MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJSZEFOSTWO OBRONY PRZECIWLOTNICZEJ Wojska OPL ……./2013 INSTRUKCJA O POWSZECHNEJ OBRONIE PRZECIWLOTNICZEJ W SIŁACH ZBROJNYCH RP WARSZAWA 2013 1 2 SPIS TREŚCI Strona WSTĘP………………………………………………………………………………........... 4 Rozdział 1. ZASADY OGÓLNE POWSZECHNEJ OBRONY PRZECIWLOTNICZEJ…………... 6 Rozdział 2. ORGANIZACJA POWSZECHNEJ OBRONY PRZECIWLOTNICZEJ W MIEJSCACH STAŁEGO I CZASOWEGO POBYTU……………………………….. 9 2.1 Przygotowanie stanów osobowych i rejonów zakwaterowania do wymogów powszechnej obrony przeciwlotniczej……………………………......................... 9 2.2 Organizacja powszechnej obrony przeciwlotniczej w miejscach czasowego pobytu ……………………………………….......................................................... 13 2.3 Zadania, wyposażenie i dokumentacja służb dyżurnych w zakresie realizacji przedsięwzięć powszechnej obrony przeciwlotniczej……………………………. 14 Rozdział 3. ZASADY SZKOLENIA Z POWSZECHNEJ OBRONY PRZECIWLOTNICZEJ…….. 16 3.1 Planowanie i organizacja szkolenia programowego oraz uzupełniającego…………………………………………………………………….. 16 3.2 Organizacja i prowadzenie treningów POPL oraz treningów w systemie powszechnego ostrzegania i alarmowania………………................................. 17 3.3 Sprawdzian i ocena funkcjonowania podsystemu powszechnej obrony przeciwlotniczej……………………………………………………………………... 19 Rozdział 4. POWSZECHNA OBRONA PRZECIWLOTNICZA W DZIAŁANIACH BOJOWYCH……………………………………………………………………………...... 20 4.1 Organizacja powszechnej obrony przeciwlotniczej w różnych sytuacjach taktycznych………………………………………………………………………….. 20 4.2 Organizacja powszechnej obrony przeciwlotniczej podczas przemieszczenia i postoju…………………………………….......................................................... 21 Rozdział 5. ZASADY PROWADZENIA ZORGANIZOWANEGO OGNIA DO CELÓW POWIETRZNYCH NIESPECJALISTYCZNYMI ŚRODKAMI RAŻENIA…………….. 23 5.1 Podstawowe zasady strzelania do celów powietrznych z broni osobistej i pokładowej ………………………………………………………………………… 23 5.2 Strzelanie do wolno lecących celów powietrznych……………………………… 24 5.3 Strzelanie do szybko lecących celów powietrznych…………………………….. 25 5.4 Strzelanie do celu atakującego z lotu nurkowego………………………………. 26 5.5 Strzelanie do desantów spadochronowych……………………………………… 27 ZAŁĄCZNIKI………………………………………………………………………............. 28 1. Zakres przedsięwzięć powszechnej obrony przeciwlotniczej realizowanych przez dowódcę jednostki wojskowej (szefa instytucji) SZ RP.......................... 29 Zadania, lokalizacja, wyposażenie i zasady pracy 2. posterunku obserwacyjnego …………............................................................. 30 3. Oznakowanie oraz dokumentacja schronu OPL i szczeliny przeciwlotniczej... 35 4. Ocena działalności jednostki wojskowej (instytucji) w zakresie powszechnej obrony przeciwlotniczej…………………………………………..... 39 5. Ogólny schemat czynności jednostki wojskowej (instytucji) po ogłoszeniu alarmu powietrznego……………………………………………… 40 6. Wykaz zalecanej tematyki szkoleniowej z powszechnej obrony przeciwlotniczej……………………………………………………………………... 41 3 WSTĘP 1. Niniejsza instrukcja jest podstawowym dokumentem regulującym funkcjonowanie powszechnej obrony przeciwlotniczej (POPL) jako podsystemu (elementu) w systemie zdolności do przetrwania i ochrony wojsk Sił Zbrojnych RP (SZ RP). Stanowi podstawę do opracowania i wprowadzenia do użytku służbowego szczegółowych instrukcji (poradników, wytycznych) uwzględniających specyfikę i uwarunkowania poszczególnych rodzajów sił zbrojnych i instytucji. 2. Podsystem powszechnej obrony przeciwlotniczej organizuje się i realizuje we wszystkich jednostkach wojskowych (instytucjach) SZ RP, na wszystkich poziomach dowodzenia, w każdym rodzaju działań oraz w warunkach pokoju na zasadzie powszechności. 3. Stosowany w dalszej części instrukcji zwrot „jednostka wojskowa” oznacza samodzielną jednostkę organizacyjną SZ RP, funkcjonującą na podstawie nadanego przez Ministra Obrony Narodowej etatu określającego jej strukturę wewnętrzną, posługującą się pieczęcią urzędową z godłem państwowym i nazwą (numerem) jednostki. „Instytucja” oznacza każdą inną komórkę organizacyjną sił zbrojnych wyodrębnioną pod względem organizacyjnym, nie wchodzącą w skład związku operacyjnego (ZO) lub taktycznego (ZT), np.: dowództwo, sztab, zarząd, departament, biuro, ośrodek, centrum, baza, składnica, klub, itp. 4. Określenie „dowódca” oznacza dowódcę jednostki organizacyjnej SZ RP, dowódcę pododdziału, oddziału, związku taktycznego i operacyjnego (równorzędnego). Określenie „szef” oznacza szefa (dyrektora, kierownika, komendanta-równorzędnego) innej instytucji lub komórki organizacyjnej występującej w strukturze Sił Zbrojnych RP. 5. Organizatorami podsystemu powszechnej obrony przeciwlotniczej w jednostkach wojskowych (instytucjach) SZ RP i odpowiedzialnymi za jego funkcjonowanie są ich dowódcy (szefowie). Nadzór merytoryczny nad podsystemem sprawuje szef sztabu jednostki lub oficer pionu operacyjnego (jeśli nie występuje-osoba funkcyjna wyznaczona rozkazem przełożonego). 6. Dowódcy wszystkich poziomów dowodzenia zobowiązani są do organizowania oraz prowadzenia powszechnej obrony przeciwlotniczej w pełnym zakresie z wykorzystaniem wszelkich możliwych, dostępnych sił i środków, w każdych warunkach i sytuacjach. 4 9. szefa) zawiera Załącznik 1. Powszechna obrona przeciwlotnicza Wojsk Specjalnych realizowana jest zgodnie z odrębnymi ustaleniami. Dopuszcza się odstępstwa od zapisów niniejszej instrukcji w przypadkach uzasadnionych specyfiką. 12. Szefowie pozostałych jednostek organizacyjnych i instytucji wojskowych SZ RP zobowiązani są do realizacji postanowień niniejszej instrukcji w zakresie właściwym do możliwości oraz posiadanych sił i środków. Powszechna obrona przeciwlotnicza specjalistycznych sił morskich Marynarki Wojennej realizowana jest w ramach samoobrony pojedynczego okrętu. 5 .7. 10. Dowódcy (szefowie) pozostałych jednostek (instytucji) zobowiązani są do współpracy i organizowania podsystemu POPL zgodnie z wytycznymi odpowiedzialnego. W przypadku stacjonowania w garnizonie (kompleksie koszarowym) dwóch lub więcej jednostek wojskowych (instytucji) odpowiedzialność za funkcjonowanie powszechnej obrony przeciwlotniczej ponosi dowódca garnizonu (osoba odpowiedzialna za kompleks koszarowy). grupy zadaniowej/zespołu okrętów w porcie. 13. potrzebami i możliwościami jednostki wojskowej (instytucji) SZ RP. 11. „Zakres przedsięwzięć powszechnej obrony przeciwlotniczej realizowanych przez dowódcę jednostki wojskowej (szefa instytucji) SZ RP”. Oddziały i pododdziały wojsk obrony przeciwlotniczej wyposażone w specjalistyczne uzbrojenie przeciwlotnicze stosują zapisy niniejszej instrukcji w zakresie nie naruszającym zasad ich taktycznego (operacyjnego) wykorzystania oraz bojowego przeznaczenia. Szczegółowe zadania organizatora podsystemu POPL (dowódcy. 8. rejonie ześrodkowania oraz podczas prowadzenia działań na morzu. Realizowane jest od poziomu związku taktycznego (ZT) wzwyż na podstawie informacji uzyskanych z ośrodków rozpoznania radiolokacyjnego i radioelektronicznego w ramach narodowego i sojuszniczego systemu rozpoznania lub na podstawie informacji otrzymanych z jednostek podległych. ostrzeganie i alarmowanie o zagrożeniu uderzeniami z powietrza oraz zorganizowaną walkę ze środkami napadu powietrznego przy użyciu niespecjalistycznych środków rażenia. drużynie). a także wskazanie zalecanych działań zabezpieczających i ochronnych.1. Szczegółowe wyposażenie. przynależności i typów samolotów (śmigłowców). Pozostałe jednostki organizacyjne i instytucje informacje o zagrożeniu atakiem z powietrza uzyskują z systemu powszechnego ostrzegania i alarmowania. Powszechna obrona przeciwlotnicza (POPL) to zespół aktywnych i pasywnych przedsięwzięć mających na celu samoobronę (samoosłonę) własnych sił (obiektów) przed rozpoznaniem i uderzeniami środków napadu powietrznego (ŚNP) przeciwnika oraz minimalizujących skutki potencjalnych uderzeń. realizowanym przy użyciu dostępnych. 1. współdziałających i nadrzędnych. ustalenie liczby. 6 . własnych sił obserwatorów. W ramach aktywnej powszechnej obrony przeciwlotniczej prowadzi się optyczno-wzrokowe rozpoznanie przestrzeni powietrznej. i środków przyrządów rozpoznania (posterunków optycznych).Rozdział 1. Umożliwia obserwacyjnych. ZASADY OGÓLNE POWSZECHNEJ OBRONY PRZECIWLOTNICZEJ 1. Rozpoznanie optyczno przestrzeni wzrokowe powietrznej prowadzą posterunki obserwacyjne wystawiane od poziomu batalionu wzwyż (równorzędne) oraz obserwatorzy w kompanii (plutonie. Ostrzeganie wojsk to działanie mające na celu przyjęcie oraz terminowe przekazanie do podległych wojsk (sił) komunikatów (sygnałów) uprzedzających o prawdopodobnym wystąpieniu zagrożenia uderzeniami środków napadu powietrznego. ugrupowania bojowego lotnictwa przeciwnika oraz charakteru jego działań. Rozpoznanie optyczno-wzrokowe przestrzeni powietrznej jest zasadniczym sposobem wykrywania oraz identyfikacji obiektów powietrznych (swój-obcy). zasady pracy i zadania posterunku obserwacyjnego zawiera Załącznik 2. 2. gongiem. W tym celu wyznacza się pododdziały dyżurne (w składzie nie mniejszym niż pluton). Alarmowanie organizuje się i prowadzi na podstawie rozpoznania własnego lub komunikatów (sygnałów) ostrzegawczych z dostępnych źródeł rozpoznania technicznego i wzrokowego. transportery) posiadające pokładowe uzbrojenie strzeleckie umożliwiające prowadzenie zorganizowanego ognia do celów powietrznych (nie dotyczy oddziałów i pododdziałów wojsk obrony przeciwlotniczej wyposażonych w specjalistyczne uzbrojenie artyleryjskie i rakietowe). pododdziałów (oddziałów). pododdziałów (sił) własnych oraz prowadzonych przez nie działań. przygotowanie schronów i ukryć (szczelin) przeciwlotniczych oraz likwidację skutków uderzeń lotniczych. Obejmuje: maskowanie. w tym wprowadzenie stanu gotowości dla pododdziałów dyżurnych oraz ukrycie w schronach pozostałego stanu osobowego jednostki. pozostające rotacyjnie w natychmiastowej gotowości do otwarcia ognia do atakujących celów powietrznych. Szczegółowe zasady prowadzenia zorganizowanego ognia z broni osobistej i pokładowej do celów powietrznych przedstawiono w Rozdziale 5. a także utrudnienie przeciwnikowi skutecznego rażenia ogniowego.Alarmowanie wojsk to działanie realizowane w przypadku wystąpienia realnego uderzenia przeciwnika powietrznego. racą świetlną oraz przez techniczne środki łączności). 1. syreną. mające na celu natychmiastowe przekazanie sygnału „Alarm powietrzny” do określonych osób. Pasywna powszechna obrona przeciwlotnicza obejmuje czynności minimalizujące skutki powstałe w wyniku potencjalnych uderzeń przeciwnika powietrznego. rozśrodkowanie sił i środków. a także podjęcie wcześniej zaplanowanych czynności na sygnał. Maskowanie to zespół czynności mających na celu ukrycie sił i środków przed rozpoznaniem powietrznym przeciwnika. 7 . Aktywna walka ze środkami napadu powietrznego realizowana jest we wszystkich oddziałach i pododdziałach wszystkich rodzajów wojsk wyposażonych w osobiste uzbrojenie strzeleckie (karabiny maszynowe wszelkich typów) oraz pojazdy (wozy bojowe. wprowadzenie w błąd co do położenia oddziałów. Sygnały o zagrożeniu z powietrza podaje się dostępnymi sposobami (głosem. Rozśrodkowanie nie powinno utrudniać dowodzenia. pododdziały (siły) rozśrodkowuje się z uwzględnieniem otrzymanych przez nie zadań. posiadanego czasu. przeciwlotniczych polega na przystosowaniu istniejącej infrastruktury koszarowej. Likwidacja skutków uderzeń przeciwnika powietrznego obejmuje działania mające na celu odtworzenie gotowości bojowej pododdziałów oraz przywrócenie korzystnych do prowadzenia dalszych działań po uderzeniu z powietrza. malowanie maskujące. maskowanie świateł i elementów odblaskowych oraz wykorzystując maskujące właściwości i ukształtowanie terenu. zmniejszające własne straty oraz stwarzające dogodne warunki do prowadzenia walki.Maskowanie realizuje się własnymi siłami i środkami w sposób ciągły. a także ograniczając czas pracy urządzeń elektronicznych. stosując głównie etatowe i podręczne środki maskujące. wykonaniu prac inżynieryjnych oraz wykorzystaniu ochronnych właściwości terenu w celu zapewnienia stanom osobowym ochrony przed oddziaływaniem ogniowym przeciwnika powietrznego. współdziałania. właściwości ochronnych sprzętu bojowego (obiektów) oraz charakteru terenu. Rozśrodkowanie sił i środków powinno umożliwiać Przygotowanie prowadzenia schronów ognia (szczelin) do celów powietrznych. tworzenia ugrupowania bojowego (marszowego) i prowadzenia działań bojowych. Rozśrodkowanie to rozmieszczenie wojsk (sił i środków) minimalizujące efektywność użycia uzbrojenia przez przeciwnika. 8 warunków . pory doby i warunków atmosferycznych. Oddziały. (garnizonowych) powietrzne Posterunek i oraz alarmowanie może realizować dodatkowo zadania w zakresie wykrywania wybuchów jądrowych.1. lecz jego skład i wyposażenie muszą wówczas zostać rozszerzone zgodnie z odrębnymi wymogami w tym zakresie. zaplanowanie i przygotowanie sił i środków do rozśrodkowania. uderzeń chemicznych oraz wykrywania i monitorowania skażeń. Posterunek rozmieszcza się na dachu budynku lub wieży (ewentualnie w terenie w pobliżu koszar) w miejscu zapewniającym obserwację okrężną oraz ochronę przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi. ORGANIZACJA POWSZECHNEJ OBRONY PRZECIWLOTNICZEJ W MIEJSCACH STAŁEGO I CZASOWEGO POBYTU 2.1. Przystosowanie rejonu do wymogów POPL obejmuje: organizację optyczno - wzrokowego rozpoznania przestrzeni powietrznej. 2. Przygotowanie stanów osobowych i rejonów zakwaterowania do wymogów powszechnej obrony przeciwlotniczej 2.Rozdział 2.2. 2.1. Wymaga to przystosowania rejonu (obiektu) i infrastruktury koszarowej oraz stosowania szeregu przedsięwzięć o charakterze organizacyjnym i szkoleniowym. Powinien posiadać łączność przewodową lub radiową z oficerem dyżurnym (operacyjnym) oraz dokumentację i wyposażenie w odpowiednim z treścią Załącznika 2.1. maskowania oraz likwidacji skutków uderzeń ŚNP. Organizowanie podsystemu w miejscach stałego powszechnej obrony przeciwlotniczej i czasowego pobytu realizuje się w celu przygotowania stanu osobowego jednostki do działania w warunkach zagrożenia uderzeniami z powietrza. 9 zestawie (skrzyni) zgodnie . przygotowanie stanowisk ogniowych (szczelin przeciwlotniczych) dla pododdziałów dyżurnych oraz schronów OPL dla pozostałego stanu osobowego jednostki.1.3. Rozpoznanie optyczno-wzrokowe w warunkach garnizonowych prowadzą Posterunki Obserwacyjne (PO) organizowane samodzielnie lub wspólnie dla obserwatorzy na korzyść kompleksów prowadzący własnego koszarowych rozpoznanie pododdziału. 1. radiotelefon. Stanowiska ogniowe dla pododdziałów dyżurnych wybiera się i przygotowuje w obrębie lub pobliżu koszar (na placach ćwiczeń. światło zastępcze (lampy elektryczne. zapewniać prowadzenie obserwacji w sektorze nie mniejszym niż 180° azymutu. związku taktycznego . radiostacja).2. znajdować się z dala od składowisk materiałów potęgujących skutki uderzeń lotniczych (np.5. w parkach sprzętu technicznego itp. sprzęt przeciwpożarowy (gaśnice). MPS) oraz linii wysokiego napięcia.1. pomieszczenia podziemne. Przygotowanie schronów OPL ma na celu zapewnienie ochrony przed środkami rażenia przeciwnika powietrznego stanowi osobowemu jednostki nie zaangażowanemu bezpośrednio w walkę. 10 . instrukcję dyżurnego schronu. Na schrony OPL można przystosować infrastrukturę koszarową. żywność i wodę (w sytuacji realnego zagrożenia). 2. Jeżeli jest to możliwe. sprzęt saperski (oskard. Stanowiska te powinny: umożliwiać bezpieczne prowadzenie zorganizowanego ognia w wycinku przestrzeni powietrznej nie mniejszym niż 90° azymutu. Każde z adaptowanych pomieszczeń w miarę możliwości powinno mieć awaryjne (zapasowe) wyjście. bunkry oraz inne obiekty. ławki lub taborety. instrukcję zachowania się w schronie OPL. jednak czas ich przystosowania nie może przekraczać trzech roboczogodzin (rbh). oddziału. łopata. amunicji.). Każde pomieszczenie przeznaczone na schron powinno być oznaczone tabliczką informacyjną i po dostosowaniu posiadać następujące wyposażenie: urządzenia filtrowentylacyjne (w miarę możliwości i potrzeb). stanowiska należy rozbudować inżynieryjnie.4. Na zewnątrz budynków i na klatkach schodowych prowadzących do schronów należy umieścić strzałki koloru białego z czarnym napisem „DO SCHRONU OPL”. operacyjnego) lub instytucji. Uwaga: W pojedynczym schronie (szczelinie) nie powinno znajdować się więcej niż połowa stanu osobowego dowództwa i sztabu jednostki (pododdziału. środek łączności ze służbą dyżurną (telefon. głównie piwnice. topór). latarki). łom. Likwidacja skutków uderzeń przeciwnika powietrznego obejmuje planistyczno-organizacyjne przygotowanie sił i środków do ewakuacji rannych i kontuzjowanych.7. Po wprowadzeniu wyższych stanów gotowości bojowej należy niezwłocznie przystąpić do wykonania prac inżynieryjnych w pełnym zakresie. Przygotowanie sił i środków do rozśrodkowania obejmuje zespół przedsięwzięć planistycznych i organizacyjnych mających na celu takie rozmieszczenie stanów osobowych i uzbrojenia (przy wykorzystaniu istniejącej infrastruktury i właściwości terenu).8. Wszelkie zadania dla podległych sił powinny zostać wcześniej określone i zaplanowane. aby w jak największym stopniu ograniczyć rozpoznanie i ewentualne straty wynikające z uderzeń przeciwnika powietrznego. Przygotowanie do maskowania polega na zaplanowaniu i wydzieleniu do użycia etatowych i podręcznych środków maskujących oraz zastosowaniu odpowiednich zasłon (rolet) na okna maskujących światło. odbudowy zniszczonych schronów. 2. W ramach obrony elektronicznej powinno być realizowane maskowanie promieniowania środków elektronicznych poprzez ograniczanie ich pracy do niezbędnego minimum. koszarach) pomieszczeń możliwych do wykorzystania na schrony OPL dopuszcza się w stałej gotowości bojowej jedynie wytrasowanie i oznaczenie tabliczkami miejsc w terenie przeznaczonym na szczeliny przeciwlotnicze. 2. i Oznakowanie dokumentację schronu OPL (szczeliny) określono w Załączniku 3.6. aby wyłączanie oświetlenia w koszarach realizowała służba dyżurna przy użyciu centralnego wyłącznika zasilania.1. 2.1. ukryć i obiektów. a ich realizacja sprawdzona podczas treningów na sygnał alarmu powietrznego. 11 . Tabliczki należy wykonać z blachy i umocować na nóżkach z metalowego pręta. naprawy uszkodzonego sprzętu. odtworzenia systemu rozpoznania.W przypadku braku w jednostce wojskowej (garnizonie. Wskazane jest.1. dowodzenia i łączności. gaszenia pożarów oraz odtworzenia zapasów środków bojowych i materiałowych zgodnie z odrębnymi wymogami. wydzielenia amunicji dla pododdziału dyżurnego w ilości pozwalającej na pełne załadowanie magazynków (taśm) każdego egzemplarza broni nabojami z pociskami zwykłymi (lub przeciwpancernymi) i smugowymi w stosunku 3:1. 12 . Gotowość od chwili ogłoszeniu „Alarmu powietrznego” osiągnąć w czasie do. poligonach). Amunicję oznakowuje się napisem „AMUNICJA ALARMOWA POPL”.minut. Stanowiska do prowadzenia ognia wyznaczam w rejonie…(określić miejsce). Odpowiedzialnym za realizację czynię…(stop. Przykładowy zapis w rozkazie dziennym jednostki (pododdziału) powinien brzmieć: „W terminie od… do… wyznaczam… (nazwa pododdziału) jako pododdział dyżurny do zwalczania nisko lecących celów powietrznych z broni osobistej (pokładowej).. rotacyjnego wyznaczania (na okres od miesiąca do kwartału) w rozkazie dziennym jednostki pododdziału dyżurnego w składzie około 1/3 stanu ewidencyjnego pododdziału (najlepiej etatowy pluton) i utrzymywania w stałej gotowości do podjęcia natychmiastowej walki z przeciwnikiem powietrznym. Prowadzenia zorganizowanego ognia z broni osobistej i pokładowej do celów powietrznych wymaga: wyznaczenia stanowisk ogniowych w rejonie koszar (na przykoszarowych placach ćwiczeń.1.. nazwisko)”. Załadowania magazynków (taśm) dokonuje się jedynie w przypadku faktycznego zagrożenia .2. imię.9. Pododdziały dyżurne wyprowadza się na wyznaczone i przygotowane stanowiska ogniowe na sygnał alarmu powietrznego według wcześniejszych ustaleń.na rozkaz dowódcy pododdziału. Uwaga: Wszystkie jednostki (pododdziały) przebywające w rejonach czasowego pobytu (alarmowych.2. maskowania oraz ograniczenia pracy środków radioelektronicznych. W tym celu należy: przygotować w rejonie pobytu szczeliny przeciwlotnicze w ilości zapewniającej ochronę całemu stanowi osobowemu (jeśli niemożliwewytrasować i oznakować) oraz przydzielić etatowym pododdziałom. specjalistycznych środków OPL oraz określić czas i sposób zajmowania stanowisk ogniowych na wypadek alarmu powietrznego. przygotować stanowiska do rozwinięcia posterunku obserwacyjnego. dokonać wyboru stanowisk ogniowych dla dyżurnych. Cykl szkolenia zakończyć sprawdzianem z realizacji czynności stanu osobowego na sygnał alarmu powietrznego.2. opracować plan rozśrodkowania sprzętu bojowego na wypadek alarmu powietrznego. 13 . rotacyjnie wyznaczać pododdziały dyżurne do zwalczania celów nisko lecących z niespecjalistycznych środków ogniowych. wyznaczyć grupę do likwidacji skutków uderzeń z powietrza oraz przydzielić odpowiedni sprzęt i środki transportu. ześrodkowania. wyposażyć służby dyżurne i stanowiska dowodzenia w tabele aktualnych sygnałów alarmowych. Organizacja powszechnej obrony przeciwlotniczej w rejonie czasowego pobytu (np. na poligonie. rejonie alarmowym) winna uwzględniać warunki zbliżone do rzeczywistych warunków pola walki. poligonach) zobowiązane są do przestrzegania zasad rozśrodkowania. uzgodnić zasady współpracy (w tym łączności) z najbliższym ośrodkiem alarmowania. przeprowadzić szkolenie z przedmiotowej problematyki.2.1. określając rejon i zasady działania oraz przygotować do tego celu amunicję strzelecką. Organizacja powszechnej obrony przeciwlotniczej w miejscach czasowego pobytu 2. odbiorniki radiowe do odbioru sygnałów ostrzegania oraz techniczne środki alarmowania (ogłaszania alarmu powietrznego). środki OPL zdolne do prowadzenie ognia z krótkich przystanków ugrupować w kolumnie manewrujących wojsk. 14 . 2.2. 2. wyposażenie i dokumentacja służb dyżurnych w zakresie realizacji przedsięwzięć powszechnej obrony przeciwlotniczej 2.3.1. zorganizować obserwację przestrzeni powietrznej i POPL w miejscach odpoczynków i postojów. Zadania. transportem kołowym. Służba dyżurna ponosi odpowiedzialność za przyjęcie i przekazanie komunikatów ostrzegawczych i sygnałów alarmowych.3. kolejowym lub wodnym należy: zorganizować nasłuch w sieci ostrzegania oraz optyczno – wzrokową obserwację sytuacji powietrznej podczas marszu.2. Podstawowym zadaniem służb dyżurnych w zakresie powszechnej obrony przeciwlotniczej jest uruchomienie i czynności monitorowanie wykonywanych przez stan osobowy jednostki (instytucji) na sygnał „Alarm powietrzny”. dostosować środki transportu do prowadzenia ognia z broni osobistej i pokładowej (dla pododdziałów dyżurnych). przestrzegać zasad rozśrodkowania i maskowania podczas postojów. Szczegółowy zakres czynności do wykonania przez służbę dyżurną wraz z terminami ich realizacji powinien określać harmonogram czynności znajdujący się w miejscu pełnienia służby. W celu właściwego funkcjonowania służb dyżurnych w zakresie przyjmowania sygnałów ostrzegania o zagrożeniu z powietrza oraz działania w czasie ogłoszenia i trwania alarmu powietrznego należy zapewnić służbie oficera dyżurnego (operacyjnego) następujące wyposażenie oraz dokumentację: odbiornik komunikatów ostrzegawczych o zagrożeniu z powietrza wraz z danymi radiowymi do pracy w systemie powszechnego ostrzegania i alarmowania.2. 2. Podczas przemieszczenia do rejonu czasowego pobytu marszem.3.3. określić sposób alarmowania przemieszczających się pododdziałów.3. ogłoszenie alarmu powietrznego oraz uruchomienie i koordynację czynności alarmowych przewidzianych do wykonania w jednostce wojskowej (instytucji).2. a także miejsce i czas rozwinięcia posterunku obserwacyjnego. tabelę sygnałów alarmowych i komunikatów ostrzegawczych. sektory ognia.4. zawierający szczegółowe zadania do wykonania przez służby i stan osobowy jednostki oraz czas ich realizacji (pomocniczy załącznik do dokumentacji służby dyżurnej w formie tabelarycznej). zawierający szczegółowe zadania do wykonania oraz czas ich realizacji (pomocniczy załącznik w formie tabelarycznej do dokumentacji służby dyżurnej). harmonogram działania służby dyżurnej na sygnał „Alarm powietrzny”.3. Służby dyżurne pododdziałów powinny być wyposażone w: techniczne środki alarmowania o zagrożeniu uderzeniami z powietrza w miejscu i poza MSD. meldunków ostrzegania. Uwaga: Służby dyżurne jednostek wojskowych nie pełniące funkcji ośrodka alarmowania nie wyposaża się w odbiornik komunikatów ostrzegawczych oraz mapę stref ostrzegania o zagrożeniu z powietrza. powiadamiania. odpowiednio ponumerowane schrony i szczeliny OPL z określeniem ich przydziału dla danego pododdziału (komórki organizacyjnej) oraz czasu zajęcia. 2. Ponadto w dokumentacji bojowej wykonywanej na poszczególnych poziomach dowodzenia umieszcza się schemat rozmieszczenia pododdziałów dyżurnych. 15 . techniczne środki łączności i urządzenie do alarmowania jednostek (pododdziałów) o zagrożeniu z powietrza w miejscu i poza MSD. plan treningów POPL oraz treningów w systemie powszechnego ostrzegania i alarmowania. mapę (schemat) stref ostrzegania o zagrożeniu z powietrza oraz objaśnienia kodów (sygnałów) otrzymanych w systemie. harmonogram czynności służby dyżurnej i pododdziału po otrzymaniu sygnału „Alarm powietrzny”. dziennik sygnałów.tabelę sygnałów alarmowych i komunikatów ostrzegawczych (zgodnie z obowiązującymi dokumentami normatywnymi). Zalecaną tematykę szkolenia przedstawia Załącznik 6. treningi.1. 3.5. przebieg i efekty szkolenia z POPL ponosi dowódca jednostki wojskowej (szef instytucji).1.1.6. miesięcznych i tygodniowych planach szkolenia oraz ewidencjonuje w dziennikach lekcyjnych (szkolenia). Organizatorami szkolenia programowego i uzupełniającego z problematyki powszechnej obrony przeciwlotniczej są dowódcy od poziomu plutonu wzwyż oraz osoby funkcyjne odpowiedzialne za szkolenie kadry i pracowników wojska (korpusu służby cywilnej).2. szkolenia uzupełniającego (doskonalącego) oraz cyklicznych treningów POPL i treningów w systemie powszechnego ostrzegania i alarmowania. Przedsięwzięcia powszechnej obrony przeciwlotniczej (szkolenia. 3.1.1.Rozdział 3. Nadzór merytoryczny nad całością szkolenia z problematyki powszechnej obrony przeciwlotniczej sprawuje oficer pionu operacyjnego (gdy nie występuje-inna osoba wyznaczona rozkazem dowódcy/szefa). 3. W ramach szkolenia uzupełniającego żołnierzy i pracowników wojska należy zaplanować minimum 2 godziny szkolenia teoretycznego w roku z zakresu sygnałów powszechnego ostrzegania i alarmowania oraz działania na sygnał alarmu powietrznego.1.4. Główny wysiłek szkolenia programowego należy skupić na tematyce obejmującej realizację przez stan osobowy i służby dyżurne jednostki czynności po ogłoszeniu alarmu powietrznego oraz prowadzenie zorganizowanego ognia do celów powietrznych z broni osobistej i pokładowej. Odpowiedzialność za planowanie. 16 . 3.1. należy zaplanować i przeprowadzić z kadrą dowódczą i osobami prowadzącymi szkolenie z powszechnej obrony przeciwlotniczej zajęcia instruktażowo-metodyczne nt. itp. sprawdziany. W ramach działalności szkoleniowo-metodycznej. ZASADY SZKOLENIA Z POWSZECHNEJ OBRONY PRZECIWLOTNICZEJ 3.: „Organizacja i przebieg treningu powszechnej obrony przeciwlotniczej w jednostce wojskowej”. Szkolenie z POPL należy prowadzić w ramach szkolenia programowego.1.3. w pierwszym kwartale każdego roku. 3. Planowanie i organizacja szkolenia programowego oraz uzupełniającego 3.) ujmuje się w planie zasadniczych przedsięwzięć na dany rok. ZT). cały stan osobowy oraz pracownicy wojska danej jednostki lub instytucji. Praktyczne doskonalenie stanów powszechnej obrony przeciwlotniczej osobowych z przedsięwzięć odbywa się poprzez organizację i udział w cyklicznych treningach POPL. Organizacja i prowadzenie treningów POPL oraz treningów w systemie powszechnego ostrzegania i alarmowania 3. a w innych instytucjach SZ RP dwukrotnie w roku. Przykładowy sposób ogłoszenia alarmu powietrznego przez służbę dyżurną (operacyjną): „Uwaga! Uwaga! Uwaga! Ogłaszam alarm powietrzny dla 12.5.2. organizowanych przez dowódców (szefów) we właściwym im zakresie. lub „Uwaga! Uwaga! Uwaga! Ogłaszam alarm powietrzny dla garnizonu Ełk”.2.2.2. Treningi w jednostce wojskowej organizuje się raz w miesiącu. trening zgrywania systemu OPL oddziału. Treningowy sygnał „Alarmu powietrznego” może być wprowadzony na polecenie upoważnionych osób w trakcie sprawdzenia funkcjonowania podsystemu POPOL w jednostce wojskowej (instytucji). 3.2.2. W miarę możliwości podczas treningów powinno się wykorzystywać rzeczywiste loty samolotów.3. Ogólny schemat czynności pododdziałów jednostki wojskowej (instytucji) po ogłoszeniu alarmu powietrznego przedstawia Załącznik 5. Specjalistyczne oddziały i pododdziały wojsk OPL w tym czasie realizują czynności w ramach systemu obrony przeciwlotniczej (treningi kierowania ogniem. Pododdziały dyżurne kieruje się na wyznaczone stanowiska ogniowe i prowadzi zajęcia z problematyki zwalczania celów powietrznych. Treningi powszechnej obrony przeciwlotniczej prowadzi się na podstawie opracowanego w jednostce „Planu organizacji i przeprowadzenia treningów POPL w ……roku” uzupełnianego planami miesięcznymi (kwartalnymi) oraz konspektami (kartami pracy) do zajęć. 17 .1. 3. W treningu POPL udział biorą wszystkie służby dyżurne. W ramach treningu wyznaczony stan osobowy wyprowadza się do schronów i prowadzi szkolenie z problematyki POPL. 3.3. od poziomu brygady (równorzędnej) wzwyż raz na kwartał. Trening powinien rozpoczynać się ogłoszeniem „Alarmu powietrznego”.batalionu saperów”.2. 3. 3.2. Zaleca się również łączenie treningu POPL z przedsięwzięciami z zakresu OPBMR.6. zdalnie sterowanych modeli samolotów (śmigłowców) lub imitatory desantu spadochronowego.4. 9.20.00. a sygnały ogłoszenia i odwołania alarmu powietrznego w książkach meldunków wszystkich służb dyżurnych. 17. Praktycznie nie wykonywać”. powiadamiania” przez służby dyżurne pełniące funkcje ośrodka alarmowania. 3. 3. Sygnały te powinny być przyjmowane przez wszystkie służby dyżurne pełniące funkcje ośrodka alarmowania. Sygnały przekazywane (alarmowania) powinny w być systemie powszechnego odnotowane w „Dzienniku ostrzegania sygnałów. Za organizację i przebieg treningów powszechnej obrony przeciwlotniczej oraz treningów w systemie powszechnego ostrzegania i alarmowania odpowiada dowódca jednostki wojskowej (szef instytucji).12” oraz „Odwołanie sygnału otrzymałem również o godz.7.3.42”. bazy).2. Uwaga: Pełną treść sygnału treningowego i jego odwołanie odnotowuje się tylko raz. 17. 18 . Przykładowy sposób ogłaszania treningowego alarmu powietrznego przedstawia się następująco: „Uwaga! Uwaga! Uwaga! Ogłaszam alarm powietrzny dla….. Na tej podstawie oficer operacyjny (dyżurny) przekazuje do podległych ogniw alarmowania treningowy sygnał „Alarmu powietrznego”. W ramach treningu właściwy terytorialnie ośrodek alarmowania przekazuje w sieci radiowej sygnały i komunikaty uprzedzające o zagrożeniu uderzeniami z powietrza. meldunków ostrzegania.2. 18.2. batalionu. 18. Po przyjęciu sygnałów rozkodowuje się je i określa. Sygnał treningowy. (garnizonu Płock. Treningi w systemie powszechnego ostrzegania i alarmowania o zagrożeniu z powietrza realizuje się na podstawie odrębnych wytycznych (instrukcji) organizatora systemu. jakich rejonów dotyczy zagrożenie.8. w jakim czasie należy spodziewać się ataku ŚNP oraz skład i kierunek jego działania. W przypadku wielokrotnych powtórzeń sygnału treningowego dodaje się adnotację „Sygnał otrzymałem również o godz. dowódcy oddziałów i pododdziałów zobowiązani są do cyklicznego sprawdzania stopnia opanowania zagadnień POPL w ramach codziennej działalności służbowej. organizacyjno-planistycznej oraz szkoleniowej. 3. Zagadnienia podlegające sprawdzeniu i ocenie ujęto w Załączniku 4. Sprawdzian funkcjonowania podsystemu powszechnej obrony przeciwlotniczej w jednostce wojskowej prowadzi się dwukrotnie w roku kalendarzowym (w związku taktycznym wzwyż. Sprawdzian i ocena funkcjonowania podsystemu powszechnej obrony przeciwlotniczej 3. stwierdzone niedociągnięcia i uwagi oraz ewentualne zalecenia dla wykonawców. Niezależnie od sprawdzianów organizowanych przez wyższych przełożonych. przygotowania sił i środków do realizacji przedsięwzięć z zakresu usuwania skutków potencjalnych uderzeń z powietrza.3.3. 3. Celem sprawdzianu jest ocena: stopnia przygotowania stanu osobowego.1.3. pododdziałów i służb dyżurnych do praktycznej realizacji przedsięwzięć na sygnał alarmu powietrznego (w tym pododdziału dyżurnego). pododdziały (komórki) poddane sprawdzeniu.4.2. Notatka winna zawierać: zakres sprawdzianu (sprawdzone zagadnienia).3. funkcjonowania i efektywności optyczno-wzrokowego rozpoznania przestrzeni powietrznej oraz skuteczności ostrzegania (alarmowania).3. dokumentacji rozkazodawczej.3. 3. Sprawdzian prowadzi osoba funkcyjna (komisja) wyznaczona rozkazem dowódcy jednostki wojskowej (szefa instytucji).3. dokumentacji i wyposażenia miejsc pełnienia służby pod kątem realizacji zadań na sygnał alarmu powietrznego. innej instytucji raz na rok). przydatności infrastruktury koszarowej do ukrycia stanów osobowych. opis stanu faktycznego. 19 . gabinetowej i terenowej bazy szkoleniowej do szkolenia z POPL. Sprawdzian i ocenę funkcjonowania POPL należy przeprowadzać zgodnie z obowiązującymi w tym względzie przepisami regulującymi problematykę działalności kontrolnej i zakończyć notatką służbową przedkładaną do wiadomości dowódcy jednostki wojskowej (szefa instytucji). aby własne ugrupowanie bojowe było osłaniane z każdego kierunku. miejsce i czas pełnienia dyżurów przez pododdziały dyżurne oraz zasady otwarcia ognia do atakujących celów powietrznych. sposób działania pododdziału po ogłoszeniu alarmu powietrznego. zaplanowania oraz przedsięwzięć powietrznego przygotowania zmniejszających (rozśrodkowania. 4. Organizacja powszechnej obrony przeciwlotniczej w różnych sytuacjach taktycznych 4.1. realizowanym w każdych warunkach i w każdej sytuacji taktycznej. 20 .Rozdział 4.1. 4. POWSZECHNA OBRONA PRZECIWLOTNICZA W DZIAŁANIACH BOJOWYCH 4.1.2. przedsięwzięcia dotyczące ukrycia ludzi i sprzętu oraz rozśrodkowania i maskowania oraz sposoby likwidacji skutków uderzeń środków napadu powietrznego przeciwnika. W tym celu dowódca zobowiązany jest do: ciągłej zorganizowania obserwacji przestrzeni powietrznej oraz alarmowania wojsk. W ramach wytycznych do powszechnej obrony przeciwlotniczej dowódca zobowiązany jest podać: sposób organizacji rozpoznania przestrzeni powietrznej. zapewnienia schronienia stanowi osobowemu nie zaangażowanemu bezpośrednio w działania bojowe. do realizacji przeciwnika likwidacji skutków uderzeń).1. Batalion (dywizjon) organizuje powszechną obronę przeciwlotniczą w ramach kompanii (baterii) i samodzielnych plutonów w taki sposób.1. Zorganizowanie i realizacja przedsięwzięć powszechnej obrony przeciwlotniczej jest obowiązkiem każdego dowódcy. wyznaczenia i przygotowania pododdziałów dyżurnych do prowadzenia walki z atakującymi ŚNP przy użyciu dostępnych środków rażenia. sygnały alarmowania o zagrożeniu uderzeniami z powietrza oraz sposoby ich przekazywania. sił i skutki środków uderzeń maskowania.3. Ogień otwiera się do celów powietrznych bezpośrednio atakujących własny pododdział i których przynależność (swój-obcy) została jednoznacznie określona. 4. W każdej kolumnie marszowej należy zorganizować okrężną obserwacje przestrzeni powietrznej.2. Podczas planowania i organizowania przemieszczenia dowódca zobowiązany jest przeanalizować nakazaną drogę marszu i zaplanować oraz zorganizować powszechną obronę przeciwlotniczą kolumny marszowej. w środku i na końcu kolumny marszowej) wyposażonych w środki alarmowania i łączności.2. odsłonięte odcinki dróg.1. jak: mosty.2. 4. Pododdziały przewożone na środkach desantowych i przeprawach powinny być w stałej gotowości do otwarcia ognia ze wszystkich możliwych środków ogniowych do atakujących celów powietrznych.2. Szczególną uwagę należy zwrócić na takie miejsca na trasie marszu.1.1. itp. 4.3. Organizacja powszechnej przemieszczenia i postoju obrony przeciwlotniczej podczas 4. 4. 4.2.1. 21 . przeprawy wodne.4.5. W tym celu wyznacza się odpowiednią liczbę obserwatorów w zależności od długości kolumny oraz warunków marszu (obowiązkowo na początku. Podczas marszu wyznaczone uprzednio pododdziały dyżurne i środki ogniowe utrzymuje się w stałej gotowości do otwarcia ognia.4. W kompaniach wszystkich rodzajów wojsk wydziela się pododdziały dyżurne w składzie co najmniej plutonu i rotacyjnie utrzymuje w natychmiastowej gotowości do prowadzenia zorganizowanego ognia do celów powietrznych z uzbrojenia osobistego i pokładowego (za wyjątkiem pododdziałów znajdujących się w bezpośredniej styczności z przeciwnikiem naziemnym osłanianych przez specjalistyczne pododdziały obrony przeciwlotniczej). Podczas forsowania przeszkód wodnych zasadniczy rzut sił powinien być ubezpieczony z obydwu brzegów przez pododdziały przygotowane do prowadzenia zorganizowanego ognia do przeciwnika powietrznego.6. Pozostałe siły włączają się do walki w miarę osiągania gotowości. rejony postojów lub odpoczynków. 4. W przypadku. warunki okrężnego prowadzenia ognia do celów powietrznych oraz łączność z komendantem transportu.). Pododdziały przewożone koleją przygotowuje się do zwalczania środków napadu powietrznego wszystkimi możliwymi środkami ogniowymi. należy utrzymywać stałą gotowość do zwalczania atakujących ŚNP. Podczas odpoczynku.4. 4. gdy transport osłaniany jest siłami środków OPL. 4. Pojazdy i wozy bojowe maskuje się oraz zachowuje zwiększone odstępy pomiędzy nimi. w środku i na końcu transportu.6. pojazdy zjeżdżają z drogi w najbliższe ukrycia.2. Pododdziały dyżurne i obserwatorów wyznacza się na początku. zapewniając im bezpieczeństwo przejazdu. niezależnie od rozśrodkowania i maskowania. Zmiany pododdziałów dyżurnych dokonuje się podczas postoju pociągu.2.2. Rejon (miejsce) przeznaczony na odpoczynek powinien posiadać naturalne warunki maskujące przed rozpoznaniem powietrznym (zadrzewienie. Nieopancerzone pojazdy opuszcza się i kryje wykorzystując warunki terenowe. zabudowania itp. Ogień prowadzi się według ogólnych zasad. Po zakończeniu ataku ŚNP należy bezzwłocznie kontynuować marsz celem uniknięcia kolejnych uderzeń. Jeżeli w wyniku ataku lotnictwa kolumna zostanie zatrzymana.5. 22 . pododdziały znajdujące się w transporcie organizują powszechną obronę przeciwlotniczą w ścisłym współdziałaniu z nimi. Do walki z celami nisko lecącymi wyznacza się działające we własnym ugrupowaniu bojowym pododdziały dyżurne wszystkich rodzajów wojsk oraz środki bojowe. 5. ogień według tras pocisków oraz ogień zaporowy. śmigłowców.Rozdział 5. Zwalczanie celów powietrznych z broni pokładowej prowadzi się na postoju. z krótkich przystanków i podczas marszu. Wartość nastawy celownika uzbrojenia określa się odpowiednio dla każdego typu broni.1. uwzględniając przy tym wyprzedzenie i utrzymuje wycelowany w prawdopodobny punkt przelotu celu. warunków atmosferycznych i sytuacji bojowej stosuje się ogień towarzyszący. bezzałogowych statków powietrznych) z broni osobistej i pokładowej organizuje się na zasadzie samoobrony przed atakiem z powietrza.1.1.1.4.1. Zwalczanie przeciwnika powietrznego (samolotów.1. W celu prowadzenia ognia towarzyszącego uzbrojenie naprowadza się na cel za pomocą celownika. które nie są bezpośrednio zaangażowane w walkę z przeciwnikiem naziemnym. pociskami zwykłymi lub przeciwpancernymi (zwiększającymi możliwość przebicia opancerzenia celu) i smugowymi (umożliwiającymi prowadzenie obserwacji położenia tras pocisków i korygowanie ognia) w stosunku 3:1. Wszyscy dowódcy zobowiązani są znać zasady identyfikacji celów powietrznych i ponoszą odpowiedzialność za ostrzelanie własnych 23 . Podstawowe zasady strzelania do celów powietrznych z broni osobistej i pokładowej 5.2.3. Prowadząc ogień zaporowy wyznaczone obsługi uzbrojenia po otrzymaniu komendy prowadzą ogień długimi seriami na kierunku przypuszczalnego przelotu samolotu (śmigłowca). W zależności od parametrów lotu celu. 5. 5. Strzelanie prowadzi się pododdziałem (od plutonu wzwyż) na komendę dowódcy. Prawo decyzji otwarcia ognia posiadają dowódcy od szczebla plutonu wzwyż. desantów. Ogień według tras pocisków polega na skierowaniu karabinu maszynowego na cel i otwarciu ognia ciągłego z jednoczesnym obserwowaniem tras pocisków i korygowaniem ognia. ZASADY PROWADZENIA ZORGANIZOWANEGO OGNIA DO CELÓW POWIETRZNYCH NIESPECJALISTYCZNYMI ŚRODKAMI RAŻENIA 5. strzelający kierują broń w kierunku celu.1.stanowisko ogniowe Pw .2.2. które powinny układać się nieco przed i powyżej celu. Strzelanie do wolno lecących celów powietrznych SO . wyprzedzenie 4 sylwetki).wysokość lotu celu 24 . 5. odległość 400 m. Wielkość wyprzedzenia dla wszystkich rodzajów broni strzeleckiej ogólnie określa się w sylwetkach celu w zależności od odległości (np. 1.samolotów (śmigłowców). Po uwzględnieniu wyprzedzenia linię celowania przesuwa się wzdłuż osi lotu przed sylwetkę samolotu i oddaje pierwszą serię. Strzelanie do wolno lecących celów powietrznych 5. Podczas strzelania do wolno lecących celów powietrznych (śmigłowców. Z chwilą otwarcia ognia celowanie należy prowadzić za pomocą przyrządów celowniczych.linia celowania Hc . 4 SYLWETKIOGNIA!”.punk wyprzedzenia Pc . Pc Pw Wyprzedzenie 4 sylwetki Hc SO Rys. a następnie strzela kolejną serię. a ogień korygować na podstawie obserwacji torów lotu pocisków. Ogień prowadzi się na komendę: „DO SAMOLOTU (ŚMIGŁOWCA) 4 SYLWETKI-OGNIA!” lub „DO SAMOLOTU (ŚMIGŁOWCA) Z PRAWEJ (Z LEWEJ). a następnie określają położenie w przestrzeni punktu wyprzedzonego. Jeżeli cel nie będzie trafiony pierwszą serią zmienia się wielkość wyprzedzenia w zależności od uchyleń tras pocisków względem celu. samolotów i bezzałogowych statków powietrznych). poruszających się z prędkością do 250 km/h. Pw Ow>2000 m Kurs celu Hc 45o SO Rys.wysokość lotu celu 5. Pochyłą zaporę ogniową (Rys. gdy odległość wykrycia celu jest większa niż 2000 m. 1000 m. gdy cel zostanie wykryty w odległości mniejszej niż 2000 m. 25 .2.punkt wyprzedzenia Hc .3. 2. W celu wykonania zapory dowódca podaje komendę: „DO SAMOLOTU-POCHYŁĄ-OGNIA”.1.stanowisko ogniowe Ow . Komendę podaje się w momencie.5. Pionową zaporę ogniową (Rys.odległość wykrycia celu (>2000 m. W zależności od odległości wykrycia wykonuje się zaporę pochyłą lub pionową.3. Strzelanie do szybko lecących celów powietrznych 5. 2) wykonuje się. a jego kurs przechodzi nad ugrupowaniem pododdziału. W celu wykonania pionowej zapory ogniowej podaje się komendę: „DO SAMOLOTU-PIONOWĄOGNIA”. gdy cel znajduje się w odległości ok. Pochyła zapora ogniowa SO . Polega to na postawieniu zapory ogniowej na przypuszczalnym kursie celu. Żołnierze ustawiają wówczas broń pod kątem 45° w stosunku do poziomu i prowadzą ogień w kierunku zbliżającego się celu.3. 5.3. Zaporę ogniową wykonują żołnierze całym pododdziałem równocześnie prowadząc ogień pionowo w punkt wyprzedzony nad rejonem stanowisk pododdziału.) Pw . Ogień otwiera się w możliwie największej odległości do celu. Do celów poruszających się z dużą prędkością (powyżej 250 km/h) prowadzi się ogień zaporowy. 3) wykonuje się.3. 4).stanowisko ogniowe Ow . Strzelanie do celu atakującego z lotu nurkowego 26 .) Pw . Strzelanie do celu atakującego z lotu nurkowego 5.punkt wyprzedzenia Hc .4. Pionowa zapora ogniowa SO .wysokość lotu celu 5.odległość wykrycia celu (>2000 m. 3.1. Strzelanie prowadzi się celując w przednią część kadłuba samolotu. W celu otwarcia ognia dowódca pododdziału podaje komendę: „DO NURKUJĄCEGO-OGNIA”. Obiekty powietrzne bezpośrednio atakujące pododdział z lotu nurkowego zwalcza się ogniem wszystkich możliwych środków ogniowych na komendę dowódcy pododdziału lub samodzielnie (Rys. Ogień otwiera się w momencie wejścia samolotu w lot nurkowy (na odległości maksymalnego zasięgu broni) i prowadzi z maksymalnym natężeniem przez cały czas nurkowania według celownika nastawionego uprzednio do strzelania do celów powietrznych.Ow<2000 Pw Kurs celu m Hc SO Rys. Punkt celowania Linia celowania SO Rys.4. 4. 1 sylwetkę na każde 100 m odległości do celu.5. Do otwarcia ognia podaje się komendę: „DO SPADOCHRONIARZY-DWIE FIGURY-OGNIA”. 5.1.5. Strzelanie do desantu spadochronowego 27 .5. Ogólnie wielkość wyprzedzenia dla wszystkich rodzajów broni strzeleckiej można w praktyce przyjąć następująco: podczas strzelania na odległość do 200 m . Kierunek opadania Wyprzedzenie Punkt celowania Rys. 5.5. Punkt celowania określony jako środek (pas główny) spadochroniarza przesuwa się wzdłuż kierunku jego opadania. Strzelanie do desantów spadochronowych 5.2.3.5.0. Strzelanie do desantów spadochronowych (Rys. podczas strzelania na odległość ponad 200 m .5) prowadzi się z nastawą celownika określoną w instrukcji danego rodzaju broni.5 sylwetki na każde 100 m odległości do celu. 5. ZAŁĄCZNIKI 28 . 3. Organizacja alarmowania o ataku przeciwnika powietrznego X - 6. JW i instytucji wystawiających służby dyżurne (operacyjne) zgodnie z odrębnymi ustaleniami . 8. ZT oraz JW pełniących funkcję ośrodka alarmowania dot. 9. 10. 2. 17. 13. 15. 12. 19. pododdziałów posiadających odpowiednie uzbrojenie osobiste i pokładowe dot. 11. Organizacja schronów i szczelin przeciwlotniczych Przygotowanie do rozśrodkowania sił i środków Przygotowanie do maskowania Przygotowanie do likwidacji skutków uderzeń z powietrza Przystosowanie rejonu zakwaterowania do wymogów POPL Organizacja POPL w rejonach czasowego pobytu Przygotowanie służb dyżurnych (operacyjnych) do realizacji zadań w zakresie POPL Prowadzenie szkolenia programowego z zakresu POPL Prowadzenie szkolenia uzupełniającego z kadrą i PW z zakresu POPL Przeprowadzenie zajęć instruktażowo-metodycznych Prowadzenie treningów POPL z ogłoszeniem alarmu powietrznego Prowadzenie treningów w systemie powszechnego ostrzegania i alarmowania Sprawdzian i ocena funkcjonowania POPL w jednostce wojskowej Przygotowanie do realizacji przedsięwzięć POPL w ramach osiągania gotowości do działań Przygotowanie do realizacji przedsięwzięć POPL w działaniach bojowych X - X X X X X X X X X X X X X X X - X X X - X X X X X X X X X X 29 UWAGI dot. Organizacja ostrzegania o zagrożeniu uderzeniami z powietrza X X 5. 16.Załącznik 1. Zakres przedsięwzięć powszechnej obrony przeciwlotniczej realizowanych przez dowódcę jednostki wojskowej (szefa instytucji) SZ RP LP. 14. 20. PRZEDSIĘWZIĘCIE Opracowanie dokumentacji organizacyjno-planistycznej Opracowanie dokumentacji rozkazodawczej (wytycznych) Organizacja rozpoznania przestrzeni powietrznej REALIZUJĄCY DOWÓDCA SZEF X X X X X X 4. Wydzielenie pododdziałów dyżurnych do zwalczania nisko lecących celów powietrznych niespecjalistycznymi środkami rażenia 7. 1. 18. W garnizonach posterunek rozmieszcza się na przystosowanych dachach budynków i wieżach. e) prowadzenie obserwacji własnych samolotów i śmigłowców. w zasięgu maksymalnej widoczności wzrokowej i w zasięgu słuchu. odległość. W działaniach bojowych urządzenie posterunku obserwacyjnego polega na zbudowaniu punktu obserwacyjnego i schronu dla obsługi posterunku (w ramach pełnej rozbudowy inżynieryjnej) oraz przygotowaniu terenu do ochrony i obrony posterunku. czas dolotu oraz charakter działania). b) wykrywanie obiektów powietrznych oraz określanie ich przynależności („swój-obcy”). wyposażenie i zasady pracy posterunku obserwacyjnego Zadania posterunku obserwacyjnego Posterunek obserwacyjny stanowi element ugrupowania bojowego niezbędny do zapewnienia podstawowej informacji o sytuacji w przestrzeni powietrznej w bezpośrednim otoczeniu macierzystego pododdziału szczebla batalionu/dywizjonu (równorzędnego). Obserwator określa kierunek lotu obiektów powietrznych według kierunków stron świata na podstawie odpowiednio opisanych tabliczek orientacyjnych. c) utrudniać wykrycie oraz umożliwiać obronę posterunku przed przeciwnikiem naziemnym i powietrznym. d) zapewniać swobodne (skryte) przemieszczanie się obserwatorów. Miejsce rozmieszczenia posterunku powinno: a) zapewnić okrężną obserwację w płaszczyźnie poziomej. Do jego podstawowych zadań należy: a) prowadzenie ciągłej obserwacji przestrzeni powietrznej oraz nasłuchu bez względu na warunki atmosferyczne i porę doby. h) realizacja innych zadań określonych przez przełożonego. g) pełnienie funkcji ubezpieczenia bezpośredniego pododdziału w rejonie rozmieszczenia. Zasadnicze i pośrednie kierunki stron świata określa się za pomocą busoli lub kompasu. Lokalizacja posterunku obserwacyjnego Miejsce rozmieszczenia posterunku obserwacyjnego ustala dowódca pododdziału. typ. Zadania. wyznaczonych obiektów (dozorów) terenowych lub kierunku marszu. a w terenie górzystym – na dominujących wzgórzach i wzniesieniach. c) ustalanie podstawowych parametrów obiektu powietrznego (liczba. b) znajdować się w odległości nie mniejszej niż 1 km od źródeł hałasu. zazwyczaj w pobliżu stanowiska dowodzenia. d) alarmowanie pododdziałów o zagrożeniu z powietrza oraz o ewentualnych innych zagrożeniach. kierunek lotu. 30 . f) śledzenie działania sąsiednich pododdziałów. lokalizacja.Załącznik 2. i) środki łączności (telefon. b) grafik dyżurów obserwatorów. Obserwatorzy pełnią ciągłą służbę na zmianę w wymiarze do dwóch godzin. f) środki sygnalizacyjne (gong. szczegółowe zadania obsady posterunku (obserwatora). mróz. 31 . c) miejsca rozmieszczenia i zakres rozbudowy inżynieryjnej posterunku. zasady prowadzenia obserwacji przestrzeni powietrznej. Posterunek obserwacyjny utrzymuje bezpośrednią łączność przewodową lub radiową ze stanowiskiem dowodzenia dowódcy pododdziału (w MSD z oficerem dyżurnym. e) zasad meldowania o wykrytych obiektach powietrznych i naziemnych oraz sposobów alarmowania. podstawowych informacji o przeciwniku naziemnym oraz szczegółowe informacje o przeciwniku powietrznym. n) przybory do pisania. c) dziennik obserwacji. syrena). Podczas stawiania obsadzie posterunku obserwacyjnego zadań jego dowódca zobowiązany jest przekazać dane dotyczące: a) orientowania się w terenie oraz określenia kierunków stron świata. Zasady pracy posterunku obserwacyjnego Na posterunku obserwacyjnym obowiązuje ciągły. l) indywidualne środki ochrony przed skażeniami. przygotowanie posterunku do pracy. opady deszczu. wykorzystanie przyrządów i wyposażenia posterunku. e) tabliczki orientacyjne z kierunkami stron świata. m) okulary przeciwsłoneczne. d) przyrząd obserwacyjny (lornetka polowa lub lorneta TZK). h) podstawowe sylwetki i znaki rozpoznawcze ŚNP. upał) – pół godziny. g) pistolet sygnałowy wraz z nabojami. inne zagadnienia (wg potrzeb). zmianowy system pracy. f) czasu i kierunku przelotu własnego lotnictwa. d) wyznaczenia wycinków (sektorów) obserwacji i sposobów prowadzenia obserwacji optyczno-wzrokowej. a w niekorzystnych warunkach atmosferycznych (zamieć. k) broń etatowa. identyfikacja obiektów powietrznych i określania parametrów ich lotu. j) kompas (busola lub GPS). Odpowiedzialność za gotowość bojową posterunku ponosi jego dowódca. radiostacja). b) sytuacji taktycznej. o) zegarek. g) czasu pełnienia dyżurów. zmian i odpoczynków. operacyjnym). sposoby alarmowania i wskazywania wykrytych obiektów powietrznych.Wyposażenie posterunku obserwacyjnego: a) instrukcja posterunku w układzie: przeznaczenie i zadania posterunku obserwacyjnego. 3) Według kierunku marszu: położenie w stosunku do kierunku marszu. sposobów ogłaszania alarmu oraz sygnałów o przelotach własnego lotnictwa. grupa nierozpoznanych samolotów. b) pełnienie dyżuru zgodnie z grafikiem oraz poprawne wykonywanie czynności obserwatora. d) umiejętność posługiwania się środkami łączności i przyrządami będącymi na wyposażeniu PO. 40”. Do podstawowych obowiązków dyżurnych obserwatorów należy: a) wykonywanie zadań stawianych przez dowódcę posterunku. f) natychmiastowe meldowanie dowódcy pododdziału wyników obserwacji i wpisywanie ich do dziennika obserwacji. 25”. 40”. c) „Z lewej. śmigłowiec w zawisie. np. odległość do obiektu powietrznego (w hektometrach). duża grupa samolotów. 45”.: a) „Nad 2. e) znajomość sygnałów alarmowych. z lewej. cztery śmigłowce. z prawej. 2) Według dozorów: numer dozoru. ilość i typ obiektu powietrznego. Wycinki obserwacji poszczególnych obserwatorów powinne zostać wyznaczone tak. gdzie 1 hm=100 m). np. np. 25”. odległość do obiektu powietrznego (w hektometrach). dwa F-16.Obserwatorzy sytuacji powietrznej prowadzą rozpoznanie powietrzne i alarmowanie na korzyść własnego pododdziału. 30”. 32 . b) „Z zachodu. ilość i typ obiektu powietrznego. cztery SU-24.: a) „Z przodu.: a) „Z 1 na 5. b) „Nad 3. cztery TORNADO. odległość do obiektu powietrznego (w hektometrach. 50”. b) „Z tylu. c) znajomość sposobów wykrywania oraz rozpoznawania i wskazywania środków napadu powietrznego. Wzory meldunków o wykrytych obiektach powietrznych 1) Według stron świata: kierunek. aby zazębiały się i zapewniały obserwację okrężną. ilość i typ obiektu powietrznego. Oznakowanie kierunków zagrożenia uderzeniami z powietrza 1 PŁN 2 PŁN-WSCH 8 PŁN-ZACH 7 ZACH 3 WSCH 4 PŁD-WSCH 6 PŁD-ZACH 5 PŁD Wzór dziennika obserwacji Data i godzina Gdzie zauważono 17.2012 17:24 dowódcy batalionu 33 Uwagi Meldunek telefoniczny.2012 09:57 Nad 1 09.04.11.09.09.11.2012 09:58 dowódcy batalionu 2xMiG 29 09.2012 17:23 Z prawej Co zauważono 4xSu-24 Kiedy i komu meldowano 17.2012 09:46 dowódcy batalionu Grupa śmigłowców Ka-27 19. śmigłowce w zawisie Meldunek telefoniczny.04. przelot na dużej wysokości Meldunek telefoniczny.2012 09:45 Z zachodu na wschód 19. przelot . Schemat rozbudowy inżynieryjnej posterunku obserwacyjnego Stanowisko radiotelefonisty Stanowisko obserwatora 350-400 cm Schron dla obsługi 150 cm 350-400 cm 220 cm 300-350 cm Wejście Schemat pojedynczego okopu dla obserwatora 180 cm Wejście 50 cm 30 cm +25 cm -150 cm 50 cm 150 cm 34 . POJEMNOŚĆ: 147 m3 5. LICZBA LUDZI: 58 3. 6. STOPIEŃ USZCZELNIENIA: nieuszczelniony dowódca 1 plutonu 7.klog.Załącznik 3. CZAS PRZYSTOSOWANIA: 2 rbh.5 cm Wzór tabliczki informacyjnej na drzwi schronu (przykład) 1. ODPOWIEDZIALNY: 15 cm 35 18 cm SCHRON NR 1 . 2. POWIERZCHNIA: 169 m2 4. Oznakowanie oraz dokumentacja schronu OPL i szczeliny przeciwlotniczej Wzór strzałki kierunkowej „DO SCHRONU OPL” 8 cm 16 cm DO SCHRONU OPL 85 cm WYMIARY LITER: wysokość szerokość grubość grubość linii strzałki 20 cm 25 cm – 10 cm – 4 cm – 1 cm – 1. PRZEZNACZONY DO UKRYCIA: 1. imię. 4) znać liczbę osób przebywających w schronie.). 13) meldować oficerowi dyżurnemu (dowódcy. 5) zamknąć wejście do schronu i sprawdzić jego szczelność. godzinę jego zajęcia i liczbę przebywających osób. nazwisko. 10) obserwować reakcje i zachowanie się osób grożące powstaniem paniki lub innych niepożądanych zachowań. 3) dopilnować sprawnego zajęcia i opuszczenia schronu. szefowi) o opuszczeniu schronu przez ludzi i odtworzeniu gotowości schronu. 11) zapewnić racjonalne zużycie racji żywnościowych i wody pitnej. 14) wykonywać inne polecenia oficera dyżurnego (dowódcy. szefa). data) INSTRUKCJA DYŻURNEGO SCHRONU (wzór) Dyżurnego schronu wyznacza dowódca jednostki wojskowej (szef) spośród żołnierzy jednostki (instytucji). podać numer schronu.. 15) inne zadania (wg potrzeb). imię. zbędnego wysiłku fizycznego itp. 12) po odwołaniu alarmu dopilnować opuszczenia schronu przez wszystkie osoby w nim przebywające. 7) nawiązać łączność przez techniczne środki łączności z oficerem dyżurnym. (stopień. 9) nie zezwalać na wykonywanie czynności powodujących nadmierne zużycie tlenu (palenie tytoniu. nazwisko) 36 . otwartego ognia. OPRACOWAŁ …………………….ZATWIERDZAM ………………… (stopień. świec. 8) nie dopuszczać do tarasowania przejść i zapełniania pomieszczeń zbędnymi przedmiotami. Dyżurny schronu ma prawo i obowiązek: 1) wydawać polecenia wszystkim osobom przebywającym w schronie.. 2) sprawdzać stan techniczny i wyposażenie schronu. 6) sprawdzić posiadanie indywidualnych środków ochrony przed skażeniami oraz sprawność techniczną urządzeń filtrowentylacyjnych (jeśli schron jest w nie wyposażony). ZABRANIA SIĘ: 1) wykonywania jakichkolwiek czynności bez zgody dyżurnego schronu. 5) utrzymywać porządek i dyscyplinę w zajmowanym pomieszczeniu. 2) tarasowania przejść i przechowywania zbędnych przedmiotów. data) INSTRUKCJA ZACHOWANIA SIĘ W SCHRONIE OPL (wzór) W SCHRONIE OPL NALEŻY: 1) bezwzględnie stosować się do poleceń dyżurnego schronu. używania otwartego ognia.). 3) prowadzenia głośnych rozmów i nawoływań. 6) inne (wg potrzeb). świec. (stopień. 4) być w gotowości do prowadzenia akcji gaśniczej i ratunkowej na polecenie dyżurnego schronu. OPRACOWAŁ ……………………. nazwisko) 37 . 5) wykonywania czynności powodujących nadmierne zużycie tlenu (palenie tytoniu. podejmowania zbędnego wysiłku fizycznego itp. imię. 3) utrzymywać w sprawności i gotowości do natychmiastowego użycia (w położeniu „POGOTOWIE”) indywidualny sprzęt ochrony przed skażeniami.. imię. 4) przemieszczania się i samowolnego opuszczania wyznaczonego miejsca. 6) inne (wg potrzeb). nazwisko. 2) szybko i sprawnie zająć wyznaczone miejsce w schronie.ZATWIERDZAM ………………… (stopień. Wzór oznakowania szczeliny przeciwlotniczej SZCZELINA PRZECIWLOTNICZA NR … PODODDZIAŁ .…………………………… o o SEKTOR OGNIA 360 20 cm 270 ODPOWIEDZIALNY:…………………………………………. 30 cm 38 . modeli. kompletność i przydatność dokumentacji służb dyżurnych z zakresu POPL Przygotowanie i oznakowanie schronów (szczelin) dla stanu osobowego Lokalizacja i wyposażenie Posterunku Obserwacyjnego Przygotowanie i oznakowanie stanowisk ogniowych (szczelin) dla pododdziałów dyżurnych Przygotowanie i oznakowanie amunicji dla pododdziałów dyżurnych Wyposażenie obiektów koszarowych w światła zastępcze.przedmiot Dokumenty organizacyjne i rozkazodawcze. zachowanie na sygnał) Przestrzeganie zasad pasywnej POPL (maskowanie. rozśrodkowanie. symulatorów i trenażerów Utrzymanie i wyposażenie bazy gabinetowej (sali szkolenia) Stan techniczny i wykorzystanie terenowego ośrodka szkolenia z POPL 39 .Załącznik 4. Ocena działalności jednostki wojskowej (instytucji) w zakresie powszechnej obrony przeciwlotniczej Stan bazy szkoleniowej Sprawdzenie praktycznego działania Sprawdzenie stopnia wyszkolenia żołnierzy i pododdziałów Sprawdzenie infrastruktury POPL Sprawdzenie dokumentacji rozkazodawczej i szkoleniowej Dział Zagadnienie . likwidacja skutków uderzeń itp. w tym działalność pododdziału dyżurnego Działalność posterunku obserwacyjnego Zachowanie pozostałego stanu osobowego na sygnał alarmu powietrznego (zajęcie schronów i szczelin. rolety lub zasłony zaciemniające Realizacja szkolenia programowego i uzupełniającego z POPL Znajomość sygnałów alarmowych oraz możliwości bojowych i sposobów wykonywania ataku przez środki napadu powietrznego Organizacja i prowadzenie wykrywania oraz rozpoznawania obiektów powietrznych Znajomość zasad prowadzenia rozpoznania przestrzeni powietrznej oraz alarmowania wojsk o zagrożeniu uderzeniami z powietrza Przygotowanie pododdziału dyżurnego do prowadzenia ognia z broni osobistej (pokładowej) do celów powietrznych Znajomość obowiązków przez dowódców pododdziałów dyżurnych Przygotowanie i realizacja pozorowania celów powietrznych Działalność służb dyżurnych po otrzymaniu sygnału Działalność pododdziałów po otrzymaniu sygnału. Wyznaczenie w rozkazie dziennym osób odpowiedzialnych za problematykę POPL oraz dyżurnych schronów i pododdziałów dyżurnych Planowania szkolenia programowego i uzupełniającego Dokumentacja szkolenia instruktażowo-metodycznego Ewidencja szkolenia programowego Planowanie i ewidencja treningów POPL Aktualność.) Wykorzystanie w szkoleniu filmów i przeźroczy. 40 .Załącznik 5. Ogólny schemat czynności jednostki wojskowej (instytucji) po ogłoszeniu alarmu powietrznego. JEDNOSTKA WOJSKOWA (INSTYTUCJA) ALARM POWIETRZNY PODODDZIAŁY (ODDZIAŁY) OPL PODODDZIAŁY DYŻURNE* OSIĄGNIĘCIE PEŁNEJ GOTOWOŚCI BOJOWEJ ZAJĘCIE STANOWISK* OGNIOWYCH POZOSTAŁY STAN OSOBOWY /PRACOWNICY WOJSKA/ ZAJĘCIE SCHRONÓW OPL KIEROWANIE OGNIEM ROZWINIĘCIE POSTERUNKU OBSERWACYJNEGO* ROZPOZNANIE PRZESTRZENI POWIETRZNEJ. ZWALCZANIE CELÓW POWIETRZNYCH * dotyczy jednostek wojskowych (oddziałów. pododdziałów) posiadających stosowne uzbrojenie i wyposażenie. 9. 3. 4. 5. 7. wojska X X X X X - - X X X X X - - X X X X X - - X X X X X X - X - X X - X - X - X X X - - - - - - X - - X - - X X X - X - X X X X - - - - - - - X X - - X X - X X - - X X - X 41 UWAGI . TREŚĆ ZAGADNIENIA Istota. 8. cel i zasady powszechnej obrony przeciwlotniczej. 10.P 1. 11. Działanie pojedynczego żołnierza (osoby) po ogłoszeniu alarmu powietrznego Działanie pododdziału na sygnał alarmu powietrznego Obowiązki służby dyżurnej po otrzymaniu sygnału „Alarm powietrzny” Zasady zachowania się w schronie OPL Organizacja powszechnej obrony przeciwlotniczej w różnych sytuacjach taktycznych Zasady i sposoby prowadzenia wzrokowego rozpoznania przestrzeni powietrznej Praca posterunku obserwacyjnego w różnych sytuacjach taktycznych Sylwetki. Sygnały alarmowe i komunikaty ostrzegawcze Organizacja i zasady funkcjonowania systemu powszechnego ostrzegania wojsk oraz ludności cywilnej o zagrożeniu uderzeniami z powietrza i skażeniami Organizacja powszechnej obrony przeciwlotniczej w jednostce wojskowej. 6. 2. WYKAZ ZALECANEJ TEMATYKI SZKOLENIOWEJ Z POWSZECHNEJ OBRONY PRZECIWLOTNICZEJ L. 12.Załącznik 6. dane taktyczno-techniczne samolotów i śmigłowców własnych wojsk Możliwości bojowe i sposoby działania samolotów i śmigłowców wchodzących w skład uzbrojenia państw sąsiednich PODMIOT SZKOLENIA PODODDZIAŁY służby stan dyżurne w schronach osobowy DODATKOWO przy obsada sprzęcie PO kadra prac. 14.14. 26 mm nabój sygnałowy bez/na spadochronie. wojska X - - X - X X X - - X - X - X - - X - X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Uwaga: Realizacja tematu 13. 16.15 w warunkach garnizonowych przy użyciu amunicji „ślepej” oraz możliwego do zastosowania imitatora celu powietrznego (np. 17. TREŚĆ ZAGADNIENIA Zwalczanie wolno lecących celów powietrznych Zwalczanie szybko lecących celów powietrznych Zwalczanie desantów spadochronowych Stosowania biernej POPL (maskowanie. rakietowy nabój oświetlając . 18. model samolotu) W warunkach poligonowych z zastosowaniem amunicji bojowej oraz imitatora celu powietrznego. rozśrodkowanie) warunkach garnizonowych i w działaniach bojowych Wykonywanie norm szkoleniowych z POPL Likwidacja skutków uderzeń ŚNP PODMIOT SZKOLENIA PODODDZIAŁY służby stan dyżurne w schronach osobowy DODATKOWO przy obsada sprzęcie PO kadra pracow.P 13. 15. 42 UWAGI praktycznie .L.
Report "Instrukcja o Powszechnej Obronie Przeciwlotniczej w SZ RP (1)"