIIsIs, su µInnfonmIonfo µuodo consfIfuIr oI gormon do nIgunn ofrn InsnfIsfnccIon InfoIocfunI como In quo InsµIro osfo frnbnjo. Nacio n-07.indd 375 3/9/09 00:02:56 Nacio n-07.indd 376 3/9/09 00:02:56 III!IOC!AIÍA I!IÞTIS I!ICT!ÓÞICAS 1. Si/ioe o!ciolee Africon Aocionol Congreee (AAC) Of!ciol Hone Poge hffµ:// www.nnc.org.zn/nncdocs/hIsfory/mbokI/2004/fml2l6. hfmI. Depor/nen/ of Ioreign Affoire. Of!ciol WeIei/e: MbokI, Thn- bo: ¨Sµooch nf hIs InnugurnfIon ns IrosIdonf of Soufh AfrIcn, junIo l6, l999¨, hffµ://www.dfn.gov.zn/docs/ sµoochos/l999/mbok06l6.hfm. Cone/i/uci6n Je lo Aoci6n Argen/ino. Sonndo do In ÞncIon, !oµubIIcn ArgonfInn, hffµ://www.sonndo.gov.nr/wob/ Inforos/consfIfucIon/cuorµol.µhµ. Cone/i/u/ion of /le IepuIlic of Sou/l Africo, l996, hffµ:// www.Info.gov.zn/documonfs/consfIfufIon/Indox.hfm. IreeJon Por/ O!ciol Hone Poge, hffµ://www.froodomµnrk. org.zn/Indox.µhµ. GoIierno Jel Cloco. IepuIlico Argen/ino, hffµ://www.chnco. gov.nr/gobIorno/CII/AborIgonosÐoIChnco/fomns_nborI- gonos_IIfornI.hfm. Ao/ionol Heri/oge Council. Sou/l Africo, hffµ://www.nhc. org.zn/Indox.µhµ¨µId=l04&cf=l, IoIIen 1elonJ Mueeun Of!ciol Hone Poge, hffµ://www.robbonIsInndmusoum. gov.zn/ IoIIen 1elonJ Mueeun. IA1SCO Docunen/e, hffµ://whc.unosco.org/on/IIsf/9l6/documonfs/. Secre/orlo Je Derecloe Hunonoe Je lo Aoci6n, Argen/ino, hffµ://www.dorhumnn.jus.gov.nr/osµncIoµnrnInmomo- |42?] Nacio n-09.indd 427 3/9/09 00:03:19 428 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS rIn/. hffµ://www.dorhumnn.jus.gov.nr/osµncIoµnrnInmo- morIn/ncuordo.µdf. S/o/ie/ice Sou/l Africo Ceneue 2001. Of!ciol WeIei/e, hffµ:// www.sfnfssn.gov.zn/consus200l/dIgIAfIns/Indox.hfmI. Tru/l onJ Ieconcilio/ion Conieeion Hone Poge, hffµ://www. doj.gov.zn/frc/IognI/ncf9534.hfm. 2001 Sou/l Africon Ceneue. Tle Ceneue in Irief. Sou/l Africo`e Ao/ionol S/o/ie/ice, hffµ://www.sfnfssn.gov.zn/ consus0l/hfmI/CInIrIof/CII200l.µdf. 11. Si/ioe ine/i/ucionolee Deteloping Troining Coneul/ing ProtiJer, hffµ://www.dfc. robbonIsInnddIvorsIfy.com.zn/. Voor/re//er Monunen/ WeIei/e, hffµ://www.voorfrokkor- monumonf.org. 111. Mo/eriol Je eJi/oriolee perioJle/icoe ¨A µIoco of hIsfory¨, Moil & GuorJion on Line, ll/0l/02, hffµ://www.mg.co.zn/nrfIcIoIngo.nsµx¨nrfIcIoId=228l8l0 &nron=/InsIghf/InsIghf__oscnµo/. ¨AµnrfhoId busf smnshod¨, BBC Aeue, 3l/05/200l, hffµ:// nows.bbc.co.uk/l/hI/worId/nfrIcn/l36238l.sfm. ¨ConfrovorsIn µor oI µroIogo ngrogndo nI Informo Þuncn Más. !ochnzn In Toorín do Ios dos ÐomonIos¨, Lo Aoci6n on line, l9/05/2006, hffµ://www.InnncIon.com.nr/nrchIvo/ Þofn.nsµ¨nofn_Id=80?208. ¨II Musoo HIsforIco buscnrá eponeore¨, Lo Aoci6n, l3/ll/2005, nofn roµroducIdn on In µágInn o!cInI doI COÞICIT (Consojo ÞncIonnI do InvosfIgncIonos CIonfí!- cns y TocnIcns), ArgonfInn, hffµ://www.conIcof.gov.nr/ dInrIos/2005/novIombro/04?.µhµ¨ImµrImIr=fruo. ¨II µrosIdonfo ordono rofIrnr rofrnfos do VIdoIn y IIgnono doI CoIogIo MIIIfnr¨, Lo Copi/ol on Line, 24 do mnrzo Nacio n-09.indd 428 3/9/09 00:03:20 III!IOC!AIÍA 429 2004, hffµ://www.IncnµIfnI.com.nr/2004/03/24/µoIIfIcn/ nofIcIn_85883.shfmI. ¨ISMA; CoIogIo MIIIfnr y ofrns coromonIns¨, Pogino 12 on line, 24/03/04. hffµ://www.µngInnl2wob.com.nr/dInrIo/ oIµnIs/l-33ll3-2004-03-22.hfmI. ¨KIrchnor 'snco` n VIdoIn y IIgnono doI CoIogIo MIIIfnr¨, Terro Ac/uoliJoJ, 24/03/04, hffµ://www.forrn.com.nr/ cnnnIos/µoIIfIcn/8?/8??l6.hfmI. ¨MIIIfnros µIdIoron oI rofIro µor modIdn do KIrchnor¨, Terro Ac/uoliJoJ, 24/03/04, hffµ://www.forrn.com.nr/cnnnIos/ µoIIfIcn/8?/8??l6.hfmI. ¨Insf covorod uµ for InnugurnfIon¨, Doil, Diepo/cl, l4 do junIo do l999, hffµ://www.dIsµnfch.co.zn/l999/06/l4/ soufhnfrIcn/ICOVT.HTM. ¨IInfnndo Imágonos do rosIsfoncIn¨, Argen/ino 1n/,ne- Jio, 09/l0/2003, hffµ://www.nrgonfInn.IndymodIn.org/ nows/2003/l0/l39?95.µhµ. ¨!ofIrnron Ios rofrnfos do VIdoIn y IIgnono doI CoIogIo MI- IIfnr¨, Clorln on line, 24 do mnrzo do 2004, hffµ://www. cInrIn.com/dInrIo/2004/03/24/um/m-?30093.hfm. ¨!n nuovo cnµífuIo µor oI rofrnfo do VIdoIn¨, Clorln on line, l/04/04; hffµ://www.cInrIn.com/dInrIo/2004/04/0l/µ- 0l203.hfmI. 1V. Mo/eriol perioJle/ico con ou/orlo , no/eriol IiIliogró!co Achugnr, Hugo: ¨!oonos, cnzndoros o hIsforIndoros: n µroµo- sIfo do Ins µoIífIcns do In momorIn y doI conocImIonfo¨, on Cnsfro Comoz, SnnfIngo; MondIofn, Idunrdo (ods.): Teorloe ein Jieciplino. Lo/inoonericonieno, poecolonio- liJoJ , gloIolicoci6n en JeIo/e, Iorrun, MoxIco, l998. IdIcIon dIgIfnI oInborndn µor Joso !uIs Comoz-Mnrfínoz µnrn ¨Iroyocfo Insnyo HIsµánIco¨, hffµ://www.onsnyIs- fns.org/crIfIcn/foorIn/cnsfro/nchugnr.hfm. Nacio n-09.indd 429 3/9/09 00:03:20 430 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS InInos, Cnry: ¨Tho µoIIfIcs of µubIIc hIsfory In µosf-nµnrfhoId Soufh AfrIcn¨, µonocIn µrosonfndn on In 1 Conference on PuIlic Hie/or,, !odhos !nIvorsIfy, Crnhnmsfown, Soufh AfrIcn, 2004, hffµ://ncndomIc.sun.nc.zn/hIsfory/dokumon- fo/!S_CoskIodonIskonforonsIo_2004/InInos_C.µdf. Inyor, OsvnIdo: ¨ArgonfInn: 86 nnos do domocrncIn¨, confo- roncIn µronuncIndn on juIIo do 2002 on !dIno, Vien/oe Jel Sur Aeocioci6n Citil on line, hffµ://www.vIonfosdoIsur. org/Inyor?.hfm. Irncorns, ÐInnn: ¨Þo somos !ocn¨, PoJer Au/6nono, hffµ://www.µodornufonomo.com.nr/hIsforIn°20do°20 nosofros/docs/nnfocodonfos/no°20somos°20rocn.hfm. Cncoµnrdo, Iornnndo: ¨II Isfndo on In do!nIcIon forrIforInI do In ArgonfInn on oI sIgIo XIX: consfruccIonos IognIos, cundrícuIn forrIforInI y urbnnísfIcn on In fronforn do In µrovIncIn do Iuonos AIros nI sur doI río SnIndo¨, Pere- pec/itoe IrIonoe. 1e/uJioe eoIre IrIonieno , Proceeoe IrIonoe, !nIvorsIdnd do InrcoIonn, num. 8, 200?, hffµ:// www.ofsnv.uµc.odu/urbµorsµ/num08/nrf08-3.µdf. CnrnovnIo, Vorn: ¨MomorIn, osµncIo µubIIco, osfndo. !n consfruccIon doI Musoo do In MomorIn¨, on Docunen/oe Je TroIojo. IeJ 1n/erJieciplinorio Je 1e/uJioe eoIre Hie/orio Iecien/e (I11HI), hffµ://www.rIohr.com.nr/do- fnIIoIdu.µhµ¨Id=6. Cnrrnsco, MorIfn: ¨II MovImIonfo Indígonn nnforIor n In roformn consfIfucIonnI y su orgnnIzncIon on oI Irogrn- mn do InrfIcIµncIon do IuobIos Indígonns¨, 11 Ieuni6n Je An/ropologlo Jel Mercoeur. Iron/eroe Cul/urolee , CiuJoJonlo. ¨TorrIforInIIdnd y IoIífIcns IndIgonIsfns on Ios µnísos doI Morcosur¨, IIrIáµoIIs-!ruguny, ll-l4 do novIombro do l99?, hffµ://InnIc.ufoxns.odu/µrojocf/ofoxf/ IIIIns/vrµ/MorIfn_Cnrrnsco.hfm. Cnsfro-Comoz, SnnfIngo: ¨!nfInonmorIcnnIsmo, modornIdnd, gIobnIIzncIon. IroIogomonos n unn crífIcn µoscoIonInI do In rnzon¨, on Cnsfro Comoz, SnnfIngo; ModIofn, Idunrdo Nacio n-09.indd 430 3/9/09 00:03:20 III!IOC!AIÍA 43l (ods.): Teorloe ein Jieciplino. Lo/inoonericonieno, poe- colonioliJoJ , gloIolicoci6n en JeIo/e, Iorrun, MoxIco, l998, hffµ://www.onsnyIsfns.org/crIfIcn/foorIn/cnsfro/. Cohon, ÐnvId W.: ¨Iofwoon hIsfory nnd hIsforIos. Iurfhor fhoughfs on fho µroducfIon of hIsfory¨, conforoncIn dIcfn- dn on Tle 1n/erno/ionol 1ne/i/u/e, Initerei/, of Micligon, 9 do soµfIombro do l996, hffµ://www.nowµnssngos.nof/ µroducfIon.hfm. Crosfo, Junn Joso: ¨!ocn y oI mIfo doI gonocIdIo¨, Lo Aoci6n on Line, 23/ll/04, hffµ://www.InnncIon.com.nr/nrchIvo/ nofn.nsµ¨nofn_Id=656498&orIgon=nrchIvo. Ðo Sousn Snnfos, Ionvonfurn: ¨Inrn umn socIoIogIn dns nusoncIns o umn socIoIogIn dns omorgoncIns¨, on Ðo Sousn Snnfos; Ionvonfurn (org.): Conlecinen/o pruJen/e poro uno tiJo Jecen/e: ¨In Jiecureo eoIre oe ciêncioe¨ retiei/oJo, Afronfnmonfo, Iorfo AIogro, hffµ://www.cos. fo.µf/bss/µnµors.hfm. ÐocInrncIon do Ios Ðorochos do Ios IuobIos Indígonns doI Mundo on Ins ÞncIonos !nIdns, CInobrn, SuIzn, hffµ:// www.µuobIoIndIo.org/CKOA/ckon_MovImIonfo_IndIgo- nn.hfm. ÐorrIdn, Jncquos: ¨JusfIcIn y µordon¨, onfrovIsfn do AnfoIno SµIro n Jncquos ÐorrIdn on S/occo/o, µrogrnmn foIovI- sIvo do Irnnco CuIfuroI, doI l? do soµfIombro do l998; frnduccIon do CrIsfInn do IoroffI y IrnncIsco VIdnrfo. IdIcIon dIgIfnI do DerriJo on cnsfoIInno, hffµ://www. jncquosdorrIdn.com.nr/foxfos/jusfIcIn_µordon.hfm. _____: ¨!n dIffornnco¨, on ÐorrIdn, Jncquos: Mórgenee Je lo !loeoflo, Cáfodrn, MndrId, l998 |l968]. IdIcIon dIgIfnI do DerriJo on cnsfoIInno, hffµ://www.jncquosdorrIdn. com.nr/foxfos/In_dIffornnco.hfm. _____: Mol Je orclito. Ino inpreei6n freuJiono, odIcIon dIgIfnI doI sIfIo wob DerriJo on cnsfoIInno, hffµ://www. jncquosdorrIdn.com.nr/foxfos/mnI+do+nrchIvo.hfm. Nacio n-09.indd 431 3/9/09 00:03:20 432 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Coodmnn, ÐnvId: ¨WIfnossos fo fho dnwn¨, Mo/ler Jonee, 29 do junIo do l999, hffµ://www.mofhorjonos.com/nows/ fonfuro/l999/06/mbokI.hfmI. Hnyos, InfrIcIn: ¨Ihofogrnµhy, momory nnd fho nrchIvo In ÞnmIbInn hIsfory¨, Sou/l 1xclonge Progron of Hie/or, of Detelopnen/ (S1PH1S), Seninor Popere, hffµ://www. soµhIs.org/hfm/µnµors.hfm. Knufmnn, AIojnndro: ¨Musoo doI Þuncn Más¨, Pogino 12 on line, 0?/04/04, hffµ://www.µngInnl2.com.nr. KhnznIoh, !oronz: ¨!Ikos nnfIonnIIsm`s ufoµInn oIomonfs: nn InforvIow wIfh IonodIcf Andorson¨, !nIvorsIfoIf I OsIo, Of!cInI WobsIfo, l5/l2/2005, hffµ://www.cuIcom.uIo.no/ nkfIvIfof/nndorson-knµIffoI-ong.hfmI. Koch, IddIo: ¨TournIng forror Info fourIsm¨, Moil & Guor- Jion on Line, l9/05/05, hffµ://www.mg.co.zn/nrfIcIoIngo. nsµx¨nrfIcIoId=2353l&nron=/InsIghf/InsIghf__oscnµo/. Krog, AnfjIo: ¨'I sµonk, hoIdIng uµ your honrf.` Cosmoµo- IIfnnIsm, forgIvonoss nnd IonnIng fownrds AfrIcn¨, 24e Von Der Leeuu-Lecing, novIombro do 2006, hffµ://www. vnndorIoouwIozIng.nI/2006/IozIng°20nnfjIo°20krog.µdf. !nIu, Iromosh: ¨In fho ovonf of hIsfory: rondIng fho mImo of momory In fho µrosonf of µubIIc hIsfory¨, SomInnr Inµors-Ðoµnrfmonf of HIsfory, KwnzuIu ÞnfnI !nI- vorsIfy, hffµ://www.hIsfory.ukzn.nc.zn/!Ios/somµnµors/ !nIu2000.µdf. !nµoIIn, AIborfo: ¨KIrchnor, In ISMA, oI crImon do IIumborg y In confrnofonsIvn do In dorochn¨, on IeIeli6n. 1l reino Jel retee, gncofIIIn oIocfronIcn, hffµ://www.roboIIon.org/ nrgonfInn/0404l0InµoIIn.hfm. !oIfo, IhIIIIµµo; McKInIoy, Torry: ¨Tho µosf-nµnrfhoId ovoIu- fIon of onrnIng InoqunIIfy In Soufh AfrIcn¨, 1n/erno/ionol Poter/, Cen/er. Ini/eJ Ao/ione Detelopnen/ Progronne, WorkIng Inµor, num. 32, ocfubro do 2006, hffµ://www. undµ-µovorfyconfro.org/µub/IICWorkIngInµor32.µdf. Nacio n-09.indd 432 3/9/09 00:03:20 III!IOC!AIÍA 433 !oronz, IodorIco: ¨!o quo osfá on juogo on In ISMA¨, Cronie/o Digi/ol, juIIo do 2004. _____: ¨!ochnzo nI µromIo consuoIo. Sobro In momorIn como !n¨, on: Docunen/oe Je TroIojo. IeJ 1n/erJieciplinorio Je 1e/uJioe eoIre Hie/orio Iecien/e (I11HI), hffµ://www. rIohr.com.nr/dofnIIoIdu.µhµ¨Id=6. MnfshIkIzn, John: ¨An oµIfnµh of smoko nnd mIrrors¨, Moil onJ GuorJion on line, 2l/06/02, hffµ://www.mg.co.zn/ nrfIcIoIngo.nsµx¨nrfIcIoId=l980034?0&nron=/InsIghf/ InsIghf__oscnµo/. MomorIn AbIorfn, ¨CnmIno nI Musoo, µnso n µnso¨, hffµ:// www.momorInnbIorfn.org.nr. _____: ¨OrgnnIzncIon InsfIfucIonnI y confonIdos doI fufuro Musoo do In MomorIn¨, 1 JornoJoe Je DeIo/e 1n/erJie- ciplinorio, CoIoccIon MomorIn AbIorfn, Iuonos AIros, 2000, hffµ://www.momorInnbIorfn.org.nr. Moyn, IIkIIo-ÞfsIkoIoIo: ¨TImo fo sny 'novor ngnIn`¨, Moil & GuorJion on line, l?/06/05, hffµ://www.mg.co.zn/ nrfIcIoIngo.nsµx¨nrfIcIoId=24555l0&nron=/InsIghf/ InsIghf__oscnµo/. ÞonIIIos, MnrfInn: ¨!os sobrovIvIonfos do In Infofn do In ISMA fuvIoron su mIsn¨, Pogino 12 on Line, 04/04/04, hffµ://www.µngInnl2.com.nr/dInrIo/oIµnIs/l-34884-2004- 05-04.hfmI. O`TooIo, Sonn: ¨Tho sfrucfuro of momory. Johnnnosburgh`s AµnrfhoId Musoum¨, Ar//lroI. Con/enporor, Ar/ in Sou/l Africo, 2? do mnrzo do 2002, hffµ://www.nrffhrob. co.zn/02mnr/rovIows/nµnrfhoId.hfmI. InIormo, ZuImn: ¨¸Is µosIbIo doscoIonIznr In unIvorsIdnd¨¨, on MIgnoIo, WnIfor (coord.): On Decolonioli/,, SµocInI Issuo of WorlJ onJ KnouleJgee O/leruiee. A WeI Doeeier, voI. 2, dossIor l, 200?, hffµ://www.jhfc.duko.odu/wko/ dossIors/l.3/documonfs/formnffodZuImn-InIormo.µdf. Nacio n-09.indd 433 3/9/09 00:03:20 434 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS InsforIzn, !IIn: ¨ISMA: modoIo µnrn nrmnr¨, Coueo Populor, 2? do juIIo do 2004, hffµ://www.cnusnµoµuInr.com.nr/ nrfIcIo30.hfmI. !nbofnIkof, Þorn: ¨IoIífIcn, momorIn y moInncoIín¨, Iroc- /ol, 29, nbrII-junIo do 2003, hffµ://www.frncfnI.com.mx/ I29rnbofnIkof.hfmI. !Ibnno, ÞnkodI: ¨!Ighfor Is fnIror¨, Moil & GuorJion on line, 2/05/06, hffµ://www.mg.co.zn/nrfIcIoIngo. nsµx¨nrfIcIoId=236???0&nron=/InsIghf/InsIghf__oscnµo/. SnIIy, Snrn: ¨AµnrfhoId Musoum oµons In Soufh AfrIcn. InforvIow wIfh Wnydo Ðnvy¨, CorreeponJen/e Iepor/, l8 do novIombro do 200l, hffµ://www.nbc.nof.nu/corros- µondonfs/s4l9098.hfm. SnrIo, IonfrIz: ¨Þuncn más oI dIscurso unIco¨, Pogino 12 on line, 28/03/04, hffµ://www.µngInnl2.com.nr/dInrIo/ oIµnIs/l-33360-2004-03-28.hfmI. Son, SnmIfn; ShoµµIo, JnmII: ¨IdIforInI¨, GloIol Sou/l. Tle Seplie e-nogocine, voI. l, num. l, 2004, hffµ://soµhIso- mngnzIno.org/µnsf/voI.l-no.l-soµf-2004.hfmI. Sumnyyn IsmnII nnd Snµn, ¨Tomµors "nro ovor Cronf Trok mo- morInI¨, Moil & GuorJion on line, l3/04/200?, hffµ://www. mg.co.zn/nrfIcIoIngo.nsµx¨nrfIcIoId=22900034?0&nron=/ InsIghf/InsIghf__oscnµo/. Tufu, Ðosmond: ¨Þo fufuro wIfhouf forgIvonoss¨, hffµ:// fncuIfy.ccµ.cc.µn.us/IAC!!TY/jhownrd/soufhnfrIcn/ ubunfu.hfmI. Vocee en lo Ploco Je Mo,o, 24/03/04. InfrovIsfn n JuIIo TnInvorn, hffµ://www.fodomn.com.nr/ÞofIcIns/ÞofIcIn- Muosfrn.nsµ¨Id=3043. I!IÞTIS O!A!IS 1n/retie/oe SuJófrico: Wnydo Ðnvy (AµnrfhoId Musoum), !oInoI ÐnvIs (!obbon IsInnd Musoum), Joo MnfI (ÐIsfrIcf SIx Mu- Nacio n-09.indd 434 3/9/09 00:03:20 III!IOC!AIÍA 435 soum), Mnndy Snngor (ÐIsfrIcf SIx Musoum) AnonImns (Cuín doI Voor/re//er Monunen/ y ox µnrfIcIµnnfos doI In/lon/o We Sicue). Argen/ino: Iuonos AIros, Iomµoyn: M. I. (!ídor MovImIonfo Indígonn ArgonfIno, on formncIon). I!IÞTIS IÞIÐITAS 1. Mo/eriol Je orclito o Jocunen/ol Mo,iIu,e Cen/er: !nIvorsIfy of fho Wosforn Cnµo. HIsforIcnI Inµors CoIIocfIon. _____: !nIvorsIfy of fho Wosforn Cnµo. !obbon IsInnd IrI- sonors` Inµors. _____: !nIvorsIfy of fho Wosforn Cnµo. VIsunI ArchIvo. Viei/ore` Boo/. Ix IrIson Þumbor Iour, ConsfIfufIon HIII, Johnnnosburgo. 11. Teeie, Jieer/ocionee, ponencioe Achugnr, Hugo: ¨Monumonfs, commomornfIon nnd oxcIu- sIon: µoIIfIcs of momory In fho consfrucfIon of nnfIonnI ImngInnry¨, µononcIn µrosonfndn on Hie/or, onJ Me- nor,. An 1n/erno/ionol Conference, CIudnd doI Cnbo, 9-ll do ngosfo do 2000. Ionfor, Jonn !ouIs: Menor,, nenoriolieo/ion onJ no/ion IuilJing. /le no/ing of nenoriee of uor onJ con"ic/ in Sou/l Africo, !osonrch !oµorf of Mnsfor of Arfs, IncuIfy of HumnnIfIos, !nIvorsIfy of WIfswnforsrnnd, Johnnnos- burgo, 2002, InodIfo. CnroI JudIfh: Ieing nenor, oe o /ool /o IuilJ nueeun collec- /ione ui/l reference /o /le IWC-IoIIen 1elonJ Mo,iIu,e Arclitee. Tle IoIIen 1elonJ Menoriee Projec/, fosIs do Nacio n-09.indd 435 3/9/09 00:03:20 436 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS mnosfrín on bIbIIofocoIogín, !nIvorsIfy of fho Wosforn Cnµo, 2004, InodIfn. Cojns, MonIcn: Creo/ing o Wonen`e Poli/icol Spoce ui/lin /le An/i-Apor/leiJ Motenen/ of 19á0`e. Tle Coee of /le IeJero/ion of Sou/l Africon Wonen (19á4-1963), Ih. Ð. ThosIs, Tsudn CoIIogo, Ðoµnrfmonf of InfornnfIonnI nnd CuIfurnI SfudIos, TokIo, 2003, InodIfn. _____: ¨TourIsm In Shnnfyfowns nnd SIums In Soufh AfrIcn nnd ArgonfInn: n now 'confncf zono` In fho Irn of CIobnII- znfIon¨, µononcIn µrosonfndn on In ConforoncIn MoJerni- co/ion, GloIolico/ion, onJ Croee-Cul/urol connunico/ion, InfornnfIonnI AssocInfIon of InforcuIfurnI CommunI- cnfIon SfudIos (IAICS), TnIµoI, juIIo do 2005, InodIfo. Ðoncon, HnrrIof: ¨Momory nnd HIsfory nf !obbon IsInnd¨, µononcIn µrosonfndn on oI SomInnrIo Menor, onJ Hie- /or,. IenenIering, forge//ing onJ forgiting in /le life of /le no/ion onJ /le connuni/,, !nvnI !nIvorsIfy, Quoboc, ngosfo do 2000. HnrrIs, Ironf: 'Ineor/ling` /le 'eeeen/iol` poe/. /le no/ing of o puIlic 'no/ionol` nenor, /lrougl /le Tru/l onJ Ieconcilio/ion Connieeion (TIC), 1994-199S, fosIs do mnosfrín, Ðoµnrfnmonfo do HIsforIn, !nIvorsIfy of fho Wosforn Cnµo, CIudnd doI Cnbo, l998, InodIfn. Khnn, InrIodn: ¨HIddon horIfngo: our µnsf, our fufuro¨, µononcIn µrosonfndn on In ConforoncIn ¨Myfhs, Mo- numonfs, Musoums¨, Hie/or, Wor/elop, !nIvorsIfy of WIfwnforsrnnd, juIIo do l992. !ovIn, IIoroncIn: ¨Momory nnd TosfImony: Tho IrobIom of !oµrosonfnfIon of Horror In !oconf ArgonfInonn HIs- fory¨, µononcIn µrosonfndn on Wor/elop on Menor, onJ Anneeio in /le Sou/l. Hou Socie/iee Proceee Trouno/ic Menoriee of Con"ic/e onJ Violence, SIIHIS, Ðhnkn !nI- vorsIfy, Ðhnkn, InngIndosh, onoro do 2006, InodIfo. Shnrµo, CoIIoon: Coning /oge/ler. /le role of /le AµnrfhoId Musoum in lelping re-nego/io/e nenor, onJ iJen/i/, in Nacio n-09.indd 436 3/9/09 00:03:20 III!IOC!AIÍA 43? poe/-opor/leiJ Sou/l Africo, !osonrch !oµorf of Mnsfor of Arfs, IncuIfy of HumnnIfIos, !nIvorsIfy of WIfswnfor- srnnd, Johnnnosburgo, 2003, InodIfo. SImµson, Hownrd: Tle Sociol Origine of Afri/óner Ioecien onJ i/e Apor/leiJ Polic,, IhÐ ÐIssorfnfIon, !µµsnIn !nIvorsIfy, l980, InodIfn. SoInnI, ÞooI: Menor, onJ Iepreeen/o/ion. IoIIen 1elonJ Mueeun (1997-1999), fosIs do mnosfrín, !nIvorsIfy of fho Wosforn Cnµo, CIudnd doI Cnbo, 2000, InodIfn. Sfoµhnoy, Inoz: ¨TochnoIogy boyond fho fronfIors of hIsfory¨, µononcIn µrosonfndn on In ConforoncIn Menor, onJ Hie/or,. IenenIering, forge//ing onJ forgiting in /le life of /le no/ion onJ /le connuni/,, CIudnd doI Cnbo !nIvorsIfy, CIudnd doI Cnbo, ngosfo do 2000. Vnn Wyk, CnroI JudIfh: Ieing nenor, oe o /ool /o IuilJ nueeun collec/ione ui/l reference /o /le IWC-IoIIen 1elonJ Mo,iIu,e Arclitee. Tle IoIIen 1elonJ Menoriee Projec/, fosIs do mnosfrín on bIbIIofocoIogín, !nIvorsIfy of fho Wosforn Cnµo, 2004, InodIfn. WIfz, !osIIo; !nssooI, CIrnj; MInkIoy, Cnry: ¨TourIsf mo- morIos of AfrIcn¨, Menor, onJ Hie/or,. IenenIering, Iorge//ing onJ Iorgiting in /le life of /le Ao/ion onJ /le Connuni/,, !nvnI !nIvorsIfy, Quoboc, ngosfo do 2000. I!IÞTIS IÐITAS 1. Prinorioe n) IorIodIcos ¨II musoo do Ios quo doscondImos do Ios bnrcos¨, Clorln, 23/0?/00. IrIodmnn, HnzoI: ¨AII fho µnrndoxos of n nnfIon fuso on fho IsInnd of shnmo¨, SunJo, 1nJepenJen/, 20/09/l998. KhumnIo, SIµho: ¨!of´s vnIuo onch ofhor`s horIfngo¨, Doil, Aeue, l?/l2/l998. Nacio n-09.indd 437 3/9/09 00:03:20 438 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Mnngcu, XoIoIn: ¨Insf forgoffon In n rush fo snfIsfy In- fornnfIonnI cuIfurnI oIIfos¨, SunJo, 1nJepenJen/, 28/05/2000. !oss, KoIfh: ¨Ioors wnnf fo rofnIn IdonfIfy¨, Doil, Aeue, l?/l2/l998. _____: !oss, KoIfh: ¨MufunI rosµocf Is fho wny fo !oconcI- IInfIon¨, Doil, Aeue, l?/l2/l998. !osfron, Irynn: ¨Soufh AfrIcn: Innd of nµocrIµhInrs¨, Moil & GuorJion, 8/ll/04. !ussouw, Shoroo: ¨If Is our monumonf foo¨, So/urJo, S/or, 5/03/2005. !nsworfh, Androw: ¨Tokyo`s Croof Trok¨, SunJo, Tinee, l5/l2/l996. b) CncofIIIns, foIIofos y mnforInI ndIcIonnI Apor/leiJ Mueeun. IoIIofo do onfrndn, AµnrfhoId Musoum, Johnnnosburgo, 2003. Hoymnns, !Innn: Tle Voor/re//er Monunen/, Pre/orio, Ionrd of ConfroI of fho Voorfrokkor Monumonf, Irofo- rIn, l986. Of!ciol Trotel GuiJe of /le Wee/ern Cope Tourien BoorJ 2000/2001, CIudnd doI Cnbo, 200l. IoIIen 1elonJ Mueeun Annuol Iepor/, 2002/3, !obbon IsInnd Musoum, CIudnd doI Cnbo, 2003. Tle Voor/re//er Monunen/. O!ciol GuiJe, Ionrd of ConfroI of fho Voorfrokkor Monumonf, IroforIn, l9?0 |l954]. 11. SecunJorioe Achugnr, Hugo: ¨II Iugnr do In momorIn, n µroµosIfo do mo- numonfos (mofIvos y µnronfosIs)¨, on JoIIn, IIIznbofh; !nngInnd, VIcforIn (ods.): Monunen/oe, nenoriolee , norcoe /erri/oriolee, SIgIo XXI, MndrId y Iuonos AIros, 2002. Nacio n-09.indd 438 3/9/09 00:03:20 III!IOC!AIÍA 439 Agnmbon, CIorgIo: Lo que queJo Je Aueclui/c, Hono Socer 111. 1l orclito , el /ee/igo, Iro-Toxfos, VnIoncIn, 2000. Andorson, IonodIcf: ConuniJoJee inoginoJoe. Ie"exionee eoIre el origen , lo Jifuei6n Jel nocionolieno, Iondo do CuIfurn IconomIcn, MoxIco, l993 |l983]. Arfuch, !oonor: ¨Arfo, momorIn y nrchIvo¨, Pun/o Je Vie/o, 68, dIcIombro do 2000. Augo, Mnrc: 1l tioje inpoeiIle. 1l /urieno , eue inógenee, InrcoIonn, CodIsn, l998. _____: Loe fornoe Jel oltiJo, CodIsn, InrcoIonn, l998. AxoI, IrInn KoIfh: Tle no/ion`e /or/ureJ IoJ,. Violence, repreeen/o/ion onJ /le forno/ion of o Si/l 'Dioeporo`, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ðurhnm y !ondros, 200l. InjfIn, MIjnII: Lo cul/uro populor en lo 1JoJ MeJio , en el Ienocinien/o. 1l con/ex/o Je Ironçoie IoIeloie, AIInnzn odIforInI, MndrId, l999. InInndIor, Coorgos. 1l JeeorJen. Lo /eorlo Jel cooe , loe ciencioe eociolee. 1logio o lo fecunJiJoJ Jel notinien/o, CodIsn, InrcoIonn, l996 |l988]. _____: 1l poJer en eecenoe. De lo repreeen/oci6n Jel poJer ol poJer Je lo repreeen/oci6n, InIdos, InrcoIonn, l994 |l992]. Innorjoo-Ðubo, IshIfn: Ieligi6n, lou onJ pouer. Tolee of /ine in 1oe/ern 1nJio (1S60-2000), Anfhom Iross, !on- dros, 200?. InudrIIInrd, Jonn: 1l crinen perfec/o, InrcoIonn, Anngrnmn, l99? |l995]. Inyor, OsvnIdo (coord.): Hie/orio Je lo cruelJoJ orgen/ino, f. I: Julio Argen/ino Ioco, IdIcIonos doI Confro CuIfurnI do In CooµorncIon IIoronI CorInI, Iuonos AIros, 2006. IonjnmIn, WnIfor: ¨TosIs sobro In !Iosofín do In hIsforIn¨, on Diecureoe in/erunpiJoe 1, Tnurus, MndrId, l9?3 |l940]. _____: Poro uno crl/ico Je lo tiolencio, !ovInfán, Iuonos AIros, l995. Nacio n-09.indd 439 3/9/09 00:03:20 440 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Ionnof, Tony: Tle Bir/l of /le Mueeun, !oufIodgo, !ondros, l995. Iorgor, Jnmos: Af/er /le 1nJ. Iepreeen/o/ione of Poe/-Apo- col,pee, !nIvorsIfy of MInnosofn Iross, MInnonµoIIs, l999. IorfonI, !IIIn: Po/rio/oe, coenopoli/oe , nocionolie/oe. lo cone/rucci6n Je lo nocionoliJoJ orgen/ino o !nee Jel eiglo X1X, Iondo do CuIfurn IconomIcn, Iuonos AIros, 200l. Ihnbhn, HomI: 1l lugor Je lo cul/uro, MnnnnfInI, Iuonos AIros, 2002 |l994]. _____: ¨ÞnrrnfIng fho nnfIon¨ on Ihnbhn, HomI (comµ.): Ao/ion onJ norro/ion, !oufIodgo, !ondros, l990. Ionnor, IhIIIµ: ¨Þow nnfIon, now hIsfory: fho HIsfory Wor- kshoµ In Soufh AfrIcn¨, Journol of Anericon Hie/or,, 8l, num. 3, l994. IornIno, AIox; !ovy, Jnnof; Schoffor, !onoI (ods.): Deoling ui/l /le poe/. Tru/l onJ Ieconcilio/ion in Sou/l Africo, IÐASA, CIudnd doI Cnbo, l99?. IourdIou, IIorro: Que eignifico loIlor, AknI, MndrId, l985. IrnudoI, Iornnnd: 1l MeJi/erróneo , el nunJo neJi/erróneo en lo epoco Je Ielipe 11, Iondo do CuIfurn IconomIcn, MoxIco, l998 |l949]. Irodsky, MnrcoIo (od.): Menorio en cone/rucci6n. 1l JeIo/e eoIre lo 1SMA, !n Mnrcn odIforn, Iuonos AIros, 2005. Irooko, John: ¨!onson nnd µnssIon In fho µubIIc sµhoro: Hnbormns nnd fho cuIfurnI hIsforInns¨, Journol of 1n- /erJieciplinor, Hie/or,, XXIX:I, Summor l998. Iunfmnn, Irnn: ¨How bosf fo rosIsf¨ !obbon IsInnd nffor l9?6¨, on ÐIocon, HnrrIof (od.): Tle ielonJ. A lie/or, of IoIIen 1elonJ, 14SS-1990, MnfIbuyo Iooks-!nIvorsIfy of fho Wosforn Cnµo & ÐnvId IhIIIµ IubIIshors, CIudnd doI Cnbo y Johnnnosburgo, l996. Iurko, Iofor: ¨!n hIsforIn como momorIn coIocfIvn¨, on: Iur- ko, Iofor: Iornoe Je lie/orio cul/urol, AIInnzn IdIforInI, MndrId, 2000 |l99?]. Nacio n-09.indd 440 3/9/09 00:03:20 III!IOC!AIÍA 44l Iurfon, AnfoInoffo: ¨InfroducfIon: on fho Inndoquncy nnd IndIsµonsnbIIIfy of fho nnfIon¨, on Iurfon, AnfoInoffo (od.): Af/er /le inperiol /urn. Tlin/ing ui/l onJ /rougl /le no/ion, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ðurhnm y !ondros, 2003. CnIhoun, CrnIg: ¨InfroducfIon: Hnbormns nnd fho µubIIc sµhoro¨, on CnIhoun, CrnIg (od.): HoIernoe onJ /le puIlic eplere, Mnssnchusoffs InsfIfufo of TochnoIogy, CnmbrIdgo, l996 |l992]. CnIvoIro, IIInr: ¨!os usos µoIífIcos do In momorIn¨, on: Cno- fnno, Cornrdo (comµ.): Suje/oe eociolee , nuetoe fornoe Je pro/ee/o en lo lie/orio recien/e Je Anerico Lo/ino, C!ACSO !Ibros, Iuonos AIros, 2006. _____: ¨MomorIns vIrosIcns¨, on Ac/o Poe/ico, 24, l, !ÞAM, MoxIco, 2003. _____: ¨!n oxµorIoncIn conconfrncIonnrIn¨, on !Idn, CInrn; Crosµo, HorncIo; YnnkoIovIch, InbIo (comµs.): Argen/ino, 1976. 1e/uJioe en /orno ol golpe Je ee/oJo, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 200?. _____: Deeoporicionee. Menorio , Jeenenorio Je loe conpoe Je concen/roci6n orgen/inoe, Tnurus, MoxIco, 2002. Cnmnrn, Sory: Gene Je lo porole. 1eeoi eur lo conJi/ion e/ le rôle Jee grio/e Jone lo eocie/e nolin/e, KhnrfnIn, Inrís, l986. CnmµIono, ÐnnIoI: ¨!ocn nnfo In hIsforIn. Iunfos do vIsfn ncorcn do unn oµocn¨, on: Inyor, OsvnIdo (coord.): Hie/o- rio Je lo cruelJoJ orgen/ino, f. I, Julio Argen/ino Ioco, IdIcIonos doI Confro CuIfurnI do In CooµorncIon IIoronI CorInI, Iuonos AIros, 2006. CnrrIor, Iofor: ¨IIncos, µoIIfIcs nnd fho nrchIvIng of confom- µornry momory In IIorro Þorn`s Lee Lieux Je Menoire¨, on !ndsfono, Susnnnnh (od.): Menor, onJ Me/loJolog,, Iorg, Þuovn York, 2000. Cnrufh, Cnfhy (od.): Trouno. 1xploro/ione in Menor,, John HoµkIns !nIvorsIfy Iross, l995. Nacio n-09.indd 441 3/9/09 00:03:20 442 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS CnsfIIIojo CuoIInr, AIojnndro: ¨Infro Ios InforsfIcIos do Ins µnInbrns: momorIn, µosguorrn y oducncIon µnrn In µnz on In SudáfrIcn confomµoránon¨, 1e/uJioe Je Aeio , Africo, l29, II CoIogIo do MoxIco, CIAA, 2006. CnfoIn dn SIIvn, !udmIIn: ¨Aµngon on oI IngonIo, oscrncho on oI musoo. TonsIonos y dIsµufns onfro momorIns IocnIos y momorIns o!cInIos on forno n un oµIsodIo do roµrosIon do l9?6¨, on JoIIn, IIIznbofh; doI IIno, IoncInno (comµs.): Lucloe locolee, conuniJoJee e iJen/iJoJee; SIgIo XXI, Iuonos AIros, 2003. CnfoIn dn SIIvn, !udmIIn; JoIIn, IIIznbofh (comµs.): Loe orclitoe Je lo repreei6n. Jocunen/oe, nenorio , terJoJ, SIgIo XXI, Iuonos AIros, 2002. Cojns, MonIcn: ¨!n consfruccIon do ¨nosofros¨ y ¨Ios ofros¨ on oI µrocoso do doconsfruccIon doI opor/leiJ on SudáfrIcn: ¸nuovos rncIsmos¨¨, on Cojns, MonIcn (coord.): Peneor , leer el rocieno, Iofrn IdIcIonos, MoxIco, 2005. Cojns, MonIcn; !ufor, MnrIo; Arco, YIssoI: ¨ ¨HIsforIznr¨ y ¨Ðos-cofIdInnIznr¨ In oxµorIoncIn. Tros Iocfurns do In ronIIdnd sudnfrIcnnn¨, 1e/uJioe Je Aeio , Africo, l34, II CoIogIo do MoxIco, 200?. Chnkrnbnrfy, ÐIµosh: HoIi/o/ione of noJerni/,. 1eeo,e in /le uo/e of SuIol/ern S/uJiee, !nIvorsIfy of ChIcngo Iross, ChIcngo, 2002. _____: ¨IosfcoIonInIIsmo y oI nrfI!cIo do In hIsforIn. ¸QuIon hnbIn on nombro do Ios µnsndos 'IndIos`¨¨, on Ðubo, Snurnbh (comµ.): PoeoJoe poecoloniolee, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, l999. Chnkrnbnrfy, ÐIµosh: Protinciolicing 1urope. Poe/coloniol /lougl/ onJ lie/oricol Jifference, IrIncofon !nIvorsIfy Iross, IrIncofon, 2000. ChnIcrnff, Jnsµor: ¨'VnrImu VnInIo`: rock nrf ns WorId Ho- rIfngo In n rIfunI Inndscnµo of confrnI TnnznnIn¨, on Jnmos, Wondy; MIIIs, ÐnvId (ods.): Tle quoli/iee of /ine. An/lropologicol opprooclee, Iorg, Þuovn York, 2005. Nacio n-09.indd 442 3/9/09 00:03:21 III!IOC!AIÍA 443 Chnfforjoo, Inrfhn: ¨A nnção om fomµo hoforogonoo¨, on Chnforjoo, Inrfhn: Coloniolieno, noJerniJoJe e poll/ico, IÐ!IIA-CIAO, SnIvndor do InhIn, 2004. CIIfford, Jnmos: ¨Sobro In rocoIoccIon do nrfo y cuIfurn¨, on CIIfford, Jnmos: Dilenoe Je lo cul/uro. An/ropologlo, li/ero/uro , or/e en lo perepec/ito poe/noJerno, CodIsn, InrcoIonn, l995 |l988]. Cohon, ÐnvId, W.; OdhInmbo, I. S. AfIono: Bur,ing SM. /le Poli/ice of /nouleJge onJ /le eociolog, of pouer in Africo, HoInomnnn, !ondros, l992. _____: Tle conIing of lie/or,, !nIvorsIfy of ChIcngo Iross, ChIcngo y !ondros, l994. CoIvIn, ChrIsfoµhor: ¨Irofhors nnd sIsfors do nof bo nfrnId of mo. Trnumn, hIsfory nnd fho fhornµoufIc ImngInnfIon In fho now Soufh AfrIcn¨, on !ndsfono, Susnnnnh; HodgkIn, CnfhorIno (ods.): Con/ee/eJ Poe/e. Tle poli/ice of Menor,, !oufIodgo, !ondros y Þuovn York, 2003. Comnroff, Jonn: ¨Tho ond of HIsfory, ngnIn¨ IursuIng fho µnsf In fho µoscoIony¨, on !oombn, AnIn; KnuI, SuvIr; IunzI, MnffI; Iurfon, AnfoInoffo; Isfy, Jod (ods.): Poe/- coloniol e/uJiee onJ Ie,onJ, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ðurhnm y !ondros, 2005. Comnroff, John: ¨!o"ocfIons on fho coIonInI sfnfo, In Soufh AfrIcn nnd oIsowhoro: fncfIons, frngmonfs, fncfs nnd !cfIons¨, on Zogoyo, Abobo (od.): Sociol 1Jen/i/iee in /le Aeu Sou/l Africo. Af/er Apor/leiJ, voI. I, KwoIn Iooks & Soufh AfrIcnn HIsfory OnIIno, CIudnd doI Cnbo, 200l. Comnroff, Jonn; Comnroff, John: ¨ÞnfurnIIznndo In nncIon: oliene, nµocnIIµsIs y oI Isfndo µoscoIonInI¨, Ietie/o Je An/ropologlo Sociol, ll, 2002. _____: 1/lnogropl, onJ /le Hie/oricol 1nogino/ion, IouIdor, !ondros, l993. COÞAÐII, Þuncn Móe. 1nforne Je lo Coniei6n Aocionol eo- Ire lo Deeoporici6n Je Pereonoe, Iudobn, Iuonos AIros, l993 |l984]. Nacio n-09.indd 443 3/9/09 00:03:21 444 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Conrnd, Josoµh: 1l coroc6n Je loe /inieIloe, !nIvorsIdnd Vorncruznnn, JnInµn, l996 |l902]. Coombos, AnnIo: Hie/or, of/er opor/leiJ. Vieuol cul/ure onJ puIlic nenor, in o Jenocro/ic Sou/l Africo, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ðurhnm y !ondros, 2003. Cooµor, IrodorIck: ¨AfrIcn`s µnsf nnd AfrIcn`s hIsforInns¨, ConoJion Journol of Africon S/uJiee, 34, 2, 2000. CornovIn, MnrInnno: Apor/leiJ. poJer , folei!coci6n Je lo lie/orio, !ÞISCO, Inrís, l980. Coronndo, CnbrIoIn; Hodgo, Iob: 1l liper/ex/o nul/icul/urol en el Mexico poe/noJerno. PoroJojoe e incer/iJunIree, CIISAS, 2004. Crnno, Susnn: ¨InfroducfIon: of musoums nnd momory¨, on Crnno, Susnn (od.): Mueeune onJ nenor,, Sfnnford !nIvorsIfy Iross, Sfnnford, 2000. Croco, Ionodoffo: Hie/or, oe /le e/or, of liIer/,, Þorfon, Þuovn York, l94l |l938]. ChnbodI, Mnrks: ¨Soufh AfrIcn: Tho chnIIongo of buIIdIng n rnInbow nnfIon¨, on AkInyoIo, !. T. (od.): Ioce, e/lnici/, onJ no/ion IuilJing in Africo, !ox ChnrIos IubIIcnfIons, ConnoI IubIIcnfIons, Ibndnn, 2003. Ðnnfo, Arfhur: Tle e/o/e of /le or/, IronfIco HnII Iross, Þuovn York, l98?. ÐnvIdson, InfrIcIn: ¨Musoums nnd fho roshnµIng of mo- mory¨, on ÞuffnI, Snrnh; Coofzoo, CnrII (ods.): Aego- /io/ing /le poe/. /le no/ing of nenor, in Sou/l Africo, Oxford !nIvorsIfy Iross, CIudnd doI Cnbo, l998. Ðo Corfonu, MIchoI: Lo eecri/uro Je lo lie/orio, !nIvorsIdnd IboronmorIcnnn, MoxIco, l993 |l9?5]. Ðoncon, HnrrIof (od.): Tle ielonJ. A lie/or, of IoIIen 1elonJ, 14SS-1990, MnfIbuyo Iooks-!nIvorsIfy of fho Wosforn Cnµo & ÐnvId IhIIIµ IubIIshors, CIudnd doI Cnbo y Jo- hnnnosburgo, l996. _____: ¨Momory nnd HIsfory nf !obbon IsInnd¨, µononcIn µrosonfndn on oI SomInnrIo Menor, onJ Hie/or,. Ie- Nacio n-09.indd 444 3/9/09 00:03:21 III!IOC!AIÍA 445 nenIering, forge//ing onJ forgiting in /le life of /le no/ion onJ /le connuni/,, !nvnI !nIvorsIfy, Quoboc, ngosfo do 2000. _____: ¨!omomborIng frngody, consfrucfIng modornIfy. !o- bbon IsInnd ns n nnfIonnI monumonf¨, on ÞuffnI, Snrnh; Coofzoo, CnrII (ods.): Aego/io/ing /le poe/. Tle no/ing of nenor, in Sou/l Africo, Oxford !nIvorsIfy Iross, CIudnd doI Cnbo, l998. Ðoncon, HnrrIof; Ionn, ÞIgoI; OdondnnI, Andro; ÐnvIdson, InfrIcIn (comµs.): 1eiqi/lini. Tle IoIIen 1elonJ 1xliIi- /ion, Soufh AfrIcnn Musoum, CIudnd doI Cnbo, l996. ÐoImonf, IIIznbofh: ¨Tho Voorfrokkor Monumonf: monoIIfh fo myfh¨, Sou/l Africon Hie/oricol Journol, 29, l993. ÐorrIdn, Jncquos: ¨!ncIsm Insf word¨, Cri/icol 1nquir,, l2, Afumn l985. ÐIrks, ÞIchoIns: ¨HIsfory ns n sIgn of fho modorn¨, PuIlic Cul/ure, l2, 3, 2000. Ðrnko WIIson, ÐInnn: ¨!onIIzIng momory, frnnsformIng hIsfory. Iuro/AmorIcnn/IndInns¨, on Crnno, Susnnn (od.): Mueeune onJ nenor,, Sfnnford !nIvorsIfy Iross, Sfnnford, 2000. Ðu Iow, SnuI. ¨InscIsm nnd AfrIkánordom¨, Journol of A!con Hie/or,, voI 33, num. 3, l992. Ðu ToIf, Andro: ¨Þo choson µooµIo: fho myfh of fho CnIvInIsf orIgIn of AfrIkánor nnfIonnIIsm nnd rncInI IdooIogy¨, Anericon Hie/oricol Ietieu, voI. 88, num. 4, l983. Ðunrn, IrnsonjIf.: Ieecuing lie/or, fron /le no/ion. Quee/io- ning norro/itee on noJern Clino, !nIvorsIfy of ChIcngo Iross, ChIcngo y !ondros, l995. Ðubo, Snurnbh: ¨IsµncIos oncnnfndos y Iugnros modornos¨, on Ðubo, Snurnbh; Innorjoo-Ðubo, IshIfn; MIgnoIo, WnI- for (ods.): MoJerniJoJee coloniolee. O/roe poeoJoe, lie/o- rioe preeen/ee, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 2004. _____: Geneologloe Jel preeen/e. Conterei6n, coloniolieno, cul/uro, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 2003. Nacio n-09.indd 445 3/9/09 00:03:21 446 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS _____: Hie/orioe eeporciJoe, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 200?. _____: S/i/clee on /ine. Coloniol /ex/uree onJ poecoloniol /on- glee, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ðurhnm y !ondros, 2004. _____: Suje/oe euIol/ernoe. Copl/uloe Je uno lie/orio on/ro- pol6gico, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 200l. Ðuvonngo, IIofor: ¨Tho µoIIfIcs of momory nnd forgoffIng nffor AuschwIfz nnd AµnrfhoId¨, IAI Sociolog, Popere, ÐovoIoµmonf SfudIos SomInnr, nbrII do 2002. IIoy, Cooff: ¨ÞnfIons, µubIIcs nnd µoIIfIcnI cuIfuros: µIncIng Hnbormns In fho nInofoonfh confury¨, on CnIhoun, CrnIg (od.) HoIernoe onJ /le puIlic eplere, Mnssnchusoffs InsfIfufo of TochnoIogy, CnmbrIdgo, l996 |l992]. IIIns, Þorborf: Lo /eorlo Jel elnIolo, IonínsuIn, InrcoIonn, l994. IfhorIngfon, Þormnn: ¨Tho Cronf Trok In roInfIon fo fho Mocnno: n ronssossmonf¨, Sou/l Africon Hie/oricol Journol, 25, l99l. InbInn, Johnnnos.: Tine onJ /le O/ler. Hou An/lropolog, Mo/ee i/e OIjec/, CoIumbIn !nIvorsIfy Iross, Þuovn York, l983. _____: IenenIering /le Preeen/. Poin/ing onJ Populor Hie/or, in Zoire, !nIvorsIfy of CnIIfornIn Iross, !os ÁngoIos, l996. InInmnn-IronkoI, !onIf: ¨OrdInnry socrofs nnd fho bounds of momory: TrnvorsIng fho Trufh nnd !oconcIIInfIon CommIssIon In InrIdn KnrodIn`s O/ler Secre/e nnd IovorIy ÞnIdoo`s Ou/ of BounJe¨, Ieeeorcl in Africon Li/ero/uree, voI. 35, num. 4, wInfor 2004. Inrrod, Crnnf: ¨CryIng for ArgonfInn: Tho brnndIng nnd unbrnndIng of nron sfudIos¨, on Aepon/lo. Vieue fron Sou/l, Ðuko !nIvorsIfy Iross, voI. 4, num. l, 2003. Nacio n-09.indd 446 3/9/09 00:03:21 III!IOC!AIÍA 44? IoId, CInudIn: Del ee/roJo o lo pon/ollo. loe inógenee Jel juicio o loe ex cononJon/ee en Argen/ino, SIgIo XXI, Iuo- nos AIros, 2002. IoIdmnn, AIIon: ¨Momory fhonfors, vIrfunI wIfnossIng nnd frnumn-nosfhofIc¨, Biogropl,, voI. 2?, num. l, 2004. IoIormnn, Sfovon: ¨CoIonIzors, shoInrs, nnd fho cronfIon of InvIsIbIo hIsforIos¨, on IonnoI, VIcforIn; Hunf, !ynn (ods.): Be,onJ /le cul/urol /urn. Aeu Jirec/ione in /le e/uJ, of eocie/, onJ cul/ure, !nIvorsIfy of CnIIfornIn Iross, IorkoIoy-!os ÁngoIos-!ondros, l999. IoucnuIf, MIchoI: ¨ÞIofzscho, In gononIogín, In hIsforIn¨, on Geneologlo Jel rocieno, MndrId, !n IIquofn, l992. Iurof, IrnncoIs: Peneor lo Ietoluci6n Ironceeo, IofroI, MndrId, l980 |l9??]. Cnmorro, CnrIos: 1l eecre/o , loe tocee, Cruµo IdIforInI Þormn, Iuonos AIros, 2002. _____: 1l eueño Jel eeñor juec, !n IágInn, Iuonos AIros, 2005 |l994]. Coorfz, CIIfford: Aegoro. 1l ee/oJo-/eo/ro en el Boli Jel eiglo X1X, InIdos, InrcoIonn, 2000 |l980]. CoIInor, Irnosf: Ao/ion onJ no/ionoliene, InsII IInckwoII, Oxford, l983. CIIIIs, John: ¨Momory nnd IdonfIfy: fho hIsfory of n roIn- fIonshIµ¨, on CIIIIs, John (od.): Connenoro/ione. Tle poli/ice of no/ionol iJen/i/,, IrIncofon !nIvorsIfy Iross, IrIncofon, l994. CoIdborg, MoIvIn: ¨Tho nnfuro of AfrIkánor nnfIonnIIsm¨, Tle Journol of MoJern Africon S/uJiee, 23, l, l985. CrImson, AIojnndro: ¨!n nncIon dosµuos doI (do)consfrucfI- vIsmo¨, Aueto SocieJoJ, l84, 2003. CrImson, AIojnndro; AmnfI, MIrfn: ¨SocIogonosIs do In oscI- sIon onfro domocrncIn y nncIon. !n vIdn socInI doI rIfunI doI 25 do mnyo¨, on Þun, Joso (comµ.): DeIo/ee Je no,o. Aoci6n, cul/uro , poll/ico, CodIsn, Iuonos AIros, 2005. Nacio n-09.indd 447 3/9/09 00:03:21 448 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS CrobboInnr, JnnIs: ¨AfrIkánor nnfIonnIIsm: fho ond of n dronm¨¨, on Zogoyo, Abobo (od.): Sociol 1Jen/i/iee in /le neu Sou/l Africo. Af/er Apor/leiJ, voI. I, KwoIn Iooks y Soufh AfrIcnn HIsfory on !Ino, CIudnd doI Cnbo, 200l. CrundIIngh, AIborf: ¨A CuIfurnI Conundrum¨ OId Monu- monfs nnd Þow !ogImos: Tho Voorfrokkor Monumonf ns SymboI of AfrIkánor Iowor In n IosfnµnrfhoId Soufh AfrIcn¨, IoJicol Hie/or, Ietieu, 8l, 200l. Crunobnum !nIµh, HoIdI: ¨!o-µIncIng µnsfs, forgoffIng µrosonfs: ÞnrrnfIvo, µInco nnd momory In fho fImo of fho Trufh nnd !oconcIIInfIon CommIssIon¨, Ieeeorcl in Africon Li/ero/uree, voI. 32, num. 3, fnII 200l. CuoIormnn, SorgIo (comµ.): Menorioe en preeen/e. 1Jen/iJoJ , /roneniei6n en lo Argen/ino poe/-genociJio, Cruµo odIforInI Þormn, Iuonos AIros, 200l. Cuhn, !nnnjIf: ¨Þof nf homo In omµIro¨, on Ðubo, Snurnbh (od.): Poe/coloniol Poeeogee, Oxford !nIvorsIfy Iross, Þuovn ÐoIhI, 2004. _____: Doninonce ui/lou/ legenon,. Hie/or, onJ pouer in coloniol 1nJio, Hnrvnrd !nIvorsIry Iross, CnmbrIdgo, l99?. CufIorroz VInunIos, !odrIgo: Monunen/o connenoro/ito , eepocio puIlico en 1Ieroonerico, Cáfodrn, MndrId, 2004. Hnbormns, Jurgon: Tle e/ruc/urol /roneforno/ion of /le puIlic eplere, Mnssnchussofs InsfIfufo of TochnoIogy, Mnssnchussofs, l996 |l962]. HnIbwnchs, MnurIco: On collec/ite nenor,, !nIvorsIfy of ChIcngo Iross, ChIcngo, l99l |l950]. HnII, Androw; !IIIIo, AshIoy: ¨Tho ÞnfIonnI Monumonfs CouncII nnd n µoIIcy for µrovIdIng µrofocfIon for fho cuIfurnI nnd onvIronmonfnI horIfngo¨, Sou/l Africon Hie/oricol Journol, 29, l993. HnmIIfon, CnroIyn e/ ol. (ods.): Ie!guring /le orclite, KIuwor AcndomIc IubIIshors, Ðordrochf, Iosfon, !on- dros, 2002. Nacio n-09.indd 448 3/9/09 00:03:21 III!IOC!AIÍA 449 HnrrIs, Ironf: ¨Tho nrchIvo, µubIIc hIsfory nnd fho ossonfInI frufh: fho T!C rondIng fho µnsf¨, on HnmIIfon, CnroIyn e/ ol. (ods.): Ie!guring /le orclite, KIuwor AcndomIc IubIIshors, Ðordrochf, Iosfon, !ondros, 2002. HnrrIs, Vorno: ¨Tho nrchIvnI sIIvor: n µorsµocfIvo on fho cons- frucfIon of socInI momory In nrchIvos nnd fho frnnsIfIon from nµnrfhoId fo domocrncy¨, on HnmIIfon, CnroIyn e/ ol. (ods.): Ie!guring /le orclite, KIuwor AcndomIc IubIIshors, Ðordrochf, Iosfon, !ondros, 2002. Hnrfog, IrnnçoIs: Ieginee J`lie/orici/e. Preeen/iene e/ ex- periencee Ju /enpe, SouII, Inrís, 2003. Hornándoz, Joso: Mor/in Iierro, Id. CnµífuIo, Iuonos AIros, l9??. HodoIr, CnfhorIno: ¨ÐoconforIng fho gnzo nf Ironch coIonInI oxhIbIfIons¨, on !nndnu InuI; KnsµIn, Ðobornh (ods.): 1nogee onJ 1npiree. Vieuoli/, in coloniol onJ poecolo- niol Africo, !nIvorsIfy of CnIIfornIn Iross, IorkoIoy y !ondros, 2002. HodgkIn, CnfhorIno; !ndsfono, Susnnnnh: ¨InfroducfIon: confosfod µnsfs¨, on HodgkIn, CnfhorIno; !ndsfono, Su- snnnnh (ods.): Con/ee/eJ Poe/e. Tle poli/ice of nenor,, !oufIodgo, !ondros y Þuovn York, 2003. Hughos, !nchoI: ¨ÞnfIonnIIsm nnd momory nf fho Tuo SIong musoum of gonocIdo crImos, Ihnom Ionh, CnmbodIn¨, on HodgkIn, CnfhorIno; Hughos, !nchoI (ods.): Con/ee- /eJ Poe/e. Tle poli/ice of nenor,, !oufIodgo, !ondros y Þuovn York, 2003. Huffon, InfrIck: Hie/or, oe on or/ of nenor,, !nIvorsIfy Iross of Þow IngInnd, Hnnnovor, l993. Huysson, Androns: ¨Irosonf µnsfs: modIn, µoIIfIcs, nmnosIn¨, PuIlic Cul/ure, voI. l2, num. l, 2000. _____: 1n Iueco Jel fu/uro perJiJo. cul/uro , nenorio en /ienpoe Je gloIolicoci6n, Iondo do CuIfurn IconomIcn, MoxIco, 2002. Nacio n-09.indd 449 3/9/09 00:03:21 450 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS _____: Tuiligl/ nenoriee. Mor/ing /ine in o cul/ure of on- neeio, !oufIodgo, !ondros, l995. IrInm, Shnun: ¨!nrnvoIIng fho rnInbow: Tho romIssIon of nnfIon In µosf-nµnrfhoId IIfornfuro¨, Sou/l A/lon/ic Quor/erl,, Ðuko !nIvorsIfy Iross, l03, 4, fnII 2004. Jnmos, W. (od.): Af/er /le Tru/l onJ Ieconcilio/ion Con- nieeion. Ieconcilio/ion in /le Aeu Millenniun, ÐnvId IhIIIµ, CIudnd doI Cnbo, 2000. Jnmoson, IrodorIc: Tle poli/icol unconecioue. Li/ero/ure oe o eocioll, e,nIolic oc/, !ondros, Mofhuon, l98l. JoIIn, IIIznbofh: Loe /roIojoe Je lo nenorio, SIgIo XXI, Mn- drId y Iuonos AIros, 2002. Joshun; MnnnIng, InfrIck; ShnµIro, KnrIn; WoInor, Jon (ods.): Hie/or, fron Sou/l Africo. Al/erno/ite tieione onJ proc/icee, TomµIo !nIvorsIfy Iross, IIIndoI!n, l99l. Junnos !oµoz, Jorgo: ¨Arfo y rodoncIon¨, on Ichovorrín, IoIívnr (comµ.): Lo niroJo Jel óngel. 1n /orno o loe TosIs sobro In hIsforIn Je Wol/er Benjonin, !ÞAM-Irn, MoxIco, 2005. Khnfrndn, Ahmod: ¨OµonIng Addross¨, on Ðoncon, HnrrIof; Ionn, ÞIgoI; OdondnnI, Andro; ÐnvIdson, InfrIcIn (comµs.): 1eiqi/lini. Tle IoIIen 1elonJ 1xliIi/ion, Soufh AfrIcnn Musoum, CIudnd doI Cnbo, l996. Koonz, CInudIn: ¨Iofwoon Momory nnd ObIIvIon: Concon- frnfIon Cnmµs In Cormnn Momory¨, on CIIIIs, John (od.): Connenoro/ione. Tle Poli/ice of Ao/ionol 1Jen/i/,, IrIncofon: IrIncofon !nIvorsIfy Iross, l994. KosoIIock, !oInhnrf: Iu/uro poeoJo. Poro uno eenón/ico Je loe /ienpoe lie/6ricoe, InIdos, InrcoIonn, l993 |l9?9]. KrIshonbInff-CImbIoff, Inrbnrn: Dee/ino/ion cul/ure. Tourien, nueeune onJ leri/oge, !nIvorsIfy of CnIIfornIn Iross, IorkoIoy, l998. Krog, AnfjIo: Coun/r, of n, e/ull. Guil/, eorrou, onJ /le lini/e of forgiteneee in /le neu Sou/l Africo, TImo Iooks, Þuovn York, l998. Nacio n-09.indd 450 3/9/09 00:03:21 III!IOC!AIÍA 45l Kundorn, MIInn: 1l liIro Je lo rieo , el oltiJo, SoIx InrrnI, MoxIco, l989. !n Hnusso, InuI: ¨OrnI hIsfory nnd Soufh AfrIcnn hIsfo- rInns¨, on Irown, Joshun; MnnnIng, InfrIck; ShnµIro, KnrIn; WoInor, Jon (ods.): Hie/or, fron Sou/l Africo. Al/erno/ite tieione onJ proc/icee, TomµIo !nIvorsIfy Iross, IIIndoI!n, l99l. !n Cnµrn, ÐomInIck: Wri/ing lie/or,, uri/ing /rouno; Tho John HoµkIns !nIvorsIfy Iross, InIfImoro, 200l. !nIu, Iromosh: 1n /le eten/ of lie/or,. On /le poecoloniol cri/ique of opor/leiJ, MInnosofn !nIvorsIfy Iross, MIn- nosofn, on µronsn. !nIu, Iromosh: ¨Tho grnmmnr of domInnfIon nnd fho sub- jocfIon of ngoncy: coIonInI foxfs nnd modos of ovIdonco¨, Hie/or, onJ Tleor,, 39, 4, dIcIombro do 2000. !nmbock, MIchnoI: ¨Momory In n MnussInn unIvorso¨, on !ndsfono, Susnnnnh; HodgkIn, CnfhorIno (ods.): Ieginee of nenor,, !oufIodgo, !ondros y Þuovn York, 2003. !nndor, Idgnrdo (comµ.): Lo colonioliJoJ Jel eoIer. 1urocen- /rieno , ciencioe eociolee. perepec/itoe lo/inoonericonoe, C!ACSO, Iuonos AIros, 2000. _____: ¨IuroconfrIsmo, snboros modornos y nnfurnIIzncIon doI ordon gIobnI doI cnµIfnI¨, on Ðubo, Snurnbh; Innorjoo- Ðubo, IshIfn; MIgnoIo, WnIfor (coords.): MoJerniJoJee coloniolee. O/roe poeoJoe, lie/orioe preeen/ee, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 2004. !nznrus, ÞoII: ¨Tho Soufh AfrIcnn IdooIogy: Tho myfh of oxcoµ- fIonnIIsm, fho Idon of ronnIssnnco¨, Sou/l A/lon/ic Quor- /erl,, Ðuko !nIvorsIfy Iross, voI. l03, num. 4, fnII 2004. !o Coff, Jncquos: Hie/or, onJ nenor,, frnd. Sfovon !ondnII y IIIznbofh CInmnn, CoIumbIn !nIvorsIfy Iross, Þuovn York, l992 |l9??]. !ovIn, IIoroncIn; Irnnco, MnrInn (comµs.): Hie/orio recien/e. Perepec/itoe , Jeeofloe poro un conpo en cone/rucci6n; InIdos, Iuonos AIros, 200?. Nacio n-09.indd 451 3/9/09 00:03:21 452 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS !Iµsfnd, Ðobornh: Den,ing /le Holocoue/. Tle grouing oeeoul/ on lie/or, onJ nenor,, IonguIn, Þuovn York, l995. !oronznno, Snndrn (od.): Poll/icoe Je lo nenorio. Teneionee en/re lo poloIro , lo inogen, CorIn-!CJS, MoxIco. 200?. !owonfhnI, ÐnvId: Tle poe/ ie o foreign coun/r,, CnmbrIdgo !nIvorsIfy Iross, CnmbrIdgo, l993. Mngubnno, ZIno: ¨Tho rovoIufIon bofrnyod¨ CIobnIIznfIon, nooIIbornIIsm nnd fho µosf-nµnrfhoId sfnfo¨, Sou/l A/- lon/ic Quor/erl,, Ðuko !nIvorsIfy Iross, voI. l03, num. 4, ofono 2004. Mnh, HnroId: ¨IhnnfnsIos of fho µubIIc sµhoro: rofhInkIng fho Hnbormns of hIsforInns¨, Tle Journol of MoJern Hie/or,, ?2, l, 2000. MnIIon, IIoroncIn: ¨Infhwnys fo µoscoIonInI nnfIonhood: fho domocrnfIznfIon of dIfforonco In µoscoIonInI !nfIn- AmorIcn¨, on !oombn, AnIn; KnuI, SuvIr; IunzI, MnffI; Iurfon, AnfoInoffo; Isfy, Jod (ods.): Poe/coloniol e/uJiee onJ Ie,onJ, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ðurhnm y !ondros, 2005. MnndoIn, ÞoIson: Long uol/ /o freeJon. /le ou/oIiogropl, of Aeleon MonJelo, Abncus, !ondros, l994. MnndrInI, !nuI; OrfoIII, Snrn (coords.): Vitir en/re Joe nun- Joe. Loe fron/eroe Jel eur Je lo Argen/ino, eigloe XV111 , X1X, Tnurus, Iuonos AIros, 2005. Mnrks, ShuIn; IIrmInghnm, ÐnvId: ¨Soufhorn AfrIcn¨ on OIIvor, !oInnd A. (od.): Tle ConIriJge Hie/or, of Africo. Iron c. 10á0 /o c. 1600, CnmbrIdgo !nIvorsIfy Iross, CnmbrIdgo, l9??. MnrschnII, SnbIno: ¨Cosfuros of comµonsnfIon: µosf-nµnr- fhoId monumonfs nnd momorInIs¨, Troneforno/ion, 55, 2004. Mnyor, !ufh: Ar/i!ciol Africoe. Coloniol inogee in /le /ine of gloIolico/ion, !nIvorsIfy Iross of Þow IngInnd, Hn- novor y !ondros, 2002. Nacio n-09.indd 452 3/9/09 00:03:21 III!IOC!AIÍA 453 Mnzzoo, MIguoI: ¨JuIIo A. !ocn: ombIomn do oµrosIon. Þofns sobro Ios orígonos do In bnrbnrIo doI Isfndo nrgonfIno¨, on: Inyor, OsvnIdo (coord): Hie/orio Je lo cruelJoJ or- gen/ino, f. I: Julio Argen/ino Ioco, IdIcIonos doI Confro CuIfurnI do In CooµorncIon IIoronI CorInI, Iuonos AIros, 2006. McCIInfock, A.: 1nperiol leo/ler. Ioce, genJer onJ eexuoli/, in /le coloniol con/ee/, !oufIodgo, !ondros, l995. McCIInfock, Anno: ¨'Þo Iongor In n fufuro honvon`: gondor, rnco nnd nnfIonnIIsm¨, on McCIInfock, Anno: (od.): Don- geroue lioieone. GenJer, no/ion onJ poecoloniol perepec/i- tee, !nIvorsIfy of MInnosofn Iross, MInnonµoIIs, l99?. McInchorn, ChnrmnIno: ¨MnµµIng fho momorIos: µoIIfIcs, µInco nnd IdonfIfy In fho ÐIsfrIcf SIx Musoum, CIudnd doI Cnbo¨, on Zogoyo, Abobo (od.): Sociol iJen/i/iee in /le neu Sou/l Africo. Af/er Apor/leiJ, voI. l, KwoIn Iooks, CIudnd doI Cnbo, 200l. _____: Aorro/itee of no/ion. MeJio, nenor, onJ repreeen/o- /ion in /le no/ing of /le Aeu Sou/l Africo. A tolune in loricone in poe-coloniol e/uJiee, Þovn ScIonco IubIIshors, Þuovn York, 2002. MIgnoIo, WnIfor: ¨!n coIonInIIdnd n Io Inrgo y n Io nncho: oI homIsforIo occIdonfnI on oI horIzonfo coIonInI do In mo- dornIdnd¨; on !nndor, Idgnrdo (comµ.): Lo colonioliJoJ Jel eoIer. eurocen/rieno , ciencioe eociolee. Perepec/itoe lo/inoonericonoe, C!ACSO, Iuonos AIros, 2000. Monnoy, KnfIo: ¨ÐuckfnIIs, "Ick knIvos nnd µugnncIfy: sub cuIfurnI nnd hogomonIc mnscuIInIfIos In Soufh AfrIcn, l948-l960¨, Journol of Sou/lern Africon S/uJiee, 24, 4, l998. MudImbo, VnIonfIn: Tle 1Jeo of Africo, IndInnn !nIvorsIfy Iross, IIoomIngfon, l994. MusII, !oborf: Póginoe p6e/unoe eecri/oe en tiJo, IcnrIn, InrcoIonn, l9?9. Nacio n-09.indd 453 3/9/09 00:03:21 454 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS ÞndknrnI, Þnyn: ¨Tho donfh of socInIIsm nnd fho nfforIIfo of Ifs monumonfs: mnkIng nnd mnrkofIng fho µnsf In Iudnµosf`s Sfono Inrk Musoum¨, on !ndsfono, Susnn- nnh; HodgkIn, CnfhorIno (ods.): Con/ee/eJ Poe/e. Tle poli/ice of Menor,, !oufIodgo, !ondros y Þuovn York, 2003. Þnvnrro IIorIn, Iodro: Hie/orio Je lo Po/ogonio, CIudnd ArgonfInn, Iuonos AIros, l999. _____: Loe que llegoron prinero. Ino lie/orio inJlgeno Jel eur orgen/ino, Þouquon, Confro IvoIucIon, 2004. ÞIofzscho, IrodorIk: SoIre terJoJ , perjuicio Je lo lie/orio poro lo tiJo, AIcIon IdIforn, Cordobn, l998. Þorn, IIorro (dIr.): Lee lieux Je nenoire, ? voIs., CnIIImnrd, Inrís, l984-l992. _____: ¨!`oro do In commomornfIon¨, on Þorn, IIorro (od.): Lee lieux Je nenoire, f. III, CnIIImnrd, Inrís, l993. ÞorvnI, AIoffn: Decone/ruc/ing opor/leiJ Jiecouree, Vorso, !ondros y Þuovn York, l996. Þun, Joso (comµ.): DeIo/ee Je Mo,o. Aoci6n, cul/uro , po- ll/ico, CodIsn, Iuonos AIros, 2005. ÞuffnI, Snrnh; Coofzoo, CnrII (ods.): Aego/io/ing /le poe/. /le no/ing of nenor, in Sou/l Africo, Oxford !nIvorsIfy Iross, CIudnd doI Cnbo, l998. ÞuffnI, Snrnh; MIchnoI, ChoryI-Ann: Seneee of Cul/ure. Sou/l Africon Cul/ure S/uJiee, Oxford !nIvorsIfy Iross, CIudnd doI Cnbo, 2000. OborfI, AIojnndrn; IIffnIugn, !oborfo: Menorioe en non/oje, II CIoIo µor AsnIfo, Iuonos AIros, 200?. OIIck, Joffroy: ¨InfroducfIon¨, on OIIck, Joffroy (od.): S/o/ee of nenor,. Con/inui/iee, con"ic/e, onJ /roneforno/ione in no/ionol re/roepec/ion, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ðurhnm y !ondros, 2003. OrfoIII, Snrn: ¨VIvIr fIorrn ndonfro. AIfornnfIvns fronfo nI confroI socInI on In fronforn µnmµonnn n modIndos doI sIgIo XIX¨, on Monzon, Joso; VnIdoz, Cnrmon (coords.): Nacio n-09.indd 454 3/9/09 00:03:22 III!IOC!AIÍA 455 Iornoe Je Jeecon/en/o , notinien/oe eociolee, eigloe X1X , XX, !AM-AzcnµofznIco, MoxIco, 2005. Inndoy, Cynn; CoschIoro, Iofor: ¨Tho forgIng of nnfIonhood. Tho confosf ovor cIfIzonshIµ, ofhnIcIfy nnd hIsfory¨ on: Inndoy, Cynn; CoschIoro, Iofor (ods.): Tle forging of no/ionlooJ, Mnnohnr, SIIHIS, Þuovn ÐoIhI, 2003. InsforIzn, !IIn: ¨!n momorIn como µoIífIcn µubIIcn. !os ojos do In dIscusIon¨, on Irodsky, MnrcoIo (od.): Menorio en cone/rucci6n. 1l JeIo/e eoIre lo 1SMA, !n Mnrcn odIforn, Iuonos AIros, 2005. IovInoIII, IIIznbofh: ¨SoffIor modornIfy nnd fho quosfIon for nn IndIgonous frndIfIon¨, on: Cnonknr, ÐIIIµ (od.): Al/erno/ite MoJerni/iee, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ðurhnm y !ondros, 200l. Irnknsh, Cynn: ¨!os osfudIos do In subnIfornIdnd como crífI- cn µoscoIonInI¨, on !Ivorn CusIcnnquI, SIIvIn; Inrrngán, !osnnn (ods.): DeIo/ee poecoloniolee. Ino in/roJucci6n o loe ee/uJioe Je lo euIol/erniJoJ, SIIHIS, CoordInndorn do HIsforIn, !n Inz, l99?. Irousf, MnrcoI: 1n Iueco Jel /ienpo perJiJo. Por el conino Je Suonn, AIInnzn, MndrId, l992. Iunfn, Ann Inos: ¨Cordobn y In consfruccIon do sus fronforns on oI sIgIo XVIII¨, on CuoJernoe Je Hie/orio. Serie 1cono- nlo , SocieJoJ, num. 4, CIIIyH-!nIvorsIdnd ÞncIonnI do Cordobn, Cordobn, 2004. QuIjnno, AníbnI: ¨CoIonInIIdnd doI µodor, ouroconfrIsmo y AmorIcn !nfInn¨, on !nndor, Idgnrdo (comµ.): Lo co- lonioliJoJ Jel poJer. 1urocen/rieno , ciencioe eociolee. Perepec/itoe lo/inoonericonoe, Consojo !nfInonmorIcnno do CIoncIns SocInIos (C!ACSO), Iuonos AIros, 2000. !nbInow, InuI: ¨!ns roµrosonfncIonos son hochos socInIos: modornIdnd y µosfmodornIdnd on nnfroµoIogín¨, on InIfI, IIIns Joso (od.): Giro lingüle/ico e lie/orio in/elec/uol, !nIvorsIdnd ÞncIonnI do QuIImos, QuIImos, l998. Nacio n-09.indd 455 3/9/09 00:03:22 456 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS !nbofnIkof, Þorn: ¨II ángoI do In momorIn¨, on Ichovorrín, IoIívnr (comµ.): Lo niroJo Jel óngel. 1n /orno o loe TosIs sobro In hIsforIn Je Wol/er Benjonin, !ÞAM, Irn, MoxIco, 2005. _____: ¨MomorIn y µoIífIcn n 30 nnos doI goIµo¨, on !Idn, CInrn; Crosµo, HorncIo; YnnkoIovIch, InbIo: Argen/ino, 1976. 1e/uJioe en /orno ol golpe Je ee/oJo, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 200?. !ndcIIffo-Irown, A.: ¨Irofnco¨, on Iorfos, M.; Ivnns IrIf- chnrd, I. (comµs.): Africon Poli/icol S,e/ene, Oxford !nIvorsIfy Iross, Oxford, l9?0 |l94l]. !ndsfono, Susnnnnh: ¨WorkIng wIfh momory: nn Infro- ducfIon¨, on !ndsfono, Susnnnnh (od.): Menor, onJ Me/loJolog,, Iorg, Þuovn York, 2000. _____: ¨!oconcoIvIng bInnrIos: fho IImIfs of momory¨, Hie/or, Wor/elop Journol, 59, 2005. !ndsfono, Susnnnnh; HodgkIn, KnfhorIno: ¨!ogImos of mo- mory: nn InfroducfIon¨; on !ndsfono, Susnnnnh; Hodg- kIn, KnfhorIno (ods.): Ieginee of nenor,, !oufIodgo, Þuovn York, 2003. !nndIos, Coorgos: L`enpire Je Monono/opo, Ju XVe ou X1Xe eiecle; Moufon, Inrís, l9?5. !nngor, Toronco: Voicee fron /le roc/. Ao/ure, lie/or, onJ cul/ure in /le Mo/opoe Hille of ZinIoIue, IndInnn !nI- vorsIfy Iross, IIoomIngfon, l999. !nngor, Torronco; Hobsbnwm, IrIc (ods.): Tle inten/ion of /roJi/ion, CnmbrIdgo !nIvorsIfy Iross, CnmbrIdgo, l983. !nssooI, CIrnj: ¨Tho rIso of horIfngo nnd fho roconsfIfufIon of hIsfory In Soufh AfrIcn¨, Kronoe. Journol of Cope Hie/or,, 26, ngosfo do 2000. _____; IrosnIondIs, Snndrn (ods.). Iecolling connuni/, in Cope Toun. creo/ing onJ curo/ing /le Die/ric/ Six Mueeun, Id. ÐIsfrIcf SIx Musoum, CIudnd doI Cnbo, 200l. Nacio n-09.indd 456 3/9/09 00:03:22 III!IOC!AIÍA 45? !oddy, WIIIInm: ¨IosfmodornIsm nnd fho µubIIc sµhoro: ImµIIcnfIons for n hIsforIcnI ofhnogrnµhy¨, Cul/urol An/lropolog,, ?, l992. !Icouor, InuI: Lo nenorio, lo lie/orio, el oltiJo, Iondo do CuIfurn IconomIcn, MoxIco, 2004 |2000]. !IoufuI, VoronIquo: ¨IohInd foIIIng: µosf-nµnrfhoId roµro- sonfnfIons of !obbon IsInnd`s µnsf¨, Kronoe. Journol of Cope Hie/or,, num. 26, ngosfo do 2000. !ufor, MnrIo: Ieinecripcionee Jel poeoJo. Aoci6n, Jee/ino , poecoloniolieno en lo lie/oriogroflo Je Africo OcciJen/ol, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 2006 . SnIdmnn, Cny: ¨Is Soufh AfrIcn dIfforonf¨ SocIoIogIcnI com- µnrIsons nnd fhoorofIcnI confrIbufIons from fho Innd of nµnrfhoId¨, Annuol Ietieu of Sociolog,, 25, l999. SnmuoI, !nµhnoI: Tleo/ere of nenor,. Vol. 1. Poe/ onJ pre- een/ in con/enporor, cul/ure, !ondros, Vorso, l994. SnrIo, IonfrIz: ¨II fnIIor do In oscrIfurn¨, on SnrIo, IonfrIz: Sie/e eneo,oe eoIre Wol/er Benjonin, Iondo do CuIfurn IconomIcn, Iuonos AIros, 2006 |2000]. _____: ¨Vordnd do Ios dofnIIos¨ on SnrIo, IonfrIz: Sie/e eneo- ,oe eoIre Wol/er Benjonin, Iondo do CuIfurn IconomIcn, Iuonos AIros, 2006 |2000]. _____: Tienpo poeoJo. Cul/uro Je lo nenorio , giro euIje- /ito. Ino Jiecuei6n, SIgIo XXI, Iuonos AIros, 2005. SchmucIor, Hocfor: ¨Cnrfn n !n InfomµorIo¨, ÐossIor Ao no/oróe. Ino polenico, !ovIsfn Lo in/enperie, Cordobn, ocfubro do 2005. _____: ¨Infro hIsforIn y momorIn¨, 1e/uJioe, num. l0, Con- fro do IsfudIos Avnnzndos, !nIvorsIdnd ÞncIonnI do Cordobn, ArgonfInn, l998. _____: ¨!ns oxIgoncIns do In momorIn¨, Pun/o Je Vie/o, 68, dIcIombro do 2000. Scoff, Jnmos: Donino/ion onJ /le or/e of reeie/once. HiJJen /ronecrip/e, YnIo !nIvorsIfy Iross, Þow Honvon, l990. Nacio n-09.indd 457 3/9/09 00:03:22 458 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Sognfo, !Ifn !nurn: ¨II vncío y su fronforn. !n busquodn doI ofro Indo on dos foxfos nrgonfInos¨, Serie An/ropologlo, num. 25?, !nIvorsIdnd do IrnsIIIn, l999. _____: ¨AIforIdndos hIsforIcns/IdonfIdndos µoIífIcns: unn crífIcn n Ins corfozns doI µIurnIIsmo gIobnI¨, Serie An/ro- pologlo 234, !nIvorsIdnd do IrnsIIIn, IrnsIIIn, l998. _____: ¨II coIor do In cárcoI on AmorIcn !nfInn. Aµunfos sobro In coIonInIIdnd do In jusfIcIn on un confInonfo on doscons- fruccIon¨, Aueto SocieJoJ, 208, mnrzo-nbrII do 200?. _____: ¨InfroduccIon: IoIífIcns do In IdonfIdnd, dIforoncIn y formncIonos nncIonnIos do nIforIdnd¨, on Sognfo, !Ifn: Lo noci6n , eue o/roe. Ioco, e/niciJoJ , JitereiJoJ reli- gioeo en /ienpoe Je loe poll/icoe Je iJen/iJoJ, Iromofoo odIforos, Iuonos AIros, 200?. _____: ¨!nzn os sIgno¨, on Sognfo, !Ifn: Lo noci6n , eue o/roe. Ioco, e/niciJoJ , JitereiJoJ religioeo en /ienpoe Je loe poll/icoe Je iJen/iJoJ, Iromofoo IdIforos, Iuonos AIros, 200?. Shnrµo, JIm: ¨HIsforIn dosdo nbnjo¨, on Iurko, Iofor (od.): Iornoe Je locer lie/orio, AIInnzn, MndrId, l993. Shohnf, IIIn: ¨Þofos on fho µos-coIonInI¨, on AfznI-Khnn, InwzIn; SoshndrI-Crooks, KnIµnnn (ods.): Tle pre-oc- cupo/ion of poecoloniol e/uJiee, Ðuko !nIvorsIfy Iross, Ðurhnm y !ondros, 2000. SIIvosfrI, CrncIoIn: ¨II nrfo on Ios IímIfos do In roµrosonfn- cIon¨, Pun/o Je Vie/o, 68, dIcIombro do 2000. SIkhumbuzo, MgndI: ¨AfrIcnn !onnIssnnco (InforvIows)¨, on ÞuffnI, Snrnh; MIchnoI, ChoryI-Ann (ods.): Seneee of cul/ure. Sou/l Africon Cul/ure S/uJiee, Oxford !nIvor- sIfy Iross, CIudnd doI Cnbo, 2000. SmnII, J. !.: Monunen/e onJ /le /roil of /le Voor/re//ere, Hownrd TImmIns od., CIudnd doI Cnbo, l968. Souzn !Imn, AnfonIo CnrIos: In gronJe cerco Je poc. PoJer /u/elor, inJioniJoJe e fornoçôo Jo 1e/oJo no Broeil, Vozos IdIforn, !ío do JnnoIro, l995. Nacio n-09.indd 458 3/9/09 00:03:22 III!IOC!AIÍA 459 SoyInkn, WoIo: Tle IurJen of nenor,, /le nuee of forgite- neee, Oxford !nIvorsIfy Iross, Þuovn York, 2000. SµIvnk, CnynfrI Chnkrnvorfy: ¨IosfsfrucfurnIIsm, mnrgInn- IIfy, µoscoIonInIIfy nnd vnIuo¨, on Irydon, ÐInnn (od.): Poe/coloniolien. Cri/icol concep/e in li/eror, onJ cul/urol e/uJiee, !oufIodgo, !ondros y Þuovn York, 2000. SfoIor, Anno !nurn; Cooµor, IrodorIck: ¨Iofwoon mofroµoIo nnd coIony: rofhInkIng n rosonrch ngondn¨, on Cooµor, IrodorIck; SfoIor, Anno !nurn (ods.): Teneione of 1npi- re. coloniol cul/uree in o Iurgeoie WorlJ, !nIvorsIfy of CnIIfornIn Iross, IorkoIoy, l99?. Swnrf, Snndrn: ¨Mnn, gun nnd horso: hnrd rIghf nfrIkánor mnscuIIno IdonfIfy In Iosf-nµnrfhoId Soufh AfrIcn¨, on MorroI, !oborf. (od.): Clonging nen in Sou/lern Africo, !nIvorsIfy of ÞnfnI Iross-Zod Iooks !fd., !ondros- Þuovn York, 200l. TnussIg, MIchnoI: ¨Mole!ciun: oI fofIchIsmo doI Isfndo¨ on TnussIg, MIchnoI: In gigon/e en contuleionee. 1l nunJo lunono cono eie/eno nertioeo en energencio pernonen- /e, CodIsn, InrcoIonn, l995 |l992]. Torán, Óscnr: ¨TIomµos do momorIn¨, Pun/o Je Vie/o, 68, dIcIombro do 2000. TordImnn, !Ichnrd: Preeen/ poe/. MoJerni/, onJ /le ne- nor, crieie, CornoII !nIvorsIfy Iross, Ifhncn y !ondros, l993. Thomµson, Idwnrd I.: ¨!n concorrndn¨, on Thomµson, I. I.: Coe/unIree en conun, CrífIcn, InrcoIonn, l993 |l9?8]. Thomµson, !oonnrd: ¨AfrIkánor nnfIonnIIsf hIsforIogrnµhy nnd fho µoIIcy of nµnrfhoId¨, Journol of Africon Hie/or,, 3, l, l962. Todorov, Tzvofnn: Loe oIueoe Je lo nenorio, InIdos, Inr- coIonn, l995. Tuckor, Konnofh Jr.: ¨AosfhofIcs, µIny nnd cuIfurnI momory: CIddons nnd Hnbormns on fho µosfmodorn chnIIongo¨, Sociologicol Tleor,, ll, 2, l993. Nacio n-09.indd 459 3/9/09 00:03:22 460 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS !ono, ChIzuko: ¨Tho µoIIfIcs of momory. ÞnfIon, IndIvIdunI nnd fho soIf¨, Hie/or, onJ nenor,, voI. ll, num. 2, l999. Vnn ZyI, Susnn: ¨IsIconnnIIsIs nnd fho nrchIvo: ÐorrIdn`s Ar- clite Ieter¨, on HnmIIfon, CnroIyn e/ ol. (ods.) Ie!guring /le orclite, KIuwor AcndomIc IubIIshors, Ðordrochf, Iosfon, !ondros, 2002. VnroIn, HIIdn: ¨!n vIoIoncIn como oxµrosIon do In crIsIs do IogIfImIdnd doI Isfndo sudnfrIcnno, l990-l994¨, on: Or- fogn Sofo, Mnrfn; Cnsfnnodn !oyos, Joso CnrIos; !nznrín MIrnndn, IodorIco (comµs.): Violencio. 1e/oJo , eocieJoJ, uno perepec/ito lie/6rico, Iorrun, !nIvorsIdnd Aufono- mn MofroµoIIfnnn-IzfnµnInµn, MoxIco, 2004. _____: SuJófrico. Loe rolcee lie/6ricoe. De lo lie/orio on/iguo o lo poc Je Vereeniging, II CoIogIo do MoxIco, MoxIco, 2000. _____: SuJófrico. Loe en/roñoe Jel opor/leiJ, !ÞAM, MoxIco, l985. VnrIos nuforos: AunIer Iour. Tle Mo/ing of Cone/i/u/ion Hill, IonguIn Crouµ, Johnnnosburg, 2006. _____: Ao no/or. SoIre lo reeponeoIiliJoJ, !n InfomµorIo, IdIcIonos doI CícIoµo y !nIvorsIdnd ÞncIonnI do Cordo- bn, Cordobn, 200?. Vnfchor, WIIIInm: Wli/e looger. Tle riee of Afri/óner no- /ionolien, IrodorIck Irnogor IubIIshors, Þuovn York, l965. Vázquoz, Inos; CorInI, !IIsos; CnIIogos, MnrIsn; ÞIoIson, Cornrdo; IµsfoIn, IIIsn; !odríguoz, CnrIos: Luclor eien- pre. Loe norcloe Je lo reeie/encio, 19S1-2003, IdIcIonos Mndros do IInzn do Mnyo, Iuonos AIros, 2004. VorvIfsky, HorncIo: 1l Silencio. Loe relocionee eecre/oe Je lo 1gleeio con lo 1SMA, SudnmorIcnnn, Iuonos AIros, 2005. VozoffI, Hugo: ¨AnIvorsnrIos: l9?3/l983¨, Pun/o Je tie/o, ngosfo do 2003. Nacio n-09.indd 460 3/9/09 00:03:22 III!IOC!AIÍA 46l _____: ¨IoIífIcns do In momorIn: oI musoo on In ISMA¨, Pun/o Je tie/o, ?9, ngosfo do 2004. VInns, ÐnvId: 1nJioe, ejerci/o , fron/ero, SIgIo XXI, MoxIco, l982. VIndIsInvIc, Ivnn: PropogonJo I, nonunen/e onJ o/ler e/oriee, ÐnvId IhIIIµ (od.), CIudnd doI Cnbo, l996. WnIby, SyIvIn: ¨Womnn nnd nnfIon¨, on WnIby, SyIvIn: Gen- Jer Troneforno/ione, !oufIodgo, !ondros, l99?. Wnrnos, ChrIsfoµhor: ¨Tho mnkIng nnd unmnkIng of hIsfory In Ivnn VIndIsInvIc`s PropogonJo I, nonunen/e onJ O/ler S/oriee¨, MoJern Iic/ion S/uJiee, 46, l, 2000. Worbnor, !Ichnrd (od.) Menor, onJ /le Poe/colon,. Afri- con on/lropolog, onJ /le cri/ique of pouer, Zod Iooks, !ondros, l998. _____: ¨InfroducfIon. Ioyond obIIvIon: ConfronfIng momory crIsIs¨, on Worbnor, !Ichnrd (od.): Menor, onJ /le poe- colon,. Africon An/lropolog, onJ /le cri/ique of pouer, Zod Iooks, !ondros y Þuovn York, l998. _____: ¨Smoko from fho bnrroI of n gun: µosfwnrs of fho dond, momory nnd roInscrIµfIon In ZImbnbwo¨, on Worbnor, !Ichnrd (od.): Menor, onJ /le poecolon,. Africon An- /lropolog, onJ /le cri/ique of pouer, Zod Iooks, !ondros y Þuovn York, l998. WhIfo, Hnydon: 1l con/eniJo Je lo forno. Aorro/ito, Jie- cureo, repreeen/oci6n lie/6rico, frnd. Jorgo VIgII !ubIo, InIdos, InrcoIonn, l992 |l9?9]. WhIfo, !ouIso: Speo/ing ui/l tonpiree. Iunor onJ lie/or, in coloniol Africo, !nIvorsIfy of CnIIfornIn Iross, Ior- koIoy, 2000. WIckrnmnsIngho, ÞIrn: ¨!`hIsfoIro on dohors do In nnfIon¨, on ÐIouf, Mnmndou (comµ.): L`lie/oriogroplie inJienne en JeIo/. Colonioliene, no/ionoliene e/ eocie/ee poecolo- niolee, SoµhIs/KnrfhnIn, Inrís/Amsfordnm, l999. WIcomb, Zoo: ¨IIvo nfrIkánor foxfs nnd fho rohnbIIIfnfIon of whIfonoss¨, on KrIgor, !oborf; Zogoyo, Abobo (ods.): Nacio n-09.indd 461 3/9/09 00:03:22 462 !A ÞACIÓÞ IÞ ISCIÞAS Cul/ure in /le neu Sou/l Africo. Af/er Apor/leiJ, voI. II, KwoIn Iooks & Soufh AfrIcn HIsfory on !Ino, CIudnd doI Cnbo, 200l. WIIIInms, Ðonovnn: ¨AfrIcnn nnfIonnIIsm In Soufh AfrIcn: OrIgIns nnd µrobIoms¨, Journol of Africon Hie/or,, ll, 3, l9?0. WIfz, !osIIo: ¨Tho 'WrIfo your own hIsfory` µrojocf¨, on Irown, Joshun; MnnnIng, InfrIck; ShnµIro, KnrIn; WoInor, Jon (ods.): Hie/or, fron Sou/l Africo. Al/erno/ite tieione onJ proc/icee, TomµIo !nIvorsIfy Iross, IIIndoI!n, l99l. _____: Apor/leiJ`e fee/itol. Con/ee/ing Sou/l Africo`e no/ionol poe/e, IndInnn !nIvorsIfy Iross, IIoomIngfon, 2003. YorushnImI, Yosof e/ ol.: Loe ueoe Jel oltiJo, Þuovn VIsIon, Iuonos AIros, l998. Young, Jnmos: Tle /ex/ure of nenor,, YnIo !nIvorsIfy Iross, Þow Honvon-!ondros, l993. Zormono, CuIIIormo: ¨IxµIIcnr, nnrrnr, mosfrnr. Ðnnfo, Hnbormns, IoucnuIf y In hIsforIn¨, Hie/orio , Groflo, 24, 2005. ZIzok, SInvoj: Viei6n Je poroloje, Iondo do CuIfurn Icono- mIcn, Iuonos AIros, 2006. _____: ¨MuIfIcuIfurnIIsmo, o In IogIcn cuIfurnI doI cnµIfnIIs- mo muIfInncIonnI¨, on Jnmoson, IrodorIc; ZIzok, SInvoj; Crunor, Idunrdo: 1e/uJioe cul/urolee. re"exionee eoIre el nul/icul/urolieno, InIdos, Iuonos AIros, 2005. Nacio n-09.indd 462 3/9/09 00:03:22
Copyright © 2024 DOKUMEN.SITE Inc.