Woord vooraf Voor u deze bundel verder doorleest, geef ik graag eerst een woordje vooraf. Mijn stageopdracht bestond uit het aanpassen en in werking stellen van een bestaande maar defecte warmtepomp voor het verwarmen van zwembadwater. Deze opdracht werd uitgevoerd in de periode van februari 2010 tot en met mei 2010 in het algemene koeling- en aircobedrijf A-AIRCOOL BVBA in Kortessem. Dit in het kader van de afstudeerrichting professionele bachelor in de Klimatisatie. Graag zou ik van deze gelegenheid gebruik willen maken om enkele mensen te bedanken die hebben meegeholpen aan het goede verloop van mijn stageproject. In het bijzonder de heer Paul Machiels die mij de kans heeft gegeven om dit leerrijke project te mogen uitwerken en mij via deze weg veel kennis en vaardigheden heeft meegegeven. Mijn stagebegeleider Pascal Moons wil ik bedanken voor zijn hulp en opmerkingen die hij tijdens mijn stageperiode heeft meegegeven. Ook de docent communicatie Monique Kuhn wil ik bedanken voor het controleren en verbeteren van mijn scriptie. Verder wil ik ook nog enkele werknemers van A-AIRCOOL bedanken voor hun hulp en bijdrage die ze geleverd hebben aan mijn stageopdracht. Ook mijn ouders die mij de kans hebben gegeven om deze hogere studie te mogen doen. Tot slot iedereen die niet speciaal vermeld staat, maar toch steun en hulp verleend heeft. Inhoud VERKLARENDE WOORDENLIJST ........................................................................................................................ 6 1 INLEIDING ..................................................................................................................................................... 7 2 BEDRIJF......................................................................................................................................................... 8 2.1 BEDRIJFSVOORSTELLING ................................................................................................................................ 8 2.2 HET ASSORTIMENT ....................................................................................................................................... 9 2.2.1 Airconditioning ................................................................................................................................ 9 2.2.2 Koel- en vriesinstallaties ................................................................................................................. 10 2.2.3 Wijnbewaring ................................................................................................................................ 11 2.2.4 Warmtepompen............................................................................................................................. 12 3 WAT IS EEN WARMTEPOMP? ...................................................................................................................... 13 3.1 WAAROM EEN WARMTEPOMP?..................................................................................................................... 13 3.2 HET PRINCIPE ............................................................................................................................................ 13 3.3 WARMTEBRONNEN .................................................................................................................................... 14 3.3.1 Grond ............................................................................................................................................ 14 3.3.1.1 Horizontale grondwarmtewisselaar ......................................................................................................... 15 3.3.1.2 Verticale grondwarmtewisselaar.............................................................................................................. 15 3.3.2 Water ............................................................................................................................................ 16 3.3.2.1 Grondwater ............................................................................................................................................ 16 3.3.2.2 Oppervlaktewater ................................................................................................................................... 17 3.3.3 Lucht.............................................................................................................................................. 17 3.3.3.1 Buitenlucht ............................................................................................................................................. 17 3.3.3.2 Ontdooisysteem ...................................................................................................................................... 18 3.3.3.3 Ventilatielucht......................................................................................................................................... 18 3.4 VOORDELEN ............................................................................................................................................. 18 3.5 TOEPASSINGEN.......................................................................................................................................... 18 3.6 FINANCIËLE VOORDELEN .............................................................................................................................. 19 3.6.1 Fiscaal voordeel ............................................................................................................................. 19 3.6.2 Groene lening ................................................................................................................................ 19 3.7 COP EN SPF ............................................................................................................................................ 19 4 WERKINGSPRINCIPE .................................................................................................................................... 20 4.1 LOG P-H DIAGRAM ..................................................................................................................................... 20 4.2 COMPRESSOR ........................................................................................................................................... 21 4.2.1 Soorten compressoren.................................................................................................................... 21 4.2.1.1 Zuigercompressoren................................................................................................................................ 21 4.2.1.2 Schroefcompressoren.............................................................................................................................. 22 4.2.1.3 Schottencompressoren............................................................................................................................ 23 4.2.1.4 Scrollcompressoren ................................................................................................................................. 24 4.2.1.5 Centrifugaalcompressoren....................................................................................................................... 25 4.2.2 Compressoraandrijvingen............................................................................................................... 25 4.2.2.1 Open compressoren ................................................................................................................................ 25 4.2.2.2 Semi-hermetische compressoren............................................................................................................. 26 4.2.2.3 Hermetische compressoren ..................................................................................................................... 26 4.3 VERDAMPER ............................................................................................................................................. 26 4.3.1 Types verdampers .......................................................................................................................... 27 4.3.1.1 Droge verdampers................................................................................................................................... 27 ..............................................................................................2.......................................................12 MAGNEETVENTIEL ....5.....................15 DE KAST ............... 44 5.................................................................................................................................................................................A Ontdooien met lucht uit de ruimte .................................................4...................3 WARMTEWISSELAAR .................................................................................................... 32 4.........................................................................................................1.............................................................................................. 36 4.......................................1 INLEIDING ............3............... 32 4..............................................................5...................................2.................................................................................3...................................... 46 5...........2.7 FILTER / DROGER ............................................................................................... 33 4.......3........................................................... 46 5......................................................................................1 Plaatverdamper.............................................B Uitwendige drukvereffening......... 33 4...... 36 5 DE INSTALLATIE ....4.......................3 Verdampingscondensor.......................................................................11 KIJKGLAS......... 27 4...6 EXPANSIEVENTIEL...............................................4..........3....................................................................................................2 TEV .......................16......................................................................................................................................................................... 42 5..............................................................................................................................12 COLLECTOR ..............................................................................................3...11 TERUGSLAGKLEP ...........1 Vacumeren ..................................... 29 4..............1 Watergekoelde condensors ....................................................................................................................................................................................................................................................... 38 5........................... 45 5............................................................................................................................................................... 30 4.....................................................3............................................................................2................................................................................2........................... 30 4...............................................1 Soorten condensors....................................2.....4 Ontdooisysteem ..1........... 41 5..............................................A Inwendige drukvereffening ..............................10 OLIE-AFSCHEIDER .............................................................................................................3............................................................4 CONDENSOR ..................................................................................................................17 METINGEN EN CONCLUSIE ..........................................................4............................................................................3 TAFELTJE ...................................... 37 5.................................... 45 5................................... 46 5...................................................................16 OPSTARTEN VAN DE INSTALLATIE ......................................................2 HET KOUDEMIDDEL .............................5...........................................................4.......................................................5.......................................................................................................................3......2 Vullen .............. 36 4.... 44 5......................................9 VLOEISTOFVAT ..... 30 4..................................................................... 30 4.......... 35 4.... 27 4..........3 EEV ................................................................................................................. 47 ...........................1......5 EXPANSIEVENTIEL............................................. 35 4........................................ 31 4....................2.................................................................................... 34 4..............................................16............ 29 4.................. 31 4...............................................1..................2........................................2..........................2 Luchtgekoelde condensors .....8 PRESSOSTAAT ....1 Automatisch expansieventiel ..........................10 FILTER/DROGER ........ 42 5.............. 28 4...... 37 5...................................................... 43 5................................2 Natte verdampers ................................................................ 43 5.................................................................................. 28 4................ 30 4... 38 5................2...........................................................................................4................................................................................................3........14 KOELLEIDINGEN .................. 32 4. 46 5..........8 KIJKGLAS ................................................1........................................................................5........................................................................................ 35 4......................................................................................3............................................... 45 5.................................................................................. 32 4...............................3 Lamellenverdamper .................................................................................................................13 ZWEMBAD .............................................4...................9 VLOEISTOFAFSCHEIDER ...... 45 5.......................................................1 Soorten expansieventielen....................................................2 Slangenverdamper .......................... 29 4.................................................................... 28 4......................................7 VOELER ..............................................................................................................................5............................................... 30 4..............C Elektrisch ontdooien ...................................................1...6 HET KOUDEMIDDEL .......................................................................................................................4..................................1................................1......................................2 Soorten verdampers ....4 COMPRESSOR .........................D Ontdooien met warme vloeistof ...........5 VERDAMPER .........B Ontdooien met persgas..........4............................................................1.......................................... 40 5................................... ....................................... 61 LITERATUURLIJST ..............................................................................1 Bepalen van de compressor ..................................... 49 5.............................................................5...........................................2 Conclusie..................................................3 Nieuwe metingen ........18...... 50 BIJLAGE ............................................................................................FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD....18................................... 65 ...... 48 5.......2 Elektrische aanpassingen .......................... 48 5......................................................................... LIJST VAN ILLUSTRATIES ................17............18 KLEINERE COMPRESSOR .........................................................................18............................................................................................................................................ 50 5............ 48 5....................................................................................17.............................................1 Metingen ..................................4 Eindconclusie ......18...................................................................................................................................................... 47 5................................................................................................. Verklarende woordenlijst Koudemiddel = (R) een stof die gebruikt wordt voor het transporteren van warmte bij warmtepompen COP = (Coefficient Of Performance) theoretisch rendement van een warmtepomp SPF = (Seasonal Performance Factor) werkelijk rendement van een warmtepomp Inverterwarmtepomp = warmtepomp die het compressorvermogen constant aanpast aan een wisselende belasting Log P-h diagram = grafische voorstelling tussen druk en enthalpie van een koudemiddel Enthalpie = (H) de warmte-inhoud dat een koudemiddel bezit in kilo Joule per kg (kJ/kg) Kookpunt = temperatuur waarbij vloeistof gas wordt P = druk in bar T = temperatuur in °C Q = warmte afgegeven of opgenomen door het koudemiddel ΔT = temperatuurverschil Qv = verdampervermogen Qc = condensorvermogen CFK = chloorfluorkoolstofverbinding bvb freon HCFK = chloorfluorkoolwaterstofverbinding HFK = gehalogeneerde fluorkoolwaterstoffen bvb R134a . De oplossing hiervoor is om deze 2 componenten te bevestigen op een zelfgemaakt tafeltje dat op de vloer staat. de warmtewisselaar. Het verplaatsen van deze componenten brengt met zich mee dat de aanwezige koelleidingen afgebroken dienden te worden en naderhand nieuwe koelleidingen geplaatst te worden.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 1 Inleiding Mijn opdracht bestond uit het aanpassen en in werking stellen van een bestaande maar defecte warmtepomp voor het verwarmen van zwembadwater. Een ander probleem was dat er ergens op de installatie een lek zat. Dit omdat de chlooratomen mede verantwoordelijk zijn voor het gat in de ozonlaag en zo bedreigen ze het voortbestaan van alle leven op aarde. De vroegere installatie werkte met koudemiddel R22 wat nu al verouderd is en niet meer aan de milieuvoorwaarden van tegenwoordig voldoet. Deze machine is al 2 jaar niet meer in werking geweest en staat opgesteld in de kelder van het bedrijf. Als de compressor dan werkte. zorgde dit voor trillingen doorheen de muren van het huis wat erg onaangenaam was. het expansieventiel en de filter/droger. Eens de installatie in werking is wordt nagekeken als er voldoende koudemiddel in aanwezig is en moet eventueel het expansieventiel bijgeregeld worden. Het vervangen van dit koudemiddel door een ander brengt met zich mee dat er ook een aantal componenten moeten vervangen worden zoals de compressor. Dit lek moet als eerste gezocht worden en dan om ervoor te zorgen dat de component of de leiding waarin het lek zich in bevindt vervangen of hersteld wordt. Stefan Opdenakker 7 . Om deze reden is het beter dit te vervangen door een koudemiddel die wel aan de milieuvoorwaarden voldoet wat inhoud dat deze geen chlooratomen meer mag bevatten. Eerst stonden de compressor en het vloeistofvat opgesteld op 2 L-ijzers tegen de muur. De warmte die de warmtepomp uit de grond haalt wordt tot op een hoger energieniveau getransporteerd waar de warmte kan gebruikt worden voor de verwarming van het zwembadwater. Tot slot ga ik door middel van een aantal metingen kunnen vaststellen als de installatie wel degelijk werkt naar behoeven en hieruit enkele besluiten trekken. daarnaast worden er ook redelijk wat installaties aan huis geplaatst.1 A-AIRCOOL Stefan Opdenakker 8 . Figuur 2. wijnbewaring en warmtepompen.en vriesinstallaties.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 2 Bedrijf 2. Het bedrijf realiseert zowel commerciële als industriële installaties en is gevestigd in Kortessem.en airco-installaties.1 miljoen euro. Paul Machiels heeft al 27 jaar ervaring in het vak en is de zaakvoerder van dit jong en dynamisch bedrijf.1 Bedrijfsvoorstelling A-AIRCOOL is een familiebedrijf met 7 werknemers dat gespecialiseerd is in het plaatsen en onderhouden van koel. In de aanbieding van A-AIRCOOL staan airco-installaties. Hij zorgt voor een uitstekende service die continu ter beschikking is op elke dag van de week en bereikt jaarlijks een omzet van 1. Deze installaties worden vooral verspreid in Limburg maar ook soms daar buiten. De klanten zijn voornamelijk voedingsbedrijven en ziekenhuizen. koel. Verder worden enkele producten en merken toegelicht die het meest toegepast worden.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 2.2.1 Airconditioning De meest gebruikte merken op vlak van airconditioning zijn: Figuur 2.2 Het assortiment A-AIRCOOL biedt zijn klanten een uitgebreid gamma aan producten op gebied van airco.2 Merken De mogelijke uitvoeringen zijn: Wandmodel: hoog tegen de wand Plafondmodel: onderbouw tegen plafond Vloermodel: radiatormodel Stefan Opdenakker 9 . wijnbewaring en warmtepompen. koelen en vriezen. 2. Zo kunnen zij installaties installeren zoals de klant dit wenst in welke omgeving dan ook. en vriesinstallaties IJsblokjesmachine Sandwichpaneel Stefan Opdenakker 10 .2 of 4-zijdige uitblaas Figuur 2.2 Koel.3 Uitvoeringen airconditioning 2.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Satellietmodel: met luchtkanaal en uitblaasroosters Inbouwcassette: geheel inbouw met 1.2. Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Koelmeubelen Industriële koeling ULO-cel Figuur 2.5 Wijnbewaring Stefan Opdenakker 11 .3 Wijnbewaring Stekkerklare wijnbewaarkast Figuur 2.2.en vriesinstallaties 2.4 Koel. 4 Warmtepompen Luchtwarmtepomp Figuur 2.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 2.6 Warmtepomp Stefan Opdenakker 12 .2. Deze voorraden zijn echter beperkt en door de toenemende vraag aan energievoorzieningen gaat dit ooit leiden tot wereldwijde economische problemen. De principiële werking hiervan is gebaseerd op het verdampen en condenseren van een koudemiddel en dit vindt plaats in de verdamper en de condensor. Het enige verschil is dat men bij een koelmachine gaat koelen terwijl verwarmen het doel is bij een warmtepomp. In de condensor condenseert het gas naar een vloeistof op eenzelfde druk en zorgt het expansieventiel voor Stefan Opdenakker 13 .2 Het principe Een warmtepomp is een toestel dat thermische energie of warmte onttrekt aan een medium op een bepaalde temperatuur en deze thermische energie bij een hogere temperatuur aan een ander medium afgeeft.1 Waarom een warmtepomp? In ons dagelijks leven maken we nog steeds gebruik van fossiele en nucleaire brandstoffen om te verwarmen. Om deze reden moet er gezocht worden naar alternatieve energiebronnen zoals zon. Een milieuvriendelijke en duurzame oplossing is de warmtepomp. wind en water. 3. We kunnen zeggen dat een warmtepomp hetzelfde is als een koelmachine. T Condensor warmtebron warmteafgiftesysteem compressor verdamper Figuur 3. De damp in de verdamper wordt aangezogen door de compressor waarin het koudemiddel in druk wordt verhoogd. Deze haalt de warmte uit lucht. Op basis van de aandrijving onderscheiden we 2 soorten warmtepompen. De warmtepomp pompt als het ware de thermische energie naar een hoger energieniveau waar het aan een warmteafgiftesysteem wordt afgegeven zoals we kunnen zien op onderstaande grafiek. water of andere bronnen uit de omgeving die overgebracht worden naar een hoger temperatuurniveau waarop de warmte kan afgegeven worden om te verwarmen. namelijk de compressiewarmtepomp en de absorptiewarmtepomp. Deze bronnen zijn zo goed als onuitputtelijk en bovendien worden er veel minder reststoffen uitgestoten tijdens de werking.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 3 Wat is een warmtepomp? 3. Omdat deze bronnen bijna overal ter wereld ter beschikking zijn kan iedereen er gebruik van maken. Bijkomend aspect is dat de reststoffen die ontstaan tijdens de verbranding van deze stoffen schadelijk zijn voor mens en milieu.1 Temperatuurverloop warmtestroom De compressiewarmtepomp wordt algemeen het meest toegepast. Hier wordt het koudemiddel weer uitgedampt door gebruik te maken van warmte wat voor de aandrijving zorgt van de absorptiewarmtepomp. lucht en water. hoe hoger de COP van de installatie zal zijn. 3. De compressor wordt aangedreven door middel van elektrische energie. Stefan Opdenakker 14 .Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 een drukverlaging zodat we een gesloten systeem krijgen. De damp gaat naar de absorber waar het in contact komt met de absorptievloeistof waardoor de damp gaat condenseren en er zo warmte vrijkomt op een hoger temperatuursniveau. des te hoger en constanter de temperatuur in de grond zal worden zoals we kunnen zien op onderstaande afbeelding. De belangrijkste punten waar men naar moet kijken zijn de mate van beschikbaarheid van de warmtebron en de gemiddelde en minimale temperatuur van de bron. het enige verschil is dat deze een absorber en een generator bezitten in de plaats van de compressor.3.3 Warmtebronnen De gekozen warmtebron van een warmtepomp is afhankelijk van de plaatselijke omstandigheden van de afname en waarvoor de warmtepomp dient. De meest toegepaste warmtebronnen zijn grond. Op een diepte van 5 tot 7 meter vinden we al een meer constantere temperatuur van 10 tot 12°C. 3. De ontstane vloeistof gaat de aantrekkingskracht van de absorber doen afnemen waarna het naar de generator wordt gepompt. Hoe dieper we gaan.2 Schema compressiewarmtepomp De absorptiewarmtepomp is in feite hetzelfde als de compressiewarmtepomp. Hoe hoger de brontemperatuur. Figuur 3.1 Grond Warmte uit de grond gebruiken we pas vanaf een minimale diepte van 1 meter waar de bodemtemperaturen schommelen tussen 4 en 17°C. des te hoger de brontemperatuur maar ook des te hoger de kostprijs wordt. Kostprijs ligt in het beste geval tussen 2000 en 4000 euro alle kosten meegerekend. Aangezien de boordiepte tussen 25 en 150 meter ligt. 3.1. Dit is niet meer dan een buis in de vorm van een U-lus die in een boorgat wordt geplaatst. bekomen we een hogere gemiddelde brontemperatuur dan bij een horizontale grondwarmtewisselaar.3.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Figuur 3.3 Bodemtemperatuur 3. Minimale kostprijs is 5000 euro en bijkomend 40 euro/meter boring.1 Horizontale grondwarmtewisselaar De horizontale grondwarmtewisselaar bestaat uit een netwerk van buizen dat zich op een diepte van 1 meter of meer onder de grond bevindt. Dit omdat op kleinere diepte te sterke temperatuurschommelingen zijn in de grond. Hoe dieper de boorputten.2 Verticale grondwarmtewisselaar De verticale grondwarmtewisselaar bestaat uit een aantal sondes die in de grond worden geplaatst.3.4 Horizontale grondwarmtewisselaar Nadeel is dat men een redelijk grote collectoroppervlakte nodig is. Stefan Opdenakker 15 . Figuur 3. Dit systeem wordt meestal toegepast als men niet genoeg plaats ter beschikking heeft.1. hetzij uit grondwater of oppervlaktewater.2 Water Warmte kan men ook halen uit het water in de grond.3.1 Grondwater In de grond vindt men grondwater op een constante temperatuur van 10 tot 14°C.2. 3.5 Verticale grondwarmtewisselaar 3.3. Dit systeem heeft het hoogste rendement en ook de hoogste kostprijs van minimaal 6000 euro en bijkomend is dat men een milieuvergunning nodig heeft voor de plaatsing ervan.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Figuur 3.6 Grondwater Stefan Opdenakker 16 . Zoals we op onderstaande afbeelding kunnen zien dient 1 put voor het oppompen van het water en de andere om het afgekoelde water terug de grond in te pompen. Figuur 3. Het gevolg hiervan is dat de winstfactor mee gaat veranderen met de temperatuur van de buitenlucht.1 Buitenlucht Buitenlucht als warmtebron is niet altijd even goed omdat de temperatuur van de lucht kan veranderen tussen -15 tot +35°C.3. Draaien we van deze warmtepomp de werking om dan is dit een airco-installatie.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 3.3. Dit heeft als gevolg dat men dan meer water nodig heeft om hetzelfde verwarmingsvermogen te bekomen. 3.3 Lucht De warmte die men uit de lucht kan halen is sterk afhankelijk van de temperatuur van de lucht.3. Figuur 3.2. Warmtepompen van het invertertype passen zich aan de situatie aan doordat ze het compressorvermogen en dus ook de winstfactor van de installatie gaan regelen. Uitvoeringen hiervan zijn het gebruik van buitenlucht en ventilatielucht.7 Oppervlaktewater 3. Figuur 3.2 Oppervlaktewater Met oppervlaktewater is de temperatuur van het water een belangrijke factor omdat de temperatuur in de winter sterk kan dalen.8 Buitenlucht Stefan Opdenakker 17 .3. 4 Voordelen energiezuiniger dan verwarmingssystemen met stookolie en gas energiebronnen uit de natuur zijn onuitputtelijk en gratis zelfs bij temperaturen tot -20°C haalt deze energie uit de omgeving lage energiekosten 3.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 3.3. Figuur 3. 3.3. Het nadeel is echter dat er slechts een beperkt debiet aan ventilatielucht beschikbaar is.3.3 Ventilatielucht Het voordeel van ventilatielucht als warmtebron is dat deze op een hoge temperatuur zit. Omdat waterdamp uit de lucht bij lagere temperaturen gaat zorgen voor een ijslaag op de warmtewisselaar en zo warmte-uitwisseling vermindert of zelfs onmogelijk maakt.5 Toepassingen drogen van voeding en producten recupereren van warmte verwarmen van ruimten ontvochtigen van lucht in een ruimte Stefan Opdenakker 18 .9 Ventilatielucht 3.3. In deze situatie gaat de ontdooiing moeten werken.2 Ontdooisysteem Een ontdooisysteem is aanwezig bij een warmtepomp met buitenlucht als warmtebron. Dit gebeurt door de cyclus tijdelijk om te keren waardoor de opgenomen warmte door de installatie gebruikt wordt voor de ontdooiing. dit geldt per jaar. Dit rendement ligt tussen 0.000 euro liggen. Jaarlijks krijgt men dan maximaal 2770 euro aan belastingsvoordeel totdat 40% van het totale bedrag bereikt is.4 en 0. elektrische en thermische verliezen van alle componenten van de installatie.1 Fiscaal voordeel Bij de investering van een warmtepomp krijgt men 40% van de totale investeringskost terugbetaald door middel van belastingsvermindering. Bij de berekening van dit rendement houdt men rekening met mechanische. zonneboiler. Wordt de warmtepomp geplaatst ter vervanging van een bestaande cvinstallatie. Dit wil zeggen dat als de compressor 1 kW verbruikt. 3.6 Financiële voordelen Als u na het voorgaande nog niet helemaal overtuigd bent van de mogelijkheden die men heeft met een warmtepomp. De enige energie die we in dit systeem steken is de compressorenergie en de nuttige warmte of de totale hoeveelheid warmte afgegeven door de condensor. vloerisolatie. per woning en per persoon.2 Groene lening De federale overheid geeft voordelen voor leningen tot 2012 die dienen voor het financieren van energiebesparende uitgaven. dakisolatie.7 COP en SPF De COP of Coefficient Of Performance geeft het theoretisch rendement weer van een warmtepomp. fotovoltaïsche zonnepanelen en vervanging van een bestaande cv-ketel door een condensatieketel.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 3.6. men hieruit 5 kW warmte kan afgeven. 3. dan zullen de financiële mogelijkheden u ongetwijfeld alle twijfels wegnemen. Dit geldt slechts voor geothermische warmtepompen met een EG-label waarvan de COP hoger is of gelijk aan 3. De COP van een warmtepomp ligt tussen 1 en 5. Deze vermindering bedraagt dan 40% van de betaalde intresten buiten dat deel dat de federale overheid op zich neemt. dan komen alle warmtepompen met een EG-label en minimale COP van 3 in aanmerking voor belastingsvermindering. Om voor deze leningen in aanmerking te komen moet het geleende bedrag tussen 1250 en 15. Stefan Opdenakker 19 .5% op zich en voor de overige intrestpercentages is er nog een bepaalde belastingsvermindering voorzien. muurisolatie. Andere investeringen die hiervoor in aanmerking komen zijn hoogrendementsbeglazing. De SPF of Seasonal Performance Factor geeft het reële rendement weer van een warmtepomp.7 lager dan de COP van een installatie. De federale overheid neemt dan een intrest van 1.6. 3. Dit is de nuttige warmte ten opzichte van de verbruikte energie. Punt 2 tot punt 3 geeft de oververhitting van het gas weer op het einde van de verdamper. In de condensor van punt 5 tot punt 6 gaat het gasvormig koudemiddel condenseren tot een vloeistof.1 Log P-h diagram Om het werkingsprincipe van een warmtepomp op een eenvoudige manier uit te leggen maak ik gebruik van het log P-h diagram. Door de onderkoeling is men zeker dat al het gas is omgezet in vloeistof.1 Log P-h diagram Figuur 4. Onderkoeling van het vloeibaar koudemiddel vindt plaats van punt 6 tot punt 7 na de condensor wat zorgt voor een grotere warmteagifte waardoor het vermogen van de warmtepomp verbetert. Bij punt 1 komt vloeibaar koudemiddel de verdamper binnen en gaat hierin verdampen tot punt 2 waar het omgezet is tot gas. Oververhitting is noodzakelijk om ervoor te zorgen dat alle vloeistof wordt omgezet naar gas zodat de compressor geen vloeistof gaat aanzuigen wat tot beschadiging kan leiden. Er wordt dan extra warmte aan het koudemiddel dat uit de verdamper komt toegevoegd bij constante druk zodat de laatste vloeistofdeeltjes na de verdamper zullen verdampen. Het opgewarmd koudemiddel dat uit de compressor komt gaat vervolgens afkoelen tot punt 5 waar het de condensor binnen gaat. Stefan Opdenakker 20 . Door deze ingreep gaat de hoeveelheid gas na het expansieventiel kleiner zijn waardoor de verdamper meer warmte kan opnemen wat zorgt voor een groter koelvermogen van de verdamper. Het log P-h diagram geeft de verhoudingen weer tussen de druk en de enthalpie of warmte-inhoud van het koudemiddel en dit op elk moment in de installatie. Deze gaat het koudemiddel expanderen zodat men na het expansieventiel een mengsel overhoudt van gas en vloeistof dat naar de verdamper gaat waar de cyclus zich weer herhaalt. Van punt 7 tot punt 1 ondergaat het vloeibaar koudemiddel een drukverlaging door het expansieventiel. De compressor zuigt het gasvormig koudemiddel aan en perst deze samen van punt 3 tot punt 4.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 4 Werkingsprincipe 4. Het volume in de cilinder neemt af en de druk hierin neemt toe. Wordt de druk groter dan de zuigdruk. dan gaat de persklep openen en wordt het koudemiddel weg geperst naar de condensor. gaat de zuiger terug naar boven bewegen en begint de compressie. dan gaat de zuigklep sluiten.2. Beweegt de zuiger van het bovenste naar het onderste dode punt. De compressor drukt het aangezogen koudemiddel samen zodat de druk en de temperatuur van het koudemiddel gaan toenemen.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 4. dan vergroot de ruimte en verlaagt de druk in de cilinder. De compressor waarborgt dus een lage druk in de verdamper en een hoge druk in de condensor. 4.2 Compressor Het koudemiddel dat door de verdamper is omgezet in dampvorm wordt aangezogen door de compressor. Als het onderste dode punt bereikt is. Gaat de druk nog verder toenemen tot boven de persdruk of condensordruk en de veerdruk van de persklep.1 Zuigercompressoren Hier wordt de krukas van de zuigercompressor aangedreven door een motor die de zuiger op en neer beweegt. Stefan Opdenakker 21 .1. Dit samengeperst koudemiddel gaat vervolgens naar de condensor. Naarmate deze verder naar beneden beweegt gaat de druk in de cilinder op een bepaald moment zakken tot beneden de zuigdruk of de verdamperdruk waardoor de zuigklep gaat openen en koudemiddel naar binnen wordt gezogen.1 Soorten compressoren Voor een warmtepomp zijn er verschillende types van compressoren geschikt zoals: zuigercompressoren roterende compressoren schroefcompressor schottencompressor scrollcompressor centrifugaalcompressoren 4.2. Als de rotoren verder gaan draaien worden deze holtes steeds kleiner waardoor de druk van het koudemiddel gaat toenemen. Eén rotor wordt aangedreven door een motor die zorgt dat de tweede rotor gaat meedraaien. Aan de onderkant van de schroefcompressor wordt het gas weg geperst naar de condensor. Het gasvormig koudemiddel wordt langs boven aangezogen en gaat de holtes tussen de rotoren vullen. Stefan Opdenakker 22 .2.1.2 Cyclus zuigercompressor 4.2 Schroefcompressoren In de schroefcompressor zitten 2 rotoren die in tegengestelde richting van elkaar draaien.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Figuur 4. 3 Schroefcompressor.2.3 Schottencompressoren Het zuiggas komt binnen in de schottencompressor aan de rechterzijde en gaat de kamers vullen tussen de schotten. De schotten in de rotor worden door het ronddraaien tegen de binnenkant van de stator gedrukt door middel van een veer waardoor kamers worden gevormd. Bij het draaien van de rotor vergroten de kamers eerst zodat gas wordt aangezogen.1. Deze kamers ontstaan doordat rotor en stator excentrisch geplaatst zijn ten opzichte van elkaar. Daarna verkleinen de kamers en wordt het gas gecomprimeerd en naar buiten geperst aan de linkerzijde. 4. Stefan Opdenakker 23 .Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Figuur 4. 1. Het gasvormig koudemiddel wordt aan de buitenzijde van de spiralen aangezogen waar ze bepaalde volumes vormen tussen de spiralen.4 Schottencompressor 4.2. Figuur 4. Naarmate de blauwe spiraal verder gaat draaien gaan deze volumes telkens kleiner worden totdat ze uiteindelijk in het midden van de compressor weg geperst worden.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Figuur 4.4 Scrollcompressoren De scrollcompressor bestaat uit een stilstaande spiraal en een spiraal die een circelvormige beweging maakt in de stilstaande spiraal aangedreven door een motor.5 Scrollcompressor Stefan Opdenakker 24 . Op basis van de opstelling van de aandrijving ten opzichte van de compressor onderscheiden we open. hoe hoger de persdruk zal worden van het gas. veel nazicht is dus noodzakelijk. semi-hermetische en hermetische compressoren.1 Open compressoren Bij de open compressoren bevindt de krukas zich buiten de compressor waaraan de aandrijving is bevestigd. Stefan Opdenakker 25 .2.2. Een veel gebruikte aandrijving hierbij is een verbrandingsmotor voor grote installaties. De snelheid van het uittredende gas wordt in het slakkenhuis omgezet in drukenergie wat zorgt voor een tweede drukverhoging. Doordat de waaier met een bepaalde snelheid draait. Hoe hoger het toerental van de waaier die aangedreven is door een motor. Asafdichtingen zijn hier noodzakelijk voor het afdichten van de krukas zodat er geen gas kan ontsnappen. 4. Als het gas de waaier verlaat ontstaat er in het midden van de waaier een onderdruk waardoor nieuw gas wordt aangezogen. Dit is een nadeel omdat de afdichting slijtage en lekken met zich mee brengt.2. Figuur 4. krijgt het gas een snelheid en ook een drukverhoging mee.5 Centrifugaalcompressoren Bij de centrifugaalcompressor wordt het gasvormig koudemiddel aangezogen in het midden van de waaier.6 De centrifugaalcompressor 4.2 Compressoraandrijvingen De aandrijving van de compressor kan geschieden op verschillende manieren bijvoorbeeld door middel van een elektromotor.2.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 4.1. De aandrijving gebeurt hier door middel van een elektromotor die gekoeld wordt door langsstromend koudemiddel langs de wikkelingen van de motor.2. Het koudemiddel in de verdamper wordt op een lage druk gehouden en heeft zo een bepaald kookpunt.3 Verdamper De verdamper zorgt voor het onttrekken van warmte aan een warmtebron en doet dit met behulp van een koudemiddel.2. Omdat de temperatuur waarop het koudemiddel zich bevindt lager is dan de warmtebron neemt deze de warmte op van de bron waardoor het koudemiddel gaat koken of verdampen.2 Semi-hermetische compressoren Bij de semi-hermetische compressor zitten de aandrijving en de compressor in 1 huis. Figuur 4. Stefan Opdenakker 26 .3 Hermetische compressoren Ook bij de hermetische compressoren bevinden de motor en compressor zich in een geheel gesloten en een niet-demontabel huis.7 Hermetisch gesloten compressor 4. Dit type compressor kan praktisch overal toegepast worden. 4.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 4. Deze compressoren worden toegepast in kleinere installaties.2.2. Het geheel is makkelijk demonteerbaar bij een eventueel defect. Hierdoor gaat de aggregatietoestand van het koudemiddel veranderen van vloeistof naar gas en dit onder constante druk. De motor wordt gekoeld door het langsstromend koudemiddel. Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Figuur 4. Op het einde van de verdamper gaat het gas oververhit worden om er zeker van te zijn dat de compressor geen vloeistof aanzuigt. Over het algemeen worden luchtgekoelde verdampers het meest toegepast.3. Uitvoeringen van de luchtgekoelde verdampers zijn: Stefan Opdenakker 27 .2 Soorten verdampers Afhankelijk van de toegepaste warmtebron spreken we van luchtgekoelde of watergekoelde verdampers.1. namelijk: droge verdampers natte verdampers 4.8 Verdampers 4. 4. De lucht moet constant over de koelbatterij heen gestuurd worden hetzij door natuurlijke of geforceerde circulatie. Het voordeel van deze verdamper is dat men geen vloeistofafscheider nodig heeft na de verdamper. 4.3.1.1 Types verdampers We onderscheiden 2 soorten van verdampers. In de verdamper gaat men het vloeibaar koudemiddel blijven recirculeren zodat men hier een grotere warmteafgifte krijgt.5) dat al het koudemiddel verdampt zal zijn aan het einde van de verdamper zodat de compressor enkel gas aanzuigt.3.3.2 Natte verdampers Bij natte verdampers is er een mengsel van vloeistof en gas aanwezig na de verdamper waardoor we hier wel een vloeistofafscheider nodig hebben.1 Droge verdampers Bij droge verdampers is de koudemiddeltoevoer zo geregeld door het expansieventiel (zie 4. Nadeel is wel dat er een grotere hoeveelheid koudemiddel vereist is in het systeem. 1 Plaatverdamper Hier stroomt het koudemiddel door een dunne leiding die omgeven wordt door een goed geleidende plaat. Doordat deze leiding soms zeer lang genomen wordt. kan het zijn dat er drukverlies optreedt in de verdamper.3. Door deze plaat vergroot het geleidend oppervlak en hebben we minder lange leidingen nodig om dezelfde warmte-uitwisseling te bekomen.3 Lamellenverdamper De lamellenverdamper is in feite een combinatie van de plaatverdamper en de slangenverdamper.2 Slangenverdamper De slangenverdamper bestaat uit een lange gebogen leiding waardoor het koudemiddel stroomt.3.9 Plaatverdamper 4. Om dit te verhelpen verdeeld men de verdamper in secties zodat de drukval beperkt blijft.10 Slangenverdamper 4. Stefan Opdenakker 28 . lamellen genoemd die dienen om het contactoppervlak met de lucht te vergroten. Hier worden meerdere leidingen gebruikt die omgeven worden door aluminium platen.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 plaatverdamper slangenverdamper Lamellen verdamper 4.2. Figuur 4.2. Figuur 4.3. maar dan heeft men wel meer koudemiddel nodig dat door de installatie stroomt.2. Om deze reden zal men dit soort verdampers van een ontdooisysteem moeten voorzien.2. Stefan Opdenakker 29 . Als de toevoer van het koudemiddel tijdelijk gestopt wordt. Blijft men verder verdampen dan wordt de ijslaag alleen maar dikker wat als gevolg heeft dat er steeds minder lucht langs de verdamper kan stromen en de warmteuitwisseling eens stil zal vallen.2. Dit gecondenseerd koudemiddel wordt naar de andere verdampers gebracht waardoor deze ook gaan ontdooien.2.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Figuur 4.4. Het koudemiddel gaat nu condenseren waarbij de vrijgekomen warmte hierbij gebruikt wordt voor het ontdooien van de verdamper. Mogelijke ontdooisystemen zijn: Ontdooien met lucht uit de ruimte Ontdooien met persgas Elektrisch ontdooien Ontdooien met warme vloeistof 4.A Ontdooien met lucht uit de ruimte Dit kan alleen toegepast worden als de omgevingstemperatuur zich boven 0°C bevindt.3. De heetgas methode wordt toegepast in systemen waar meerdere verdampers worden gebruikt in 1 installatie.4. 4.3.B Ontdooien met persgas Hierbij onderscheid men 2 methodes: schuifklep en heetgas.4 Ontdooisysteem Als verdampers gaan werken op temperaturen onder het vriespunt dan zal er ijsvorming optreden rond de verdamperleidingen waardoor de warmte-uitwisseling met de omgeving gaat verminderen. Bij het ontdooien met een schuifklep gaat men de stroomrichting van het koudemiddel omkeren zodat de verdamper tijdelijk gaat functioneren als een condensor.3. gaat de lucht uit de ruimte zorgen voor het ontdooien van de verdamper.11 Lamellenverdamper 4. Heetgas of persgas na de compressor gaat condenseren in 1 verdamper zodat deze ontdooit. 1.4 Condensor De condensor is juist zoals de verdamper een warmtewisselaar. 4.1. Het enige verschil met de verdamper is dat de verdamper warmte opneemt terwijl de condensor warmte afgeeft.4.2.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 4. maar omdat deze praktisch hetzelfde zijn als de verdamper hebben we de meeste soorten al gehad.4.3. Stefan Opdenakker 30 .3. 4.1 Soorten condensors Bij de condensors hebben we verschillende soorten.2.C Elektrisch ontdooien Hier worden elektrische verwarmingselementen geplaatst op de verdamper alsook op de lekbak van de verdamper. Het koudemiddel is warmer dan het water waardoor het gaat condenseren waardoor het gas omgezet wordt in vloeistof en daarbij zijn warmte afgeeft aan het water. 4. 4. 4.4. behalve het feit dat zich hierin warm koudemiddel bevindt in de watergekoelde condensor. Tijdens het ontdooien wordt de koudemiddeltoevoer gestopt en zorgen de verwarmingselementen voor de ontdooiing. In plaats van dat deze zijn warmte afgeeft aan water zoals bij de watergekoelde condensors. geeft deze zijn warmte over aan de lucht bij de condensor. Dit komt omdat de condensor het gasvormig koudemiddel omzet naar een vloeibaar koudemiddel waarbij warmte wordt afgevoerd.2 Luchtgekoelde condensors De luchtgekoelde condensors zijn opgebouwd net zoals de luchtgekoelde verdampers.4. Hierbij kan men ook gebruik maken van stoom.1 Watergekoelde condensors Deze heeft dezelfde functie als de watergekoelde verdampers. met meerdere buizen en/of lamellen.4. Het principe hiervan is dat het warme koudemiddel door een buis stroomt die zich bevindt in een koud watervat.D Ontdooien met warme vloeistof Dit wordt toegepast bij indirecte koeling waarbij men warme vloeistof langs het koelelement stuurt. Dit ventiel heeft 2 belangrijke functies. Stefan Opdenakker 31 . al het koudemiddel is al verdampt een stuk voor het einde van de verdamper waardoor ook de oververhitting te groot gaat worden.4.12 Verdampingscondensor 4.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 4. Als er echter te veel koudemiddel naar de verdamper wordt gestuurd gaat deze niet al het koudemiddel kunnen verwerken waardoor men na de verdamper nog vloeistof overhoudt in de plaats van gas. Een tweede functie van het expansieventiel is het bewerkstelligen van het drukverschil tussen condensor en verdamper. Dit is zeer belangrijk omdat in het geval dat er te weinig koudemiddel wordt aangevoerd de volledige verdamper niet benut wordt.3 Verdampingscondensor De buizen van de condensor waardoor het gasvormig koudemiddel stroomt wordt besproeid met water dat uit het reservoir omhoog wordt gepompt. Mede dankzij de ventilator gaat het vallend water gedeeltelijk verdampen doordat het koudemiddel zijn warmte afgeeft en dus afkoelt. namelijk ervoor zorgen dat bij droge verdampers de juiste hoeveelheid koudemiddel wordt aangevoerd. Figuur 4.5 Expansieventiel Het expansieventiel bevindt zich in een installatie na de condensor en voor de verdamper.1. Deze vloeistof gaat dan naar de compressor die de vloeistof niet kan samendrukken met als gevolg dat er vloeistofslag ontstaat en waardoor de compressor schade kan oplopen. Omdat P2 dan verder toeneemt.1. Gaat P1 toenemen dan gaat de voeler een temperatuur T2 waarnemen en komt een bijkomende druk via het capillair boven het membraan te staan met als gevolg dat de druk in de verdamper daalt of dat het koudemiddel sneller gaat verdampen zodat er op het einde van de verdamper een oververhitting plaatsvindt. Dit ventiel werkt met een vaste oververhitting van 5 K en de regeling ervan kan gebeuren volgens inwendige.5.1.1 Automatisch expansieventiel Dit expansieventiel is niet meer dan een regelaar die zorgt dat de verdamperdruk constant wordt gehouden.1. Stefan Opdenakker 32 . gaat het naaldklepje met veer naar beneden gaan zodat er meer koudemiddel wordt doorgelaten naar de verdamper.5.2 TEV Het thermostatisch expansieventiel wordt vooral toegepast bij droge verdampers. 4. Verder is er nog het automatisch expansieventiel. Ze worden vooral toegepast bij de airco’s van auto’s.5. Een TEV met inwendige drukvereffening kan alleen toegepast worden bij verdampers zonder drukverlies. Door zijn opening aan te passen kan deze de toevoer van koudemiddel naar de verdamper regelen.of uitwendige drukvereffening. 4.A Inwendige drukvereffening Hier is de druk (P1) onder het membraan van het expansieventiel gelijk aan deze aan het begin van de verdamper.2.1 Soorten expansieventielen Op basis van opbouw en werking onderscheid men verschillende soorten expansieventielen gaande van een expansiecapillair dat niet meer is dan een zeer dunne en lange leiding waardoor het koudemiddel stroomt. 4. het thermostatisch expansieventiel (TEV) en het elektronisch expansieventiel (EEV).13 Expansieventiel 4.5.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Figuur 4. Het elektronisch expansieventiel of EEV meet de verdamperdruk en de eindtemperatuur en stelt op basis hiervan elektronisch de oververhitting in.1.5. Bij een TEV met uitwendige drukvereffening heeft drukverlies in de verdamper geen effect op de oververhitting op het einde van de verdamper.14 TEV met inwendige drukvereffening 4. kan dit expansieventiel werken met een lagere condensordruk.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Figuur 4. Omdat hier geen gebruik wordt gemaakt van een veer voor de expansie te laten plaats vinden.B Uitwendige drukvereffening De druk na de verdamper samen met de verdamperdruk staan nu samen onder het membraan omdat hier een drukvereffeningsleiding is aangebracht.1.15 TEV met uitwendige drukvereffening 4.5. Stefan Opdenakker 33 . Figuur 4.2.3 EEV Bij het thermostatisch expansieventiel hangt de oververhitting af van de temperatuur in de verdamper terwijl deze op ieder moment dezelfde zou moeten zijn. expanderen in het expansieventiel en vervolgens verdampen in de verdamper. Het gaat condenseren in de condensor. Figuur 4. gaat het koudemiddel andere temperaturen aannemen. maar die mogen tegenwoordig niet meer gebruikt worden vanwege hun ozonaantastende eigenschappen.6 Het koudemiddel Het koudemiddel is een vloeistof die door de compressor wordt rondgepompt in de installatie.16 Elektronisch expansieventiel (EEV) 4. Elk koudemiddel heeft bepaalde eigenschappen die voorgesteld worden in een log P-h diagram.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Figuur 4.17 Log P-h diagram van R134a Stefan Opdenakker 34 . Daarna maakte men gebruik van HCFK’s maar ook deze bevatten nog steeds schadelijke stoffen waardoor men tegenwoordig gebruik maakt van HFK die niet meer schadelijk zijn voor de natuur. Vroeger gebruikte men CFK’s in koelinstallaties. Op de y-as staat de druk in logaritmische schaal afgebeeld en op de x-as staat de opgenomen of afgegeven warmte van het koudemiddel. Door de drukveranderingen wat het koudemiddel ondergaat. De CFK’s en HCFK’s zijn nu verboden. Een koudemiddel is niet meer dan een vloeistof die bij atmosferische druk een lage verdampingstemperatuur bezit. maar kunnen ook alleen voorkomen. is de ring groen dan is er geen probleem. De functie van de droger is om het vocht dat in een installatie is binnengedrongen en gevormde zuren te verwijderen.8 Kijkglas Met het kijkglas in de installatie kan men detecteren als er voldoende koudemiddel zit in de installatie.7 Filter / droger De filter en de droger komen meestal voor in combinatie met elkaar. In de vloeistofafscheider wordt het koudemiddel van richting veranderd waardoor druppels koudemiddel deze omgang niet kunnen volgen en zo op de bodem van de afscheider vallen. 4. Zuren kunnen ontstaan door water dat bevriest in het expansieventiel en kunnen schadelijk zijn voor de onderdelen van de compressor. Op het kijkglas kan men zien als er zich vocht bevindt in de installatie. Het gasvormig koudemiddel kan deze weg wel volgen en gaat zo naar de compressor. Zijn er belletjes aanwezig dan weet men dat er te weinig koudemiddel aanwezig is.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 4. Als de installatie goed gevuld is.9 Vloeistofafscheider De vloeistofafscheider wordt geplaatst in de zuigleiding van de compressor en zorgt ervoor dat de compressor geen vloeistof zal aanzuigen wat vloeistofslag tot gevolg heeft. vuil en eventueel soldeerresten uit het koudemiddel te filteren. Figuur 4. Stefan Opdenakker 35 .18 Filter/droger 4. De filter is het zeef in de installatie en dient om de roest. Is de ring rond het kijkglas geel dan is er een vochtprobleem. zal men niks zien door het kijkglas aangezien het koudemiddel kleurloos is. In dat geval moet er steeds genoeg olie in het carter aanwezig zijn voor de smering van de compressor. In grote installaties kan het zijn dat er weinig olie in het carter zit doordat de olie in de leidingen zitten doorheen de hele installatie.10 Olie-afscheider De olie-afscheider wordt in de persleiding van de compressor geplaatst en zorgt voor de olieterugvoer naar het carter van de compressor.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 4. Figuur 4. Vloeistof in een compressor is nooit goed. dit is waarvoor de olie-afscheider dient. dus plaatst men een terugslagklep in de persleiding.12 Magneetventiel Het magneetventiel is een afsluiter die de doorgang van een leiding gaat afsluiten als deze een signaal krijgt van een pressostaat of thermostaat. 4. In de afscheider gaan de oliedeeltjes op de bodem van de afscheider vallen omdat ze zwaarder zijn dan het gasvormig koudemiddel dat verder stroomt naar de condensor. Stefan Opdenakker 36 . De elektromagneet van het magneetventiel wordt bekrachtigd waardoor de klep van de afsluiter wordt geschakeld.11 Terugslagklep Als een installatie een tijdje stilstaat dan kan het koudemiddel in het vloeistofvat warmer worden dan deze in de compressor waardoor koudemiddel uit het vloeistofvat via de condensor terug naar de compressor gaat vloeien waar het gaat condenseren.19 Olie-afscheider 4. Als er een bepaalde hoeveelheid olie in de afscheider zit dan wordt de olie door de persdruk naar het carter gepompt. Een mengsel van olie en koudemiddel komt de afscheider binnen. Men vermoedde dat het lek zich bevindt op de warmtewisselaar die functioneert als condensor. wat logisch klinkt. In een installatie mogen absoluut geen lekken aanwezig zijn. Dit komt doordat compressor en vloeistofvat staan op een plaat met daaronder 2 L-ijzers bevestigd tegen de muur. De oorzaak hiervan is dat het koudemiddel een CFK is en chlooratomen bezit die de ozonlaag aantasten. Zou men toch de vroegere componenten hergebruiken met een nieuw koudemiddel op de installatie. Stefan Opdenakker 37 . Toen de installatie nog in werking was. vocht en andere verontreinigingen de installatie binnendringen. Bijkomend is dat de voedingskabel voor de compressor zal vervangen worden omdat de vorige niet lang genoeg is. Als de installatie daarna gevuld is met R410A. Deze componenten zoals de compressor en het expansieventiel zullen vervangen worden door componenten die geschikt zijn voor R410A. dan zal dit leiden tot een foutieve werking van het geheel. Ik kreeg dan de opdracht om een tafeltje te fabriceren waarop de 2 componenten bevestigd kunnen worden zodat de trillingen van de compressor via de grond weg kunnen vloeien. Een derde een zeer belangrijk probleem is dat er een lek aanwezig is ergens op de installatie. Dit is ondertussen al een verouderd koudemiddel en mag door de huidige milieuwetgeving niet meer toegepast worden omdat dit koudemiddel schadelijk is voor de natuur en onrechtstreeks ook voor de mens.1 Inleiding In de kelder van A-AIRCOOL bevindt zich een grond/waterwarmtepomp die al enkele jaren buiten gebruik is door een defect aan de installatie. Door het verplaatsen van de componenten zullen de aanwezige koelleidingen eerst gedeeltelijk afgebroken moeten worden en naderhand nieuwe leidingen geplaatst worden. lucht. Ook is er nog een vierde probleem dat de trillingen die ontstaan als de compressor werkt door de muren van de woning getransporteerd worden wat zeer onaangenaam is. Via lekken gaat er niet alleen koudemiddel verloren maar ook kan er als de druk in de installatie door koudemiddelverlies gezakt is tot beneden de atmosferische druk of de omgevingsdruk. Dit lek zal opgespoord worden en gedicht worden ofwel wordt de component vervangen waarin zich het lek bevindt.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 5 De installatie 5. Zoals men eerder in deze bundel heeft gelezen zorgt vocht uit de lucht voor de vorming van zuren en moet absoluut vermeden worden. Een tweede probleem is dat de huidige componenten van de installatie enkel geschikt zijn voor R22. was deze gevuld met koudemiddel R22. zal ik op de installatie enkele metingen verrichten als controle als de installatie correct werkt. Het is de bedoeling dit koudemiddel te vervangen door een gewettigd koudemiddel of HFK hetzij R410A. Dit omdat elke druk overeen komt met een bepaalde temperatuur. Figuur 5.3 Warmtewisselaar Het eerste wat men doet bij een warmtepomp. In tegenstelling tot freon is dit koudemiddel niet schadelijk voor mens of natuur. 1 Manometer zie bijlage 1. koudemiddel of stikstof. Deze HFK of halogeenkoolwaterstof is de vervanger van freon en bestaat voor 50% uit R32 en 50% uit R125.1 Stefan Opdenakker 38 . airco of koelinstallatie is controleren wat er aanwezig is op de installatie.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 5.1 Log P-h diagram van R410A 5. Om dit te weten te komen sluit ik een manometer1 aan op de installatie om de drukken op te meten. Omdat de druk in de installatie zo laag is levert het bijgevolg weinig of geen gevaar op om hier aan te werken. Op de manometer zijn schalen aangebracht zodat je rechtstreeks de temperatuur van het koudemiddel hierop kan aflezen.7 bar. Deze druk bevestigd dat er een lek aanwezig is op de installatie. Nadat ik de manometer had aangesloten op de installatie. Dit is een meter die speciaal gemaakt is voor koelvloeistoffen.2 Het koudemiddel Zoals eerder werd vermeld wordt R22 vervangen door een azeotropische koudemiddelmengeling R410A. las ik een verdamperdruk af rond 0. De druk die de manometer meet is niet de effectieve druk maar een overdruk aangezien deze de verschildruk meet van de druk in de installatie ten opzichte van de atmosferische druk. 2 Tegenstroomprincipe 2 Buizensnijder zie bijlage 1.5 7 Bevestiging warmtewisselaar zie bijlage 1. Op de andere buis heb ik een schräderventiel5 vastgelast.4 5 Schräderventiel zie P 41 figuur 5. Een schräderventiel is een ventiel wat men op een installatie plaatst waarop men een manometer kan aansluiten zonder te veel koudemiddel te verliezen tijdens het aansluiten of aankoppelen. Maar eerst heb ik afdichtingkoord (Teflon8) gewonden in de schroefdraad van de 2 aansluitingen voor het watercircuit op de warmtewisselaar. Eenmaal de warmtewisselaar bevestigd was tegen de muur heb ik de waterleidingen van de collector hierop aangesloten door middel van een paar koppelingen. Eén van de 2 buizen heb ik eerst dicht geknepen met een pitstang en daarna dichtgelast met behulp van een shalmo3 en een baguette4. Dan stikstof gezet op de warmtewisselaar op een druk van 20 bar.7 3 Stefan Opdenakker 39 . Deze warmtewisselaar heb ik vervolgens uit de installatie verwijderd en een identiek dezelfde terug in de plaats gehangen tegen de muur met behulp van 2 draadstangen en een microbar7. Toen ik enkele uren later terug ging kijken was deze druk gezakt zodat ik kon concluderen dat de warmtewisselaar lekt. Ook heb ik de warmtewisselaar rondom volledig geïsoleerd en waar deze grenst aan de muur dubbele isolatie voorzien.3 4 Baguette zie bijlage 1. Specificaties van de warmtewisselaar: Merk: LG Type: tegenstroom => Figuur 5. De manometer werd aangesloten op de schräder en de stikstoffles6 op de andere darm van de manometer. dus heb ik eerst de koelleidingen voor en achter de warmtewisselaar overgesneden met een buizensnijder2.7 6 Stikstoffles zie bijlage 1.2 Shalmo zie bijlage 1.6 8 Teflon zie bijlage 1.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Het lek bevindt zich hoogste waarschijnlijk in de warmtewisselaar die functioneert als condensor. 3 Warmtewisselaar 5. Figuur 5.3 Tafeltje De compressor veroorzaakte tijdens de werking trillingen die zich door de muren van de woning heen bewegen. Voor meer stevigheid te krijgen heb ik koperleidingen tussen de poten vast gelast.4 Tafeltje Stefan Opdenakker 40 .Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Figuur 5. Daarom heb ik een tafeltje ontworpen gemaakt uit een vinylplaat en koperleidingen. Aan de bovenzijde van de poten bevindt zich de vinylplaat waarop de componenten zullen rusten. Draadstangen in de poten zorgen voor het fundament met daar rond koperleidingen. Een oplossing hiervoor is door de compressor in contact te stellen met de vloer zodat de trillingen zich een weg gaan zoeken naar de grond. Omdat zuig. Elektrisch moet ik de compressor uiteraard van voeding voorzien. Aan deze compressor heb ik voetjes geplaatst en vervolgens de compressor bevestigd op het tafeltje met enkele bouten. In de zuigleiding heb ik een schräderventiel gelast zodat men achteraf met een manometer gemakkelijk de lage druk in de installatie kan controleren.5 die nog aanwezig was heb ik vervangen door eenzelfde kabel omdat deze eerst te kort was.5 Compressor 9 Figuur 5. Figuur 5.4 Compressor De compressor die het gasvormig koudemiddel gaat samenpersen was eerst een 3-fase 230V compressor van Copeland van 6.7 Schräderventiel in zuigleiding Schrädersleutel zie bijlage 1. Tijdens het lassen heb ik de schräder uit het ventiel gehaald met een schrädersleutel9 om beschadiging te voorkomen.7 kW.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 5. Later installeerde ik een 3-fasige scrollcompressor van Copeland met hetzelfde vermogen die ik kreeg uit het magazijn van Paul Machiels. De kabel van 3G 2. heb ik nog stukjes koelleiding hieraan gelast en dan deze leidingen aan de compressor gelast.6 Schräder Figuur 5. Eens dat de compressor was aangesloten heb ik een paar kabels hiervan van plaats verwisseld omdat de compressor eerst in de verkeerde richting draaide.en persleiding niet lang genoeg waren.8 Stefan Opdenakker 41 . Het was een hermetisch gesloten zuigercompressor. dit is een uitvoering die door masser werd bedacht.5 meter onder de grond. Figuur 5. De doorlaat in het ventiel is van het type TUAE 2 en is verwisselbaar. Het net bestaat uit 2 koperen koelleidingen die boven elkaar zijn gelegen en in een lus rond het zwembad zijn gelegd op een diepte van 1 en 1. Externe egalisatie wil zeggen dat als de installatie buiten werking is dat zuigdruk en persdruk gaan egaliseren. De verdamper bestaat uit een dubbele inspuiting.6 Expansieventiel Het geplaatste expansieventiel is een thermostatisch expansieventiel met externe egalisatie van het merk Danfoss.8 Verdamper met dubbele inspuiting 5. Figuur 5.9 Thermostatisch expansieventiel Stefan Opdenakker Figuur 5. de warmte wordt dus uit de grond gehaald.5 Verdamper De warmtepomp is van het type grond/water.10 Doorlaat TUAE 2 + afdichtingsring 42 . Dit maakt het gemakkelijker voor de compressor om naderhand aan te lopen.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 5. Wordt de zuigdruk lager dan de ingestelde veerdruk in de pressostaat. Figuur 5.12 Pressostaat Stefan Opdenakker 43 . De pressostaat heb ik bevestigd op het tafeltje naast de compressor. dan wordt de compressor uitgeschakeld.7 Voeler De voeler wordt bevestigd aan de zuigleiding van de compressor en is verbonden met het expansieventiel door middel van een capillaire leiding.11 Voeler 5. Aan de hand van deze druk gaat het expansieventiel zijn doorstoomopening aanpassen. In het capillair bevindt zich een vloeistof die een andere druk gaat aannemen als de voeler een veranderlijke temperatuur opneemt.8 Pressostaat De pressostaat schakelt de compressor op basis van de aanwezige zuigdruk. Figuur 5. De compressor wordt ingeschakeld als de zuigdruk te hoog wordt.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 5. Na het vloeistofvat is een afsluiter geplaatst die we kunnen sluiten zodat we al het koudemiddel in de installatie naar het vloeistofvat kunnen pompen in geval dat er werkzaamheden aan de installatie worden uitgevoerd.9 Vloeistofvat Het vloeistofvat dient om het vloeibaar koudemiddel dat uit de warmtewisselaar komt op te slaan. De droger lost het vocht op dat zich vermengd heeft met het koudemiddel. Figuur 5.14 Filter/droger Stefan Opdenakker 44 .10 Filter/droger De filter filtert al het vuil wat in de installatie aanwezig is zoals roest of lasdeeltjes. Figuur 5.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 5.13 Vloeistofvat 5. anderzijds ziet men niks door het kijkglas. Het water neemt in de warmtewisselaar de warmte op van het langsstromend koudemiddel en stroomt vervolgens door de collector. Figuur 5.11 Kijkglas Het kijkglas dient om te controleren als er zich voldoende koudemiddel in de installatie bevindt. Als er nog vocht zit in het koudemiddel dan kleurt de rand geel. 5.9 Stefan Opdenakker 45 .Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 5.14 Koelleidingen De koelleidingen zijn gemaakt uit koper en verbinden alle componenten met elkaar zodat we een gesloten circuit krijgen. Zodat er niet te veel warmte gedragen door het koudemiddel zou verloren gaan heb ik de leidingen geïsoleerd. De dikte van de koelleidingen zijn niet overal hetzelfde.15 Kijkglas 5.12 Collector Als de installatie in werking is gaat een circulatiepomp ervoor zorgen dat er water wordt rondgepompt door de warmtewisselaar. Rond het kijkglas is een vochtindicator aanwezig. 5. anderzijds kleurt deze groen.13 Zwembad Het zwembad wordt hier gebruikt voor de afname van het warm water en staat in verbinding met de collector door 2 buizen hetzij toevoer en terugvoer. Omdat enkele componenten van plaats zijn veranderd heb ik de koelleidingen ook moeten aanpassen. Komen er tijdens de werking van de installatie belletjes tevoorschijn dan is er te weinig koudemiddel aanwezig. Het schema van het watercircuit10 vindt u terug in de bijlage. 10 Schema watercircuit zie bijlage 1. De collector is gewoon een buis waardoor het opgewarmd water stroomt. Zo vinden we de dikste maat altijd terug bij de zuigleiding. Om de afname te starten moeten de kranen op de buizen uiteraard wel open staan. 10 Temperatuuruitlezingen zie bijlage 1. tevens wordt ook de circulatiepomp in werking gezet. Aan de buitenkant van de kast staat een schakelaar S2 om de warmtepomp in werking te zetten alsook de temperatuuruitlezingen12 van collectortemperatuur en zwembadtemperatuur door middel van een voeler op de desbetreffende plaats.13 15 Manometer zie bijlage 1. Het vacumeren heeft ongeveer een dag in beslag genomen omdat de verdamper bestaat uit een grote lengte aan koperleiding.15 De kast In de kast bevindt zich de nodige 3-fasige voeding voor de compressor. Als hieraan voldaan is mag de thermische beveiliging niet in werking zijn zodat het relais K1 kan geschakeld worden.11 13 Stuurkring zie bijlage 1. Dit wordt gedaan met een manometer15 en een vacuümpomp16.16. Als het relais geschakeld is. 5. Maar voor de compressor kan werken mag de druk in de installatie niet lager zijn dan de ingestelde druk van de pressostaat of hoger zijn dan de hoogste ingestelde druk.1 Vacumeren Voor we de installatie kunnen vullen moet er eerst gevacumeerd worden. 5. 11 Schema met buismaten zie bijlage 1. We plaatsen de fles op de weegschaal en drukken vervolgens op ‘zero’ zodat de weegschaal nu 0 kg weergeeft. 5.12 14 Vermogenkring zie bijlage 1. 5. In de bijlage11 zien we een overzicht van de installatie met alle buismaten erop aangeduid. sluiten de hulpcontacten hiervan zodat de compressor gaat werken als de zekering F2 opstaat. weergegeven in inches.15 18 Koudemiddelfles zie bijlage 1.16 Opstarten van de installatie Nu de installatie volledig is opgebouwd kunnen we beginnen met opstarten. De vacuümpomp sluiten we aan op de centrale aansluiting van de manometer en de manometer sluiten we op zijn beurt aan op de afsluitkraan na het vloeistofvat en op het schräderventiel in de zuigleiding.16 12 Stefan Opdenakker 46 .2 Vullen Na het vacumeren kan de installatie gevuld worden met koudemiddel R410A. Eerst gaan we de installatie vacumeren en daarna vullen. Een schema van stuurkring13 en vermogenkring14 vindt u terug in de bijlage.14 17 Weegschaal zie bijlage 1. De afsluitkraan dient wel open te staan. Hiervoor gebruiken we een weegschaal17 en een koudemiddelfles18 van R410A.16.1 16 Vacuümpomp zie bijlage 1.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 De leidingen verbonden met de pressostaat hebben altijd de kleinste maat. 5. De installatie is nu volledig gevuld met 7.1 bar 16. Dan wordt de installatie in werking gezet en bijgevuld langs de lage drukzijde of de zuigzijde van de compressor totdat ik geen belletjes meer zag verschijnen in het kijkglas.6 °C 11 K Figuur 5.3 bar 5.3 °C 28.2 °C 25.17 Metingen en conclusie Eens de installatie werkte.16 Infrarood temperatuurmeter Meting Nr. Ik ben blijven vullen totdat het vloeistofvat gevuld was.9 °C 8K -9 °C +24 °C 5 bar 15 bar 5.4 °C 22.0 °C 25.17. heb ik enkele metingen hierop uitgevoerd wat betreft temperatuur en druk en trok ik hieruit een conclusie die later volgt.2 bar 15.6 °C 8K -10 °C +25 °C 4. Meting 1 Meting 2 Meting 3 Meting 4 T verd T cond P zuig P pers T zuig T pers T vloei Over verhitting -7 °C +25 °C 5.3 °C 10 K -8 °C +28 °C 5.4 °C 23.9 bar 15 bar 5.8 °C 21.1 Metingen Metingen heb ik uitgevoerd door middel van een infrarood temperatuurmeter voor de temperaturen en de manometer voor de drukken.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 De fles wordt aangesloten op de manometer die nog aangesloten is op de installatie.7 °C 21. 5.17 Resultaat van de metingen Stefan Opdenakker 47 . Figuur 5.2 bar 5.0 °C 25. Zo kwam ik tot het onderstaande resultaat.5 kg R410A. Eerst gaan we vullen langs de hoge drukzijde of de perszijde van de compressor. De oorzaak hiervan is dat de compressor te veel damp uit de verdamper zuigt waardoor de druk en dus ook de verdampingstemperatuur in de verdamper zakt. dan zou men 30 W/m2 warmte uit de grond kunnen onttrekken omdat we in Kortessem zitten met natte leemgrond. Ook de persdruk is te laag waardoor de condensatietemperatuur niet ideaal is.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Tverd= verdampingstemperatuur Tcond= condensatietemperatuur Pzuig= zuigdruk of lage drukzijde Ppers= persdruk of hoge drukzijde Tzuig= aanzuigtemperatuur Tpers= perstemperatuur Tvloei= vloeistoftemperatuur (temperatuur voor het vloeistofvat) Oververhitting= verschiltemperatuur tussen verdampertemperatuur en de temperatuur vlak na de verdamper 5.17. Nu weten we echter niet hoeveel vermogen of warmte men zal onttrekken aan de grond.18.2 Conclusie Het eerste wat ik kan vaststellen is dat de verdampingstemperatuur aan de lage kant is die in verband staat met de lage druk in de installatie. In de veronderstelling dat dit systeem winstgevender zal zijn als een traditioneel captatienet gaan we bijvoorbeeld uit dat men hiermee 40 W/m2 warmte uit de grond kan halen. hebben we een compressor gekozen uit de catalogus van GAF die u hier ziet. 5. De lengte van de 2 lussen die de verdamper voorstellen is ongeveer gelijk aan 100 meter en liggen zoals eerder gezegd onder de grond rond het zwembad. Dit omdat de verdamper die in dit project gebruikt is. Bijgevolg is de warmteafgifte naar het collectorwater kleiner doordat de condensor ook niet volledig benut wordt. Als we hier gewerkt hadden met een gewoon horizontaal captatienet. namelijk: Verdampingstemperatuur= 0°C Condensortemperatuur= 40°C Oververhitting= ± 5K Stefan Opdenakker 48 . gemaakt is door masser en alleen zij weten hoe men hiervan het vermogen juist moet bepalen.1 Bepalen van de compressor Omdat we niet kunnen weten hoe groot de compressor juist dient te zijn zodoende dat de installatie ideaal zou werken.18 Kleinere compressor 5. Als we aannemen dat 1 meter leiding warmte onttrekt aan 1 m2 grond. Het verdampervermogen zou dan worden: Po= 100 x 40 = 4 kW Dit vermogen geldt wel bij ideale omstandigheden. Om de werking te verbeteren zal een compressor met een kleinere capaciteit geplaatst worden. dan bekomen we een verdamperoppervlakte van 100 m2. Het gevolg is dat de verdamper nu niet volledig benut wordt waardoor de oververhitting op het einde van de verdamper te groot wordt wat het tweede probleem is. 17 Log P-h diagram zie bijlage 1. Hieronder staat de gekozen compressor afgebeeld met zijn eigenschappen. Merk: LG Voeding: 1 x 230V Vermogen: 5. De enthalpie van de compressor in de rode curve: Δhc = (470-430) = 40 kJ/kg Het compressorvermogen wordt hier dan: Pc = (4 kW x 40) / 30 = 5. De enthalpie van de compressor in de groene curve: Δhc = (460-430) = 30 kJ/kg Dit komt overeen met een compressorvermogen van 4 kW.4 kW geschikt is.3 kW Uit de catalogus vinden we dan dat compressor GJ 222 P met 5.4kW Bij To= 7°C en Tww= 55°C Condensator: 35µF Figuur 5. geeft ons de groene curve.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Deze temperaturen uitgezet in het log P-h diagram19.17 Stefan Opdenakker 49 . De vermogens weergegeven in de catalogus van GAF zijn enkel correct bij een verdampertemperatuur van +7°C en een condensortemperatuur van +55°C.19 Nieuwe compressor 19 20 Log P-h diagram zie bijlage 1.18 Catalogus van compressoren Ook deze temperaturen zetten we uit in het diagram20. *Watt (CECOMAF): Tverdamping: +7°C – Tcondensatie: +55°C Figuur 5. we krijgen zo de rode curve. Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 5.18.2 Elektrische aanpassingen Omdat de compressor nu monofasig gevoed moet worden, zal er elektrisch gezien enkele wijzigingen aangebracht worden zoals de 3-fasige zekering te vervangen door een monofasige zekering. De aangepaste vermogenkring met de condensator vindt u terug in de bijlage21. Figuur 5.20 3-fasige zekering Figuur 5.21 monofasige zekering 5.18.3 Nieuwe metingen Nadat alle aanpassingen gebeurd waren, kon ik opnieuw enkele metingen gaan doen. Meting Nr. T verd T cond P zuig P pers T zuig T pers T vloei Over verhitting Meting 1 +2 °C +39 °C 7,5 bar 22,5 bar 3,7 °C 41,4 °C 26,7 °C 6K Meting 2 0 °C +39 °C 7,4 bar 22,5 bar 3,4 °C 41,8 °C 26,8 °C 6K Figuur 5.22 Nieuwe metingen 5.18.4 Eindconclusie We zien direct dat de verdampertemperatuur en condensortemperatuur nagenoeg ideaal zijn evenals de oververhitting op het einde van de verdamper. Praktisch gezien pendelt de compressor nu niet meer. De voorgaande compressor zoog te veel damp uit de verdamper zodat de verdamperdruk zakte. Deze druk zakte beneden de lage drukbeveiliging waardoor de compressor uitschakelde en niet veel later terug inschakelde, dit telkens weer opnieuw. Ik heb dan nog de stroom gemeten met een ampèretang22 tijdens het opstarten en tijdens de werking van de installatie. Ik heb een perfect geregelde warmtepomp verkregen door de nodige aanpassingen en de hulp van stagepromotor Paul Machiels en zijn werknemers. 21 22 Aangepaste vermogenkring zie bijlage 1.18 Ampèretang zie bijlage 1.19 Stefan Opdenakker 50 Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie Stefan Opdenakker 2009-2010 51 Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie Stefan Opdenakker 2009-2010 52 Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie Stefan Opdenakker 2009-2010 53 . Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie Stefan Opdenakker 2009-2010 54 . Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie Stefan Opdenakker 2009-2010 55 . Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie Stefan Opdenakker 2009-2010 56 . Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie Stefan Opdenakker 2009-2010 57 . Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie Stefan Opdenakker 2009-2010 58 . Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie Stefan Opdenakker 2009-2010 59 . Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie Stefan Opdenakker 2009-2010 60 . jpg 3.be => koel.4 : Koel.aewkalders.1 : warmtetransport 3.a-aircool.5 : Verticale warmtewisselaar http://www.nl/Afbeeldingen/waterwaterwarmtepomp%20grondwater.png 3.planeteco.jpg 3.a-aircool.8 : Buitenlucht http://www.gif 3.a-aircool.aspeslaghbvba.2 : Merken www.be/uploads/images/13_1.5 : Wijnbewaring www.en vriesinstallaties 2.3 : Bodemtemperatuur http://www.be 2.7 : Oppervlaktewater http://www.be/fotos/Image/Warmtepomp_waterwater_principe_4.warmtepompinstallateur.en vriesinstallaties www.lokinstallatietechniek.img.be/Mx_Photos/nl/810/2726_BCFF0517-1438-4BFBDA75517AB3B9C33F_NL.nibenl.be => warmtepomp 3.be/images/bodemwaterfoto.6 : Warmtepomp www.a-aircool.a-aircool.6 : Grondwater http://www.jpg 3.eu/upload/principle/hus/sea.4 : Horizontale grondwarmtewisselaar http://www.jpg 3.a-aircool.1 : A-aircool www.immoweb.2 : Schema compressiewarmtepomp www.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Lijst van illustraties Figuur 2.be => airconditioning 2.be => wijnbewaring 2.3 : Uitvoeringen airconditioning www.be => airconditioning 2.nl/userfiles/werking.jpg Stefan Opdenakker 61 .1 : Temperatuurverloop => Boek: Warmtepompen voor woningverwarming: hoofdstuk 4. eu => 12.10 : Slangenverdamper www.Compressoren => Roterend => Centrifugaal => Werking 4.eu => 12.eu => 10.5 : Scrollcompressor www.6 : Centrifugaalcompressor www.hvac-leren.Compressoren => Zuiger => Werking 4.eu => 10.eu/upload/principle/hus/exhaust_air.7 : Hermetisch gesloten compressor www.hvac-leren.Verdampers en condensors => Verdampers => Droge => Voor.1 : Log P-h diagram www.hvac-leren.hvac-leren.11 : Lamellenverdamper www.eu => 12.hvac-leren.Verdampers en condensors => Verdampers => Uitvoeringen => Luchtkoelers => Roll-bond-plaatverdamper 4.12 : Verdampingscondensor www.3 : Schroefcompressor www.eu => 12.eu => 10.hvac-leren.eu => 9.hvac-leren.nibenl.Compressoren => Roterend => Schroef => Uitvoering 4.hvac-leren.Compressoren => Zuiger => Hermetisch gesloten 4.be/content_compair_nl/PLT_data/producten/Persluchtcompre ssoren/265_basis_tekening%20werkingsprincipe_schotencompressor.jpg 4.hvac-leren.2 : Cyclus zuigercompressor www.Verdampers en condensors => Condensors => Uitvoeringen => Verdamping Stefan Opdenakker 62 .eu => 10.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 3.hvac-leren.Verdampers en condensors => Verdampers => Uitvoeringen => Luchtkoelers => Slangenverdamper 4.en nadelen 4.4 : Schottencompressor www.Compressoren => Roterend => Scroll => Werking 4.9 : Ventilatielucht http://www.Koudemiddelen en koudedragers => h / log P-diagram 4.8 : Verdampers www.hvac-leren.9 : Plaatverdamper www.eu => 10.eu => 12.gevekecompair.Verdampers en condensors => Verdampers => Uitvoeringen => Luchtkoelers => Lamellenverdamper 4.jpg 4. 17 : Log P-h diagram van R134a http://www.Expansieapparatuur => Expansieapparaten => TEV => Uitwendig => Uitwendig 4.3: Warmtewisselaar => Foto 5.hvac-leren.eu => 11.13 : Expansieventiel www.6: Schräder => Foto 5.Expansieapparatuur => Expansieapparaten => TEV => Inwendig => Regeling 4.16 : Elektronisch expansieventiel (EEV) www.itcmp.1: Log P-h diagram van R410A http://www.nl/images/img_expansieventiel.jpg 4.7: Schräderventiel in zuigleiding => Foto 5.Hulpapparatuur van een koelinstallatie => Olieafscheiders => Werking 5.19 : Olie-afscheider www.14 : TEV met inwendige drukvereffening www.magnageo.jpg 4.5: Compressor => Foto 5.gif 5.eu => 11.de/album_mod/upload/R410A_LOG_P_H.jpg 4.eu => 11.2: Tegenstroomprincipe => Afbeelding gemaakt met AutoCAD 5.4: Tafeltje => Foto 5.8: Verdamper met dubbele inspuiting => Afbeelding gemaakt met AutoCAD 5.hvac-leren.kaelte-treffpunkt.18 : Filter/droger http://www.pwr.pl/~kriogen/Wyklady/PodsChlod/wykresy/R134a.kluytmans-autos.11: Voeler => Foto Stefan Opdenakker 63 .Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 4.hvac-leren.Expansieapparatuur => Expansieapparaten => EEV => Uitvoeringen 4.hvac-leren.10: Doorlaat TUAE 2 + afdichtingsring => Foto 5.nl/images/airco/accumulator.wroc.eu => 13.15 : TEV met uitwendige drukvereffening www.9: Thermostatisch expansieventiel => Foto 5. 12: Pressostaat => Foto 5.15: Kijkglas => Foto 5.22: Nieuwe metingen => Tabel gemaakt in Word Stefan Opdenakker 64 .be/lgcomp.roteg.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 5.13: Vloeistofvat => Foto 5.nl/Image/TT-IR-ST-410/scantemp_410.jpg 5.gaf.17: Resultaat van de metingen => Tabel gemaakt in Word 5.html 5.14: Filter/droger => Foto 5.20: 3-fasige zekering => Foto 5.18: Catalogus van compressoren http://www.19: Nieuwe compressor => Foto 5.16: Infrarood temperatuurmeter http://www.21: Monofasige zekering => Foto 5. rudy-shop.com/electheatingfaqnl. Compressoren. Gent: Vyncke 1988 Organisatie voor Duurzame Energie Vlaanderen.wikipedia.Professionele Bachelor Elektromechanica Klimatisatie 2009-2010 Literatuurlijst Boeken - Verheugen.masser.be www.hvac-leren.ICIKH.be www. W.energiesparen. Warmtepompen voor woningverwarming. Brussel: Poot Printers 1998 Websites - www. koelmachines.be www.a-aircool. ventilatoren.htm www.eu www.gaf.org Stefan Opdenakker 65 .be/warmtepompen www.be www.