1Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE Podstawowe zagadnienia prawa międzynarodowego. 1. Społeczność międzynarodowa: 1. ogół suwerennych państw. Utrzymujących stosunki wzajemne regulowane przez prawo międzynarodowe 2. ogół niesuwerennych podmiotów, czyli wszystkich uczestników stosunków międzynarodowych wyposażonych w zdolność do działania na płaszczyźnie międzynarodowej, których prawa i obowiązki są regulowane przez prawo międzynarodowe. Geneza społeczności międzynarodowej: - - - w Europie państwa należały do wspólnego kręgu kulturowego (rodzina „narodów państw chrześcijańskich”), sprzyjało to rozwojowi stosunków międzynarodowych. Pokój westfalski z 1648r.- oznaczał kres panowania cesarza i rozpoczął w Europie okres stosunków opartych na stopie równości. Konferencje dyplomatyczne w Osnabruck i Munster – powstanie „rodziny narodów” Wiek XIX – powstanie pierwszych organizacji międzynarodowych (unii administracyjnych) w wyniku szybkiego postępu na płaszczyźnie nauki, wymiany międzypaństwowej itp. (ujednolicenie miar i wag, zagadnienia komunikacji i łączności międzynarodowej itp.) Wykształcenie się poczucia wzajemnych więzów, czemu towarzyszył rozwój prawa międzynarodowego określającego zasady i formy stosunków międzynarodowych. Poszerzanie się społeczności międzynarodowej: Ameryka Łacińska, kraje bałkańskie, Turcja, Japonia, Persja, Synaj, Chiny. Skład społeczności: - ogół państw, które weszły do społeczności nie tyle w wyniku czy poprzez uznanie międzynarodowe, lecz głównie w konsekwencji swego powstawania i nabycia zdolności w płaszczyźnie zewnętrznej. Cechy charakterystyczne społeczności międzynarodowej mała liczba członków zasada równości mały stopień zorganizowania wewnętrznego brak obowiązkowego sądownictwa Zasada równości: Oparcie wzajemnych stosunków między państwami na zasadzie równości: 1. równość wobec prawa: - jeden głos na konferencjach lub w organizacjach, - procedura protokolarna ustalana jest na podstawie kryteriów formalnych ( czas, kolejność alfabetyczna ). 2 2. prawa wszystkich państw są tak samo respektowane, bez względu na to, czy chodzi o państwo wielkie, czy małe, i czy jest ono w stanie wymusić ich przestrzeganie. 3. w stosunkach zewnętrznych organy państwowe korzystają z takich samych immunitetów i przywilejów. 4. akty państwa (zasada par in parem non habet imperium) nie mogą byś osądzanie przez trybunały wewnętrzne drugiego państwa. 5. nakaz okazywania sobie wzajemnego szacunku ( kurtuazja międzynarodowa ), także w normatywnie regulowanej sferze reprezentacji, stosunków dyplomatycznych, konsularnych czy morskich. Szczególna pozycja wielkich mocarstw. Wielkie mocarstw zajmują pozycję „pierwszych wśród równych” ( stałe miejsce w Radzie Bezpieczeństwa ). Różnice w zakresie praw wynikają z: - zgody innych podmiotów na uprzywilejowaną pozycję mocarstw ( uznanie szczególnych obowiązków i roli w utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa ) - elementy faktyczne ( prawo morza ustalane przez tych którzy posiadają dostęp do niego i dysponowały największymi flotami ). Mały stopień zorganizowania. - brak władzy ustawodawczej, wykonawczej i obowiązkowego sądownictwa, - OZN spełnia tylko funkcje koordynujące, państwa nie są jej podporządkowane, - Mimo braku aparatu represyjnego prawo międzynarodowe jest uważane przez wszystkich członków za wiążące społeczność międzynarodową. Społeczność międzynarodowa a wspólnota WSPÓLNOTY – grupy państw połączone ze sobą ściślejszymi więzami politycznymi, gospodarczymi, militarnymi. WSPÓLNOTA REGIONALNA WSPÓLNOTA FUNKCJONALNA ~ państwa, które łączy sąsiedztwo, historia, język, nawet religia ~ np. OPA, UA, Liga Państw Arabskich, Rada Nordycka ~ państwa należące do org. międzynarod. mającej na celu koordynowanie prowadzonych działań w dziedzinie gospodarki, wojskowości itp. ~ NATO, EWWIS, EWG ~ ograniczenie wykonywania kompetencji państwa na rzecz org. w danej dziedzinie gospodarki. NORMY UNIWERSALNE NORMY REGIONALNE odnoszące się do całej społeczności międzynarodowej normy odrębne dla jakiejś wspólnoty regionalnej lud subregionalnej 3 2. Pojęcie i istota Prawa Międzynarodowego. DEFINICJA - zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych mającymi zdolność do działania w stosunkach międzynarodowych. - spory dotyczące definicji – rozbieżności dotyczące podmiotowości, źródeł i specyfiki prawa międzynarodowego. NAZWA – termin „prawo międzynarodowe” pojawił się w literaturze w XVIII w. – autor angielski J. Bentham w roku 1780; do języka polskiego wprowadził go F. Kasparka. 1. Prawo narodów – termin używany początkowo wywodzący się z dosłownego tłumaczenia rzymskiego terminu ius gentium ( w Rzymie oznaczało ono prawo cywilne regulujące stosunki obywateli rzymskich z cudzoziemcami: przepisy i instytucja wspólne wszystkim narodom ) - „prawo międzynarodowe” w XVI i XVII w. ius inter gentes - Suarez. 2. Prawo międzynarodowe – od XVIII w. obie nazwy występują równolegle. - słowo „naród” (nation) w języku angielskim i francuskim jest synonimem państwa; naród także ma dzisiaj prawo do samostanowienia; naród walczący o niepodległość jest podmiotem prawa międzynarodowego gdy wykształci organy zdolne go reprezentować na arenie międzynarodowej. SYSTEMATYKA – czyli ścisły podział na pozostające ze sobą w określonych relacjach podziały – brak powszechnej akceptacji dla którejkolwiek propozycji usystematyzowania PM, jako konsekwencja ciągłego rozwoju i przystosowywania się do zmieniającej się rzeczywistości. Od prawa wojny do prawa pokoju. - Grocjusz w swoim dziele „o prawie wojny i pokoju” określił podział prawa międzynarodowego na dwa działy, - W miarę upływu czasu akcent przesuwał się na normy regulujące pokój, - Prawo wojny zostało zredukowane do fragmentu całości prawa międzynarodowego - Polskie propozycje systematyki: 1958r. L. Ehrlich ( prawo międzynarodowe, nauka PM, podmioty PM, mechanizm stosunków między podmiotami PM ); S. E. Nahlik ( społeczność międzynarodowa, współdziałanie międzynarodowe, konflikty międzynarodowe ) PODSTAWY OBOWIĄZYWANIA PM Doktryny wskazujące odmienne podstawy obowiązywania prawa międzynarodowego: naturalistyczna i pozytywistyczna. Doktryna naturalistyczna ( doktryna podstawowych, zasadniczych praw państwa ) - odwołuje się do prawa natury - zasady PM mogą być wyprowadzone z istoty czy natury państwa; państwo ma przyrodzone, podstawowe prawa, które muszą być respektowane przez inne podmioty (prawo do istnienia, niepodległości, równości, szacunku i utrzymywania stosunków międzynarodowych) - współczesne negatywne konsekwencje: nadmierne akcentowanie swobód i praw poszczególnych państw kwestionuje możliwość istnienia wspólnego interesu i atomizuje społ. międzynarodową. Doktryna pozytywistyczna (woluntarystyczna) 4 podstawą obowiązywania PM jest wspólna wola państw, która znajduje swój wyraz w normach zwyczajowych (powszechnej praktyce uznanej za prawo) i normach konwencyjnych (umowy). zasada dobrej wiary – podstawą stosunków wiążących państwa jest ich wola, która je wiąże (państwo przyjmuje obowiązki z własnej woli, wywołuje to skutki prawne, stwarza zobowiązania międzynarodowe, które trwa niezależnie od jego zgody) Powody przestrzegania norm PM: 1. siła gwarantująca wykonanie norm – normy prawa znajdującego się w traktatach pokoju, 2. wzajemność – prawo dyplomatyczne, konsularne i komunikacyjne, 3. wspólny interes – normy o ochronie środowiska naturalnego człowieka, kosmosu oraz dna mórz i oceanów poza granicami jurysdykcji narodowej. Zasada efektywności – istnienie pewnych przewidzianych przez PM sytuacji faktycznych bądź wywołuje ipso facto skutki prawne, bądź też jest warunkiem niezbędnym do ich powstania. - wpływa na przestrzeganie norm PM - PM jest bezpośrednim rezultatem woli swych podmiotów i odzwierciedla określoną rzeczywistość społ. - PM z reguły dostosowuje się do nowej sytuacji, rzeczywistości społ. w przypadku gdy normy nie są w stanie kontrolować faktów SANKCJE Negatorzy PM – szkoły odmawiający przyznania normom PM charakteru norm prawnych ze względu na rzekomy brak sankcji rozumianych jako przymus: G.W.F. Hegel, A. Lasson, J. Austin. Przymus w PM – system norm PM jako całość jest zaopatrzona w przymus bezpośredni - specyficzne formy przymusu w PM ( w odróżnieniu od prawa wewnętrznego ) - normy są tworzone i wykonywane przez państwa i do nich też należy stosowanie przymusu - formy przymusu: z własnej inicjatywy państw, w charakterze odwetowego działania za złamanie prawa – sankcje indywidualne, lub na podstawie decyzji organu międzynarodowego – sankcje kolektywne. SANKCJE ZORGANIZOWANE SANKCJE NIEROZGANIOWANE ORGANIZACYJNE KORYGUJĄCE SOCJOLOGICZNE ODWET (reakcje opinii publicznej) ŚRODKI PRZYMUSU BEZPOŚREDNIEGO Sankcje zorganizowane – są wyraźnie przewidziane przez umowy międzynarodowe (określona sytuacja, w jakiej można ją zastosować, rodzaj: ekonomiczne, wojskowe itp., sposób w jaki mają być podjęte: kolektywnie czy indywidualnie, organ decydujący o ich zastosowaniu). Skutkami nie wykonania zobowiązań, przewidziane przez umowę są: sankcje organizacyjne, sankcje korygujące i środki przymusu bezpośredniego. Sankcje organizacyjne – odnoszą się do uczestnictwa państwa w dalszej współpracy międzynarodowej : 5 - środki wstępne: ostrzeżenie lub wezwanie do przestrzegania postanowień umowy, - zawieszenie, - wykluczenie. ONZ nie wykluczyło jeszcze żadnego spośród swoich członków. Ograniczyła jedynie prawa udziału w swoich pracach delegację RPA za łamanie postanowień KNZ. Sankcje korygujące – sankcje, przez zastosowanie których państwa wyrównują skutki naruszenia jakiegoś postanowienia umownego lub nielojalnego kontrahenta: - pozbawianie spodziewanych korzyści naruszającego przez zawieszenie wykonania postanowień, - nałożenie kary, wycofanie pomocy itp. Środki bezpośredniego przymusu – stosowane przeciwko państwu, które naruszyło normy zakazujące stosowania groźby lub użycia siły, popełniającemu przestępstwa lub zbrodnie międzynarodowe. - system środków przymusu bezpośredniego w Karcie Narodów Zjednoczonych jest podporządkowany Radzie Bezpieczeństwa (zasada centralizmu). Sankcje niezorganizowane - nie są przewidziane w umowie, choć wszyscy sygnatariusze liczą się z ich istnieniem. Reakcja opinii publicznej (sankcje socjologiczne): - zmniejszenie ruchu turystycznego - kampania prasowa przeciwko danemu państwu itp. Środki odwetowe mają charakter prewencyjny, gdyż państwo spodziewające się korzyści w wyniku naruszenia normy orientuje się, że w przypadku zastosowania odwetu nie uzyska ich. - zawieszenie świadczeń, zastosowanie środków socjalnych itp. 3. Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne. MONIZM A DUALIZM Teorie określające wzajemne relacje PM do wewnętrznego: Teoria monistyczna – PM i prawo wewnętrzne tworzą jeden system prawny, w którym normy pozostają względem siebie w porządku hierarchicznym. 1. monizm z prymatem prawa wewnętrznego, 2. monizm z prymatem prawa międzynarodowego. Ad.1. G.W.F. Hegel (A. Lasson, K. Schmitt) traktuje PM jako zewnętrzne prawo państwowe, podporządkowane państwu i niezdolne do krępowania jego działań. Ad. 2. Prace szkoły wiedeńskiej (H. Kelsen) – wszystkie istniejące normy prawne stanowią jedność, w obrębie której PM jest wyższym porządkiem prawnym w stosunku do każdego porządku krajowego (PM ogranicza swobodę działania państwa). Teza ta jest sprzeczna z praktyka międzynarodową. Można wskazać normy PM i PW, które nie pozostają ze sobą w żadnym związku. Teoria dualistyczna – H. Triepl „Prawo międzynarodowe i wewnątrzpaństwowe” 1899r.; PM i PW stanowią nie tylko dwie odrębne gałęzie, lecz dwa całkowicie odrębne systemy różniące się między sobą przedmiotem regulacji i źródłami. 6 - normy PM mogą uzyskać moc obowiązującą w porządku wewnętrznym w drodze transformacji ( zwykłej – każda ratyfikowana umowa wydawana jest w dzienniku urzędowym lub generalnej – ogólna klauzula o włączaniu do prawa wewnętrznego wszystkich norm, które wiążą państwo). STOSUNEK PM DO PW W PRAKTYCE MIĘDZYNARODOWEJ Stosunek PM do PW nie jest regulowany normą PM dlatego też państwa określają swoje zdanie z tej kwestii w klauzuli konstytucyjnej. Każde państwo ma swobodę określania relacji PM do PW, nie może jednak przyjąć rozwiązania uznającego wyższość prawa wewnętrznego. Istnienie obowiązek przestrzegania umów międzynarodowych. STOSOWANIE UMÓW MIĘDZYNARODOWYCH W PORZĄDKU PRAWNYM RP a. brak wyraźnego postanowienia konstytucyjnego spowodował dyskusję w nauce. b. postulat wyraźnego uznania w konstytucji wyższości wiążących norm międzynarodowych nad normami wewnętrznymi został uwzględniony w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r art. 89 ust. 1 Konstytucji RP stwierdza: „Ratyfikacja przez RP umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy: 1. pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych, 2. wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji, 3. członkostwa RP w org. międzynarodowej, 4. znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym, 5. spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.” Artykuł 91 Konstytucji RP określa relacje między PW a PM – „ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP, stanowi integralna część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana.” c. wyższość umownych norm PM nad PW: „Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.” d. jeżeli Polska stanie się członkiem organizacji, która ma kompetencje do stanowienia prawa, prawo to będzie miało pierwszeństwo nad ustawodawstwem polskim, e. normy zwyczajowe i umowy międzynarodowe niepodlegające ratyfikacji nie mają pierwszeństwa przed ustawami polskimi. ZARYS HISTORII PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO Starożytność • Typy historyczne PM odpowiadają poszczególnym epokom. Treść i cechy PM pozostają w ścisłej zależności od systemu politycznego i gospodarczego, jaki wykształcił się w wyniku rozwoju historycznego. a. „klasyczne prawo międzynarodowe” – typ historyczny, który wykształcił się w Europie w okresie przejścia ze średniowiecza do nowożytności. Cechował się wielością państw suwerennych o podobnych cechach ustroju ekonomicznego i społecznego (kapitalizm przy zachowaniu struktur feudalnych, brak władzy ponadpaństwowej, rywalizacja kolonialna, system bezpieczeństwa oparty na proksenia – opieka nad obywatelem obcego państwa przebywającego w kraju. celem Rzymu było panowanie nad światem.n.n. g. Rzym a. stosowano represalia (sylia) w celu wymuszenia respektowania prawa np. Umowy zawierane między miastami greckimi dotyczyły różnych dziedzin: przymierza (symmachie) np. socjalistycznych i bardzo dużej liczny państw nowopowstałych. Bliski Wschód o Najstarsze znane dokumenty PM pochodzą z Bliskiego Wschodu.starożytne państwa nie znały pojęcia PM chociażby z powodu. c. 2. c) Amfiktionie – organizacje w starożytnej Grecji (związki państw) o charakterze religijnopolityczne mające na celu ochronę miejsca kultu religijnego. wojna sprawiedliwa. wojna nie mogła być już instrumentem polityki narodowej ze względu na wynalazek broni jądrowej i rakiet. traktaty pokojowe „na wieczne czasy”. „współczesne prawo międzynarodowe” („prawo Narodów Zjednoczonych”) – wykształcone po doświadczeniach I i II wojny światowej (układ międzynarodowy składający się z państw kapitalistycznych. związek ateńsko .e. nowy typ historyczny PM wiąże się z działalnością ONZ. rozwój współpracy międzynarodowej na płaszczyźnie nauki i techniki. którego nie jest obywatelem przez obywatela państwa przyjmującego (pierwowzór opieki konsularnej).7 sojuszach i wojna jako legalny sposób załatwiania sporów międzynarodowych). p. i.delijski i peloponeski. z IV p. 4. rozwojowi sprzyjały wspólny język i historia. Chiny f. izopolitije – umowy o przyznaniu obywatelom drugiego miasta na zasadzie wzajemności praw obywatelskich. zawieszenia broni. Np. b.e. w stosunkach międzychińskich obowiązywała zasada równości prawnej i zasada suwerenności. azyl (asylia) – nie stosowanie represaliów wobec jednostki. zasada nietykalności posłów (ludzie z wyższych szczebli drabiny feudalnej). amfiktionia pylijsko delficka. h. b) arbitraż był stosowany w sporach między miastami greckimi. dlatego też stosunki Rzymu z innymi państwami (wojny zaborcze) nie stwarzały warunków do rozwoju PM. wynikiem czego była bogatsza treść PM. foedus). . częśc traktatu między Lagaszem (władca miasta Mezopotamii) a mieszkańcami miasta Umma. b. Rozwój PM przedstawia się od czasów Grocjusza („ojca prawa narodów”). że pozostawały ze sobą w nieustającej wojnie. Grecja a) w państwach miastach związanych wspólnym językiem i historią stosunki międzynarodowe były bardziej intensywne. 3. w starożytnych Chinach PM rozwijało się w okresie rozbicia Chin na wiele państw 770 – 221 r. typ ten dominował aż do XX w. – napis na steli kamiennej. 1. androlepsja – schwytanie i więzienie obywatela drugiego państwa do czasu uzyskania zadośćuczynienia. jednakże Rzymianie zawierali umowy międzynarodowe z innymi państwami: traktaty przyjaźni (amicita) i traktaty przymierza (societas. Prawo rzymskie było prawem obywateli (ius civile) i nie przyznawało żadnych uprawnień cudzoziemcom.8 c. wojny. powstało kilka państw o podobnych ustroju politycznym. rolnikom. f. w Rzymie wykształciło się pojęcie prawa narodów (ius gentium). Ius gentium regulowało także w pewnym stopniu stosunki między państwami: „Ius gentium dotyczy zajęcia. b. przestrzeganie zasady nietykalności posłów (iure gentium sanci sunt) i zawartych umów. w okresie średniowiecza złagodzono los jeńców (koncepcja rycerza chrześcijańskiego opiewanego np. 2. Cechą tego układu politycznego był dualizm: w stosunkach wewnętrznych (władza podzielona między monarchie i stany) i zewnętrznych (rywalizacja o supremacje między cesarzem a papieżem). wojna sprawiedliwa – wypowiedziana według przepisanej procedurze sakralnoprawnej. 3. Stosował on pewne ogólnie przyjęte zasady. Prowadzone były wyprawy krzyżowe mające na celu odzyskanie Ziemi Świętej. jeńców. zabudowy i umocnienia miejscowości. w stosunkach między państwami europejskimi i islamskimi zawierano 10-letnie rozejmy. rodzina narodów chrześcijańskich. Chrześcijańska Europa pozostawała w okresie średniowiecza w stanie nieustannej wojny z państwami islamu. struktura międzynarodowego układu średniowiecznego składała się z państw o ustroju monarchii stanowej. c. W roku 1535 król francuski Franciszek I zawarł z sułtanem tureckim Solimanem Wspaniałym umowę międzynarodową zwaną kapitulacją: określenie praw Francuzów znajdujących się na terenie państwa otomańskiego – ustanowienie pierwszych konsulów francuskich sprawujących jurysdykcję w stosunku do Francuzów w sprawach cywilnych i karnych. w „Pieśni o Rolandzie”) b. Humanitaryzacja wojen dotyczyła tylko wojen między chrześcijanami. gosp. świętego obowiązku nieznieważania posłów i zakazu małżeństwa z cudzoziemcami. Powołano specjalnego sędziego (praetor peregrinus).i społecznym oraz o wspólnej religii i kulturze tzw. d. Stosunki z państwami muzułmańskimi a. charakterystyczne dla Rzymian było zawieranie nierównoprawnych umów przymierza (foedus iniquum) gdzie Rzym był silniejszą stroną zapewniającą obronę słabszej stronie w zamian za dostawy pożywienia itp. okres średniowiecza nie sprzyjał rozwojowi stosunków międzynarodowych ani prawa regulujących te stosunki. Wezwanie papieża do świętej wojny było równoznaczne z ogłoszeniem pokoju bożego miedzy państwami europejskimi. „Rodzina narodów chrześcijańskich” a. zawieszenia brani. niewolnictwa. Rozwój kontaktów międzynarodowych . Kościół dążył do humanitaryzacji wojen wprowadzając pokoje boże zakazujące wojen w pewnych okresach roku bądź przeciwko konkretnej kategorii ludzi np. Monarchowie idąc podobna drogą wprowadzili pokoje cesarskie lub królewskie. c. e. traktatów pokojowych. Średniowiecze 1. Prowadzone były liczne wojny zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne. d. kierując się zasadą słuszności. Gdy Rzym stał się światową metropolią konieczne było rozwiązanie trudności w rozstrzyganiu sporów między cudzoziemcami i Rzymianami. Zgodnie z zakazem (wynikającym z prawa islamskiego) nie można było zawierać Muzułmanom pokoju z chrześcijanami.. którzy rozwijali poglądy w zakresie stosunków międzynarodowych i prawa międzynarodowego. oprócz osób duchownych uczestniczyły z nich także władcy świeccy) b. sprawy dyscypliny wojskowej. Izydor Sewilski lub św. Arianie czyli bracia polscy – poglądy pacyfistyczne. Augustyn (wojna usprawiedliwiona względami moralnymi). d. Andrzej Frycz Modrzewski – zajmował się zagadnieniami prawnymi wojny. uważa się je za prototyp konferencji międzynarodowych. odkrycia geograficzne rozpoczęły okres władztwa kolonialnego. w centrum rozważań nad stosunkami między państwami i prawem regulującym te stosunki w średniowiecznej nauce stała wojna. . na których omawiano najważniejsze zagadnienia polityki międzynarodowej średniowiecza. Nauka prawa międzynarodowego a. teologowie średniowieczni rozwijali koncepcje wojny sprawiedliwej np. d. załatwianie sporów między państwami europejskimi i zjednoczenia w celu odzyskania Ziemi Świętej. sprawiedliwa przyczyna i prawa intencja. b. właściwe traktowanie ludności na terytoriach zajętych. Organizacja miałaby na celu utrzymanie pokoju w Europie. Należeli do niej m. c. Dominik Soto. Polska szkoła prawa wojny – Stanisław ze Skarbimierza i Paweł Włodkowica z Brudzenia. których autorem był przede wszystkim Piotr Dubois. f. Poglądy dotyczyły głównie problemu wojny sprawiedliwej jako. św. Franciszek de Vitoria i Franciszek Suarez. d. którzy znaleźli się pod opieka monarsza. prekursorów Grocjusza. który twierdził. dozwolone sposoby walki i brania łupów. dopuszczalność przymierzy z państwami pogańskimi.i. iż dla wojny sprawiedliwej niezbędne są trzy elementy: autorytet panującego. że Polska także należała do chrześcijańskiej rodziny narodów. e. rozwinięcie szczególnych form kontaktów pomiędzy państwami (synody i sobory kościelne. wieki XV i XVI były okresem bujnego rozwoju myśli politycznej zarówno w sprawach polityki. prawa wewnętrznego jak i stosunków międzynarodowych.9 a. następnie Holandia. Tablice Amalfitańskie. tworzono związki miast z celu ochrony wymiany handlowej i interesów oraz rozstrzygania sporów – ożywienie handlowe i gospodarcze(Wielka Hanza jednocząca miasta nad Bałtykiem i Morzem Północnym). w XVI w. chrześcijańska koncepcję wojny sprawiedliwej rozwinął św. c. Zajmowali się moralnymi aspektami wojen prowadzonych przez Hiszpanię z indianami. Konsulat Morski) e. Projekty utworzenia związku państw europejskich. płacąc w związku z tym odpowiedni podatek. c. 4. b. humanitaryzacja wojny. spisanie zwyczajowego prawa morskiego średniowiecznego np. wojna z krzyżakami. w początkowym okresie największymi rywalami były Portugalia i Hiszpania. 5. wykształcenie się wielu zwyczajów regulujących sprawy handlu morskiego i żeglugi (wraz z rozwojem tych dziedzin). zalecał procedurę rozjemczą w celu uniknięcia wojny. Anglia i Francja. Powstała grupa tzw. Nauka prawa międzynarodowego w Polsce a. Tomasz z Akwinu.: Alberico Gentili. poprawienie sytuacji prawnej cudzoziemców. dyplomacja polska w związku z licznymi wojnami prowadzonymi przez państwo polskie np. Korespondencja dyplomatyczna Zygmunta Augusta zawierała jedno z pierwszych sformułowań zasad wolności mórz (przeciwko panowaniu Szwecji na Bałtyku). utrwalenie się zasady równości prawnej (państwa są równe wobec prawa) w stosunkach między suwerennymi państwami. Walka o niepodległość 13 kolonii angielskich. przeciwko Ludwikowi XIV oraz Napoleonowi). odpowiedzialności państw. f.Formowanie się nowego układu politycznego i „klasycznego” prawa międzynarodowego a. wykształciło się państwo w swej nowożytnej postaci jako organizacja terytorialna. niepodległa. która decydowała jaka religia obowiązuje na danym obszarze. i. Nie przykładali wagi do takich źródeł PM jak umowy i zwyczaj. g. d. teoria umowy społecznej – przejście ze stanu natury do stanu społecznego poprzez umowę społeczna. Przedmiotem zainteresowania nauki PM powinny być umowy międzynarodowe jak wyraz woli państw tworzących normy prawne. f. a w konsekwencji za źródła PM uznawali umowę międzynarodowa i zwyczaj. b. Najbardziej znanymi przedstawicielami tej szkoły byli: Samuel Pufendorf. Jakob Moser (badanie jakie normy znajdują . zawierania i wykładni umów międzynarodowych. proces reformacji i rozbicia religijnego obniżyło autorytet papiestwa. Wojna trzydziestoletnia – zakończona podpisaniem traktatów w Munster przez katolików i w Osnabruck przez protestantów w 1648 r. traktat augsburski z 1555 r. i polityczne zapowiadające upadek feudalizmu (poczynając od XV w. która zakończyła się powstaniem niepodległego państwa zwanego Stanami Zjednoczonymi Ameryki Północnej. „Wolność morza”. każde mogło decydować o religii.). Szkoła pozytywistyczna uważała przepis prawny za przejaw woli państwa. rozważania na temat prawa wojennego. okres renesansu rozbił i wyeliminował hierarchiczna drabinę feudalną wewnątrz państwa oraz utrwalił władzę państwowa jako suwerenną i centralistyczną (monarchia absolutna). Korneliusz van Bynkershoek. obok prawa naturalnego istnieje prawo pozytywne. niepodlegającymi żadnej władzy zewnętrznej: zasada wolności mórz (równe prawo do korzystania z mórz). XVIII w. ograniczenie prawa innych państw w zakresie żeglugi i handlu morskiego – powstanie I Ligi Neutralności Zbrojnej. c. które dzieli się na cywilne i prawo narodów (można udowodnić przez zwyczaj i świadectwo biegłych). d. – pogwałcenie zasad europejskiego porządku prawnego. Pozytywiści – odmienne stanowisko w przedmiocie istoty i źródeł PM od szkoły prawa naturalnego.. 2. Szkoła prawa naturalnego – rozwijała poglądy Grocjusza o związku prawa narodów z prawem naturalnym. g. „O prawie łupu” – bronił zasady wolności mórz. wydzielenie nauki PM z nauk teologicznych i powiązanie mocy obowiązującej prawa narodów z naturą rzeczy i rozumem ludzkim. h. II Liga neutralności Zbrojnej powstała w 1800 r. ludzkie. które wywarło ogromny wpływ na rozwój nauki o PM b. zapobieganie hegemoni politycznej danego mocarstwa (sojusze przeciwko państwu najsilniejszemu – np.10 Od średniowiecza do XVIII wieku 1. Rozbiory Polski w II poł. którą należy przestrzegać zgodnie z zasada pacta sunt servanda. podczas wojen napoleońskich – rozwój prawa wojny i prawa neutralności. Nauka prawa międzynarodowego a. h. c. potwierdził zasadę cuius regio eius religio – wzmocnienie władzy świeckiej. która stała się wytyczną polityki zagranicznej państw europejskich – zmierzała do tego. e. duże znaczenie dla rozwoju PM i stosunków między państwami: uznanie niepodległości 332 państw i miast niemieckich. Wyprowadzali w rozważaniach racjonalistycznych przepisy PM z natury człowieka. zasada równowagi politycznej. prawa dyplomatycznego. z jego przyrodzonych praw. Grocjusz i szkoła prawa naturalnego – autor dzieła „O prawie wojny i pokoju” (De iure belli ac pacis). Pozytywiści gromadzili i opracowywali umowy międzynarodowe. aby żadne państwo nie wyrastało nadmiernie potęgą nad inne. – gosp. Jan Chrystian Wolff i Emeryk de Vattel. Do przedstawicieli szkoły pozytywistycznej należeli: Ryszard Zouche. e. zmiany społ. kierowana przez władze centralną (wzrost znaczenia klasy mieszczańskiej). zasada nienaruszalności terytorium oraz nieinterwencji w sprawy wewnętrzne drugiego państwa (zasady te znalazły pełen wyraz w Deklaracji Prawa Narodów z 1795r. miedzy Rosja. tępienie idei wolnościowych i . Hieronim Stroynowski „Nauka prawa przyrodzonego. usankcjonowanie rozbiorów Polski („czwarty rozbiór Polski”). Prawem Narodów nazywa on ogół praw i obowiązków przyjętych przez większość lub wszystkie państwa Europy. d. Tadeusz Morski „Myśli o potrzebie i sposobach przystąpienia młodzieży do służby dyplomatycznej w Polszcze” – poglądy zbliżone do pozytywistów. zasada suwerenności zaczęła nabierać nowego znaczenia. projekt Williama Penna – utworzenie parlamentu europejskiego. wielu zwolenników prawa naturalnego w Polsce – nauczanie prawa natury i prawa narodów na uniwersytetach i szkołach. e.) 2. c. zasada wolnej żeglugi na rzekach wspólnych (szczegółowe rozwiązania dot. W ten sposób powstał „syndykat monarchów” który miał decydować o sprawach europejskich. c. – gospodarczego państw europejskich oraz na stosunki między nimi. wpływ na kształtowanie się ustroju politycznego i społ. utworzenie Wolnego Miasta Krakowa i Królestwa Polskiego. c. politycznego. a w 1818 r. wydawał zbiory traktatów. Prusami i Austrią – przestrzeganie przykazań Chrystusa w stosunkach wewnętrznych i zewnętrznych. projekt księdza de Saint Pierre – org. walka o władze burżuazji. a źródeł PM należy doszukiwac się w traktatach i innych pismach dyplomatycznych).jego dzieło zdobyło uznanie na arenie europejskiej jako wykład PM. Handlu Murzynami z Afryki zakazująca go. Gromadzenie i publikowanie przez Polaków umów międzynarodowych: Ks. kongres międzynarodowy z udziałem monarchów dokonał dzieła stabilizacji stosunków w Europie na kilkadziesiąt lat. w dziedzinie międzynarodowej postanowiono: uznać neutralność Szwajcarii. ustalenia w stosunku do Niemiec i Polski: utworzono Związek Niemiec – luźne zrzeszenie państw pod władzą Austrii. Nekaru. projekt Emeryka Cruce – związek wszystkich państw niezależnie od religii. bądź przez milczące stosowanie w praktyce. plan księcia Sully – Europa podzielona na 15 państw tworzących federację z wielką rada na czele. Maciej Dogiel. Wiek XIX i początek XX wieku 1. „Święte Przymierze” zawarte we wrześniu 1815 r. regulamin rang dyplomatycznych. 3. i. Oddziaływanie rewolucji francuskiej a. w listopadzie przyłączyła się Anglia. Nauka PM w Polsce a. b. Kongres wiedeński 1815 b. Wiek XVII i XVIII – projekty utworzenia związku państw: a. Jerzy Fryderyk Martens . „Traktaty między mocarstwami europejskimi od roku 1648 zaszłe”. ekonomiki politycznej i prawa narodów” – zwolennik prawa naturalnego. b. nie dotyczyła teraz suwerennych władców absolutnych a suwerennych narodów. upadek rządów feudalnych. bądź w drodze umów. zebrany po upadku Napoleona w celu ustalenia nowego porządku w Europie. Menu. zasada zwierzchnictwa narodów.11 zastosowanie we wzajemnych stosunkach między państwami. Renu. związku państw byłby senat złożony z 24 delegatów. deklaracja dot. z radą na czele w Wenecji. Francja. Skaldy i Mozy). d. rywalizacja miedzy Anglia. wiek XIX – rozwój państw kapitalistycznych. 3. h. Konwencje o zwalczaniu handlu niewolnikami (Akt Antyniewolniczy 1890 r. Egipcie. publikacji taryf celnych (związki celowe lub unie administracyjne). rozwój współpracy międzynarodowej doprowadził do utworzenia stałych organizacji międzynarodowych działających w takich dziedzinach jak: telegraf. ujednolicenie miar i wag. np. a. Powszechny Związek Pocztowy. Traktat nankiński 1842 r. ruchy narodowowyzwoleńcze w Polsce i na Bałkanach. i politycznej. hegemonia Stanów Zjednoczonych nad kontynentem amerykańskim. b. . intensywna ekspansja kolonialna. Traktat berliński z 1878 – zakończył wojnę ros. b. b. wygrana wojna z Rosją i uzyskanie Półwyspu Liaotuńskiego i protektoratu na Koreą. 4.. handlu kobietami i dziećmi itp. Belgia objęła zwierzchnictwo w Kongo. rewolucja przemysłowa doprowadziła do nasilenia współpracy międzynarodowej. Istotne postanowienia traktatu paryskiego: dopuszczenie Turcji do społeczności międzynarodowej. Francja podbiła tereny Północnej i Zachodniej Afryki oraz Indochiny. Chiny. Konferencja Berlińska z 1885 r. c.Anglia objęła zwierzchnictwo nad wyspa Hongkong (zmuszenie do otwarcia portów. proklamowano niepodległość Serbii. Ekspansja kolonialna a. w którym sformułował zasadę nieinterwencji państw europejskich w sprawy amerykańskie. Japonia oraz republiki Ameryki Łacińskiej. Zjednoczenie Włoch. Wzrost znaczenia Japonii na arenie międzynarodowej. Turcja . i przywileje dla swych obywateli w Chinach – podzielenie Chin na tereny wpływów. demilitaryzacja Wysp Alandzkich.dokonano na niej podziału wpływów w Afryce. Traktat paryski 1856 traktat paryski kończący wojnę krymską był istotny dla rozwoju polityki międzynarodowej i PM. Czarnogóry i Rumunii. Włochy objęły władzę w Afryce Wschodniej (Somalia i Abisynia). walki społeczne (solidaryzacja robotników w skali międzynarodowej) spowodowane wyzyskiem kapitalistów. neutralizacja Morza Czarnego. Ekspansja społeczności międzynarodowej g. Francją. Rosją i Niemcami o koncesje gosp. wygrana wojna z Chinami i uzyskanie Tajwanu. b. utworzenie Serbii jako państwa wasalnego Turcji. 7. utworzenie Europejskiej Komisji Dunaju z udziałem wielkich mocarstw. Birmie.konwencja w sprawie polepszenia losu rannych wojskowych. utworzenie Związku Północnoniemieckiego pod hegemonią Prus. deklaracja dot. a. Humanitaryzacja wojny w umowach międzynarodowych: Genewa 1864 r. prawa wojny morskiej. Doktryna Monroego wystąpienie Prezydenta Stanów Zjednoczonych Jamesa Monroe w 1823 r.. wojna prusko-francuska zakończona odebraniem Francji Alzacji i Lotaryngii. zapowiedziano utworzenie Bułgarii jako państwa zależnego od Turcji. f. USA. Anglia objęła zwierzchnictwo w Indiach. oznaczało to całkowity rozpad „Świętego Przymierza”. Poszerzenie się społeczności międzynarodowej o kraje pozaeuropejskie takie jak: USA. Rozwój współpracy międzynarodowej i PM a. c.12 utrzymanie zasady legitymizmu. poczta.-tur.). 5. Chiny – po wojnie opiumowej stały się przedmiotem ekspansji gosp.. W wojnie Krymskiej Francja i Anglia stanęły po stronie Turcji w jej konflikcie z Rosją. Petersburg 1868 r. przyjęcie sądownictwa kapitulacyjnego i inne przywileje)... zjednoczenie Niemiec i utworzenie cesarstwa. realizując politykę „Świętego Przymierza” państwa należące często interweniowały w sprawy wewnętrzne innych państw. c. 6. przepisy prawa morskiego II druga konferencja haska 1907 r. uzgodniono i podpisano trzy konwencje: o pokojowym załatwianiu sporów. Dopiero w sytuacji dojścia Hitlera do władzy w Niemczech. nowe zasady stosunków międzynarodowych obowiązujących po Wielkiej Wojnie (orędzie Woodrow’a Wilson’a z 22 stycznia 1918 r. fakt. iż Polska pozbawiona niepodległości przestała być podmiotem PM wpłynął na zastój w tej dziedzinie prawa.) b. Nauka PM a. Kasparek – historyk prawa międzynarodowego. Polska doktryna wojny narodowowyzwoleńczej XIX w. c. prawa i zwyczaje wojny lądowej. podpisanie 13 konwencji i 1 deklaracji dotyczące prawa wojny morskiej. usuniecie barier hamujących rozwój handlu międzynarodowego. 14 punktów): zasada jawności umów międzynarodowych. Immanuel Kant „O wiecznym pokoju” 10. sprawa kodyfikacji i reformy prawa wojennego oraz prawa dotyczącego pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych. Konferencje haskie 1899 i 1907 a. Okres międzywojenny a. F. – uzupełniono i rozwinięto prawa ustalone na pierwszej konferencji.. I pierwsza konferencja haska 1899 r. 2. redukcja zbrojeń. Pierwsza wojna światowa a. traktaty w Saint – Germain. .. b. w Belgii dwóch międzynarodowych stowarzyszeń badające PM i popierające rozwój nauki o nim: Stowarzyszenie Reformy i Kodyfikacji Prawa Międzynarodowego (Stowarzyszenie PM od 1895 r. mały traktat wersalski z Polską o poszanowaniu mniejszości. F. (traktat w Rapallo 1922 r. zasada wolności żeglugi na morzach.. rozwój nauki PM w XIX wieku. między Rosją a Niemcami o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych i gosp. Okres współczesny 1. nowy okres w stosunkach międzynarodowych otwarty przez wojnę 1914 – 1918 i rewolucje październikową w Rosji w 1917 r. utworzenie Ligi narodów. Nauka PM w Polsce a. powstanie w 1873 r. c. Negatywny stosunek Rosji Radzieckiej do Ligi Narodów nie przeszkodził w uczestniczeniu przez Rosję w wielu konferencjach poświęconych rozbrojeniu itp. b. Liga Narodów – antagonistyczne stosunki między kapitalistami a Rosją oraz zwycięzcami a zwyciężonymi po Wielkiej Wojnie. Trianon.. wielostronne konferencje w Genui 1922 r. w Lozannie w 1923 r. sprawiedliwe uregulowanie spraw terytorialnych w Europie. w celu skodyfikowania prawa wojny morskiej 9.13 8.) oraz Instytut Prawa Międzynarodowego. wspaniałomyslne załatwianie spraw kolonialnych. państw zachowujących neutralnośc w czasie wojny III konferencja w Londynie 1908/1909 r. Sevres. Neuilly. -duże znaczenie dla rozwoju PM. Rosja przystąpiła do organizacji w 1934 r. wojna zakończona została podpisaniem traktatów pokojowych na Konferencji Pokojowej w Paryżu. traktat z Niemcami – Wersal 28 czerwca 1919 r. b. Słotwiński – profesor prawa natury i prawa narodów UJ. – zwołana z inicjatywy cara Mikołaja II. ogół norm PM umownego i zwyczajowego. Utrwalanie pokoju i rozwijanie współpracy międzynarodowej i równoczesna rewizja traktatu wersalskiego (Niemcy) – Pakt Brianda – Kellogga z 1922 r. e. konferencja w San Francisco kwiecień-czerwiec 1945r. Imperatywne normy PM (ius cogens) – zasady o charakterze konstytucyjnym. która powoływała Organizację Narodów Zjednoczonych mająca na celu zachowanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.. prawo kosmiczne. Układy lokareńskie z 1925 r. druga wojna światowa była wstępem do stworzenia trwałego pokoju międzynarodowego: podpisanie w 1941 r. Rumunia. Karta NZ stworzyła system powiernictwa umożliwiający koloniom będącym pod władza mocarstw uzyskanie niepodległości. 3. (charakter polityczno-militarny). b.) przez Roosvelt’a i Churchill’a. prawo konsularne (konwencja wiedeńska 1963). b. Druga wojna światowa a. prawo traktatów (konwencja wiedeńska 1969). 6. o wyrzeczeniu się wojny i pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych. tradycyjne PM dopuszczało podboje kolonialne. ochrona praw człowieka.14 c. Nauka PM c. deklaracja ONZ o kresie kolonizacji. d. zimna wojna między państwami kapitalistycznymi a blokiem państw socjalistycznych. Jugosławia). – układy regionalne w celu zapewnienia sobie bezpieczeństwa. 2.). konferencja w Bandungu 1955r. 26 czerwca 1945 podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych. g. porozumienie bałkańskie 1934 (Grecja. dekolonizacja Afryki i Azji oraz Oceanii i Karaibów. Rozpad imperiów kolonialnych a. i konwencje na Jamajce w 1982 r. Pakt Północnoatlantycki NATO 1949 r. prawo dyplomatyczne (konwencje wiedeńskie 1961). zasady PM skodyfikowane w Deklaracji zasad PM dot. f. f. Mała Entanta 1933 (Czechosłowacja. 4. hierarchia norma PM: 1. Karty Atlantyckiej (1 stycznia 1942 r. Łotwa i Estonia). . humanitarne prawo konfliktów (4 konwencje genewskie 1949 i 2 protokoły z 1977). i pokojowe rozwiązywanie sporów międzynarodowych. Turcja. rozrost organizacji międzynarodowych uniwersalnych i regionalnych. (polityka „państw niezaangażowanych”). pakt bałtycki 1934 (Litwa. d. rodzina ONZ czyli ONZ plus wszystkie organizacje wyspecjalizowane. pogwałcenie zobowiązań prawnomiędzynarodowych przez Niemcy w momencie napaści na Polskę we wrześniu 1939 r. c. konferencje w Teheranie 1943. Rumunia i Jugosławia). zakończona w Europie w pracach Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie 1 sierpnia 1975 r.reguły zawarte w uchwałach organizacji międzynarodowych (miękkie PM). przyjaznych stosunków i współpracy między państwami 1970 r. podpisanie Aktu Końcowego w Helsinkach. nowe działy PM np. 5. Brak reakcji ze strony Ligi narodów na łamanie postanowień traktatu wersalskiego przez Niemcy hitlerowskie. Okres powojenny a. integracja państw Europy Zachodniej – Unia Europejska. Anschluss Austrii w 1938 przez Niemcy. d. e. Jałcie luty 1945 i Poczdamie lipiec-sierpień 1945 – rozwiązywano problemy polityki światowej. 3. rozwój i kodyfikacja PM: konwencje kodyfikujące prawo morza (4 konwencje genewskie 1958 r. brak ustaw gdyż nie istnieje żadna władza ponadpaństwowa zdolna narzucić swą wolę suwerennym państwom. Podstawa wyrokowania sądów międzynarodowych – podstawą wyrokowania sądów • • międzynarodowych. więź społeczna (kierunki socjologiczne). w znaczeniu formalnym (źródła zewnętrzne. b. świadomości i emocje ludzi (kierunki psychologiczne) b. Konwencje międzynarodowe. b. Anzilotti. uznane przez państwa cywilizowane. b. bądź ogólne. kierunek prawa neonaturalnego podkreślający wartości etyczne wiążące się z normami PM. Ogólne zasady prawa. którego funkcją jest rozstrzygać zgodnie z prawem międzynarodowym przedłożone mu spory. ŹRÓDŁA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO Pojęcie źródeł PM • różne znaczenia terminu „źródła PM” (proces normatywny. utworzenie Akademii Prawa Międzynarodowego w Hadze 1921r. orzeczenia sądowe i poglądy posiadających najwyższe kwalifikacje pisarzy różnych narodów w zakresie prawa międzynarodowego. pozytywne) źródłami PM nazywamy zewnętrzny wyraz procesu. głębsze) źródłem prawa jest to co sprawia. jednakże art. jako dowód ogólnej praktyki przyjętej za prawo. Hyde. należą do sfery prawnej. Fauchille. P. Ludwig Gelberg. Źródła poznawcze – zbiory umów. iż nie wszystko źródła PM pokrywają się z pojęciem podstaw wyrokowania: Art. nie są to osobne źródła PM. wydawany przez ONZ „Treaty Series”. stosuje: a. jako pomocniczy środek ustalania norm prawa” . c. kompilacje zwyczajów pomocne w wyszukiwaniu przepisów prawnych. Zwyczaj międzynarodowy. 38 ust. Marian Iwanejko. socjalistyczna doktryna PM podkreślała znaczenie suwerenności państwowej. Remigiusz Bierzanek. nakazy rozumu (kierunki prawa natury). pozytywiści D. bądź partykularne. w Polsce „Zbiór dokumentów” Polski Instytut Spraw Międzynarodowych. w sensie materialnym (źródła wewnętrzne. działania ustalające prawo): a. Stanisław Hubert. że PM kształtuje się i nabywa moc obowiązującą. Nauka PM w Polsce a. Henryk de Fiumel. wpływ doktryny funkacjonalistycznej – funkcjonalna interpretacja przepisów PM.C. Polski Instytut Spraw Międzynarodowych i Instytut nauk Prawnych.15 a. Z zastrzeżeniem art. kierunek socjologiczny zwany realistycznym – prawo jako zjawisko społeczne. 59. który doprowadził do powstania normy prawnej. Są dwa niekwestionowane źródła PM : umowy międzynarodowe (pacta sunt servanda) i zwyczaj międzynarodowy. 38 stwierdza. 1 statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości: „Trybunał. ustanawiające normy uznane przez państwa spór wiodące. których kompetencje określają państwa. Wojciech Góralczyk. d. realne. C. powołują się na źródła PM. przyczyny sprawcze maja charakter pozaprawny – wola państw (kierunki pozytywistyczne). sposoby tworzenia prawa. 7. rozwój PM związany był z ośrodkami uniwersyteckimi. jednakże jedna umowa może zawierać zarówno postanowienia prawotwórcze jak i postanowienia dotyczące konkretnych stosunków prawnych np. zawarte w formie pisemnej i regulowane przez PM.16 • Za podstawę wyrokowania państwa mogą uznać również zasadę słuszności. d. Nie wszystkie umowy m. możliwość orzekania ex aequo et bono jeżeli strony się na to zgodzą (art. tylko. iż traktat międzynarodowy (treaty) to „międzynarodowe porozumienie między państwami. nie są źródłami PM c. niezależnie od tego. („miękkie PM”) Umowa międzynarodowa 1. są źródłami PM: umowy prawotwórcze umowy ustalające reguły postępowania przez co stają się źródłem PM umowy – kontrakty akty stwarzające lub zmieniające stosunek prawny. Stronami umów międzynarodowych mogą być także inne podmioty PM. Rodzaje umów międzynarodowych : ze względu na ilość stron umowy umowy bilateralne dwustronne e. PM nie są kontrolowane tylko umowy między państwami a spółkami zagranicznymi. umowy multilateralne wielostronne ze względu na sposób przystąpienia do umowy państw trzecich: wielostronne otwarte zawierają klauzule dopuszczającą inne państwa bez zgody wielostronne zamknięte wymagana zgoda kontrahentów . nie dotyczy umów zawartych między innymi podmiotami PM a państwami lub między tymi innymi podmiotami PM. 2) Źródła PM UMOWA MIĘDZYNARODOWA ZWYCZAJ MIĘDZYNARODOWY PRAWO WEWNĘTRZNE ORGANIZACJI MIĘDZYNAR. 38 ust. Pojęcie i rodzaje umów międzynarodowych a. czy jest ujęte w jednym dokumencie. i bez względu na jego szczególna nazwę” (art. traktaty pokoju. b. definicje i nazwy umów międzynarodowych: Konwencja wiedeńska z 1969 o prawie traktatów mówi. czy w dwóch lub więcej. 2) – definicja ta odnosi się tylko do umów zawartych między państwami. że przepisy Konwencji wiedeńskiej nie mają zastosowania do tych umów. które spowodowały wszczęcie rokowań. umowy rządowe – zatwierdzenie przez Radę Ministrów. w umowach wielostronnych org. w jakim sporządza się umowy – w okresie feudalizmu językiem umów m. umowy gospodarcze i administracyjne c. c. statuty organizacji międzynarodowych TRAKTATY g. wyrażenie zgody 6) Dyspozycja – właściwa treść umowy podzielona na art. b. które spełnią podane warunki f. traktat pokoju. które skłoniły do zawarcia umowy 5) Narracja – opis czynności i wydarzeń. Język. 7) Korroboracja – wzmocnienie umowy 8) Data i miejsce zawarcia umowy 9) Podpisy i pieczęcie. ze względu na treść umów: a. obecnie forma jest bardziej uproszczona. nawigacyjne. czyli wymienienie w egz. dla danego państwa w pierwszej kolejności jego nazwy. 2. lotnicze. między państwami. umowy polityczne b. w XVII w. umowy państwowe – głowa państwa np. Francuski. umowy regionalne lub państwa. a. mimo to zachowane są dla umów o większym znaczeniu formy bardziej uroczyste: 1) Tytuł umowy (np. c. zbadanie pełnomocnictw. . Umowę dwustronną sporządza się w dwóch egzemplarzach – reguła alternatu. b. klauzule odnośnie ratyfikacji. konsularne.17 półotwarte otwarte tylko dla określonej grupy państw np. pokoju stos. nie są ani państwowe. ze względu na organ występujący jako strona: a. umowy resortowe – przedmiot właściwy dla jednego ministra. czyli wezwanie do Boga 3) Intytulacja – wyszczególnienie monarchów zawierających umowę wraz z ich tytułami 4) Arenga – przyczyny. Angielski wypiera powoli j. finansowe. czasu trwania itp. była łacina. które przechodzą ze stanu wojny w stan pokoju przymierza zobowiązanie do udzielenia sobie wzajemnej pomocy także w zakresie militarnym przyjaźni dążenie do rozwoju przyjaznych wzajemnych stosunków umowy handlowe. musiały one spełniać ogólne wymogi formalne. i rozdziały. zawierające umowę wymieniane są w porządku alfabetycznym. podpis w dowolnym miejscu pod tekstem. (zasada równości i kurtuazja międzynarodowa). traktat przymierza) 2) Inwokacja. wejścia w życie. ani resortowe. zawierane były głównie przez monarchów. Forma umów międzynarodowych Rozwój historyczny . – j. wyznaczenie pełnomocników.w epoce feudalizmu umowy m. od I wojny światowej j. kulturalne itp. w wyrażeniu zgody państwa na związanie się traktatem lub dokonaniu jakiejkolwiek czynności związanej z traktatem” W Polsce pełnomocnictwa do prowadzenia rokowań i parafowania podpisuje bądź minister spraw zagranicznych bądź odpowiedni minister (umowy resortowe). wymagana większość 2/3 głosów obecnych. stanowi: „Prezydent RP jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych ratyfikuje i 2) .18 Francuski. b. przez ONZ – Komisja Prawa międzynarodowego przygotowuje projekty konwencji kodyfikujące działy PM. b) Parafowanie i podpisanie umowy – uzgodniony tekst jest przedłożony do podpisania. ratyfikacja jako sposób zabezpieczenia się monarchów w okresie feudalnym przez zaciąganiem zobowiązań przez swych pełnomocników (klauzula zastrzegająca. Projekty umów wielostronnych są często przygotowywane przez org.. przyjęciu lub ustaleniu autentyczności tekstu traktatu. iż umowa będzie obowiązywała dopiero po ratyfikacji). dokonywanie interpretacji w przypadku trudności z przekładem tekstu umowy. w państwach konstytucyjnych ratyfikacja stała się instrumentem wpływania parlamentu na politykę zagraniczną prowadzona przez rządy (zgoda parlamentu na ratyfikację umowy przed jej podpisaniem przez głowę państwa). d. Szefów misji dyplomatycznych – dla przyjęcia tekstu umowy z państwem przyjmującym. bądź przy organizacji m. Ratyfikacja według prawa polskiego – art. Art. 133 Konstytucji RP z 1997 r. niekiedy dokonuje się parafowania umowy czyli złożenia parafy przez pełnomocników pod umową (potwierdzenie uzgodnienia tekstu umowy. 9). Procedura zawierania umów międzynarodowych 1) Ustalenie tekstu i podpisanie umowy a) Przygotowanie tekstu umowy – opracowania i uzgadniania tekstu umów dwustronnych dokonuje się w drodze wymiany not lub w toku rokowań między zainteresowanymi państwami. czasami spisuje się także w trzecim jęz.) c) Pełnomocnictwa – osoba. minister (umowy resortowe). kopia ta jest rozstrzygająca w przypadku sporu. umowy bilateralne sporządza się w dwóch językach (językach stron). podpisanie umowy nadaje moc wiążącą tylko umową nie wymagającym ratyfikacji lub zatwierdzenia (mniejsze znaczenie polityczne czy gosp. rządów i ministrów spraw zagranicznych – dla wszystkich czynności związanych z zawarciem umowy. premier (umowy rządowe). – dla przyjęcia tekstu umowy na danej konferencji itd. 2 Konwencji wiedeńskiej 1969 – „pełnomocnictwo oznacza dokument wystawiony przez kompetentną władzę państwową. dla zawarcia umowy wielostronnej zwoływane są konferencje z udziałem pełnomocników. „Porozumienie dźentelmeńskie” – umowy ustne zakładające znaczny stopień wzajemnego zaufania. Przedstawicieli akredytowanych przez państwa bądź na konferencjach międzynarodowych. Uzgadnianie tekstu umowy następuje w drodze głosowania (Konwencja wiedeńska 1969 art. Ratyfikacja i wejście w życie a. Bez pełnomocnictw za przedstawicieli państw uważa się: Szefów państw. międzynarodowe np. wyznaczający pewną osobę lub osoby do reprezentowania państwa w negocjowaniu. która przedstawi odpowiednie pełnomocnictwo jest uważana za przedstawiciela państwa (może przyjąć lub ustalić autentyczność tekstu umowy lub wyrazić zgodę państwa na przyjęcie umowy) lub też pełnomocnictwo wynika z praktyki państw. poświadczenie autentyczności). pełnomocnictwa do podpisania umowy – Prezydent RP (umowy państwowe). b.19 wypowiada umowy m. wypowiadania i zmian zakresu obowiązywania umów m. g.11 Konwencji wiedeńskiej: „Zgada państwa na związanie się traktatem może być wyrażona przez podpisanie..]. 102 Karty NZ nakłada na państwa członkowskie obowiązek rejestracji umów jednak bez sankcji nieważności w przypadku nie zarejestrowania. h.. wejście w życie z chwilą wymiany dokumentów ratyfikacyjnych... o czym zawiadamia Sejm i Senat[. f. Klauzule ratyfikacyjne – w treści umowy zaznacza się . w jaki jej obywatele. w sytuacji gdy Polska jest depozytariuszem jego funkcje w stosunku do umów państwowych i rządowych pełni Minister Spraw Zagranicznych. dochodzą do skutku po podpisaniu lub zatwierdzeniu. Publikacja umów przez Sekretariat ONZ w zbiorze traktatów „Treaty Series”. osób prawnych. d.”Ustawa z 14 kwietnia 2000 r. wykonywania. Skutki prawne braku ratyfikacji – odmowa ratyfikacji z punktu widzenia prawnego jest dozwolona – odmowa ratyfikacji traktatu wersalskiego z 1919 r. towarów itp. Wejście w życie umowy międzynarodowej – umowa określa datę wejścia jej w życie. osoby prawne itd. ogłaszania.]. Art. może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją [. 15 Konwencji wiedeńskiej „Zgada państwa na wiązanie się traktatem jest wyrażona przez przystąpienie [. wejście w życie jeszcze przed ratyfikacją w chwili podpisania. które nie brało udziału w procedurze zawierania umowy staje się strona umowy. Przyjęło się. Układającej się drugiej strony w taki sam sposób. b. Typowe klauzule występujące w umowach międzynarodowych a. możliwość przystąpienia przed wejściem umowy w życie. w których brak klauzuli. c. zatwierdzenie lub przystąpienie albo w jakikolwiek inny uzgodniony sposób”. dokumenty ratyfikacyjne dot. e. Umowy. że ratyfikacji nie podlegają: deklaracje o treści politycznej zawierane przez mężów stanu.. że dana umowa podlega ratyfikacji. o umowach m. na skutek przystąpienia (akcesja) do umowy państwo . określa zasady oraz tryb zawierania. Prezydent RP przed ratyfikowaniem umowy m. 3) Przystąpienie do umowy a. tymczasowe stosowanie przed wejściem w życie. umowy zawierane w czasie wojny przez dowódców wojskowych. zasada jawności stosunków międzynarodowych i zaniechanie „tajnej dyplomacji”. ratyfikację.. 76. Rejestracja i publikacja umów a. Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych – o ratyfikacji (aby wywołała skutki prawne) muszą zostać powiadomione państwa umawiające się – wymiana dokumentów ratyfikacyjnych przy umowach bilateralnych. art. zatwierdzania. Umowy niepodlegające ratyfikacji – stosowanie uproszczonej procedury ratyfikacyjnej – ratyfikacja lub zatwierdzenie umowy przez szefa rządu lub ministra bez udziału parlamentu. wymianę dokumentów stanowiących traktat. umowy resortowe lub administracyjne. Konwencja wiedeńska określa funkcje depozytariusza w art.]. Są traktowani przez to państwo. 4) 5) . występuje tendencja do rozszerzania pojęcia „umów resortowych” w celu wzmocnienia władzy wykonawczej.. ratyfikacji. Klauzula wzajemności – traktowanie obywateli. przyjęcie. a do umów resortowych – odpowiedni minister. która stała się przyczyną wojen światowych – art. przez Stany Zjednoczone wynikała ze zmiany partii rządzącej. umów wielostronnych składane są u depozytariusza. ” Ust. Klauzule o ratyfikacji lub zatwierdzeniu. Zgłoszenie sprzeciwu wobec zastrzeżeń przed jedno państwo nie stanowi przeszkody dla wejścia w życie umowy m. Zastrzeżenia a. umowa zawarta później uchyla moc obowiązującą umowy zawartej wcześniej. iż „zastrzeżenia są dopuszczalne pod warunkiem. praktyka. traktat wczesniejszy ma zastosowanie tylko w tym zakresie. wynikającymi z Karty. „Jeżeli wszystkie strony traktatu wcześniejszego sa zarazem stronami traktatu późniejszego. d. że umowa postanawia inaczej (art. bądź nie należy uważać go za niezgodny z takimi traktatami. ust. między państwem sprzeciwiającym się a państwem zgłaszającym zastrzeżenia (niestosowanie postanowień. iż w razie sprzeczności zobowiązań członków ONZ. Klauzula największego uprzywilejowania – przyznanie drugiej stronie praw i przywilejów. Zakres mocy obowiązującej umów międzynarodowych 1..28 Konwencji wiedeńskiej b. 2: „Jeżeli traktat precyzuje. tego samego przedmiotu (lex posterior derogat legi priori). lecz traktat wcześniejszy nie wygasł ani stosowanie jego nie zostało zaiweszone zgodnie z art.”. które zostały lub zostaną przyznane jakiemukolwiek państwu trzeciemu. e. gdy umowa jest aktem konstytucyjnym organizacji m. postanowienia tego traktatu maja przewagę. art.. którego stronami są oba państwa. Klauzula narodowa – traktowanie obywateli itd.. na które umowa zezwalanie. zastrzeżenie wymaga przyjęcia przez właściwy organ tej org. 3. co w ust. Klauzula arbitrażowa (koncyliacyjna) – zobowiązanie do przekazywania jakichkolwiek sporów wynikłych na tle stosowania umowy do sądu rozjemczego (komisji koncyliacyjnej). „Jeżeli strony traktatu późniejszego nie obejmują wszystkich stron traktatu wcześniejszego : a) w stosunkach między państwami będącymi stronami obu traktatów ma zastosowanie ta sama reguła. 103 Karty NZ mówi. zastrzeżenia. zgodności zastrzeżenia z przedmiotem i celem konwencji”. prawo nie działa wstecz (lex retro non agit) – art. 59.” c. nie wymagają przyjęcia przez pozostałe strony. że państwa przy podpisywaniu ratyfikacji lub przystąpienia do umowy zgłaszają zastrzeżenia (rezerwacje). dot. 4.30 Konwencji wiedeńskiej: ust. chyba. b. c. a ich zobowiązaniami z jakiejkolwiek innej umowy m. art. Obowiązywanie umów w czasie i przestrzeni a. c. zobowiązania wynikające z Karty mają pierwszeństwo.29) 2. w jakim jego postanowienia można pogodzić z postanowieniami traktatu późniejszego. że jest podporządkowany traktatowi wcześniejszemu lub późniejszemu. Przyjęcie zastrzeżeń może być wyraźne lub milczące. drugiej strony tak. d. jak traktuje własnych obywateli itd. 3. b) w stosunkach między państwami będącymi stronami obu traktatów a państwem będącym stroną jedynie jednego traktatu ich wzajemne prawa i obowiązki reguluje traktat. co do których zostały zgłoszone zastrzeżenia) Zakres mocy obowiązującej umów wobec państw trzecich 3. .20 b. Umowa wiąże każde państwo w odniesieniu do całego terytorium. uznanie przez MTS w 1951 r. w stosunkach międzynarodowych obowiązują pewne normy prawne o nadrzędnym znaczeniu (ze względu na istotne znaczenie dla społ. międzynarodowej). b. pogwałcenie przy zawieraniu umowy zasadniczych przepisów prawa wewnętrznego. całkowite wykonanie umowy. Wygaśnięcie umowy a) Przyczyny wygaśnięcia (utrata mocy obowiązującej) umowy: • przyczyny przewidziane w umowie: upływ czasu. jakie na podstawie umowy pozostają jeszcze do wypełnienia. na jaki umowa została zawarta. d. zasadnicza zmiana okoliczności – wg Konwencji wiedeńskiej można powołać się tylko w przypadku gdy istnienie tych okoliczności stanowiło podstawę zgody stron na związanie się umową. stosowanie przymusu w stosunku do państwa w celu wyrażenia zgody na zawarcie umowy – unieważnienie traktatu. które nie mogą być uchylone żadna umowa międzynarodową np. wycofaniem się z niej lub zawieszeniem stosowania. iż umowa jest nieważna. Nieważność. zakaz interwencji w wewnętrzne sprawy państw itp.niedopełnienie warunków umowy powoduje. Konwencja wiedeńska – określa imperatywne normy powszechnego PM jako przyjęta i uznaną „przez międzynarodową społeczność państw jako całość za normę. 2. spełnienie warunku rozwiązującego. zasada. są obowiązujące dla państw trzecich. gdyż czerpią one moc obowiązującą ze zwyczaju. niezgodność z nowo powstałą imperatywną normą powszechnego prawa międzynarodowego (ius cogens). jakie należy stosować w związku z nieważnością umowy. b. podstęp e. zakaz użycia siły. b. pogwałcenie umowy przez jedna z umawiających się stron.wykorzystanie przymusowej sytuacji f. c. błąd (error) – powoduje nieważność gdy dotyczy faktu lub sytuacji.zastosowanie przymusu – groźba użycia siły wobec przedstawiciela państwa w celu podpisania przez niego umowy pozbawia wszelkich skutków prawnych tą zgodę. wygaśnięcie i zawieszenie stosowania umów 1. od której żadne odstępstwo nie jest dozwolone i która może być zmieniona jedynie przez późniejszą normę postępowania PM o tym samym charakterze”. Zawierane są umowy wywierające skutek prawny w państwach trzecich: umowy ustanawiające prawa dla państw trzecich i umowy ustanawiające obowiązki dla państw trzecich (nie bez zgody państwa trzeciego). wszystkie umowy muszą być zgodne z ius cogens pod sankcją nieważności. która istniała w czasie zawierania umowy i stanowiła podstawę wyrażenia zgody państwa na związanie się ta umową. Nieważność umów a) przyczyny nieważności: a. trwała niemożność wykonania umowy. a skutkiem zaszłej zmiany jest radykalne przekształcenie zakresu obowiązków. postanowienia umów. Strona powołująca się na jakąkolwiek przyczynę nieważności powinna poinformować o tym pozostałym stronom umowy oraz podać uzasadnienie. 3.21 a. wiąże strony tej umowy i nie wpływa na sytuacje prawną państw trzecich. że umowa m. b) Konwencja wiedeńska zawiera sposoby postępowania. wypowiedzenie umowy • inne przyczyny: zgoda stron na uznanie umowy za wygasłą. . jej wygaśnięciem. Ius cogens a. które formułują przepisy prawa zwyczajowego. umowy lub deklaracje gwarancyjne d. nie wpływa na stosunki prawne ustanowione przez umowę między stronami.22 b) wygaśnięcie różni się od stwierdzenia nieważności tym. że pociaga ono za soba skutki prawne od chwili wygaśnięcia. Pacta sunt servanda a.56 K. przeprowadzana na zasadzie wzajemności przez same państwa zainteresowane bądź przez organizację międzynarodową. Karta NZ. zawieszenie spowodowane może być: naruszeniem umowy przez kontrahenta. które nie tracą mocy obowiązującej podczas wojny: umowy zawierane na czas wojny (prawo wojenne). Interpretacja umów międzynarodowych a. wg Konwencji wiedeńskiej wypowiedzenie umowy (brak klauzuli wypowiedzenia) jest dopuszczalne tylko. 6. interpretacja (wykładnia) umowy polega na wyjaśnieniu treści jej postanowień. w Pakcie Ligi Narodów. 4. b. Wpływ wybuchu wojny na umowy międzynarodowe a. Zawieszenie stosowania umowy a. 3. zawieszenie stosowania zwalnia strony umowy z obowiązku wypełniania jej postanowień we wzajemnych stosunkach w okresie zawieszenia. Wypowiedzenie umowy klauzula w tekście umowy dotycząca wypowiedzenie umowy przez strony i określająca tryb tego procesu. Obowiązek przestrzegania i zasady interpretacji umów międzynarodowy 1. w czasach minionych: przysięga. dawanie zakładników. m. zamiaru wypowiedzenia umowy powinna być złożona co najmniej na 12 miesięcy naprzód (art. c. o cesji terytorium). obowiązek przestrzegania zawartych umów (pacta sunt servanda) – moc obowiązującą tej zasady wywodzi się z prawa zwyczajowego. zawieszenie powinno być przewidziane w umowę lub przynajmniej nie zabronione. oddanie w zastaw ruchomości lub nieruchomości b. Środki zabezpieczające wykonanie umów a. 2. są przywracane po przywróceniu stanu pokoju. konwencja o latarni morskiej pod Tangerem). niemożność jej wykonania lub zasadniczą zmianę okoliczności. 56).) 5. b. notyfikacja dot. . a stwierdzenie nieważności oznacza. Deklaracja przyjaznych stosunków i współpracy z 1970 r. b. umowy ustalające stan rzeczy (np.w. kategorie umów. d. umowy wielostronne nie tracą mocy obowiązującej w następstwie wojny. że strony zamierzały dopuścić taka możliwość albo charakter umowy na to pozwala (art. pewne kategorie umów . c. (Karta NZ). umowy powołujące do życia org. kontrola wykonania umowy. b. które nie zawierają klauzul wypowiedzenia i swym charakterem nie dozwalają dokonać tego procesu – traktaty pokoju. Jeśli umowa nie określa trybu wypowiedzenia. oddanie w zastaw pewnych źródeł dochodów. umowy zawierające klauzule obowiązywania w czasie także wojny (np. że umowa była nieważna od samego początku i nie mogła wywołać żadnych skutków prawnych a. umowy kodyfikujące PM itp. gdy można ustalić. a tylko ulega ona zawieszeniu w stosunkach między państwami wojującymi. c. wg Konwencji wiedeńskie „każdy traktat będący w mocy wiąże jego strony i powinien być przez nie wykonywany w dobrej wierze”. w czasach nowszych: okupacja pokojowa części terytorium do czasu wykonania zobowiązań. znalazła ona potwierdzenie w wielu umowach międzynarodowych: na konferencji londyńskiej 1871. 38 statutu MTS. minister spraw zagranicznych. . że powtarzanie faktów jest przejawem obowiązującej reguły”. wszelkie normy PM. teorie interpretacyjne: • szkoła subiektywistyczna – interpretacja powinna zmierzać do ustalenia prawdziwej woli umawiających się stron. • praktyce musi towarzyszyć przekonanie. przepis prawny obowiązuje w kręgu społeczności międzynarodowej. • odstąpienia państw od jej praktykowania – odwyknięcie (desuetudo). który jest oświadczeniem woli stron a nie spekulować rzeczywisty zamiar stron. obecnie przepis prawa zwyczajowego może wykształcić się w krótkim okresie czasu ze względu na dynamikę stosunków międzynarodowych. Moc obowiązująca – norma PZ traci ją na skutek: • wykształcenia się nowej. tekstualna – nacisk na sam tekst umowy. parlament). kolidującej z nią normy PZ. interpretacja sądowa – dokonana przez sądy międzynarodowe (zwłaszcza MTS). • praktyka powinna być długotrwała (dawny pogląd). zwyczaj międzynarodowy. Praktyka – istotne znaczenie ma działalność państwa (szef państwa. • możliwość istnienia zwyczajów obowiązujących państwa danego regionu. Przy interpretacji należy brać pod uwagę kontekst (tekst umowy. obecnie zostaje ono wypierane w związku z dużą ilością umów wielostronnych. zgadnie ze zwykłym znaczeniem. interpretacja urzędowa – dokonana przez jedno z umawiających się państw d. • reguła powinna znaleźć zastosowanie w pewnej liczbie przypadków. zgodnie z art. interpretacja autentyczna – dokonana przez strony zawierające umowę. może wyrazić jego zgodę na wykształcenie się normy PZ. • nie może być jednostronna i dotyczyć tylko jednego państwa.23 b. interpretacja w sposób odpowiadający potrzebom społ. tej umowy) oraz: późniejsze porozumienia między stronami dot. Pojęcie prawa zwyczajowego przez długi okres PM było głównie prawem zwyczajowym. • w skutek wykształcenia się przeciwnego zwyczaju może też utracić moc obowiązującą norma prawa umownego. międzynarodowej w czasie jej stosowania. brak działań ze strony państwa jak również działanie państwa. interpretacja doktrynalna – przeprowadzona przez poszczególnych prawników. interpretacji lub stosowania. reguły interpretacyjne Instytutu PM i przepisy Konwencji wiedeńskiej. Dla wykształcenia się przepisu prawa zwyczajowego konieczne są dwa elementy: praktyka (usus) i przekonanie o zgodności praktyki z prawem ( opinio iuris vel necessitatis). późniejsza praktykę stosowania umowy (jako porozumienie w sprawie interpretacji). • szkoła obiektywistyczna. jest dowodem ogólnej praktyki uznanej za prawo. przedstawiciele dyplomatyczni) oraz innych organów (sady. funkcjonalna – nacisk na przedmiot i cel umowy.”. • wg sędziego Negulesco praktyka powinna „polegać jednocześnie na nieprzerwanym potwierdzeniu faktów dokonywanych w dziedzinie stosunków międzynarodowych i na świadomości prawnej wspólnej dla państw. co strony chciały wyrazić w danym postanowieniu. interpretacja wg Konwencji wiedeńskiej – traktat należy interpretować „w dobrej wierze. jakie należy przypisywać użytym w nim wyrazom w ich kontekście oraz w świetle jego przedmiotu i celu. • szkoła teleologiczna. które w niej uczestniczą. że dana reguła jest norma PM (element psychologiczny). Zwyczaj międzynarodowy • • • 1. opartej na przekonaniu. wszelkie porozumienia w związku z tą umową oraz dokumenty dot. c. Ogólne zasady prawa • art. należy odróżnić ja od zwyczaju międzynarodowego gdyż reguły kurtuazji mimo. a. 38 statutu MTS „ogólne zasady prawa uznane przez państwa cywilizowane”.24 a) Uzasadnienie mocy obowiązującej prawa zwyczajowego – podstawa mocy obowiązującej jest zgoda państwa. Polskie orzecznictwo sądowe potwierdza moc obowiązującą zasad prawa zwyczajowego i poszczególne ustawy odsyłają do zwyczajów m. • • • • • 4. Kurtuazja międzynarodowa (comitas gentium) – grzeczność przestrzegana w stosunkach międzynarodowych. ogólne zasady prawa nie są ani zasadami prawa wewnętrznego ani zasadami PM. Notyfikacja fakultatywna – wyjaśnienie stosunku prawnego. Inne źródła prawa międzynarodowego • 1. z którym prawo łączy skutki prawne. Tylko w epoce rozwoju prawa rzymskiego doktryna była źródłem prawa. ustawa o szelfie kontynentalnym). Wg art. Doktryna poglądy nauki prawa – doktryna wyjaśnia i precyzuje przepisy prawa. Notyfikacja – oficjalne. zwyczaj często jest określany jako „milcząca zgoda”. stosunków międzynarodowych nie są źródłem PM. nie tworzą nowych przepisów prawa. zajmując stanowisko w jakiejś kwestii prawnej. uznanie nowego państwa jako podmiotu PM. kiedy sądy musiały wyrokować zgodnie z jednomyślną opinią grona prawników (przyznano im ius publice respondendi). gdyż opierają zawsze swe orzeczenia na przepisach prawa umownego lub zwyczajowego. Sąd m. Sądy oddziałują w pewnej mierze na rozwój prawa. Często notyfikacja jest niezbędna do celu wywołania skutku prawnego. Najwięcej zasad kurtuazji wykształciło się w dziedzinie stosunków dyplomatycznych (ceremoniał dyplomatyczny) i konsularnych oraz w obrocie morskim. gdyż nie mogą one nakładać obowiązków na inne państwa. . b. kształtuje poczucie prawne społeczeństwa. Postępowanie wbrew tym regułom nie narusza PM ale może zostać źle odebrane.wydawane przez państwa w celu wywołania określonych skutków prawnych. 3. 38 statutu MTS orzecznictwo i doktryna pełnią rolę „środka pomocniczego do stwierdzenia przepisów prawnych”. który inaczej budziłby wątpliwości. są ogólnymi zasadami prawa w ogóle. Akty jednostronne . wyrażają jedynie stanowisko tego państwa w danej sprawie co może w konsekwencji stanowić część procesu tworzenia się nowej normy prawa zwyczajowego lub umownego (np. precyzując i wyjaśniając treść przepisów prawnych. poddaje krytyce przepisy prawa obowiązującego i przedstawia propozycje nowych przepisów bez mocy obowiązującej. że oparte są na zasadzie wzajemności nie mają charakteru prawnego. Ustawodawstwo państw akty ustawodawcze poszczególnych państw dot. że przedmiot uznania istnieje powinien być traktowany w płaszczyźnie PM. pisemne powiadomienie drugiego podmiotu PM o pewnym wydarzeniu. Uznanie – potwierdzenie przez państwo. może oprzeć się na poprzednich wyrokach tylko w celu ustalenia treści nie dość jasnej normy prawa umownego lub zwyczajowego. Orzecznictwo sądów międzynarodowych sądy międzynarodowe. np. 2. w celu „stopniowego rozwoju PM i jego kodyfikacji”. zwłaszcza Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Kodyfikacja PM po drugiej wojnie światowej Zgromadzenie Ogólne ONZ powołało Komisje Prawa Międzynarodowego 1949r. Komisja Praw Człowieka (opracowała Pakty Praw Człowieka. charakter prawotwórczy i moc obowiązującą przypisuje się przede wszystkim prawu wewnętrznemu organizacji międzynarodowych. Kodyfikacja prawa międzynarodowego 1. a. którym z różnych względów nie nadano charakteru prawa „twardego” (charakteru umów). a inne – przepisami konwencji. charakter fakultatywny..) 2. pokojowego rozwiązywania sporów międzynarodowych. Komitet Specjalny Zgromadzenia Ogólnego (Deklaracja zasad PM). – kodyfikacja prawa wojennego i dot. ochrony ofiar wojny). zawarcie 13 konwencji haskich w 1907 r. m. w sposób wyraźny. • miękkie PM – soft law w przeciwieństwie to prawa twardego (hard law). które maja charakter powszechny. • • PODMIOTY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO . iż prowadzi on do wyjaśniania i usystematyzowania przepisów obowiązującego prawa. pkt 5. w którym jedne państwa związane są tylko przepisami prawa zwyczajowego. Protest – stwierdzenie przez państwo. d. Prace nad kodyfikacja PM prowadzone są także poza KPM w ramach ONZ np.). któremu świadomie nie nadano charakteru umowy jest Akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1975 r. porozumienie międzypaństwowe (wielostronne.25 c. umowy. • Akty normatywne należące do „miękkiego” PM – uchwały organów org. „zobowiązania pozaprawne” itp. Zrzeczenie się – akt rezygnacji państwa z pewnych praw. poza ONZ: Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (Konwencje dot. 5. Uchwały organów organizacji międzynarodowych – można w pewne mierze dopatrywać się źródeł PM w uchwałach org. i podpisanie deklaracji londyńskiej w 1909 r. skierowane do państw członkowskich. która rozwija i precyzuje przepisy prawa zwyczajowego (niektóre państwa nie przystępują do nowych konwencji. dwustronne).„słabe prawo”. 14. przykładem porozumienia międzynarodowego. jednakże nadal obowiązują je przepisy prawa zwyczajowego. Następstwa kodyfikacji proces kodyfikacji PM jest zjawiskiem pozytywnym głównie ze względu na to. • • Rozwój historyczny projekty skodyfikowania PM w celu zastąpienia mało precyzyjnego prawa zwyczajowego. • • 3. (kolejne najważniejsze kodyfikacje str. że określona czynność lub stan rzeczy sa niezgodne z PM. Negatywnym następstwem kodyfikacji PM jest dwoistość stanu prawnego. m. nie domniemany. które nie zostały jeszcze ratyfikowane lub zatwierdzone przez odpowiedni organ. osoby fizyczne) są podmiotami PM. Państwa jako podmiot PM 1. 3. że nie jest podmiotem PM. c... m. nie wszyscy uczestnicy stosunków międzynarodowy (np. trzy elementy niezbędne do powstania i istnienia państwa: ludność. Podmiotowość a suwerenność – podmiotami PM są obecnie nie tylko suwerenne państwa ale także niesuwerenni uczestnicy stosunków międzynarodowych: organizacje międzynarodowe i Stolica Apostolska. czyli: utrzymania stosunków dyplomatycznych i konsularnych. które posiadają międzynarodową zdolność do czynności prawnych. gdyż nie posiadają oni zdolności do czynności prawnych w stos. nie podlegają prawu traktatów itp. Podmiotowość a zdolność prawna – sama zdolność prawna (posiadanie praw i obowiązków bezpośrednio wynikających z PM np.26 Pojęcie podmiotu w prawie międzynarodowym Pojęcie podmiotowości – podmiot prawa musi legitymować się zdolnością prawną. nie mają charakteru pierwotnego jak suwerenne podmioty PM. m. które przyznały jej zdolność prawną i zdolność do czynności podmiotowość wtóra jest zależna od stopnia zdolności do czynności prawnych d. zawieranie umów. ponoszenie odpowiedzialności międzynarodowej. f. podmiotowość ich jest rezultatem nadania lub uznania. co jest związane ze zdolnością do występowanie w stosunkach międzynarodowych. . Podmiotowość pierwotna i wtórna: Podmiotowość PIERWOTNA podmiotowość państwa powstaje w konsekwencji jego utworzenia. czyli PM nie reguluje ich stosunków z innymi krajami. posiadania własnego obywatelstwa itp. m. obowiązek nie popełniania przestępstw i zbrodni międzynarodowych przez osoby fizyczne) nie wystarcza do nabycia podmiotowości. a. stworzona przez państwa. uczestniczenia w org. b. kościoły. międzynarodowe korporacje. Konwencja wiedeńska potwierdza istnienie podmiotów PM innych niż państwa w art. podmiotami PM są tylko państwa. niezależnie od czyjejś woli. umowy zawierane przez nich nie są umowami międzynarodowymi. osoba fizyczna nie jest zdolna do czynności prawnych w stosunkach międzynarodowych co oznacza. e. konwencja z 1933 r. WTÓRNA podmiotowość org. czyli zdolnością do posiadania praw i obowiązków oraz zdolnością do czynności prawnych – możliwość bezpośredniego zaciągania praw i obowiązków. b. jest następstwem suwerenności. Elementy składowe i istota państwa a. jest nadana. o prawach i obowiązkach państwa – czwartym elementem jest zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami. terytorium i władza najwyższa. a. bądź rozpadu federacji na samodzielne państwa. Sukces ja traktatów – w odniesieniu do umów wielostronnych . zobowiązania i prawo pozatraktatowe. Swoboda wyboru umów ograniczona jest zasadą trwałości granic.27 c. jako najważniejszego elementu warunkującego istnienie państwa – np. wszystkie tereny powiernicze osiągnęły już niepodległość poprzez utworzenie nowego państwa. iż taki proces jest możliwy np. Wynikiem jej prac są dwie Konwencje: Konwencja wiedeńska o sukcesji państwa w odniesieniu do traktatów z 1978 r. celem doprowadzenia obszarów powierniczych do samodzielnego bytu państwowego. Polska jako państwo przestała istnieć po rozbiorach mimo istnienia ludności polskiej i terytorium. bądź samorządność poprzez stowarzyszenie się z sąsiednim państwem. e. Dekolonizacja – proces wyzwalania się kolonii zapoczątkowany oderwaniem 2. teoria prawa wyboru – wybór umów jakie chce utrzymać w mocy. i Konwencja wiedeńska w odniesieniu do sukcesji długów i własności państwowej z 1983 r. sukcesja to rezultat zmiany zwierzchnictwa terytorialnego nad częścią lub całością określonego terytorium państwowego. Powstanie i upadek państw. Suwerenność – niezbędnym warunkiem istnienia państwa jako podmiotu PM jest niezależność i samodzielność występowania w stosunkach międzynarodowych – tylko gdy państwo jest suwerenne.tzw. XX w. c. się USA od Anglii a osiągawszy swój szczyt w latach 60. Pośrednio determinuje powstawanie państw zakazem kolonializmu. System powierniczy – ustanowiony w Karcie NZ. . Znaczenie ludności – naród jest nosicielem suwerenności (przejaw zwierzchnictwa narodu). państwo jest wyrazem jego woli i interesów. • Sposoby powstania nowych państw – oderwanie się czy wyodrębnienie z istniejących podmiotów. jest tylko świadkiem jego narodzin bez wpływu na przyczyny i skutki. Do utraty suwerenności dochodzi w przypadku zniknięcia państwa. uznanie za nielegalną i sprzeczną z zasadą samostanowienia deklarację niepodległości Rodezji (Zimbabwe) przez rasistowski rząd białej mniejszości. połączenia kilku państw w federację. d. teoria tabula rasa – • nowe państwo uznaje. d. b. ich połączenie lub powstają na terytorium res nullis. jednakże obecnie. Sukcesja – przejęcie praw i obowiązków w odniesieniu do określonego terytorium przy powstaniu lub zniknięciu państwa. • Ocena legalności – klasyczne PM nie zakładało oceny legalności powstania czy zniknięcia państwa. które państwo musi spełnić aby stać się pełnoprawnym uczestnikiem stosunków międzynarodowych. PM ustala jednakże warunki. a. • PM a powstanie państwa – PM nie ma bezpośredniego wpływu na powstawanie lub upadek państw. W odniesieniu do umów bilateralnych – umowa jest obowiązująca gdy obie strony się na to zgadzają („prawo do namysłu”). przyczyną był brak władzy najwyższej. że nie jest związane żadnymi dawniejszymi umowami wielostronnymi. System mandatowy – procedura prowadząca do usamodzielnienia się niektórych obszarów zależnych – Pakt Ligi Narodów. praktyka ONZ dowodzi. wymóg posiadania efektywnego rządu. Zagadnienie sukcesji. Prawo narodów do samostanowienia – prawo narodów do tworzenia własnej organizacji państwowej ( konsekwencja rozwijania się świadomości narodowej i kulturowej. Problemem sukcesji zajęła się Komisja Prawa Międzynarodowego. Przedmiotem sukcesji mogą być: umowy międzynarodowe. Istnienie suwerenności jest formalnym kryterium podmiotowości prawno-międzynarodowej. ze względu na zakaz wojny i kolonializmu. członkostwo w organizacjach międzynarodowych. i 70. Białoruś. Państwa związkowe – całość jest podmiotem PM a części składowe mogą mieć jedynie ograniczoną zdolność do utrzymywania stos. Związki państw – podmiotami PM są części składowe. które łączy uznanie monarchy brytyjskiego za głowę państwa (dominia – na zasadzie unii personalnej lub za głowę Wspólnoty. polityki i gospodarki. 4. Tadżykistan. Wspólnota Niepodległych Państw – utworzona w grudniu 1991 r. strefa funta szylinga. brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Konfederacja jest luźnym związkiem państw opartym na umowie międzynarodowej dla prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej i obronnej. Proklamowanie w 1926 r. Turkmenia. Państwa jednolite występuje na zewnątrz jako jedne podmiot istnieje zcentralizowana władza. a także spotkania ministrów finansów i handlu oraz oświaty. Wspólnota Narodów (brytyjska) – Commonwealth • szczególna forma prawnomiędzynarodowych stosunków i więzi jakie łączą państwa wchodzące w skład imperium brytyjskiego (uprzednio jako kolonie lub dominia). Armenia. po rozpadzie ZSRR (częściowy sukcesor ZSRR). W przeszłości – unie realne i personalne. międzynarodowych – federacje. Skład: Rosja. suwerenne. Kirgistan. Kazachstan. Związek Radziecki – związkowe państwo wielonarodowe składające się z 15 republik. Federacja występuje jako jeden podmiot w stosunkach międzynarodowych. kooperacja w dziedzinach kultury. Państwa związkowe pozostają suwerenne i stanowią odrębne podmioty PM. • • • • . Państwa złożone istotą państwa złożonego jest podział suwerenności między całość i części składowe. Mołdawia. albo ma ograniczoną zdolność do czynności – konfederacje. stosowanie wzajemnych preferencji gospodarczych. współpraca gospodarcza. republiki i samodzielne monarchie. międzynarodowych (podmiotowość) republik związkowych. W skład wchodzą dominia. Sukces Rodzaje państw ze względu na ich strukturę • • • • • 1. należące do ONZ. nieograniczone zdolności do czynności prawnych (mogą zawierać umowy międzynarodowe.28 b. wspólnym fundamentem prawnym jest prawo angielskie. Więzy o charakterze ekonomicznym. po drugiej wojnie światowej – Wspólnota Narodów. • 5. a całość albo w ogóle nie. międzynarodowej jest konferencja premierów państw członkowskich. Ukraina. całkowita równość w stosunkach. stosunki zagraniczne należą wyłącznie do kompetencji władz centralnych. nie ma podziału suwerenności między całość i części składowe jednostki administracyjne nie mają żadnej zdolności prawnej o zdolności do czynności prawnych w stosunkach międzynarodowych. oświaty. 2. Elementem org. prowadzące własną politykę zagraniczną. wprowadzenie ekonomii wolnorynkowej itp. Specyfiką federalizmu radzieckiego miała być zdolność do działań w stos. • • • 3. ja długów państwowych – zasada dobrej wiary. Uzbekistan i Gruzja założenia – członkami są państwa niepodległe. korzystają z prawa legacji). korzystanie z przywilejów i immunitetów. zobowiązania charakterystyczne dla stosunków feudalnych w postaci daniny .ruchy separatystyczne). Austria 1955 r. międzynarodowych. kolonialne (terytoria) b.międzynarodowe (państwa). Naród. uściślenie zasady aby uniemożliwić powoływanie się na nią w celu naruszania integracji terytorialnej i politycznej państw niepodległych . Monako – Francja (prawo reprezentowania i zawierania umów międzynarodowych). uczestniczenia w systemie bezpieczeństwa zbiorowego itp. Państwa trwale neutralne – przyjęcie trwałej neutralności powoduje pewne ograniczenia zdolności do czynności prawnych w płaszczyźnie międzynarodowej. Podmiotowość narodu . Upośledzenie podmiotowości międzynarodowej poprzez odebranie zdolności do czynności prawnych. Państwa zależne – w rozumieniu PM zależne jest państwo.prawo narodów do samostanowienia (na mocy tego prawa narody określają według własnej woli swój status polityczny i swobodnie rozwijają swe życie gospodarcze . - Inne podmioty prawa międzynarodowego 1.29 Rodzaje państw ze względu na ograniczenie zdolności do czynności prawnych w stosunkach międzynarodowych. naród swobodnie wyraża swoja wolę wytworzenia własnej państwowości lub przyłączenia się do istniejącego podmiotu.Andora (symboliczna danina dla Francji i Hiszpanii). Status trwałej neutralności musi być zaakceptowany przez inne państwa. Podmiotowość organizacji międzynarodowych . w której jedno państwo zrzeka się swojego prawa do czynności prawnych w stos. którego zdolność do utrzymywania stosunków międzynarodowych i prowadzenia polityki zagranicznej jest ograniczona na rzecz innego podmiotu (występowanie w imieniu jednego państwa przez inne państwo). który w trakcie walki narodowowyzwoleńczej tworzy zręby swej państwowości.. Szwajcaria od 1648 r. Państwo takie w zamian za uzyskana gwarancję niepodległości i integralności terytorialnej zobowiązuje się nie używać siły zbrojnej przeciwko innemu państwu (wyjątek samoobrona). z państwami i innymi org. do nabywania praw i zaciągania obowiązków międzynarodowych: zawieranie umów m. Wyłączenie z możliwości przystąpienia do sojuszy i org. międzynarodowej.umowa między 2 państwami.. międzynarodowych na rzecz drugiego państwa – Bhutan (Indie). korzystanie z biernego prawa legacji. działalność jest określona przez PM (ONZ). Protek toraty . Państw a wasalne – istnienie państwa wasalnego i państwa suwerennego. Republika San Marino – Włochy. wojskowych. wyrażenie woli narodu (wybór własnego statusu wewnętrznego i zewnętrznego) może dokonać się w drodze pokojowej lub w drodze walki narodowowyzwoleńczej. a.zdolność działania w płaszczyźnie . społeczne i kulturalne). Lichtenstein jest reprezentowany przez Szwajcarię. Minipaństwa – Lichtenstein. wykształca organy cywilne lub wojskowe zdolne do reprezentowania w stos. ponoszenie odpowiedzialności i sprawowanie opieki nad funkcjonariuszami. - - 2. Monako i San Marino można uznać za protektoraty • • • międzynarodowe ze względu na maleńkie terytorium i niewielką liczbę mieszkańców. staje się podmiotem PM (państwo in statu nascendi). inne kryteria można podzielić na polityczne i prawne (subiektywne i obiektywne). uznanie m. a więc warunkowe i odwoływalne (uznanie jeśli zostanie wypełniony sformułowany przezeń warunek). Jednym z takich kryteriów jest efektywność – stabilność i skuteczność władzy najwyższej nowopowstałego państwa. a. b. apartheidu) pociągają za sobą odpowiedzialność karną osób fizycznych (wynikająca z naruszenia norm PM). jest powoływana i rozwiązywana z woli państw. międzynarodowych. c. d. przeciwko pokojowi i przeciwko ludzkości. Traktat laterański – 11 luty 1929 r. międzynarodowych była uznawana już w średniowieczu. obowiązek nieuznawania w przypadku gdy mamy do czynienia z nieuznawaniem fundamentalnych zasad PM (np. uznanie wyraźne (nawiązanie stosunków dyplomatycznych lub podpisanie umowy bilateralnej z państwem lub rządem uznanym) i dorozumiane. Uznanie międzynarodowe 1. strona wojująca. gdyż nie zostały one uzyskane czy zaciągnięte poprzez własne działania ale poprzez wole państwa i za jego zgodą. Podmiotowość Stolicy Apostolskiej . istnienie pewnych kryteriów pozwalających na rozstrzygnięcie wątpliwości czy należy udzielić już uznania nowopowstałemu państwu. ma w stosunku do państwa charakter pochodny. Sytuacja prawna osób fizycznych i prawnych jest regulowana przez prawo wewnętrzne. c. obowiązek uznania – uznanie. nielegalna okupacja jakiegoś terytorium). uznanie de iure jest bezwarunkowe i nieodwracalne e.. Przedwczesne uznanie stanowi naruszenie PM gdyż jest ono udzielane bezpodstawnie . Uznanie państwa a. pojęcie zbrodni międzynarodowych (zbrodnie wojenne. uznanie za państwo jeszcze w trakcie walki. rząd. kanonicznym) – papież wraz z podległym mu zespołem urzędów kurialnych.istnienie norm PM bezpośrednio skierowanych do osób fizycznych. traktat ten wyposażył Stolice Apostolską w atrybuty państwowości umożliwiając występowanie także jako Państwo-Miasto Watykan (dwoistość podmiotu). zgodnie z PM. jednakże to Stolica Apostolska częściej występuje w stos. podpisuje konkordaty. dających im określone prawa i nakładających na nie obowiązki i odpowiedzialność – normy adresowane do jednostek – zakaz piractwa. jest faktem pozostającym w sferze swobodnej decyzji poszczególnych podmiotów PM. zdolność papieża do występowania w stos. korzysta z prawa biernej i czynnej legacji. Przedwczesne uznanie – uznanie udzielone. powstańcy. 2. a. państwa. mimo iż istnieją poważne wątpliwości co do stabilności i trwałości nowej org.Zdolność działań w płaszczyźnie międzynarodowej – posiadanie praw i obowiązków nie wystarcza do uzyskania podmiotowości. . Przedmiotem uznania może być państwo. podmiotem PM jest tylko ta org. Podmiotowość osób fizycznych i prawnych . Pojęcie i formy uznania a. to akt prawny. Prawo petycji – możliwość składania petycji jest uwzględnione w niektórych umowach o ochronie praw człowieka. Uznanie może być udzielane indywidualnie przez poszczególne pomioty PM lub kolektywnie przez grypę państw lub org. podpisanie traktatu laterańskiego między Stolicą Apostolską a Włochami (utworzenie państwa-miasta Watykanu). m. która ma niezbędną sumę kompetencji międzynarodowych.głowa Kościoła katolickiego (zgodnie z prawem - 4. korzysta z podmiotowości w zakresie jaki ustaliły przez tworzące org. uznanie de facto i de iure – uznanie de facto traktowane jest jako niepełne i ograniczone. jej zdolność do utrzymywania stosunków międzynarodowych. naród. uzyskuje wtedy zdolność do czynności prawnych w rozumieniu PM (staje się suwerennym podmiotem PM) b. w którym podmiot PM (państwo lub org.30 org.) stwierdza istnienie pewnych faktów oraz przyznaje im określone skutki prawne. 3. ludobójstwa. terytorialnej. Podstawa uznania – rząd na emigracji ma kompetencje pod warunkiem efektywnych działań tak długo. b. Różnica między uznaniem za stronę wojującą i za powstańców: powstańcy nie mogą uzyskać statusu strony wojującej gdy nie spełniają kryteriów wyżej podanych. posiadanie własnych sil zbrojnych lub kierowanie ruchem oporu na okupowanym terenie). Uznanie za naród a. prowadzenie działalności mającej na celu odzyskanie niepodległości (walka z okupantem. jak istnieje okupacja. f. Konsekwencje uznania państwa: • teoria konstytutywna – skutki prawne powstają dopiero z momentem uznania stanu faktycznego. nowe państwo staje się podmiotem PM tylko w drodze uznania przez inne podmioty PM. używanie flagi narodowej) . iż skoro źródłem praw i obowiązków jest zgoda państw. 5. e. rzeczywiste sprawowanie władzy państwowej nad określoną grupą ludzi. Warunki uznania w praktyce międzynarodowej – praktyka potwierdza tezę. gdy sytuacja faktyczna spełnia stawiane przez PM warunki. kontrola rządu nad częścią terytorium będącego w stanie wojny domowej. przewrotu czy rewolucji. stwierdzenie kompetencji jego organów i przedstawicieli oraz przyznanie im stosownych przywilejów i immunitetów. c. d. dwa zespoły kryteriów: obiektywne (własny rząd i org. zamachu stanu. możliwość występowania przed sądami wewnętrznymi. poprzez nabycie uznania powstańcy uzyskują prawa i obowiązki państwa prowadzącego wojnę. nabycie podmiotowości zależy od uznania. • teoria deklaratoryjna – skutki prawne maja miejsce z chwilą. trybunałów. to ona tez jest źródłem podmiotowości. wojna domowa lub powstanie przekształciły się z konfliktu wewnętrznego w konflikt o charakterze międzynarodowym. teoria ta wynika z teorii pozytywistycznej i mówi. b. zachowanie neutralności w stosunku do państwa wojującego. e. dyplomatycznych. wyrażona lub dorozumiana. powstanie ma przybrać formę działań wojennych) i subiektywne (prawdopodobieństwo sukcesu powstańców). co jest tylko odnotowywane przez uznanie. na określonym terytorium (milczące lub wyraźne poparcie ludności i zdolność do wykonywania zobowiązań międzynarodowych). Uznanie rządu a. stworzenie narodowych komitetów uznanych przez mocarstwa pozwoliło im na korzystanie z pewnych kompetencji rządowych (prawo posiadania armii. ruch niepodległościowy. 3. Zagadnienie uznania rządów na emigracji powstało w okresie pierwszej wojny światowej d. kryteria uznania rządu: kryteria prawne (obiektywne) – efektywność grupy pretendującej do władzy (przeciwieństwem jest zasada legitymizmu czyli powoływanie się na odpowiednia legitymizacje prawną). wojskowa powstańców. Uznanie za stronę wojującą i za powstańców a. miało miejsce w stosunku do Czechów i Polaków walczących w I wojnie światowej po stronie Ententy. c. gdy rząd dochodzi do władzy w drodze pozakonstytucyjnej czyli w drodze puczu.31 (uznawana społeczność nie tworzy jeszcze państwa w świetle faktów) oraz jest ono w pewnym sensie interwencja w sprawy wewnętrzne państwa. Znaczenie uznania – prawne i polityczne – prawne skutki uznania: zarejestrowanie i akceptowanie nowego państwa. nawiązanie stos. 4. d. Konsekwencje prawne: powstańcy nie są uznani przez państwo uznające za przestępców czy piratów. składających się na efektywność nowego porządku prawnego. nabycie podmiotowości będzie wynikiem nie uznania przez inne podmioty PM ale przez uzyskanie efektywności przez nowy porządek prawny. że warunkiem i podstawą uznania państwa jest istnienie określonych elementów faktycznych. Doktryna Tobara i doktryna Estrady. przypisanie odpowiedzialności – sposób przypisania odpowiedzialności: naruszenie jakiejś normy PM oraz zachowanie danego podmiotu zezwalające na przypisanie mu odpowiedzialności. podobnie jest z przedstawicielami dyplomatycznymi. m. konserwatywna – odpowiedzialność państwa za szkody poniesione na jego terytorium przez cudzoziemca (szkody finansowe). Źródła odpowiedzialności a.32 Odpowiedzialność międzynarodowa państwa 1. które powodują naruszenie zobowiązania międzynarodowego istotnego dla ochrony fundamentalnych interesów całej społ. sankcje. jeżeli szkoda wynikła wskutek zachęcania czy tolerowania tych działań. (naruszenie m. powstaje tylko w wyniku winy (Grocjusz). 4. jaki istniał przed popełnieniem deliktu np. bez potrzeby ustalania czy jakiś organ ponosi winę za to naruszenie . czy nie. bądź nie ukarania sprawców bezprawnych działań. 2. rodzaje naruszeń – przynoszące szkodę jakiemuś państwu oraz wyrządzające istotna szkodę całej społeczności międzynarodowej. b. odpowiedzialność za działania org. Podstawy odpowiedzialności: odpowiedzialność m. zbrodnie międzynarodowe – zbrodnie to bezprawne działania. pokoju i bezpieczeństwa) delikty międzynarodowe – inne formy bezprawnej działalności. wykonanie zobowiązań. któremu można przypisać naruszenie normy. podstawa odpowiedzialności jest tu skutek jaki miało naruszenie normy. Koncepcje odpowiedzialności a. Formy odpowiedzialności b. swoich organów. odpowiedzialność za działania władzy ustawodawczej – państwo może odpowiadać za samo uchwalenie ustawy sprzecznej z jego zobowiązaniami międzynarodowymi. różne konsekwencje wynikające z odpowiedzialności bezpośredniej (zobowiązanie odszkodowania) i pośredniej (ukaranie winnych). obowiązek naprawienia szkody. państwo odpowiada nie tylko za swoje działania ale także za działania swoich obywateli a nawet cudzoziemców przebywających na jego terytorium. skutek jako podstawa odpowiedzialności m. c. e. d. Odpowiedzialność bezpośrednia i pośrednia odpowiedzialność bezpośrednia (pierwotna) jest ponoszona przez państwo za swe własne działania. za zbrodnie międzynarodowe wysunęła się na pierwsze miejsce. (Triepel i Anzzilotti). odwołanie . • • • • • • • a. sądowych – jeśli akty sądów są sprzeczne z PM powstaje odpowiedzialność międzynarodowa. postępowa – centralnym zadaniem PM jest zachowanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. 3. naruszenie norm PM – odpowiedzialność międzynarodowa państw powstaje tylko w konsekwencji naruszenia zobowiązania międzynarodowego (naruszenie wynikające z działania bądź z zaniechania działania). odpowiedzialność pośrednia (pochodna) odpowiedzialność ponoszona za akty poszczególnych osób prywatnych. odpowiedzialność za działania osób prywatnych – państwo odpowiada za działanie bezprawne osób prywatnych wymierzone przeciw innemu państwu bądź cudzoziemcom. odpowiedzialność za działania organów wykonawczych – państwo odpowiada za działania swoich organów wykonawczych sprzeczne z ich kompetencjami. koncepcja odpowiedzialności obiektywnej – odpowiedzialność ponosi państwo. dlatego tez odpowiedzialność za naruszenie zakazu uciekania się do wojny. tj. Reparacje (naprawienie szkód) – w formie restytucji (przywróceniu poprzedniego stanu rzeczy. minister spr. rząd. szef rządu. bądź danie ekwiwalentu w celu wyrównania szkód materialnych będących wynikiem deliktu) b. Satysfakcja – forma wynagrodzenia niematerialnych szkód poniesionych przez państwo. wysyłanie i przyjmowanie przedstawicieli dyplomatycznych. którym zajmuje się PM w związku z reprezentacja są przywileje i immunitety. w tej org. lub w tym organie. szefów misji dyplomatycznych dla przyjęcia tekstu traktatu między państwem wysyłającym a państwem przyjmującym. minister współpracy gosp. parlament. z zagranicą organy zewnętrzne siedziba poza granicami. na jakich zasadach na być oparty proces podejmowania przez państwo decyzji w stos. c.. zewnętrznych). 7 KW z 1969 r. zagraniczn. zobowiązanie ukarania winnych itp. przeprosiny i wyrazy ubolewania. wg norm prawa zwyczajowego jego pozycja określana jest jako tzw. art. przedstawicielstwa dyplomatyczne stałe i doraźne. ius repraesentationis omnimodae. przedstawicieli skredytowanych przez państwa bądź na konferencji m. zewnętrznych oraz zespołu przywilejów i immunitetów („immunitet suwerena”) b. Sankcje – zbrodnie międzynarodowe – sankcje ekonomiczne i wojskowe (np. Głowa państwa a. przedstawicielstwa handlowe..” Innym zagadnieniem. głowa państwa. zawieranie umów międzynarodowych bez pełnomocnictw. m. m.: „ze względu na ich funkcje i bez potrzeby przedkładania pełnomocnictw. przedstawicielstwa przy org.. Organy państwowe występujące w stos. m. szefów rządów i ministrów spraw zagranicznych – dla dokonania wszelkich czynności związanych z zawarciem traktatu. konstytucyjna pozycja głowy państwa. polega na wyrażeniu dezaprobaty wobec aktów jednego państwa skierowanych przeciwko czci i honorowi innego państwa. misje wojskowe.) .33 bezprawnego działania itp. m. embargo) ORGANY PAŃSTWA W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH PM nie określa. pełnomocnictw do zawarcia umowy. bądź przy org. urzędy konsularne Organy wewnętrzne 1. pełnego prawa reprezentowania państwa w stos.) lub odszkodowania (zapłacenie pewnej sumy. państwowych poza granicami jego terytorium. jakie przysługują osoba występującym w charakterze org. lub przy jednym z jej organów – dla przyjęcia tekstu traktatu na tej konferencji. czyli nieograniczonego. c. dokumentów ratyfikacyjnych itp. uprawnienia głowy państwa – reprezentowanie państwa i wyrażanie jego woli na zewnątrz. podpisywanie dokumentów (listy uwierzytelniające i odwołujące. b. Przedmiotem prawnomiędzynarodowego uregulowania jest natomiast sfera reprezentacji państwa (kto i na jakich zasadach może wyrażać wolę państwa w stos. następujące osoby uważa się za reprezentujące swoje państwo: a. dzieli się na: organy wewnętrzne siedziba na terytorium państwa. m. ogłaszanie stanu wojny i pokoju. głowy państw. 34 c. przywileje i immunitety głowy państwa – przysługują urzędowi a nie osobie; na terytorium obcym nie podlega on jurysdykcji karnej, administracyjnej i jurysdykcji miejscowej cywilnej; bezwzględna nietykalność osoby głowy państwa; ochrona przed zniesławieniem d. odpowiedzialność głowy państwa – zasada odpowiedzialności szefów państw za zbrodnie i przestępstwa międzynarodowe. a. 2. Parlament udział w kształtowaniu i kontroli polityki zagranicznej, jest istotnym czynnikiem w stanowieniu polityki zagranicznej i określaniu jej kierunków – parlamenty są najwyższymi organami władzy państwowej, podejmuje uchwały określające podstawowe kierunki działalności państwa oraz sprawuje kontrolę nad działalnością innych organów władzy i administracji państwowej. ogłaszanie stanu wojny – sejm decyduje o stanie wojny ( tylko w przypadku napaści zbrojnej na terytorium RP lub gdy wynika to z zawartych umów) i pokoju; udział parlamentu w realizacji polityki zagranicznej – wzajemne kontakty między parlamentami, wymiana wizyt, prowadzenie oficjalnych rokowań; komisje spraw zagranicznych przesłuchują kandydatów na ambasadorów; Unia Międzyparlamentarna od 1889 r. 3. Rząd i szef rządu kompetencje rządu – organ faktycznie określający kształt stos. zewnętrznych; zawiera umowy wymagające ratyfikacji oraz zatwierdzenia i wypowiada inne umowy m.; znaczenie w sferze reprezentacji i wyrażania na zewnątrz woli państwa; umowy międzyrządowe zatwierdzanie umów międzynarodowych – umowy takie nie zawierają klauzuli ratyfikacyjnej lecz wymagają zatwierdzenia przez rząd (pominięcie parlamentu) uprawnienia szefa rządu – prawo zawierania umów m., prowadzenia rokowań oraz oświadczenia woli państwa bez pełnomocnictw; jego oświadczenia wiążą państwo; przyjmowanie obcych przedstawicieli dyplomatycznych, wystawianie pełnomocnictw; spotkanie na szczycie – spotkanie szefów państw i rządów oraz przywódców największych partii dla załatwienia najważniejszych problemów. b. c. d. a. b. c. d. 4. Minister i ministerstwo spraw zagranicznych a. Kompetencje Ministra spraw zagranicznych: reprezentuje państwo, może prowadzić rokowania dwu i wielostronne oraz podpisywać umowy bez pełnomocnictw; jego oświadczenie są wiążące dla państwa; utrzymywanie stałego kontaktu z obcymi przedstawicielami dyplomatycznymi, bierze udział w składaniu listów uwierzytelniających, przyjmowanie delegacji państwowych i rządowych, powoływanie własnych i przyjmowanie obcych charges d’affaires, kontrasygnuje listy uwierzytelniające dyplomatom itd. b. Minister spraw zagranicznych korzysta z takich samych przywilejów jak przedstawiciele dyplomatyczni; c. Ministerstwo spraw zagranicznych – prowadzi całość polityki zagranicznej państwa, utrzymuje kontakt z obcymi placówkami dyplomatycznymi i konsularnymi, kieruje praca własnych placówek; d. Struktura MSZ – trzy rodzaje departamentów: terytorialne (prowadzą i koordynują bieżącą politykę zagraniczną wobec określonych grup krajów), funkcjonalne (wydzielone zagadnienia: sprawy konsularne, prawne, traktatowe, kulturalne itp.) i administracyjne (charakter pomocniczy – gabinet ministra, kadra, łączność itp.). 5. Minister właściwy do spraw gospodarki a. obrót towarami i usługami z zagranicą regulowany jest w przepisach prawa i umowach m.; b. uprawnienia ministra właściwego ds. gosp. – koordynacja działań w zakresie współpracy gosp. z zagranicą, kontrola obrotu z zagranica towarami i technologiami w związku z porozumieniami i zobowiązaniami międzynarodowymi; podejmowanie i rozwijanie działań na rzecz dostępu do rynków zagranicznych polskich towarów, usług i kapitału, promocja polskiej 35 gosp. za granicą, współpraca z właściwymi org., tworzenie i utrzymywanie placówek ekonomiczno-handlowych za granicą. Organy zewnętrzne 1. Stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne a. główny instrument realizacji stos. dwustronnych. Stałe misje dyplomatyczne są urzędami jednoosobowymi, akredytowanymi przy głowie państwa pobytu, maja charakter przedstawicielski, korzystają przywilejów i immunitetów dyplomatycznych, stale przebywają w państwie pobytu. b. Sposoby ustanowienia i zakończenia misji dyplomatycznej, funkcje, przywileje i obowiązki są regulowane prze prawo dyplomatyczne (Konwencja Wiedeńska z 1961 r.) a. b. c. d. 2. Misje specjalne obok stałych przedstawicielstw dyplomatycznych państwa wysyłają doraźne delegacje w celu załatwienia określonych spraw – misje specjalne, misje ad hoc. Cele misji specjalnych – polityczne (prowadzenie rokowań i załatwianie spraw spornych, negocjowanie i podpisywanie deklaracji i umów), ceremonialne (udział w koronacjach, pogrzebach, objęciem stanowiska prezydenta itp.) i techniczne (rozwiązanie lub uzgodnienie problemów specjalistycznych). Gdy między państwami nie ma stałych stosunków dyplomatycznych misje specjalne stanowią jedyną formą bezpośrednich kontaktów między tymi państwami. Wysłanie misji specjalnej występuje w wyniku uzgodnienia między zainteresowanymi państwami; wcześniejsze określenie celu misji. 3. Przedstawicielstwa handlowe a. monopol handlu zagranicznego – stan, w którym regulowanie i prowadzenie międzynarodowej wymiany handlowej wykonywane jest przez państwo lub z jego upoważnienia. b. Zadania przedstawicielstw handlowych – reprezentacja interesów państwa w dziedzinie handlu zagranicznego, działanie na rzecz rozwoju stos. gosp., badania sytuacji ekonomicznej kraju, w którym się znajdują, odnotowanie ruch cen i zmian kursów, uczestniczą w przygotowywaniu umów ekonomicznych, ocenia i pomoc w działalności przedsiębiorstw handlu zagranicznego. c. Polskie przedstawicielstwa – wydziały ekonomiczno-handlowe będące integralna częścią ambasad, sekcje i wydziały handlowe przy konsulatach. 4. Przedstawicielstwa przy organizacjach m. a. stałe przedstawicielstwa państw członkowskich przy org. m. wynikają ze wzrostu znaczenia i dynamicznego rozwoju org. m.; rozwój stałych przedstawicielstw nastąpił po drugiej wojnie światowej; istnieją nie tylko przy ONZ ale także przy wielu org. wyspecjalizowanych (UNESCO w Paryżu, FAO w Rzymie itp.) oraz innych org. tj. Unia Europejska, NATO itd. b. Cele stałych przedstawicielstw – utrzymanie stałego kontaktu z sekretarzem org., zapewnia szybkie dostarczenie dokumentacji i informacji, pozwala utrzymywać stosunki i uzgadniać stanowisko z innymi członkami org.; c. Konwencja o reprezentacji państw w ich stosunkach z org. m. - 14 marca 1975 r. uchwalenie Konwencji; reguluje ona status prawny stałych przedstawicielstw i stałych obserwatorów państw nie będących członkami, sytuacje prawna delegatów do organów i na konferencje m. d. Zadania przedstawicielstw – reprezentacja państwa, utrzymanie więzi między państwem z org., prowadzenie negocjacji, zaznajamianie się z działalnością org., zapewnienie udziału państwa w działalności org., ochrona interesów państwa, popieranie realizacji celów org. 36 5. Urzędy konsularne a. charakter przedstawicielski urzędów konsularnych jest ograniczony w porównaniu do przedstawicielstw dyplomatycznych; b. zadania konsulatów – ochrona skonkretyzowanych interesów obywateli i państwa we wszystkich dziedzinach, które wymagają od konsula jego działania, opieki i ochrony oraz popieranie przyjaznych stos. między państwem wysyłającym a przyjmującym. 6. Misje wojskowe a. przypadek działania jednostek wojskowych, żołnierzy i oficerów w charakterze organu zewnętrznego (wszelkie zorganizowane siły zbrojne, jednostki powietrzne, lądowe lub morskie przebywające poza granicami swego kraju); okręty wojenne posiadają immunitet będąc poza swoimi wodami od jurysdykcji miejscowej. b. Rodzaje misji wojskowych – misje doraźne (dla załatwienia określonej sprawy), stałe misje wojskowe w wyniku umów m. i przebywające stale na terytorium innego państwa (mające uprawnienia do reprezentacji państwa oraz misje wysyłane na podstawie umów o pomocy i współpracy wojskowej). Stosunki dyplomatyczne • • • 1. Normy regulujące stosunki dyplomatyczne stos. dyplomatyczne są regulowane przez zespół norm prawa dyplomatycznego, normy kurtuazyjne i normy prawa wewnętrznego; Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 18 kwietnia 1961 r. – opracowany przez Komisję Prawa Międzynarodowego; nie uchyliła prawa zwyczajowego; ustaliła ona pewne minimum, od którego strony mogą odchodzić na zasadzie porozumień; Prawo dyplomatyczne daje państwu swobodę w określeniu organów i stopnia reprezentacji w stos. dyplomatycznych, org. służby dyplomatycznej oraz kształtu protokołu dyplomatycznego. 2. Ustanowienie stosunków dyplomatycznych • prawo legacji – prawo wysyłania własnych (czynne prawo legacji) i przyjmowania obcych • a. b. c. d. e. f. przedstawicieli dyplomatycznych (bierne prawo legacji); ustanawianie stosunków dyplomatycznych następuje na podstawie wzajemnego porozumienia. Nawiązanie stos. dyplom. – Porozumienie o nawiązaniu stos. dyplom., Znalezienie odpowiedniego kandydata na szefa misji (spełniającego warunki państwa wysyłającego i zaakceptowanego przez państwo przyjmujące), Agrement – zgoda państwa przyjmującego na proponowaną osobę; odmowa nie musi być uzasadniona, nie jest czymś wyjątkowym w stos. dyplom. Listy uwierzytelniające – po uzyskaniu agrement szef państwa wysyłającego (ambasador lub poseł) i minister spraw zagranicznych (charges d’affaires) wystawiają listy uwierzytelniające i wprowadzające, które są składane głowie państwa przyjmującego lub ministrowi spraw zagranicznych (przyjęcie ich jest warunkiem niezbędnym). Akredytacja w kilku krajach – szef misji dyplom. może mieć za zgodą państw przyjmujących akredytację w więcej niż w jednym państwie np. ambasador RP w RPA jest równocześnie akredytowany w Lesotho, Namibii, Mozambiku i Suazi. Członkowie personelu dyplom. powinni mieć obywatelstwo państwa wysyłającego. 3. Funkcje misji dyplomatycznych a. reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym – szef misji dyplom. kontroluje i koordynuje działalność wszystkich placówek, biur i przedstawicielstw w państwie przyjmującym; oświadczenia szefa misji maja charakter oficjalny; e. założenie. statystyk. prawa. • 4. Precedencja – pierwszeństwo między szefami placówek. Personel misji dyplomatycznej personel misji dyplomatycznej dzieli się na: personel dyplomatyczny (grono korzystające z przywilejów i immunitetów. tłumacze. Minister-rezydent – między posłami a charges d’affaires. prowadzenie rokowań i zawieranie porozumień. ambasadorów i nuncjuszów (przedstawiciel Stolicy Apostolskiej) – akredytowani przy głowie państwa b.. jak gdyby ambasada czy poselstwo. Pojęcie przywilejów i immunitetów wyłączenia. kontrola nad realizacja umów. który nie podlega żadnej władzy.. Klasy szefów misji i zagadnienia precedencji szefowie misji dyplom. traktujące o przywilejach i immunitetach: KNZ. działania na rzecz promocji swego kraju. rozwijanie przyjaznych stosunków – rozwijanie stos. zagranicznej). O poszczególnych problemach i dziedzinach. charges d’affaires – akredytowani przy ministrze spraw zagranicznych d. służba misji (personel obsługi – kierowcy. charges d’affaires ad interim – pracownicy dyplomatyczni misji kierujący nią w czasie okresowej nieobecności czy choroby szefa. szyfranci). e. maszynistki. attaches). sekretarze. f. mogą należeć do jednej z trzech klas: a. szczególna ochrona – umowy m. zajmują miedzy sobą miejsce według daty urzędowej notyfikacji ich przybycia. personel administracyjny i techniczny (kierownik i pracownicy kancelarii. znajdujące się poza krajem pobytu. konwencja o przywilejach i immunitetach organizacji wyspecjalizowanych 1947 r. naukowej czy kulturalnej. funkcje konsularne – specjalne wydziały konsularne. ochrona interesów państwa wysyłającego i jego obywateli – misja sprawuje opiekę dyplomatyczną nad obywatelami będącymi na terytorium państwa pobytu. informacje o państwie pobytu – zdobywanie legalnymi sposobami. prywatna służba (domowa służba). iż w każdej klasie funkcjonariusze dyplom. konwencja o przywilejach i immunitetach Narodów Zjednoczonych z 1946 r.. Teoria eksterytorialności – Grocjusz. wytyczanie kierunków polit. posłów nadzwyczajnych i ministrów pełnomocnych oraz internuncjuszów – akredytowani przy głowie państwa c. teoria ta jest odrzucana w nauce jako sprzeczna z rzeczywistością. dozwolonymi przez miejscowe prawo możliwie pełnych i rzetelnych danych o państwie pobytu (prognozowanie. regulamin wiedeński ustalił. klasa ta przestała mieć jakiekolwiek znaczenie w praktyce. wyjaśnianie problemów spornych. d. oficjalnych spotkań itp. 2. b. radcowie.37 b. było cząstką państwa wysyłającego. Podstawa przywilejów i immunitetów dyplomatycznych a. Teoria reprezentacji – z czasów absolutyzmu. sprzątaczki zatrudnieni przez państwo wysyłające). że misja dyplomatyczna powinna być traktowana tak. • • Przywileje i immunitety dyplomatyczne 1. 5. prowadzenie rokowań z państwem pobytu – w celu zapobiegnięcia szkodliwym dla swego kraju zjawiskom i procesom. sprawozdania na podstawie gazet. Konwencja wiedeńska o stos. dozorcy. poprzez stymulowanie współpracy gosp. założenie. lekarze. dyplom. to i on powinien być traktowany tak samo i mieć takie same . że skoro przedstawiciel dyplomatyczny jest osobistym reprezentantem – alter ego monarchy-suwerena. ulgi. c. a nie w interesie państwa wysyłającego. . Nietykalność przedstawiciela dyplom. Teoria funkcjonalna – założenie. nie podlega przepisom o ubezpieczeniach społ. • • • 3. Występuje jako wykonawca. c. Korespondencja urzędowa dot. - - c.: a. Początek i koniec przywilejów i immunitetów – od chwili wjazdu na terytorium państwa przyjmującego. f. przywileje i immunitety oparte są częściowo na teorii funkcjonalnej. w której przedstawiciel dyplom. korzystają członkowie ich rodzin. 4. Członkowie personelu administracyjnego i kancelaryjnego – immunitet od jurysdykcji cywilnej i administracyjnej obejmuje tylko czynności o charakterze oficjalnym. z wyjątkiem VAT. Nietykalność obejmuje środki transportu misji. prywatnej własności położonej na terytorium państwa przyjmującego nieruchomości. d. przedstawicielstwa i jego działalności jest nietykalna. Przywileje i immunitety osobiste a. poza jego czynnościami urzędowymi. zajęcia itp. Kategorie osób korzystających z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych – poza szefem misji i przedst. uregulowany na konferencjach w Hawanie i Montevideo. a skoro państwa są sobie równe to organy jednego państwa nie powinny podlegać organom drugiego.) roszczeń z tytułu działalności zawodowej czy handlowej. które są wyłączone spod rewizji. a częściowo na teorii reprezentacji. rekwizycji. włączając w to kurierów dyplomatycznych. Azyl dyplomatyczny – nie objęty PM. korespondencja.Przywileje i immunitety można podzielić na rzeczowe (przysługujące placówce dyplom. którzy korzystają z nietykalności. b. obowiązek podjęcia wszystkich stosownych środków w celu ochrony pomieszczeń misji przed jakimkolwiek natręctwem. wyłączony jest spod jurysdykcji karnej państwa przyjmującego oraz spod jurysdykcji cywilnej i administracyjnej (trzy wyjątki). . szkodą oraz zakłóceniem spokoju i naruszeniem jej powagi (aspekt pozytywny). Immunitet od jurysdykcji cywilnej i administr. reprezentuje naród i państwo. Zwolnienie z opłat i podatków – przedst. nakłada obowiązek traktowania go z należytym szacunkiem oraz obowiązek przedsięwzięcia wszelkich kroków dla ochrony i zapobieżenia jakiemukolwiek zamachowi na jego osobę.) spraw dot. wykonywanym przez różne kategorie personelu misji. gdzie się one znajdują. regionalnych czy komunalnych.. c. Przedstawiciel dyplom. wolność czy godność (rezydencja. dyplom. państwowych. różnym funkcjom. dyplom. e. Immunitet jurysdykcyjny – przedstawiciel dyplom. dziedziczenia. b. Immunitet jurysdykcyjny może zostać uchylony przez państwo wysyłające.. administrator. Przywileje i immunitety misji nietykalność – oznacza. Zwolnienie z opłat. akta. pozostający z nimi we wspólnocie domowej. bądź od chwili notyfikacji jej nominacji MSZ do momentu opuszczenia kraju. spadkobierca lub zapisobierca w charakterze osoby prywatnej.) powództwa z zakresu prawa rzeczowego dot. że bez zgody szefa misji funkcjonariusze państwa przyjmującego nie mają prawa wstępu na teren misji (aspekt negatywny). – zakaz stosowania jakichkolwiek środków przymusu: zatrzymania czy aresztowania. azyl umożliwia obywatelowi schronienie na jego własnym terytorium w misji dyplomatycznej innego państwa. Prawo porozumienia – porozumienie się z innymi placówkami i konsulatami państwa wysyłającego niezależnie od tego. wykonywanej przez przedstawiciela dyplom. mienie). przysługują różne przywileje i immunitety. że warunkiem wykonania przez personel misji powierzonych mu zadań jest korzystanie z określonych przywilejów i immunitetów. immunitet sądowy nie zwalnia od odpowiedzialności przed sadami państwa wysyłającego. bagaż dyplomaty jest zwolniony z kontroli.38 przywileje i immunitety.) oraz osobowe (poszczególne kategorie pracowników misji). placówki dyplom. za pomocą wszelkich odpowiednich środków (kodem czy szyfrem). podatków itp. a także archiwa i dokumenty misji. jest zwolniony z wszelkich opłat i podatków osobistych czy rzeczowych. .We współczesnym prawie m. do pań) pomaga nowo przybyłym dyplomatom. Zerwanie stos. uznania za persona non grata. Koniec misji dyplomatycznej a. c. g. nie przestrzeganie przepisów może prowadzić do wydania noty protestacyjnej państwa pobytu. państwo przyjmujące ma obowiązek szanowania i ochrony pomieszczeń misji i jej mienia. zmiana stanowiska głowy państwa. Zakończenie misji dyplom. że znajduje się w drodze do kraju przyjmującego lub w drodze powrotnej (in transitu). d. Lub w przypadku utraty podmiotowości przez któreś z państw. w państwie przyjmującym żadnej działalności zawodowej w celu uzyskania korzyści osobistych.. państwo wysyłające powinno odwołać taka osobę. Zakończenie misji na skutek notyfikacji – notyfikacja przez państwo wysyłające państwu b. akredytowanych w danej stolicy (węższe znaczenie). Zakaz mieszania się w sprawy wewnętrzne – zakaz mieszania się w sprawy wew. jest fakt. dyplom. a nawet do wydalenia. wszystkie osoby zaliczane do personelu dyplom. lecz wyłączają jedynie właściwość sądów lokalnych i zastosowania sankcji za naruszenie odpowiednich norm. którzy są wpisani na specjalną listę prowadzona przez protokół dyplom. przy której przedstawiciel dyplom. za członka misji. pełni role ceremonialną. Obowiązki protokolarne i reprezentacyjne. Zakaz wykorzystywania pomieszczeń misji w sposób niezgodny z jej funkcjami – zakaz wykonywania przez przedstawicieli dyplom. i korzystający z przywilejów dyplom. jest akredytowany (potwierdzenie listów akredytacyjnych).. f. śmierć szefa placówki (placówka kieruje charges d’affaires ad interium do czasu nominacji nowego szefa). Dziekan (dziekanka z stos.39 W przypadku wojny bądź zerwania stos. między państwami. z korpusem utrzymuje MSZ poprzez departament protokółu dyplom. przyjmującemu o zakończeniu misji i odwrotnie. na skutek wypadków losowych – np. e. że odmawia uznania przedstawiciela dyplom. a więc ambasador najdłużej przebywający w danym kraju. krytyki polityki państwa pobytu. rewolucja w państwie wysył. - Korpus dyplomatyczny Węższe i szersze znaczenie korpusu dyplom. Dymisja. Zakończenie misji dyplom. za persona non grata. – korpus to: wszyscy szefowie placówek dyplom.. w skutek podniesienia rangi misji. . lub przyjm. na skutek notyfikacji państwu wysyłającemu przez państwo przyjmujące. Stos. że nie jest to żadna organizacja i nie ma osobowości prawnej. w niektórych państwach funkcję ta pełni nuncjusz Stolicy Apostolskiej. czyli zmiany poselstwa w ambasadę. – ogłoszenie stanu wojny. dyplom. Przejazd przez państwo trzecie – korzystanie z uprzywilejowanego traktowania w czasie przejazdu lub przebywania na terytorium państwa trzeciego pod warunkiem. miejscowego MSZ (szersze znaczenie). Dziekan korpusu dyplomatycznego (doyen) – z reguły najstarszy przedstawiciel dyplom. prowadzenia agitacji przeciwko władzom państwa pobytu. o kolejności składania wizyt itp. Istotą korpusu dyplom. informuje o miejscowych zwyczajach. Obowiązki przedstawicieli dyplomatycznych wobec państwa przyjmującego Poszanowanie praw i przepisów państwa przyjmującego – przywileje i immunitety nie wyłączają podlegania miejscowemu prawu. Uznanie za persona non grata – po uznaniu przez państwo przyjmujące przedstawiciela dyplom. podlegają aprobacie państwa przyjm. jego klasę. Listy komisyjne (patenty) – propozycja co do osoby szefa placówki konsul. Zwyczaj międzynarodowy – konwencje dwustronne zawierające identyczne rozwiązania. konsul. . że przestało uważać daną osobę za członka personelu konsul. konsul. listy komisyjne wystawione przez głowę państwa. 3. Ustanowienie placówek konsul. państw amerykańskich – konwencja o funkcjach konsul. – na podstawie wzajemnego porozumienia. o zakończeniu czynności przez funkcjonariusza konsul. okręg konsularny i siedzibę placówki. – specjalne wydziały konsularne. wymieniają one nazwisko szefa. rangi itp. z Caracas z 1911 r. zerwanie stos. premiera czy ministra SZ (zależnie od przepisów prawa wewnętrznego). określane są przez zespół norm prawnych umownych i zwyczajowych składających się na międzynarodowe prawo konsularne oraz przez normy prawa wewnętrznego (wielka rola dwustronnych norm umownych) a.. zgoda na ustanowienie stos.. – zgoda na nawiązanie stos. zerwanie stos. notyfikacja przez państwo przyjm. Normy regulujące stos. c. działających w określonych częściach terytorium państwa przyjmującego). d. szefowie placówek konsul.). przez misje dyplom. Konwencje wielostronne . konsularne • stos. d. państwa przyjm. ochrona interesów państwa wysył. – zawiadomienie przez państwo wysył. b. Wykonywanie funkcji konsul.40 Stosunki konsularne 1. konsul. i konwencja hawańska o funkcjonariuszach konsul. z reguły oznacza również zgodę na nawiązanie stos. Początek i koniec funkcji konsularnych a. nie pociąga za sobą zerwania stos. zmian w podmiotowości itp. Ustanowienie stosunków konsularnych. każde państwo samo określa pragmatykę służbowa urzędów konsul. konsul. Polska posiada 37 wydziałów konsularnych w ambasadach RP... które wykonują funkcje konsul. Państwo przyjmujące udziela zgody – udziela exequatur (dopuszczenie szefa placówki do pełnienia swoich funkcji). Ustanowienie stos. (weszła w życie w 1967 r. Ustawodawstwo wewnętrzne – w granicach dozwolonych PM. lecz jedynie notyfikacja osób. konsul.) c.. jego klasy i okręgu konsul. państwu wysył. Zakończenie funkcji konsul. wybuch wojny. dyplom. konsul. z 1928 r. cofniecie exequatur. Nie ma obowiązku udzielania wyjaśnień w przypadku odmowy exequatur. Funkcje konsularne a. obowiązki. e.. 2. mogą być traktowane jako dowód istnienia powszechnej praktyki przyjętej przez prawo. zdarzenia losowe. podpisana 24 kwietnia 1963 r. Konwencje dwustronne . przy ambasadach.. Nie jest wymagana zgoda państwa przyjmującego. konsul.. pozwala państwu wysyłającemu na ustalenie siedziby urzędu konsul. konsul. określa ich prawa.pierwsze zawarte były już w XII i XIII w.obecnie istnieją trzy konwencje wielostronne: dwie regulują stos. b. (ustalenie kilku placówek konsul. dyplom. Patent przekazywany jest rządowi państwa przyjmującego (droga dyplom. otrzymują tzw. Powszechną umowa jest Konwencja wiedeńska o stos. i jego obywateli. propozycje państwa wysył. Klasy szefów placówek konsularnych.. prawo rekompensaty poniesionych wydatków. f. gosp. Immunitety i przywileje konsularne węższe od przywilejów i immunitetów dyplom. stos. domniemanie zgody szefa placówki w przypadku pożaru lub innej katastrofy. c. nietykalność dokumentów. nie podlegają aresztowaniu ani zatrzymaniu (pozbawieni wolności za ciężkie zbrodnie tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego). 7. konsul honorowy – powoływany na podstawie umowy przez państwo wysyłające spośród mieszkańców (obywateli) państwa przyjmującego (prywatnoprawny stos.. – szefowie placówek konsul. handlowych. g. gosp. Korpus konsularny a. w danym mieście państwa przyjmującego (węższe znaczenie). Prawo porozumienia – swoboda porozumiewania się wszelkimi środkami łączności. h. Immunitety i przywileje osobowe a. zwykle konsul generalny. 6. zwolnienie od opodatkowania. Pomieszczenia. pełnienie czynności notariusza i urzędnika stanu cywilnego. Nie podlegają jurysdykcji władz sądowych lub administracyjnych tylko w odniesieniu do czynności wykonywanych podczas pełnienia swych funkcji. Immunitety i przywileje placówki a. Korpus konsul. są wyłączone spod rekwizycji. wystawianie paszportów i wiz. d. do państwa wysyłającego). kulturalnych i naukowych między państwami. reprezentowanie współobywateli przed sadem lub innymi władzami. mianowany spośród jego obywateli (publiczny charakter do państwa wysyłającego). i. b. składanie sprawozdań rządowi. nie otrzymuje stałego uposażenia. wykonywanie nadzoru nad i kontroli nad statkami i samolotami. wyposażenie itp.. otrzymuje stałe wynagrodzenie. bez zgody szefa placówki nie maja prawa wkraczania do pomieszczeń konsul. na czele stoi najstarszy klasa szef placówki. agent konsularny. udzielanie pomocy własnym obywatelom. wicekonsul. Klasy szefów: konsul generalny. (szersze znaczenie). Konsulowie zawodowi i honorowi a. kulturalnego i naukowego (legalnymi sposobami).41 b. zapoznawanie się z warunkami i rozwojem życia handlowego. konsul zawodowy – urzędnik państwa wysyłającego. wszyscy funkcjonariusze konsul. funkcjonariusze konsul. b. ochrona przed jakimkolwiek zamachem na osobę przedstawiciela konsul. b. Prawo używanie flagi i godła oraz nietykalność placówki konsularnej – władze państwa przyjm. Zwolnienia podatkowe i celne. Szerszy zakres przywilejów i immunitetów konsularnych w polskich konwencjach. 5. immunitety i przywileje funkcjonariuszy konsul. popieranie rozw. 4.. ochrona interesów spadkowych własnych obywateli. który najwcześniej otrzymał exequatur. ochrona interesów nieletnich osób i osób pozbawionych pełnej zdolności do czynności prawnych. 8. konsul. – traktowanie z należytym szacunkiem i względem. e.. - . funkcjonalność. teoria uznająca terytorium za przedmiot władzy państwowej. albo jako własność oparta na zasadach prawa publicznego (jest ona przedmiotem poważnej krytyki). Żadna z norm prawa międzynarodowego nie jest wyraźniejsza niż ta. jest to błąd gdyż w prawie międzynarodowym istnieje pojęcie suwerenności w oderwaniu od ludności. Władza ta jest przedstawiona w dwojaki sposób. w stosunku do terytorium materialnego. że obszary niezamieszkane nie mogą być uznane za terytorium państwowe. może być aresztowany i uwięziony. terytorium powiernicze. terytorium zdemilitaryzowane. Jest granicą władzy państwowej. Z dodatkowymi określeniami służy do wskazania. 2. Istota prawna terytorium państwowego. jednak najczęściej traktowane jest jako synonim terytorium państwowego. Nie podlegające suwerenności państwowej: a) Res communis – wspólne dziedzictwo ludzkości (morza otwarte. Podlegające suwerenności państwowej. Pojęcie terytorium: ogólnie jest to określony obszar geograficzny lub przestrzenna strefa ludzkiej działalności. 2. która zakazuje państwom wykonywania suwerenności na terytorium innego podmiotu. Rodzaje terytoriów: 1. podlegające zawłaszczeniu (współcześnie już nie występują). Teoria ta prowadzi o twierdzenia. 1.42 Przywileje i immunitety konsula honorowego – zwolniony od wszelkich podatków i opłat od sum otrzymywanych z tytułu rekompensaty. dno mórz i oceanów). Wg tej teorii terytorium nie jest rzeczą. gdyż wprawdzie terytorium jest warunkiem istnienia państwa. Jest ono niezbędne do istnienia państwowości. Terytorium Państwowe. § 1. b) Teoria podmiotowa: występuje w dwóch postaciach: jako część szerszej teorii przestrzennej lub jako koncepcja samodzielna (prawo do terytorium może być porównane tylko z prawem jakie przysługuje jednostce ludzkiej w stosunku do samej siebie. a więc z prawem osobistym ze skutkami erga omnes). b) Res nullius – obszary niczyje. c) Teoria przestrzenna – Pojawiała się w drugiej połowie XIXw. opisania określonego obszaru np. Znaczenie terytorium państwowego. którą włada państwo. przestrzeń kosmiczna. której władza państwowa istnieje i działa. Rozdział VI Terytorium w prawie międzynarodowym. lub jako suwerenność (znacznie bardziej przekonywująca). jako reakcja na teorię terytorium jako przedmiotu własności. co do istoty prawnej terytorium państwowego można sprowadzić do czterech zasadniczych teorii: a) Teoria przedmiotowa: klasyczna i mająca szeroką rzeszę zwolenników w prawie międzynarodowym. . ale nie jest częścią jego osobowości w znaczeniu dosłownym. odgrywa ogromną rolę w stosunkach międzynarodowych. Wypowiadane w doktrynie poglądy. nietykalność dokumentów i archiwów konsula honorowego. lecz przestrzenią w obrębie. Teoria ta jest słusznie krytykowana. 43 d) Teoria kompetencji – wywodzi się z przesłanki, że państwo jest porządkiem normatywnym. Terytorium przedstawione jest jako sfera kompetencji przestrzennej państwa, jako zakres obowiązywania jego porządku prawnego. Kompetencja państwa może podlegać trojakim ograniczeniom: ratione loci; ratione personae i ratione materiae. W obrębie własnego terytorium państwo wykonuje kompetencje dyskrecjonalną bez żadnych ograniczeń. Wbrew tej teorii, obok kompetencji ważna jest także możliwość dysponowania terytorium. Definicja: Terytorium państwowe stanowi tak przedmiot władzy państwowej, jak przestrzeń, w granicach, której państwo wykonuje władzę w sposób wyłączny i pełny w stosunku do osób, rzeczy i zdarzeń. Terytorium jest także podstawą wykonywania kompetencji państwowych (personalnych) poza jego granicami. 3. Skład terytorium państwowego. Rodzaje terytorium. Terytorium państwa składa się z przestrzeni lądowej, morskiej i powietrznej. Może być jednolite lub obejmować wiele fragmentów (enklawy, półenklawy). Ląd stanowi trzon każdego terytorium państwowego, a powierzchnia lądowa utożsamiana jest z terytorium państwa. W skład terytorium państwowego wchodzi też przestrzeń powietrzna nad obszarem lądowym i morskim. Granice. Terytorium jest trójwymiarowe. Bezsporna jest teza, że władza państwa rozciąga się również na jego obszar podziemny, a zasięg zwierzchnictwa państwowego determinowany jest możliwością eksploatacji. Teoria przylegania i ciągłości – powoływana przy rozważaniu praw państwa do wnętrza ziemi – może być odniesiona także do terytorium morskiego i powietrznego, które podobnie jak wnętrze ziemi nie mogą być rozpatrywane w oderwaniu od terytorium lądowego.(w przypadku granicy morskiej może ona sięgać max 12 mil od linii podstawowej). 4. Ochrona integralności terytorialnej państwa w prawie międzynarodowym. Geneza pojęcia integralności terytorialnej. Zwrot „integralność terytorialna” pojawił się w stosunkach międzynarodowych na Kongresie Wiedeńskim w 1815r. kiedy zagwarantowano integralność Szwajcarii i części Sabaudii. Również późniejsze traktaty gwarantowały integralność innym państwom. Art. 10 Paktu Ligi Narodów również zawierał sformułowania dotyczące integralności. Karta Narodów Zjednoczonych. Po drugiej wojnie światowej sprawa poszanowania integralności terytorialnej zajęła centralne miejsce w stosunkach międzynarodowych. Zasada ta obecna jest w wielu umowach i deklaracjach międzynarodowych, które nawiązują do zasady Karty Narodów Zjednoczonych – w szczególności art. 2 ust. 4 zawiera zakaz groźby i użycia siły „przeciwko integralności terytorialnej i niepodległości jakiegokolwiek państwa”. Porównując art. 10 Paktu z art. 2 ust. 4 KNZ widoczna jest ewolucja pojęcia integralności. Deklaracja KBWE. Zawiera wszystkie istotne elementy zasady poszanowania integralności. Deklaracja Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie została przyjęta 1 sierpnia 1975r. Chroni zarówno całość terytorium poprzez zakaz i nielegalność nabywania go siłą, jak i nietykalność poprzez zakaz okupacji wojskowej, a także zakaz podejmowania innych, bezpośrednich lub pośrednich aktów przymusu. § 2. Zwierzchnictwo terytorialne. 1. Pojęcie i istota zwierzchnictwa terytorialnego. Zwierzchnictwo terytorialne jest formą wykonywania przez państwo suwerenności na swoim terytorium. Jest ono uznanym i chronionym przymiotem, cechą państwa wynikającą z jego suwerenności. Obejmuję władzę polegającą z jednej strony na sprawowaniu w obrębie terytorium wszystkich działań i funkcji właściwych państwu, z drugiej zaś – na zapobieganiu wykonywania analogicznych działań ze strony innych podmiotów. Cechy zwierzchnictwa można sprowadzić do dwóch zasadniczych aspektów: 44 a) Zwierzchnictwo terytorialne w aspekcie pozytywnym: podporządkowanie władzy państwowej wszystkiego co się na terytorium danego państwa znajduje i w jego obrębie zachodzi. A więc nie tylko własnych obywateli, jak i cudzoziemców, lecz także bogactwo naturalne kraju (Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 12 grudnia 1962r.podkreśla niezbywalne prawo wszystkich państw do swobodnego dysponowania zasobami i bogactwami naturalnymi, zgodnie z ich własnymi interesami narodowymi). Zwierzchnictwo personalne. Państwo sprawuje również zwierzchnictwo personalne, będące konsekwencją obywatelstwa i przynależności państwowej. Państwo określa w swym ustawodawstwie wewnętrznym sposoby nabycia i utraty obywatelstwa jak również organizuje całą działalność państwa i jego służb. b) Zwierzchnictwo terytorialne w aspekcie negatywnym: Państwo może wyłączyć działanie jakiejkolwiek obcej władzy na swym terytorium. Ekskluzywizm ten widoczny jest zwłaszcza w monopolu przymusu i jurysdykcji lub monopolu organizacji służb publicznych. Jego konsekwencją jest to, że na określonym terytorium istnieć może tylko jedno państwo i działać jedna tylko władza najwyższa. Terytorium jest jak to się czasem określa „Nieprzenikliwe”. 2. Obowiązki wynikające ze zwierzchnictwa terytorialnego. Zakaz wyrządzania szkód innym państwom. Państwo wykonuje swe kompetencje nie tylko w interesie własnym, lecz także w interesie społeczności międzynarodowej, musi więc brać pod uwagę i chronić prawa tej społeczności i jej członków. We współczesnym prawie międzynarodowym w związku z zakazem stosowania siły, ale i jej groźby, konsekwencją zwierzchnictwa jest obowiązek państwa zapobiegania w obrębie swego terytorium przestępstwom przeciwko pokojowi i propagandzie wojennej. Zasada dobrosąsiedztwa. W myśl tej zasady, konsekwencją sprawowania zwierzchnictwa jest zobowiązanie państwa do niedopuszczenia do prowadzenia na swym terytorium działalności zabronionej przez prawo międzynarodowe, takiej, która mogłaby zaszkodzić państwom sąsiadującym. Z tej zasady wynika również wiele innych zakazów: zakaz zmiany spływu jakiejś rzeki, jeśli płynie ona w innych państwach; zakaz budowania zapór bez zgody sąsiada; zakaz zanieczyszczania środowiska, jeśli ma to skutki w państwie sąsiednim. Kompetencje państw wynikające ze zwierzchnictwa terytorialnego teoretycznie są całkowite i dyskrecjonalne, w praktyce jednak zmuszone są one często ograniczyć wykonywanie swoich praw zwierzchnich z uwagi na wymogi stosunków międzynarodowych. Ograniczenia te mogą być nie tylko ratione personae, lecz także ratione materiae – w obu przypadkach jest ograniczone z uwagi na konieczność współpracy i obrotu międzynarodowego oraz względy bezpieczeństwa zbiorowego. § 3. Szczególne ograniczenia wykonywania zwierzchnictwa terytorialnego. 1. Demilitaryzacja i neutralizacja terytorium. Demilitaryzacja. Wśród ograniczeń zwierzchnictwa terytorialnego ratione materiae wymienia się przede wszystkim demilitaryzację i neutralizację (występują one oddzielnie albo łącznie). Demilitaryzacja zgodnie z umową międzynarodową nakłada na państwo obowiązek zlikwidowania oraz zakaz budowy i utrzymywania w przyszłości urządzeń i obiektów wojskowych na określonej części terytorium, a także zakaz utrzymywania tam sił zbrojnych (może być częściowa lub całkowita). Np. umowa poczdamska przewidywała zupełne rozbrojenie i demilitaryzację Niemiec. Neutralizacja. Jest to umowne wyłączenie możliwości działań wojennych na danym terytorium oraz nakaz powstrzymania się od wykorzystania go w charakterze bazy do prowadzenia takich działań. Stosowana zwłaszcza w przypadku międzynarodowych dróg wodnych np. w 1881r. taki status uzyskała Cieśnina Magellana. Często naturalizacja występuje łącznie z demilitaryzacją np. w stosunku do Antarktyki od 1 grudnia 1959r. 2. Bazy wojskowe. Są one daleko idący ograniczeniem zwierzchnictwa terytorialnego, rozpowszechnione po II wojnie światowej. 45 Wg Berezowskiego są 3 cechy charakterystyczne dla bazy terytorialnej: władza terytorialna na terenie bazy, prawo łączności z bazą przez terytorium przylegające oraz pobyt na terenie bazy i wokół niej obcych sił zbrojnych. Na podstawie analizy dwustronnych porozumień o bazach, można stwierdzić, że ustanawiające je państwa, w zamian za określone korzyści, uzyskują na pewien okres czasu prawo do pewnych obszarów, na których wykonują szerokie prawa i władzę w celach wojskowych. Na pozytywną ocenę zasługują takie ograniczenia zwierzchnictwa terytorialnego jak: demilitaryzacja, neutralizacja, strefy bezatomowe, limitowanie zbrojeń, wyeliminowanie pewnych rodzajów broni i zakaz doświadczeń z nimi. (bazy woj. nie) 3. Dzierżawa. Polega na udzieleniu czasowej zgody przez suwerena terytorialnego na wykorzystywanie części jego terytorium przez inne państwo na warunkach określonych w zawartej umowie dwustronnej. Umowa o dzierżawę jest dopuszczalna i zgodna z prawem międzynarodowym, jeżeli ma równoprawny charakter, nie prowadzi do wyłączenia zwierzchnictwa terytorialnego wydzierżawiającego państwa i nie jest utrzymywana przez dzierżawcę wbrew woli suwerena. § 4. Nabycie i utrata terytorium państwowego. Nabycie terytorium. Jest to dopuszczalne przez prawo rozciągnięcie zwierzchnictwa terytorialnego, dającym nie tylko prawo wykonywania kompetencji państwowych, ale również dysponowania nabytym obszarem ze skutkami erga omnes. Prawo międzynarodowe mówi nam, w jaki sposób między państwami dochodzi do nabycia terytorium, natomiast prawo wewnętrzne wyjaśnia, jakie organy i poprzez jakie działania mogą dokonać zmian terytorialnych. Sposoby nabycia terytorium. Najbardziej rozpowszechniony jest podział na tytuły pierwotne i pochodne. Acquisitio originaria oznacza rozciągnięcie zwierzchnictwa na terytorium nie będące dotąd częścią innego podmiotu, natomiast acquisitio derivativa to nabyć terytorium innego państwa. Trzeba się zgodzić z uwagą L. Ehrlicha, że państwo będące podmiotem prawa międzynarodowego ma nad terytorium podlegającym jego suwerenności władzę własną, pierwotną i suwerenności nad tym terytorium nie może być nigdy przeniesiona z innego podmiotu prawa międzynarodowego na drugi. 1. Cesja. Pojęcie. Najczęściej w stosunkach międzynarodowych zmiany terytorialne następują w wyniku cesji. Na mocy umowy międzynarodowej następuje transfer terytorium, kiedy jedno państwo przestaje a drugie rozpoczyna wykonywań zwierzchnictwo nad przekazanym obszarem. Podmiotem cesji mogą być tylko państwa. Niezależnie od liczby stron umowy o cesji, ma ona charakter dwustronny. Elementy cesji. Do przeprowadzenia cesji niezbędne są dwa elementy: - prawny – zawarcie umowy zobowiązującej cedenta do opuszczenia terytorium; - faktyczny – realizacja tego zobowiązania i objęcie terytorium przez drugie państwo; Umowa o cesji legalizuje objęcie terytorium w posiadanie. Legalność cesji. Nie jest ona uwarunkowana ani koniecznością przeprowadzenia plebiscytu, ani uznaniem cesji przez państwo trzecie. Uzasadniona jest interwencja państw trzecich tylko, gdy cedowane terytorium ma określony status prawny, zachowaniu, którego są zainteresowane inne podmioty. 2. Efektywna okupacja (zawłaszczenie). Efektywna okupacja uzyskała swe ostateczne znaczenie w XIXw. kiedy ekspansja kolonialna skoncentrowała się w Afryce. Termin „efektywna okupacja” obejmuje dwa zakresy pojęciowe: po pierwsze wskazuje, że jest rzeczywista i faktyczna, a po drugie, że okupacja ta daje tytuł suwerenny i wywołuje określone skutki w prawie międzynarodowym. Warunek efektywności. Okupacja daje tytuł tylko wtedy, gdy terytorium podlega wyłącznej, efektywnej władzy państwa rządzącego. Efektywność zależy od dwóch czynników: charakteru 6. Jest przykładem utraty terytorium. 5. Przyjęcie zakazu wojny w prawie międzynarodowym oznaczało koniec instytucji zawojowania. co prowadzi do przekształcenia w ziemie niczyją. a przyrost – zmniejszeniu itp. Może również być tak. lecz np. Sposoby utraty terytorium. pustynie) lub sztuczne. gdyż tak rozumiana była w traktatach zwieranych przez Francję w latach 1797 i 1801. stepy. . Derelikcja. Efektywna okupacja ma odpowiednik porzucenia. której zawiera się terytorium państwowe. Warunkiem legalności była ostateczność (nic nie wróżyło zmiany tego stanu) i nieodwracalność (ostateczne zakończenie wojny). Delimitacja granicy państwowej. Niezbędne jest ciągłe i pokojowe wykonywanie praw suwerennych na danym terytorium oraz jedynie we własnym imieniu. trwałe wykonywanie kompetencji państwowych. ono zanika na skutek działania żywiołów itp. Szczególnym rodzajem granic są granice astronomiczne biegnące wzdłuż południków i równoleżników. Dzieli się je na naturalne (morza. delimitacja granicy w umowie międzynarodowej i demarkacja granicy. Wspólnym mianownikiem wszystkich sposobów utraty terytorium jest brak lub niemożliwość wykonywania kompetencji państwowych. nie na rzecz innego podmiotu. w obrębie. góry. Zasiedzenie. Granice. Natomiast ze względu na sposób ich ustalania dzielą się na orograficzne (uwzględniające ukształtowanie powierzchni) i geometryczne (przebiegające niezależnie od rzeźby terenu). Warunki zasiedzenia. Przyrost. jeśli jedno państwo nabywa terytorium to inne je traci. 3 etapy ustalania granicy: decyzja polityczna przyznająca terytorium. Zwykle. Definicja. Ustalanie granicy.46 okupowanego terytorium oraz stopnia. precyzyjna i dokładna. Wymóg ostateczności i nieodwracalności zawojowania. Jednak działanie zasiedzenia jest ograniczone przez prawo międzynarodowe w wielu przypadkach np. Przyrost jest sposobem nabycia terytorium. Ustala się je zwykle za pomocą odpowiednich umów międzynarodowych. bez względu na powody z wyjątkiem zawojowania. 3. A więc cesja. zdarza się jednak. Jest to nabycie suwerenności poprzez efektywne. Delimitacja powinna być kompletna. § 5. Granicę linearną zawdzięczamy rewolucji francuskiej. Zawojowanie (podbój). Terytorium państwa może być powiększone wskutek działalności sił przyrody lub pracy człowieka. Utrata terytorium. 2. Definicja. Pojęcie i rodzaje granic. oddziela ona je od terytorium innego państwa. 4. Rodzaje granic. zawojowanie oznaczało legalny sposób nabycia terytorium. że państwo przestaje wykonywać swe kompetencje na danym obszarze i porzuca je. że traci się nie na rzecz innego państwa. niewymagającym od państwa podjęcia żadnych specjalnych aktów. które jest wyłączone z możliwości. Granica jest to linia. okupacji wojskowej lub rezultatów wojny. zasiedzenie może być sposobem nabycia jak i utraty terytorium. w związku z zakazem i potępieniem kolonializmu. Zakaz podboju. a ściślej płaszczyzna. w jakim społeczność międzynarodowa jest nim zainteresowana. Efektywna okupacja straciła na znaczeniu współcześnie. rzadziej w wyniku decyzji arbitrażowej lub sądowej. To ustalenie przebiegu granicy państwowej i obejmuje sporządzenie opisu granicy oraz naniesienie jej przebiegu na mapę o stosunkowo małej skali np. co utraty terytorium. Malejące znaczenie. Do I wojny światowej. 1. Prawo międzynarodowe zna tyle samo sposobów nabycia. 1:1000 000 – dokumenty te stanowią podstawę do przeprowadzenia demarkacji. polsko-białoruską i polsko-ukraińską a nienaruszalność granic i brak roszczeń terytorialnych potwierdzono w podpisanych deklaracjach. Granica wschodnia. ludność przesiedlono). w Moskwie. Mapa granicy wykonana jest zwykle w większej skali niż delimitacja np. Układ z 7 grudnia 1970r. Granica wschodnia po roku 1991. W umowie z 2 sierpnia 1945r. jak również granice wszystkich państwa w Europie i zobowiązały się do powstrzymania teraz i w przyszłości od zamachów na te granice. zadecydowane. gdzie ustalono. Ma na celu szczegółowe wytyczenie i oznakowanie przebiegu granicy państwowej w terenie. Traktaty z 1990r. Uwzględnia się zachowanie niezbędnych warunków dla prowadzenia gospodarki rolnej oraz nie przeprowadzanie granicy przez miasta i wsie. podpisano stosowną umowę. jej przekraczania czy eksploatacji bogactw naturalnych w jej pobliżu np. dlatego państwa zawierając ze sobą umowy o współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach granicznych. Redemarkacja granicy polega na sprawdzeniu istniejącej i wytyczonej już granicy. Administracja granicy państwowej. wytyczono fragment granicy pol-radz. w Warszawie. Decyzje konferencji poczdamskiej. Granica polsko-niemiecka. bezpośrednio na zachód od Świnoujścia i stąd wzdłuż rzeki Odry. łącznie z częścią Prus Wschodnich i Gdańskiem będą należeć do Polski. 1:2500. Kształtowanie się granic Polski po drugiej wojnie światowej. zakończono prace zawiązane z demarkacją granicy polsko-czechosłowackiej i 13 czerwca 1958r. przylegającej do Morza Bałtyckiego. Nie wszystkie problemy można rozwiązać jednostronnie. 5. Została ukształtowana w wyniku umowy poczdamskie. 1. do miejsc gdzie wpada zachodnia Nysa i wzdłuż zachodniej Nysy do granicy czechosłowackiej. potwierdził granicę polsko-niemiecką i przeprowadził ostateczną delimitację zachodniej granicy Polski. o ochronie granicy państwowej.47 3. Traktat między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o potwierdzeniu granicy podpisano 14 listopada 1990r. Przeprowadzana jest przez komisję mieszaną i opiera się na dokumentach z procesu delimitacji. oraz umów dwustronnych zawartych między Polską a ZSSR. NRD. strefy ekonomiczne.litewską. – potwierdzają ostateczny charakter granicy niemieckiej. że powinna przebiegać wzdłuż linii Curzona z odchyleniami od 5-8 km na korzyść Polski i potwierdzono to umową dwustronną z 16 sierpnia 1945r. że każde państwo ma obowiązek powstrzymać się od groźby lub użycia siły celem naruszenia istniejących międzynarodowych granic innego państwa jako środka rozwiązywania sporów międzynarodowych. Demarkacja granicy państwowej. że granica polsko-niemiecka została uznana przez RFN i obie strony nie mają żadnych roszczeń terytorialnych wobec siebie. Zgodnie z nią państwa uczestniczące uznały wzajemnie za nienaruszalne wszystkie granice każdego z nich. ZSSR i Stany Zjednoczone 12 września 1990r. Nienaruszalność granic. podpisany przez RFN. Następnie granica została zmieniona 15 lutego 1951r. przez polsko-radziecką umowę o zmianie odcinków terytoriów państwowych (480km2. 3. W 1958r. W 1957r. strefy rybołówstwa morskiego i szelfu kontynentalnego na Morzu Bałtyckim. W latach 1976-1983 przeprowadzono pierwszą wspólną kontrolę . Francję. 2. Granica polsko-radziecka. i poczdamskiej. ustawa z 12 października 1990r. Deklaracja ONZ z 1970 roku stwierdza. W wyniku rozpadu ZSSR wschodnia granica polski stała się granicą polsko. stwierdzał. 1945r. Układ zgorzelecki (między Polską a NRD) z 6 lipca 1950r. że niemieckie terytoria na wschód od linii biegnącej od Morza Bałtyckiego. oraz jałtańskiej z 11 lutego. Deklaracja KBWE. włączając w to spory terytorialne i problemy dotyczące granic. Przepisy wewnętrzne regulują sprawy ochrony granicy. § 6. 4. umowa między Polską a ZSSR rozgraniczyła morza terytorialne. Podpisana 17 lipca 1985r. Wielką Brytanię. Granica polsko-czeska i polsko-słowacka. Akt generalny konwencji berlińskiej z 1885r. granica polsko-czechosłowacka przekształciła się w polsko-czeską i polsko-słowacką. Traktat o współpracy dorzecza Amazonki został podpisany w 1978r. Austrie. Konwencja belgradzka z 18 sierpnia 1948r. obecnie reguluje status prawny Dunaju i mówi. rzeki graniczne rozdzielają terytoria dwóch państw). Obecny status Renu jest określony przez konwencję mannheimską z 17 października 1868r. Obszary morskie. Amazonka. (rzeki wielonarodowe płyną przez kilka państw. Traktat regulujący wykorzystanie Indusu został podpisany w 1960r. Kolumbię. jednak ze względu na niewielką liczbę ratyfikacji konwencja miała ograniczone znaczenie. Płynie przez RFN. energetycznych itp. Chorwacje. Konwencja barcelońska z 20 kwietnia 1921r. Rzeki międzynarodowe to w szerokim rozumieniu rzeki przepływające przez terytorium. Inne sposoby wykorzystania rzek międzynarodowych. Surinam i Wenezuelę. Gujanę. proklamował wolność żeglugi na rzece Niger i równe traktowanie wszystkich państw. ale nie nadają się do żeglugi albo nie mają ujścia do morza. statków handlowych i towarów wszystkich państw na zasadzie równości. Strony zachowują też pewne prawa w części rzeki należącej do drugiej strony. Pojęcie rzeki międzynarodowej. Wśród europejskich rzek międzynarodowych na szczególną uwagę zasługują Dunaj i Ren. Ekwador. Niger. Ren. Po uzyskaniu niepodległości państwa nadbrzeżne przyjęły w 1963r. Bułgarie i Mołdawie. Słowacje. i później jego status był regulowany wieloma innymi traktatami. nową konwencję. Dunaj. E. Znacznie rozszerza pojęcie rzeki międzynarodowej. Daje równe prawa wszystkim państwom nabrzeżnym. Został najpierw on umiędzynarodowiony na mocy traktatu paryskiego z 30 marca 1856r. Rzeki poza żegluga są również wykorzystywane do celów przemysłowych. umowy międzypaństwowej wprowadzającej wyrównawcze zmiany w granicy. Szczegółowe przepisy dotyczące Renu zostały ustanowione przez konwencję moguncką 31 marca 1831r. a 3 cieki zachodniej dla Pakistanu. dlatego każda rzeka jeśli przecina lub rozgranicza terytoria kilku państw jest przedmiotem stosunków między tymi państwami. 1. § 8. B. Indus. W 1963r w Strasburgu konwencja mannheimska została poddana rewizji. przez Boliwię. która przewiduje wolność żeglugi statków wszystkich państw.. która utrzymała swobodę żeglugi. Po rozpadzie Federacji Czechosłowackiej w 1992r. Brazylię. Peru. D. § 7. Całkowita swoboda żeglugi handlowej jest zagwarantowana na zasadach wzajemności. na której obowiązywałaby swoboda żeglugi dla statków wszystkich państw. oraz ważne by była to rzeka żeglowna mająca ujście do morza.48 przebiegu granicy i w jej wyniku doszło do podpisania 10 grudnia 1986r. podpisany przez państwa kolonialne. że żegluga na Dunaju jest wolna i otwarta dla obywateli. i zakończył spory między Indiami i Pakistanem. C. Serbie. co najmniej dwóch państw. Rzeki międzynarodowe. Węgry. Rumunie. . A. Został podzielony na dwie części i 3 cieki wschodniej części są dla Indii. rozciągającej się również na przestrzeń powietrzną i dno. Pas wód morskich położonych między wybrzeżem albo wodami wewnętrznymi z jednej strony a morzem otwartym z drugiej. Istota prawna. Są to wody znajdujące się między lądem a wewnętrzną granicą morza terytorialnego. Szerokość morza terytorialnego. Obszary morskie wchodzące w skład terytorium państwowego. są to trasy normalnie wykorzystywane dla żeglugi międzynarodowej. B. że szerokość ich rozwarcia jest większa niż 24 mile. Redy. A. a w wyniku jej prac doszło do wypracowania i przyjęcia konwencji o prawie morza. Pojęcie. a podstawą do tego jest długotrwałe i efektywne wykonywanie zwierzchnictwa terytorialnego przez państwo nadbrzeżne. zatoki historyczne oraz wody portów. mimo. Porty morskie. Uczestniczyło w niej 157 państw. w wyniku jej prac podpisano 4 konwencje: w sprawie morza terytorialnego i strefy przyległej. oraz ustalić jej szerokość. w sprawie morza otwartego. a więc miejsca gdzie statki zawijają w celu załadowania lub wyładowania pasażerów i towarów. w sprawie rybołówstwa i konserwacji zasobów żywych morza otwartego. i miała na celu wyraźnie określić szerokość morza terytorialnego jednak nie udało się tego zrobić. Pierwsza i druga konferencja prawa morza. Druga konferencja odbyła się w 1960r. obszary morskie można podzielić na 3 kategorie: na obszary wchodzące w skład terytorium państwowego. (Swoboda żeglugi na wodach archipelagowych). Najogólniej można podzielić je na wody terytorialne i morze otwarte. Są również wodami wewnętrznymi. a odległość między punktami wytyczającymi jej naturalne ujście nie przekracza 24 mil.49 Kategorie obszarów morskich. Pierwsza konferencja odbyła się w Genewie i trwała od 24 lutego do 27 kwietnia 1958r. W celu przeprowadzenia delimitacji morza terytorialnego państwo nadbrzeżne musi wyznaczyć linię podstawową. Zatoki. rybackie czy obsługujące wyłącznie żeglugę kabotażową. jeśli brzegi należą do jednego państwa. gdy wejście do niej nie przekracza 24 mil. Również zatoki historyczne. Definicja. oraz wody zatoki za wody wewnętrzne. Wody portów morskich są uznawane za wody wewnętrzne. 1. Trzecia konferencja prawa morza. Państwo nadbrzeżne sprawuje nad nim swą suwerenność. Trwała 10 lat (od 1973 do 1982) i uznawana jest za jedną z największych i najważniejszych konferencji w historii stosunków międzynarodowych. Biorąc za punkt wyjścia zakres jurysdykcji państwa. Porty podlegają prawu i władzy państwa nadbrzeżnego. Porty wojskowe. będącej swoistą konstytucją mórz i oceanów. . Ta kategoria wód wewnętrznych pojawiła się w roku 1982 na konwencji o prawie morza. Delimitacja morza terytorialnego. uznając możliwość ustanawiania pasa przyległego o szerokości nie przekraczającej 12 mil. Zalicza się do nich zatoki morskie o określonym rozwarciu. W skład terytorium morskiego państwa wchodzą dwie kategorie wód: wody wewnętrzne oraz morze terytorialne. na obszary podlegające w ograniczonym stopniu jurysdykcji lub prawom suwerennego państwa i na obszary znajdujące się poza granicami jurysdykcji państwowej. Morze terytorialne. jednak Polska nigdy nie wysuwała roszczeń do uznania Zatoki Gdańskiej za zatokę historyczną. Morskie wody wewnętrzne. Obowiązuje na nich prawo nieszkodliwego przepływu. są portami zamkniętymi. Zatoka Gdańska – cześć wód zatoki zostało uznanych za wody wewnętrzne. w niektórych państwach traktowane są jako wody wewnętrzne. W wodach wewnętrznych nie obowiązuje prawo nieszkodliwego przepływu. W istocie miała ona za zadanie rewizję całego istniejącego prawa morskiego. Konwencja genewska o morzu terytorialnym pośrednio potwierdziła dopuszczalność ustanowienia 12-milowego morza terytorialnego. Wody wewnętrzne podlegają wyłącznej i całkowitej władzy państwa nadbrzeżnego. oraz w sprawie szelfu kon. czyli wewnętrzną granicę. Są to wejścia do portów. Wody archipelagowe. gdyż daje ona znacznie dalej idące uprawnienia. (pozostałe w książce str. 222-223). Spod jurysdykcji wyłączone są okręty wojenne oraz niehandlowe statki państwowe. Morski pas przyległy. przylegający do zewnętrznej granicy morza terytorialnego. Następstwa wprowadzenia stref. na obszarze morza otwartego. Pojęcie. gdzie państwa już obecnie mają wyłączne prawa. państwo nadbrzeżne ma prawa suwerenne o badania i eksploatacji. 2. b) ćwiczeniu lub użyciu wszelkiego rodzaju broni. że przepływ jest nie szkodliwy. lub pogwałceniu w jakiś sposób zasad prawa międzynarodowego wymienionych w Karcie NZ. Sprecyzowano warunki nieszkodliwego przepływu i uznano. Szelf kontynentalny. powinno udostępnić innym państwom możliwość korzystania z nadwyżki. gdy nie zagraża pokojowi. Do jej powstania doprowadził rozwój nauki i techniki umożliwiający prowadzenie badań oraz eksploatacji bogactw naturalnych znajdujących się na dnie morskim. Istota prawna. układania kabli i rurociągów itp. ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi. A. B. Statki znajdujące się na morzu terytorialnym podlegają nie tylko jurysdykcji administracyjnej państwa nadbrzeżnego. W wyłączonej strefie ekonomicznej. co nastąpiło w IV konwencji genewskiej. że poza granicami morza terytorialnego.50 Prawo nieszkodliwego przepływu. ale także karnej i cywilnej. lecz również leżących poza krawędzią szelfu w obrębie 200mil. bezpieczeństwu lub porządkowi państwa nadbrzeżnego. C. Strefy rybołówstwa utrzymało do chwili obecnej tylko 25 państw. Konwencja o prawie morza przewiduje możliwość ustanawiania morskiego pasa przyległego o szerokości nie przekraczającej 24 mil. Szelf wg niej to dno morskie oraz warstwy ziemi pod dnem morskim przylegające do wybrzeża. której szerokość nie morze przekroczyć 200 mil. Jurysdykcja państwa nadbrzeżnego. Zasady uprawiania rybołówstwa w strefie. Oznaczało. Faktycznymi twórcami tej koncepcji są państwa afrykańskie. . przy czym biorąc pod uwagę najlepsze z dostępnych mu informacji naukowych. a ich stanowisko zostało sformułowane na regionalnym seminarium prawa morza. na którym państwo nadbrzeżne sprawuje w odniesieniu do obcych statków kontrolę w specjalnie przewidzianych dziedzinach i ograniczonym zakresie. c) zbieraniu informacji mający na celu osłabienie obronności lub bezpieczeństwa państwa nadbrzeżnego. gdy statek podejmie działania polegające na: a) groźbie lub użyciu siły przeciwko suwerenności państwa nadbrzeżnego. że przepływ będzie zagrażał pokojowi państwa nadbrzeżnego. W wyłączonej strefie ekonomicznej wszystkie państwa korzystają z wolności żeglugi i przelotu. Strefy obejmują także zasoby naturalne dna. i to nie tylko szelfu kontynentalnego. lecz znajdujące się poza granicami morza terytorialnego. Obszary morskie podlegające ograniczonej jurysdykcji lub suwerenności państwa nadbrzeżnego. Prawo nieszkodliwego przepływu statków handlowych nie budzi wątpliwości. Morska strefa ekonomiczna i strefa rybołówstwa. Jeśli państwo nie jest w stanie pozyskać dopuszczalnego odłowu. przekreślona została dotychczasowa zasada wolności rybołówstwa. Wiele państw wysuwało jednostronne roszczenia do szelfu. podczas gdy wyłączną strefę ekonomiczną posiada 81 państw. Zgodnie z konwencją z roku 1982 państwo nadbrzeżne samo określa wysokość dopuszczalnego połowu żywych zasobów w strefie. powinno chronić żywe zasoby od niebezpieczeństwa przełowienia. jednak okrętom wojennym państwa odmawiają tego prawa uzależniając je od swojej zgody. IV konwencja genewska z 1958r. Warunki nieszkodliwego przepływu w konwencji z roku 1982. Obszar morza o określonej szerokości. jakie odbyło się w Jaunde w czerwcu 1972r. Praktyka międzynarodowa. więc uregulować ten problem. Konwencja genewska wyjaśnia. trzeba było. która zgodnie z tzw. przyjętą w konwencji o prawie morza. lecz jedynie wymaga uwzględnienia postanowień dotyczących szelfu kontynentalnego. że każde państwo. Granica morza otwartego. Morze otwarte obejmuje wody morskie znajdujące się poza granicami morza terytorialnego. Prawo państwa nadbrzeżnego. Wolność mórz jest istota prawną morza otwartego. Wolność mórz obejmuje wolność żeglugi. Konwencja paryska z 1884r. przynależność. Prawa mają charakter ekskluzywny tzn. Ochrona środowiska morskiego przed zanieczyszczeniem. Istnienie faktycznego związku miedzy statkiem a państwem jest niezbędne w interesie międzynarodowej żeglugi. Obszary morskie poza granicami jurysdykcji państwowej. 3. Wynika z postępującego zanieczyszczenia. Od zasady niepodlegania statków na morzu otwartym władzy innych państw są trzy wyjątki. że obcy statek trudni się piractwem. Wolność przelotu. mimo żeglowania pod obcą banderą ma w rzeczywistości tę samą. Do czterech wolności.. że wszystkim przysługuje prawo rozsądnego czerpania pożytków z morza otwartego. Na otwartym morzu istnieje prawo pościgu. może ona jednak wykraczać poza nią. Państwo wykonuje nad szelfem kontynentalnym prawa suwerenne w celu badania i eksploatacji jego naturalnych zasobów. Oznacza. że statek lub jego załoga dopuścili się naruszenia praw lub przepisów państwa nadbrzeżnego. . dodała jeszcze dwie: Wolność budowania sztucznych wysp. Okręt wojenny innego państwa ma prawo dokonania wizyty i rewizji. czyli swobody uprawiania żeglugi statkami powietrznymi posiadającymi ich przynależność i podlegającymi ich władzy. które powoduje niebezpieczeństwo przekroczenia granicy samooczyszczania się mórz i tym samym zniszczenia ich zasób biologicznych. sięga on do zewnętrznego skraju krawędzi kontynentalnej. może ona podlegać uzgodnionym ograniczeniom. gdy wpłynie on na morze terytorialne trzeciego państwa. A. Pościg kończy się w momencie zatrzymania ściganego statku lub. Konwencja nie zawiera żadnych postanowień odnoszących się do zasad korzystania z tej wolności. wolność przelotu.51 Zewnętrzna granica szelfu przebiega w miejscu gdzie głębokość wody nie przekracza 200 metrów. Pościg może być podjęty tylko przez okręty wojenne lub samoloty wojskowe. Zgodnie z definicją szelfu kontynentalnego. gdy istnieje uzasadnione podejrzenie. W przestrzeni powietrznej nad morzem otwartym wszystkie państwa korzystają z wolności przelotu. Formułą irlandzką może być wyznaczana albo linią łączącą najbardziej wysunięte punkty zewnętrzne. uprawia handel niewolnikami. Wolność zakładania kabli. wymienionych w konwencji wiedeńskiej o morzu otwartym konwencja o prawie morza z 1982r. Zasada wolności morza. Zewnętrzna granica szelfu. prawo wszystkich państw do eksploatacji zasobów żywych. Morze otwarte. wyłącza z pojęcia morza otwartego wyłączną strefę ekonomiczną. potwierdza prawo każdego państwa do układania kabli i rurociągów. Wykształciła się w związku z postępem technicznym i objęła także rurociągi. Nie daje mu suwerenności nad szelfem. albo linią wyznaczającą punkty znajdujące się w odległości nie większej niż 60 mil od podnóża zbocza kontynentalnego. gdy istnieje podejrzenie. Konwencja z 1982r. jeśli istnie możliwość eksploatacji zasobów naturalnych. Wolność rybołówstwa. Z wolności morza otwartego wynika. Wolność żeglugi. czyli prawo państwa nadbrzeżnego do ścigania obcego statku. oznacza ona. ma prawo korzystania z morza otwartego dla żeglugi swoich statków handlowych oraz okrętów wojennych. wolność zakładania kabli podmorskich i rurociągów. że nawet. Prawo wizyty i rewizji. Prawo pościgu. przy czym – z zastrzeżeniem praw państwa nadbrzeżnego na szelfie – nie może ono przeszkadzać w ich zakładaniu czy konserwacji. do którego należą. co okręt wojenny. Na morzu otwartym statki podlegają prawu i władzy tylko państwa. jeśli nie prowadzi badań to żadne inne państwo nie może tego robić. wolność rybołówstwa. niezależnie czy posiada wybrzeże morskie czy nie. Cieśniny czarnomorskie. przy użyciu środków i metod zgodnych z konwencją. Cieśniny terytorialne. Dno mórz i oceanów poza granicami jurysdykcji państwowej. Cieśniny bałtyckie. 4. Na dnie znajdują się nadające się do eksploatacji przemysłowej tzw. Pojęcie cieśniny międzynarodowej.52 Wolność badań naukowych. mangan. Drugi okres rozpoczyna się. Prawie przejścia tranzytowego. zapewniający swobodę przepływu jej statkom handlowym. Konwencja z Montreux z 20 lipca 1936r. Trzeba określić im ustrój prawny. Traktat kopenhaski nie reguluje zasad przepływu okrętów wojennych. Traktat kopenhaski z 14 marca 1857r. Korzyści osiągane z eksploatacji zasobów obszaru będą dzielone przez Zgromadzenie Organizacji Dna Morskiego na podstawie zasady niedyskryminacji. A. a badania i eksploatacja prowadzone są wyłącznie dla dobra całej ludzkości. Ustanawia status prawny cieśnin bałtyckich. a następnie Turcji. że postanowienia dotyczące szelfu kontynentalnego nie mogą się odnosić do całego dna mórz i oceanów. Konkrecje polimetaliczne zawierające min. gdy Rosja uzyskuje dostęp do Morza Czarnego i podpisuje traktat w 1774r. wprowadził dość daleko idące rygory i wymaga notyfikacji lub zezwolenia. Przysługuje wszystkim statkom zarówno wojskowym jak i cywilnym. Obszar międzynarodowy. gdy Morze Czarne było wewnętrznym morzem cesarstwa wschodnio-rzymskiego. kobalt. Cieśninami międzynarodowymi nazywane są tylko te łączące morza. ale dodatkowo zneutralizował Morze Czarne. Międzynarodowe cieśniny i kanały morskie. W konwencji o prawie morza została przyjęta koncepcja oparcia statusu prawnego międzynarodowych cieśnin na tzw. Konwencja z 1982r. Status prawny międzynarodowych cieśnin. Zgromadzenie Ogólne uchwaliło deklarację zasad dotyczących dna mórz i oceanów poza granicami jurysdykcji państwowej. Dania rezygnuje z pobierania opłat od statków i ładunków i zobowiązuje się do nie zatrzymywania statków pod żadnym pozorem. B. w przypadku wejścia Turcji do wojny . gdyż ich sytuacja nie jest identyczna ze statusem morza terytorialnego. że Turcja pozostaje neutralna. Przepływ okrętów wojennych. że nie można zawieszać nieszkodliwego przepływu obcych statków przez cieśniny. potwierdzał konwencje londyńską. Ustalono. konwencja w Lozannie. Utrzymała swobodę przepływu statkom handlowym. Potwierdziła zasadę wolności przepływu i żeglugi w cieśninach. Dno mórz i oceanów oraz jego wnętrze. pod warunkiem. W 1923r. które są używane dla żeglugi międzynarodowej. Prace ONZ. wyjaśnia. Konwencja nie precyzuje szczegółowo warunków prowadzenia badań. ale zamknęła ja dla okrętów wojennych. Obecnie obowiązujący dekret z 25 sierpnia 1951r. nad których brzegami są terytoria różnych państw i stanowiące w związku z tym międzynarodowe szlaki komunikacyjne. Trzy okresy regulacji statusu cieśnin. Pierwsza konwencja genewska stwierdza. Obszar jest dostępny do użytkowania wyłącznie celach pokojowych. Traktat paryski z 1856r. otwarła dla okrętów wojennych wszystkich państw. Problemy statusu prawnego dna mórz i oceanów. 17 grudnia 1970r. Konwencja o prawie morza z 16 listopada 1944r. jednak ogólne zasady przewidują prowadzenie badań w celach pokojowych. miedź. C. leżące poza granicami jurysdykcji państwowej zostało uznane za wspólne dziedzictwo ludzkości. Deklaracja zasad dotycząca dna mórz i oceanów. B. Prawo przejścia tranzytowego. która nałożyła wiele ograniczeń na Turcję. Nikiel. że przejście tranzytowe polega na korzystaniu z wolności żeglugi i przelotu wyłącznie w celu nieprzerwanego i szybkiego tranzytu przez cieśniny. znajdujący się po zewnętrznej stronie szelfu kontynentalnego został uznany za wspólne dziedzictwo ludzkości. Cieśniny morskie to naturalne drogi wodne łączące morza i oceany. Pierwszy charakteryzuje się zamknięciem cieśnin. Trzeci okres porozumień wielostronnych otwiera konwencja londyńska z 13 lipca 1841r. ale znaczenie jej zmalało po wybudowaniu Kanału Panamskiego. Traktaty z lat 1901 i 1903. Obszar wokół Bieguna Północnego. Współcześnie kanałem zarządza egipska administracja. Obszary podbiegunowe.53 prawo przepływu tracą statki nieprzyjacielskie. Kanał jest otwarty dla żeglugi handlowej i wojskowej. Cieśnina Magellana. Porozumienie z 1941r. G. oraz panamsko-amerykańska z 1903r. 1. Stany Zjednoczone zwróciły całkowicie strefę Kanału Panamskiego. Pojęcie międzynarodowego kanału morskiego. Łączy on Morze Śródziemne z Oceanem Indyjskim i jest jednym z najważniejszych szlaków handlowo-transportowych. Kanał Sueski. E. W 1999r. Umowa z 1881r. stwierdza. że kanał będzie wolny i otwarty dla statków handlowych i okrętów wojennych wszystkich krajów na zasadzie całkowitej równości. Kanał Koloński. które reguluje przepisy związane z przepływaniem przez kanał. zniosło neutralizację cieśniny i zakazano żeglugi w nocy. Po II wojnie światowej przywrócono status quo ante. wprowadzono kontrolę wszystkich statków poza sojuszniczymi. obejmujący Morze Arktyczne. Arktyka. Kanał Panamski. Jej sytuacja prawna opiera się na teorii sektorów. potwierdzał zasady neutralizacji. Łączy Morze Bałtyckie z Morzem Północnym. Między Argentyną a Chile określa status cieśniny. Pozostaje ona zneutralizowana na wieczne czasy. Przepływ okrętów wojennych został poddany specjalnym warunkom. Łączy Morze Jońskie z Morzem Egejskim. Są to sztuczne drogi wodne łączące dwa otwarte dla żeglugi międzynarodowej obszary morskie. F. w celu zbudowania. Prawno-międzynarodowy status kanału wynika obecnie także z długotrwałej praktyki uznawanej za prawo. Kanał był wielokrotnie zamykany w czasie konfliktów. Panamie. Dał prawo USA użycia siły w celu ochrony kanału. Początkowo miał charakter kanału wewnętrznego. przekształcił go w kanał międzynarodowy i stwierdzał. Traktat z 1888r. gdyż jego status określało prawo wewnętrzne. w myśl. Ocean Lodowaty Północny oraz przylegające morza wraz z wyspami nazywany jest Arktyką. H. Reżim prawny określa ustawodawstwo wewnętrzne Grecji. D. która stanowi integralną część terytorium państwowego. oraz zbudowania fortyfikacji. Łączy Ocean Atlantycki z Oceanem Spokojnym. Stany Zjednoczone zgodziły się. Traktat wersalski z 1919r. I. której państwa leżące wokół obszaru arktycznego: . jednak po II wojnie światowej przywrócono stan sprzed wojny. swoboda żeglugi dla wszystkich państw. Hitler wypowiedział postanowienia traktatu wersalskiego. nie wpływa natomiast na położenie prawne tzw. która oddała Stanom Zjednoczonym na wieczne czasy. utrzymania i ochrony kanału. Status prawny ustalają dwie umowy: brytyjsko-amerykańska z 1901r. § 9. czyli normy zwyczajowej. Strefy kanału. odwołując się do szczegółowych ustaleń z roku 1901. Umiędzynarodowienie kanału dotyczy wolności żeglugi. Kanał będzie zawsze otwarty i wolny w czasie wojny i pokoju dla wszystkich okrętów wojennych i statków handlowych. że będzie on zawsze wolny i otwarty dla okrętów wojennych i statków handlowych państw będących w pokoju z Niemcami. Kanał Koryncki. Łączy Ocean Atlantycki z Pacyfikiem. Nie została zawarta żadna specjalna umowa określająca jego status. Traktat z 1903r. Teoria sektorów. Antarktyka. Konwencja paryska z 1919roku została zastąpiona przez konwencję chicagowską z 7 grudnia 1944r. Zasada całkowitego i wyłącznego zwierzchnictwa państwowego. ratyfikowana przez ponad 30 państw. Podstawą przynależności jest rejestracja. a swym zasięgiem nie ograniczała się jedynie do stron konwencji. Sygnatariusze zobowiązali się utrzymywać wolność badań naukowych oraz rozwijać międzynarodową współpracę naukową. Istnieją dwa reżimy prawne. Wszystko. Stwierdza on. Zastąpiła konwencje paryską. Konwencja chicagowska z 1944r. obejmujący Antarktydę. nad którym się znajduje. Po I wojnie światowej zaakceptowano tezę o podleganiu przestrzeni powietrznej suwerenności państwowej. Państwo ma prawo regulowania dostępu obcych statków powietrznych do swej przestrzeni powietrznej.54 Kanada. zgodnie z zasada przylegania. natomiast przestrzeń nad morzem otwartym i terytorium nie podlegającym czyjemukolwiek zwierzchnictwu jest otwarta dla wspólnego użytkowania przez wszystkie państwa. a także część oceanu Atlantyckiego. Pierwsza wielostronna konwencja dotycząca żeglugi powietrznej. Układ nie odrzucał. potwierdziła zasadę suwerenności państwa w przestrzeni powietrznej oraz przyznała prywatnym samolotom umawiających się stron prawo wykonywania nieregularnych lotów bez ich uprzedniej zgody. Każdy statek powietrzny posiada swój znak rozpoznawczy. Przestrzeń powietrzna i kosmiczna. że korzysta z immunitetu.. Przestrzeń powietrzna nad terytorium lądowym i morskim podlega wyłącznej i pełnej suwerenności. A. Międzynarodowa żegluga powietrzna. Przyjmując zasadę suwerenności państwa nad jego przestrzenią powietrzną. która powtórzyła zasadę zawarta w konwencji paryskiej. wyraźnie jednak zabronił wysuwania nowych roszczeń lub rozstrzygania istniejących. przylegające doń wyspy. Roszczenia do Antarktyki. Nad przestrzenią powietrzną rozciąga się działanie zasady integralności terytorialnej i nienaruszalności granic. Zapewnieniu suwerenności służy prawo państwa do ograniczenia lub zakazywania lotów nad swoim terytorium. ma takie samo położenie prawne jak terytorium lądowe czy obszar morski.). B. § 10. Konwencja z 13 października 1919r. 1. że Antarktyka będzie wykorzystywana wyłącznie do celów pokojowych. Norwegia i Stany Zjednoczone wysunęły roszczenia do obszarów lądowych w wyznaczonych przez nie sektorach. Konwencja paryska z 1919r. na który składa się znak rejestracji i znak przynależności. żadne z nich nie zostało uznane. czyli wpis do rejestru statków powietrznych państwa – decydującym kryterium jest własność. Regulowanie dostępu do przestrzeni powietrznej. ustanawiała ona równocześnie wolność przelotu cywilnych samolotów prywatnych w przestrzeni powietrznej umawiających się państw bez ich uprzedniej zgody. Przestrzeń powietrzna. Przynależność państwowa statków powietrznych. 2. zawierała zasadę całkowitego wyłącznego zwierzchnictwa państwa nad przestrzenią powietrzną ponad swoim państwem. na konferencji waszyngtońskiej (12 państw). Spokojnego i Indyjskiego. Loty regularne mogą być jedynie za zgodą państwa. lecz również do praktyki innych państw. (np. co znajdzie się w przestrzeni powietrznej danego państwa podlega jego prawu i władzy zwierzchniej chyba. . Układ w sprawie Antarktyki zawarto i podpisano 1 grudnia 1959r. Przestrzeń powietrzna. Każdy statek musi posiadać określoną i to jedną przynależność państwową. Mimo wielu roszczeń terytorialnych odnośnie Antarktyki rozmaitych państw. Antarktyka obejmuję obszar wokół Bieguna Południowego. Status prawny przestrzeni powietrznej. Dania. Związek Radziecki. ale też nie uznawał roszczeń terytorialnych poszczególnych państw. Ustawa polska z 1962r. Dwa reżimy prawne. Zgromadzenie Ogólne ONZ na XVIII sesji przyjęło deklarację zasad prawnych regulujących działalność państw w badaniu i wykorzystywaniu przestrzeni kosmicznej. Układ o tranzycie międzynarodowych służb powietrznych zwany też układem o tranzycie lub o dwóch wolnościach. w których loty są ograniczone lub całkowicie zakazane. podpisano układ w 3 stolicach: Waszyngtonie. gdyż wskazuje równocześnie. zakazywał prób z bronią nuklearną w przestrzeni kosmicznej. że załoga statku kosmicznego uległa wypadkowi. Druga część konwencji chicagowskiej jest statutem ICAO. Moskwie i Londynie. dokąd sięga suwerenność państwa. popieranie rozwoju szlaków powietrznych. Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO). Układ z 1967r. Układ z 1963r. Granica wewnętrzna. Granice przestrzeni kosmicznej. Układ z 1967r. w praktyce jest ruchoma i wyznaczana aktualnym poziomem naukowych i technicznych możliwości człowieka. jednak żadna z dotychczasowych konwencji nie miała do niej zastosowania. oraz dbanie o bezpieczeństwo międzynarodowej żeglugi cywilnej. o zasadach działalności państw w badaniu i wykorzystywaniu przestrzeni kosmicznej. Decydujące okazało się stanowisko społeczności międzynarodowej – państwa nie miały nic przeciwko by nad nimi krążyły satelity i statki załogowe. . konwencja w sprawie przestępstw i niektórych innych czynów popełnianych na pokładzie statków powietrznych podpisana w Tokio 14 września 1963r. na której kończy się suwerenność państw. oraz międzynarodową wspólnotę naukową. Układ o międzynarodowym transporcie lotniczym.55 Pozwala na tworzenie stref. które uzyska informacje lub ustali. Ma istotne znaczenie. zakazał umieszczania na orbicie okołoziemskiej obiektów zawierających broń masowej zagłady. Umowa z 1968r. państwo. także trzy wolności handlowe: prawo przywożenia pasażerów i ładunków z kraju przynależności statku powietrznego. 27 stycznia 1968r. Daje on obok dwóch wolności technicznych. prawo zabierania i przywożenia pasażerów i ładunku do trzecich i z krajów trzecich. Istniej wiele propozycji. najczęściej mówi się o 80-100km i obecnie mogłaby być w tym przedziale ustalona. że Wszechświat jest nieskończony. lotnisk. Państwa muszą się konsultować. Zasięg suwerenności państwowej w przestrzeni nadziemskiej. 2. że przestrzeń kosmiczna jest otwarta dla badania i wykorzystania przez wszystkie państwa.Zgodnie z jej postanowieniami. oraz umożliwiać sobie obserwowanie lotu obiektów kosmicznych. Granica zewnętrzna nie może być ostatecznie ustalona. A. W związku z rozwojem technologii kosmicznej. Przestrzeń kosmiczna. znajduje się w niebezpieczeństwie lub dokonała przymusowego lądowania na jego . Ratownictwo kosmiczne. prawo lądowania w celach nie handlowych (nie dotyczy lotnisk wojskowych). ICAO opracowuje też projekty konwencji lotniczych np. Niepodleganie przestrzeni kosmicznej suwerenności państwowej. Umowa o ratowaniu kosmonautów z 22 kwietnia 1968r. pojawiła się potrzeba określenia zasięgu suwerenności w przestrzeni kosmicznej. Zasada wykorzystywania w celach pokojowych oraz działanie dla dobra i w interesie wszystkich państw – całej ludzkości. opinię publiczną. uznaje kosmonautów za wysłanników ludzkości i nakazuje udzielenie im wszelkiej pomocy. 13 grudnia 1963r. jeśli przyjmiemy. na zasadzie wolności. informować o swoich zamierzeniach. Status prawny przestrzeni kosmicznej. której celem jest zapewnienie systematycznego rozwoju międzynarodowego lotnictwa cywilnego. prawo zabierania pasażerów i ładunku do kraju przynależności statku powietrznego. Każde z państwa umawiających się przyzna pozostałym stronom: prawo przelotu nad terytorium bez lądowania. Mają także informować Sekretarza Generalnego ONZ. Zasada wykorzystania przestrzeni kosmicznej w celach pokojowych. C. Stwierdza on. niedozwolone jest budowanie jakichkolwiek instalacji wojskowych w przestrzeni kosmicznej Zasada wykorzystania przestrzeni kosmicznej dla dobra i w interesie wszystkich państw. a zaczyna przestrzeń kosmiczna. B. co do wysokości. Normy regulujące status prawny ludności. Konwencja o międzynarodowej odpowiedzialności za szkody kosmiczne. Problemy prawne wykorzystania sztucznych satelitów Ziemi. mienia.). Państwo. Są nimi w większości obywatele pozostający w szczególnej. D. Państwo wysyłające obiekt ponosi absolutną odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną na powierzchni ziemi lub statkowi powietrznemu. więc rodzi się problem monopolizacji kosmosu i równoprawnego dostępu wszystkich państw do wykorzystania orbit geostacjonarnych. Określeniem „ludności państwa” obejmuje się w prawie międzynarodowym ogół osób fizycznych zamieszkujących terytorium określonego państwa i podlegających jego jurysdykcji. którego osoby fizyczne lub prawne poniosą szkodę. zawiadamia o tym niezwłocznie: władzę wypuszczającą statek. iż określenie położenia prawnego ludności należy do kompetencji wewnętrznej państwa. Z istoty zwierzchnictwa terytorialnego wynika. nie wyklucza możliwości zawierania umów międzynarodowych o współpracy międzynarodowej w sprawach dotyczących obywateli jak i cudzoziemców.56 terytorium. w Waszyngtonie umowy utworzono Międzynarodową Organizację Łączności Satelitarnej. stałej więzi prawnej z państwem oraz cudzoziemcy zazwyczaj przypadkowo czy okresowo przebywający na jego terytorium. może przedstawić roszczenie o odszkodowanie w ciągu roku od powstania szkody. Odpowiedzialność za szkody kosmiczne. Fakt. Umowy międzynarodowe zawierane są dla zapobiegania powstawaniu podwójnego i wielorakiego obywatelstwa. LUDNOŚĆ W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM ROZDZIAŁ VII Definicja. jak i cudzoziemców. Ich liczna jest określona. które w swym ustawodawstwie ustala zakres praw i obowiązków obywateli. które poniesie szkodę lub. społecznych i kulturalnych. w drodze porozumień międzynarodowych. dla zdalnego badania z Ziemi. (Utratę życia. Przedstawienie roszczeń. Satelity geostacjonarne – umieszczone nad równikiem. nie są jednak umowami . Zdalne badanie Ziemi – problemem jest sprawa dopuszczalności tych badań w stosunku to terytoriów innych państw. współpracują ze sobą również w kwestiach dotyczących praw politycznych. uszkodzenie ciała. obywatelskich. ekonomicznych. Sekretarza Generalnego ONZ. który zobowiązany jest do rozpowszechnienia tej informacji. Zawierane przez państwa umowy. iż status prawny ludności regulowany jest przez ustawodawstwo wewnętrzne poszczególnych państw. zajmują stałą pozycję względem Ziemi. regulują dostęp i położenie prawne cudzoziemców. a więc osoby korzystające z przywilejów i immunitetów i nie podlegające jurysdykcji miejscowej. W skład „ludności” nie wchodzi grupa tzw. w tym osób mających podwójne obywatelstwo i apatrydów. Sposoby wykorzystania satelitów. meteorologii. Na podstawie podpisanej 20 sierpnia 1964r. mienia itp. geodezji i kartografii. zarówno jednostek. E. cudzoziemców uprzywilejowanych. Państwa. Zawiera zasadę o odpowiedzialności absolutnej i rozwija ogólne postanowienia o odpowiedzialności znajdujące się w układzie z 1967r. Zasada odpowiedzialności absolutnej. Mogą być wykorzystywane w telekomunikacji. z 29 marca 1972r. jak też grup ludności. oraz przez neutralizację. Nabycie obywatelstwa przez urodzenie może następować na zasadach: prawa krwi lub prawa ziemi. zobowiązują one jedynie strony do dostosowania lub wydania odpowiednich przepisów wewnętrznych. sprawy obywatelstwa należą do wyłącznej kompetencji państwa. jakim osobom przysługuje ono. czyli nadanie. Neutralizacja. dzieląca bierne jego los. Obywatelstwo daje państwu podstawę do wykonania swej jurysdykcji także poza granicami kraju. Ludność będąca podstawowym. przez zamążpójście lub adopcję. po ustaniu lub unieważnieniu małżeństwa. Nabycie i utrata obywatelstwa Sposoby nabycia obywatelstwa. Powołuje ono szereg doniosłych konsekwencji w płaszczyźnie międzynarodowej. Odzyskać obywatelstwo mogą kobiety. posiadanie środków utrzymania itp. powracają do obywatelstwa polskiego przez złożenie oświadczenie przed odpowiednim organem polskim. z którym jednostka pozostaje w trwałym związku prawnym. Obywatelstwo można uzyskać na prośbę zainteresowanego skierowaną do odpowiedniego organu państwa. odmowę spełnienia obowiązku służby wojskowej oraz pozbawienie. niekiedy przez zamążpójście. reintegrację. dobre obyczaje. Najczęstszym z nich jest wymóg zamieszkiwania na terytorium danego państwa przez określony czas: 5. o ustroju i o losach swego terytorium narodowego. Rzadszym sposobem uzyskiwania obywatelstwa jest reintegracja. Utrata obywatelstwa. gdy obywatelstwo uzyskuje osoba nie mająca żadnego lub mająca obywatelstwo innego kraju. Państwo. stała się współcześnie elementem aktywnym. które wymagają spełnienia pewnych warunków. Obywatelstwo można nabyć wskutek urodzenia. sprawuje nad nią opiekę dyplomatyczną i konsularną. Wzrastająca rola ludności. następuje wówczas. Obywatelstwo można utracić przez nabycie obcego obywatelstwa. niezbędnym elementem państwa. Niedopuszczalne jest . na której opiera się ogół praw i obowiązków jednostki wobec państwa. §1. Niekiedy formułuje się takie warunki jak: znajomość języka. wstąpienie do służby wojskowej lub państwowej obcego kraju. które utraciły obywatelstwo polskie w skutek nabycia obcego w wyniku zamążpójścia i obecnie. Przy utracie obywatelstwa każde państwo określa w swym ustawodawstwie szczegółowe warunki. Pojęcie i znaczenie obywatelstwa Definicja. zwolnienie z dotychczasowego na prośbę zainteresowanego. Tryb uzyskania obywatelstwa określany jest przez ustawy poszczególnych państw. Obywatelstwo stanowi podstawę. dobra reputacja.57 samowykonawczymi. niekiedy zamążpójście. który wydaje akt o przyjęciu oświadczenia. Nabycie obywatelstwa przez neutralizacje. które w swym ustawodawstwie decyduje. Obywatelstwo jest to trwały węzeł prawny łączący osobę fizyczną z jakimś państwem.7 lub 10 lat. czyli odzyskanie obywatelstwa poprzedniego. w jaki sposób można je uzyskać i utracić. decydującym poprzez uznaną w prawie międzynarodowym zasadę samostanowienia narodów o kształcie swej państwowości. Obywatelstwo 1. Zgodnie z obowiązującym prawem międzynarodowym. zasadniczym. Reintegracja. podmiotem prawa międzynarodowego. Znaczenie obywatelstwa. ponosi też odpowiedzialność za jej działanie. a w pewnych przypadkach. 2. gdy było zobowiązane do zapobiegania naruszenia prawa. niegdyś traktowana jako przydatek terytorium. 3. poza państwem swego zamieszkania. Konwencja nie stosuje się do osób. Żadne państwo nie ma obowiązku wpuszczenia cudzoziemców na swe terytorium. Wydalenie cudzoziemców. 2. ciężkie przestępstwa pospolite. na których groziłoby im niebezpieczeństwo. . Stosowanie do art. Przebywający legalnie na terytorium państwa cudzoziemcy. jakie maja lub z jakich mogą korzystać na terytorium tego kraju obywatele jakiegokolwiek państwa trzeciego. którego jest obywatelem i nie może bądź nie chce z tych powodów korzystać z ochrony tego państwa. § 2. korzystają z określonych praw. religijnych. zrównująca obywateli określonego państwa w prawach obywatelskich z własnymi obywatelami. cudzoziemiec przybywający legalnie na terytorium strony Paktu może być z niego wydalony jedynie na podstawie decyzji podjętej zgodnie z ustawą i będzie miał prawo. nie może lub nie chce z tych powodów powrócić do tego państwa. albo klauzula największego uprzywilejowania. Konwencja zakazuje wydalania uchodźców oraz zawracania ich do granic terytoriów. Dopuszczenie i pobyt cudzoziemców na terytorium innego państwa Ograniczenie dostępu do terytorium. Bezpaństwowość i uchodźstwo Konwencja genewska regulująca status uchodźców. dająca obywatelom innego państwa takie same prawa. że każde państwo będące jego strona zobowiązująca się przestrzegać i zapewniać wszystkim osobom. z jakich korzystają obywatele danego państwa. W stosunku do cudzoziemców może mieć zastosowanie albo klauzula narodowa. Uchodźca jest również osoba. jakie państwa zawierają w kwestiach związanych z ruchem osobowym.lub wielostronnych umów międzynarodowych. Prawa i obowiązki cudzoziemców Normy regulujące położenie cudzoziemców. jeżeli ważne względy bezpieczeństwa państwowego nie przemawiają przeciwko temu. na skutek podobnych zdarzeń. Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych stanowi w art. 2. Uchodźca jest osoba. Pewne ograniczenia w tym zakresie mogą być rezultatem dwu. religii. narodowościowych czy z uwagi na poglądy. które popełniły przestępstwa przeciwko pokojowi.58 pozbawienie obywatelstwa ze względów rasowych. która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swej rasy. która nie ma żądnego obywatelstwa i nie znajduje się. Prawa przysługujące cudzoziemcom są z natury węższe niż prawa. które znajdują się na jego terytorium i podlegają jego jurysdykcji prawa uznane w Pakcie. zbrodnie wojenne. przedłużyć argumenty przeciwko swemu wydaleniu oraz domagać się ponownego zbadania swej sprawy przez właściwe władze. podlegają tez ograniczeniom z uwagi na bezpieczeństwo lub porządek publiczny. narodowości i przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa. Cudzoziemcy 1. 13 Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. podlegając jago jurysdykcji. oficerowie lub nawet członkowie załogi statków morskich ni powietrznych i nie mogą uzyskać zezwolenia na wykonywanie tych zawodów. otrzymać azyl w Rzeczpospolitej Polskiej.1991 r. Udzielanie azylu oznacza wyłączenie w stosunku do zainteresowanej osoby możliwości ekstradycji.88 przewidywała udzielenie azylu obywatelom państw obcych „prześladowanymi za [. iż cudzoziemiec może. walkę narodowowyzwoleńczą lub działalność naukową”. o cudzoziemcach w art. mają oni swobodny i nieskrępowany dostęp do sądów... § 4. W wyniku umów o obronie pomocy prawnej. Azyl terytorialny Definicja. gdy jest to niezbędne do zapewnienia mu ochrony oraz gdy przemawia za tym ważny interes Rzeczpospolitej Polskiej. że udzielenie azylu jest pokojowym i humanitarnym aktem. Prawo do azylu nie przysługuje osobom winnym popełnienia zbrodni przeciwko pokojowi.51 cudzoziemca można pozbawić azylu. w którym uznało. Obowiązki cudzoziemców. Azyl terytorialny polega na udzielaniu zezwolenia na wyjazd oraz pobyt cudzoziemcom dyskryminowanych czy prześladowanym za swe przekonania i działalność polityczną.59 Ograniczenia praw cudzoziemców.in. W powszechnym prawie międzynarodowym nie ma norm regulujących instytucje azylu. prokuratury czy organów notarialnych. że „obywatele innych państw i bezpaństwowcy mogą korzystać z prawa azylu na zasadach określonych ustawą”.50 stanowi. Cudzoziemiec ten. jeżeli nie popełnił przestępstw pospolitych lub czynów niezgodnych z celami i zasadami Narodów Zjednoczonych „ma prawo ubiegać się o azyl w innych krajach”. Zgodnie z art. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z roku 1948 przewiduje w art. na swój wniosek. Ekstradycja przestępców . Jeśli nie korzysta z immunitetu podatkowego. że: „każdy człowiek ma prawo ubiegać się o azyl i korzystać z niego w innym kraju w razie prześladowania ”. Postanowienie o udzielenie azylu w brzmieniu nadanym ustawą z 18. prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Prawo ubiegania się o azyl. do równości przed sądami i trybunałami.25 przyznaje prawo uczestniczenia w kierowaniu sprawami publicznymi. Deklaracja ONZ o azylu. zgromadzenie Ogólne w roku 1967 uchwaliło Deklarację w sprawie azylu terytorialnego. Azyl w praktyce polskiej. 2) prowadzi on działalność skierowaną przeciwko obronności. Konstytucja z roku 1952 w pierwotnym brzmieniu w art. obywatele drugiej strony traktowani są na zasadzie klauzuli narodowej. § 3. religijną lub naukową. Pakt w art. W wielu państwach cudzoziemcy nie mogą być zatrudnieni jako kapitanowie. bezpieczeństwu państwa lub porządkowi publicznemu. korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego oraz dostępu do służb publicznych tylko obywatelom. dla których azyl został udzielony..] działalność w obronie pokoju. jeżeli: 1) ustały przyczyny. głosi. Ustawa z 1997 r. Cudzoziemiec przebywający w obrębie jurysdykcji jakiegoś państwa jest zobowiązany do respektowania jego ustawodawstwa i zarządzeń regulujących jego pobyt. nie może się uchylać od płacenia podatków i opłat celnych. ale nie musi go w każdym przypadku uzyskać. zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości.14. Cudzoziemcy ograniczeni są w zakresie prawa posiadania własności wykonania określonych zawodów.10. Z Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych wynika dla stron obowiązek zapewnienia cudzoziemcom m. jeśli chodzi o dopuszczalność ekstradycji”. Unię Europejską i OBWE. Zależna jest w znacznej mierze od stanu stosunków między zainteresowanymi państwami.III nie będą uważane za przestępstwa polityczne. Przestępstwa polityczne. które nie uzasadniają ekstradycji. który zagrożony jest karą w obu państwach.60 Definicja. Wśród przestępstw. do wykonania której została wydana. należą do nich: zbrodnie przeciwko pokojowi. jak i z praw ekonomicznych. życiu i zdrowiu. U źródeł owej współpracy leżą tragiczne doświadczenia II wojny światowej. jak również wykonać wobec niego taką karę. Również konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa z roku 1948 stwierdza wyraźnie w art. zazwyczaj wskazuje się przestępstwa polityczne. socjalnych. bądź przez podanie klauzuli ogólnej z ewentualnymi wyjątkami. które były podstawą wydania. należy do państwa pobytu osoby. przyjęte przez Organizacje Narodów Zjednoczonych. Analiza umów międzynarodowych i ustawodawstw wewnętrznych pozwala ustalić w przedmiocie ekstradycji kilka zasad.. ciągle są naruszane w wielu częściach świata. Zgodnie z prawem norymberskim. . Na istniejący obecnie międzynarodowy system ochrony praw człowieka składają się liczne umowy. W celu uniknięcia rozbieżności w kwalifikacji. Ekstradycja polega na wydaniu podejrzanego lub przestępcy państwu. ludzkości i zbrodnie wojenne. oraz organizacje regionalne: Rade Europy. Ostatnia czynnością ekstradycyjną jest przekazanie przestępcy przez władze policyjne. które w państwie pobytu korzystają z prawa azylu. a przede wszystkim uniemożliwienia sprawcą uniknięcia kary. Procedura ekstradycyjna. 3) nie podlegają wydaniu osoby. choć coraz częściej komunikują się ze sobą ministerstwa sprawiedliwości i prokuratury generalne. 2) osobę wydaną można ścigać wyłącznie za przestępstwa. Przestępstwa ekstradycyjne. Zasady ekstradycji. obywatelskich. które nie mogą być uznane za polityczne. w celu osądzenia lub wykonania orzeczonej już kary.VII: „Ludobójstwo i inne czyny wymienione w art. Stanowią one podstawę wydania i wymieniane są w umowach międzynarodowych bądź w drodze szczegółowego wyliczenia. zwłaszcza MOP i UNESCO. Międzynarodowa ochrona praw człowieka Międzynarodowy system ochrony praw człowieka. organizacje wyspecjalizowane. w prawie międzynarodowym wyraźnie ustalono przestępstwa. § 5. Kwalifikacja. Praktyka międzynarodowa nie udziela jednolitej odpowiedzi na 3 podstawowe pytania: kto podlega ekstradycji. któremu przysługuje w stosunku do niego jurysdykcja karna. Prawa człowieka traktowane są obecnie jako niepodzielna całość złożona zarówno z praw politycznych. o której wydanie zwróci się inny podmiot. za jakie przestępstwa oraz w jaki sposób i przez kogo powinien być przedstawiony wniosek o ekstradycję. Najczęściej wniosek ekstradycyjny wraz z uzasadnieniem i dokumentacja przekazywany jest w drodze dyplomatycznej. Z reguły obejmują najpoważniejsze przestępstwa przeciwko mieniu. Organizację Państw Amerykańskich oraz Organizację Jedności Afrykańskiej. rzadziej także przestępstwa wojskowe. czy zachodzi przypadek przestępstwa politycznego. W wyniku zorganizowanej współpracy państw-członków Narodów zjednoczonych doszło do wypracowania całego międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka. Prawa człowieka zarówno polityczne jak i ekonomiczne. kulturalnych. które przyjęły się niemal powszechnie: 10 podstawę ekstradycji stanowić może tylko czyn. Regulowana jest w drodze umownej. Powszechna Deklaracja wpłynęła i wpływa na praktykę ustawodawczą. Komisja Praw Człowieka wyłoniona przez Radę Gospodarczo-Społeczną. ONZ zmierza: do osiągnięcia międzynarodowej współpracy przy „rozwiązaniu zagadnień międzynarodowych o charakterze gospodarczym. Które wprawdzie nie stanowią szczegółowego katalogu praw człowieka. języka lub religii”. Podkreśla. Zasada poszanowania praw człowieka W Karcie Narodów Zjednoczonych Postanowienia Karty NZ. Kompetencje wewnętrzne. 2. Charakter prawny Powszechnej Deklaracji. Karta Narodów Zjednoczonych nie zawiera ani definicji praw człowieka. Powszechna Deklaracja stała się obecnie obowiązującą w wyniku przekształcenia jej postanowień w zwyczaj międzynarodowy. Artykuł 29 podkreśla obowiązki jednostki wobec społeczeństwa. społecznych i kulturalnych.68 Karty NZ. Postanowienia Karty. Postanowienia Powszechnej Deklaracji. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka nie miała formalnie wiążącego charakteru. We wstępie mówi ona o motywach leżących u podstawy jej opracowania. kulturalnym lub humanitarnym.1 Karty. Dzień uchwalenia Powszechnej Deklaracji został proklamowany przez Zgromadzenie Ogólne NZ jako Międzynarodowy Dzień Prawa Człowieka. Zgodnie z ust. zdecydowano. w nauce wypowiadane są różne i sprzeczne opinie co do charakteru prawnego zawartych w niej postanowień. ani ich katalogu. Środków dotyczących wprowadzenie w życie Paktu.61 1. Powołuje się na nią wiele konstytucji. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. sprawiedliwości i pokoju. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka składa się ze wstępu i 30 artykułów. . bez którego niemożliwy jest swobodny i pełny rozwój jej osobowości. zawierają jednak i formułują zasadę ich poszanowania. Rady Gospodarczo-Społecznej i Rady Powierniczej. lecz także w wyniku tworzenia się norm zwyczajowych. Stała się ona punktem wyjścia wielu rezolucji Zgromadzenia Ogólnego. stosownie do art. Na swej pierwszej i drugiej sesji Komisja zastanawiała się nad formą i treścią Międzynarodowej Karty Praw. Na konferencji w San Francisco wysunięta została idea opracowania międzynarodowej karty praw człowieka. administracyjną i sądową wielu państw. społecznym. została ona uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne 10 grudnia 1948 r. Rady Bezpieczeństwa. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Międzynarodowa Karta Praw Człowieka. Liczne konstytucje powtarzają jej postanowienia nawet bez wyraźnego odwoływania się do niej. 3.3 art. Równości i Braterstwu. równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności. Pierwsze trzy artykuły maja ogólny charakter i poświęcone są zasadom Wolności. Ostatecznie w grudniu 1947 r. Prace nad Deklaracją prowadzone były w latach 1947-1947. że będzie się ona składać z trzech części: 1. Paktu Praw Człowieka. że uznanie przyrodzonej godności. Artykuły 22-27 dotyczą praw ekonomicznych. Organem. który miał określić jej formę i treść. jak również przy popieraniu swobód dla wszystkich bez różnicy rasy. i to nie tylko w wyniku wiążących je umów. Kolejne artykuły 4-21 poświęcone są prawa obywatelskim i politycznym. była. płci. Tworzenie międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka przyniosło stopniowe zawężanie zakresu kompetencji wewnętrznej państwa. 2. które powinno być chronione przepisami prawa.każda ze stron zobowiązuje się przedsięwziąć odpowiednie kroki. Ustanawiały także procedurę kontrolna nad ich implementacją. prawa każdego do ubiegania się i otrzymania azylu w innych krajach. Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka Układ Paktów. wyznania oraz do własnych poglądów. Społecznych i Kulturalnych. społecznych i kulturalnych. Pakty przyoblekały wyrażone w niej idee. W drugim-każda ze stron zobowiązuje się przestrzegania i zagwarantowania wszystkim jednostkom znajdującym się na jej terytorium i podlegającym jej jurysdykcji praw uznanych Paktem. kierując się wyliczeniem ich w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Zakaz dyskryminacji A. uznawały one prawa. Bardzo rozbudowane są postanowienia Paktu chroniące prawa człowieka w postępowaniu sądowym. społecznych i kulturalnych nie zwalnia państw od obowiązku ich realizacji. Wszyscy ludzie są równi przed sądami. Ekonomiczne. Pakty rozwijały i konkretyzowały postanowienia Deklaracji. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych. Pierwszym prawem jest prawo do życia. indywidualne oraz w ramach pokoju i współpracy międzynarodowej. Dyskryminacja rasowa . Przyznaje ochronę tradycyjnym prawom i wolnością człowieka. Jest on w zasadzie identyczny. społecznych i kulturalnych lub o prawach obywatelskich i politycznych. Każdy człowiek ma prawo do wolności myśli. Znaczenie Międzynarodowych Paktów Praw Człowieka. w rzetelnym. jak też prawa każdego do posiadania obywatelstwa i zakazie samowolnego pozbawiania go. druga obejmuje postanowienia ogólne. Progresywność praw ekonomicznych. mają też prawo do sprawiedliwego i publicznego przesłuchania przez niezależny i bezstronny sąd w sprawach karnych i cywilnych. sformułowały również wyraźny zakaz propagandy wojennej. piąta to postanowienia końcowe.62 4. które nie figurowały w Powszechnej Deklaracji. z których pierwsza zwiera jeden tylko artykuł poświęcony prawu ludów i narodów do samostanowienia. do korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego w głosowaniu tajnym. Artykuł 2 obu paktów nakłada zobowiązania na strony. 5. Nie nakłada bezpośrednich zobowiązań. okresowo przeprowadzanych powszechnych i równych wyborach. uzależnia jedynie zakres zobowiązań poszczególnych krajów od ich możliwości materialnych. bez żadnej dyskryminacji. W pierwszym przypadku. Obywatel powinien mieć prawo i możliwość. czwarta poświęcona jest kontroli międzynarodowej. nadając im charakter norm prawa międzynarodowego. skonkretyzowane. lecz formułuje jedynie program działań i cele społeczne. trzecia traktuje odpowiednio: o prawach ekonomicznych. W porównaniu z Deklaracja Pakty nie zawierają jednak trzech istotnych praw człowieka: praw do własności i zakazu jej arbitralnego pozbawienia. której pozbawiona jest Deklaracja. Poza wstępem dzielą się na pięć części. społeczne i kulturalne prawa człowieka sformułowane w Pakcie są w porównaniu z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka znacznie bardziej rozwinięte. sumienia. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych. prawa i wolności w szatę prawną. Rozszerzyły znacznie zakres praw ekonomicznych. włączając w to środki ustawodawcze. do uczestniczenia w kierowaniu sprawami publicznymi bezpośrednio lub za pośrednictwem swobodnie wybranych przedstawicieli. 63 Deklaracja w sprawie likwidacji wszelkich norm dyskryminacji rasowej. wykluczenie. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej.12. czy są osobami prywatnymi. Zapobieganie i karanie zbrodni ludobójstwa Rezolucje Zgromadzenia Ogólnego. że ludobójstwo. Apartheid Problem apartheidu w ONZ. Po raz pierwszy w dokumencie międzynarodowym dyskryminacja z powodu rasy. ludobójstwo stanowi zbrodnię w rozumieniu prawa międzynarodowego. I uprzednie stanowisko Zgromadzenia Ogólnego. na XXVIII Sesji Zgromadzenia Ogólnego. politycznych czy innych”. sprawa rasistowskiej polityki rządu Republiki Południowej Afryki. rasowych. 1952 po raz pierwszy do porządku dziennego Zgromadzenia Ogólnego włączono nowy punkt: problem konfliktu rasowego w Południowej Afryce wynikającego z polityki apartheidu. Konwencja w art..] jakikolwiek z następujących . Konwencje dotyczące zwalczania apartheidu. i której główni sprawcy i ich wspólnicy podlegają karze bez względu na to. Konwencja potwierdziła w art. ograniczenie lub uprzywilejowanie z powodu rasy. koloru skóry lub pochodzenia etnicznego została potępiona. Sesja XVIII Zgromadzenia Ogólnego 20 listopada 196 r. 9.1848 r. Jest nim w rozumieniu konwencji: „[. W dwa lata od uchwalenia rezolucji o ludobójstwie.1 definiuje dyskryminację rasową jako wszelki zróżnicowanie. czy zbrodnia została dokonana z przyczyn religijnych. wezwało państwa członkowskie do podjęcia sankcji wobec RPA. i to popełnione zarówno w czasie pokoju. społecznej. i bez względu na to. W rezultacie z 6 listopada 1962r.. funkcjonariuszami publicznymi. mężami stanu. W roku 1991 doszło do zasadniczej zmiany w stanowisku rządu i parlamentu Południowej Afryki. tak jak zabójstwo stanowi zaprzeczenie prawa do życia poszczególnych jednostek [. że w roku 1961 Zgromadzenie Ogólne wezwało państwa do rozważenia podjęcia indywidualnych i zbiorowych sankcji wobec Republiki Południowej Afryki. Rozpoczęto proces zmierzający do opracowania nowej konstytucji i przyjęto ją. jak i wojny. jako stanowiąca obrazę godności ludzkiej i sprzeczna z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych. W grudniu 1946 r. która potępia świat cywilizowany. wykonania lub korzystania na zasadzie równości z praw człowieka i podstawowych wolności w politycznej. która stwierdza: „Ludobójstwo stanowi zaprzeczenie prawa do istnienia całych grup ludzkich. Ważnym nowym środkiem walki z apartheidem stała się Międzynarodowa Konwencja o zwalczani i karaniu zbrodni apartheidu uchwalona 30 listopada 1973 r. B. 5. stanowi zbrodnie w obliczu prawa międzynarodowego. była problemem stale dyskutowanym w różnych organach ONZ. Zgromadzenie Ogólne uchwaliło Konwencje w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa. które ma na celu lub pociąga za sobą unieważnienie lub uszczuplenie uznania.95/1. koloru skóry.. pochodzenia narodowego lub etnicznego. Ustawy stanowiące fundament polityki apartheidu zostały anulowane. kulturalnej lub jakiejkolwiek innej dziedzinie życia publicznego. Ciągła i całkowita odmowa ze strony Południowej Afryki zastosowania się do żądań ONZ spowodowała. poczynając od I Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w roku 1946. Zgromadzenie Ogólne uchwaliło rezolucje nr. gospodarczej. przyjęła deklaracje w sprawie likwidacji wszelkich norm dyskryminacji rasowej. Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa..]. Zgromadzenie Ogólne. W roku 1967 Zgromadzenie Ogólne uchwaliło deklarację w sprawie likwidacji dyskryminowania kobiet. Umowa ta stwierdza. c) rozmyślne stworzenie dla członków grupy warunków życia obliczonych na spowodowanie ich całkowitego lub częściowego zniszczenia fizycznego. Uzupełnieniem Konwencji w sprawie ludobójstwa jest Konwencja o niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości. pełnego i równego uczestnictwa we wszystkich strefach życia. że kobiety maja na równi z mężczyznami prawo uczestniczenia w wyborach. łącznie w procesie podejmowania decyzji. oświacie. etnicznych. umowa ta wywarła istotny wpływ na uznanie polityczne praw kobiet.1952 r. Konwencja o niestosowaniu przedawnienia. Konferencja wezwała do usunięcia przeszkód w zapewnieniu kobietom możliwości aktywnego. jakie powinny być podjęte w celu wyeliminowania dyskryminacji kobiet w różnych dziedzinach: w życiu politycznym i publicznym. Zwraca ona specjalną uwagę na prawa kobiet wiejskich oraz potrzebę zwalczania stereotypów dotyczących płci. Konwencja ta weszła w życie w roku 1954. 9. Rada Bezpieczeństwa powołała do życia Międzynarodowy Trybunał dla Ruandy w celu osadzenia winnych ludobójstwa i pogwałcenia międzynarodowego prawa humanitarnego. małżeństwie i rodzinie. jako takich: a) zabójstwo członków grupy. Zgromadzenie Ogólne uchwaliło pierwsza umowę dotyczącą wyłącznie praw kobiet. W roku 1994 doszło w Ruamdzie do masowych morderstw i masakry osób. Prawo kobiet Konwencja o prawach politycznych kobiet. .12. które mają na celu wstrzymanie urodzin w obrębie grupy.64 czynów dokonany w zamiarze zniszczenia w całości lub części grup narodowych. jak tez ochroną ich praw zajmuje się Fundusz ONZ Pomocy Dzieciom utworzony w roku 1946. Mimo osadzenia w więzieniu tysięcy osób podejrzanych o zbrodnie ludobójstwa pierwsze wyroki skazujące winnych ludobójstwa na dożywocie lub wieloletnie więzienie zapadły dopiero w 1999 roku. zajmowania urzędów publicznych i wykonywania wszelkich funkcji publicznych. która weszła w życie w roku 1981. w wyniku których zginęło około pół miliona ludzi. B. b) spowodowanie poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia psychicznego członków grupy. 6. Prawa dzieci Udzielanie pomocy dzieciom. rasowych lub religijnych. Konwencja. obywatelstwie.1965 r. d) stosowanie środków. Międzynarodowy Trybunał dla Ruandy. Choć sytuacja kobiet uległa poprawie w ubiegłej dekadzie.04. Kwestia poprawy statusu kobiet była rozpatrywana na specjalnych światowych konferencjach. Komisja Praw Człowieka uchwaliła rezolucję w sprawie karania zbrodniarzy wojennych i osób winnych zbrodni przeciwko ludzkości. zatrudnieniu. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet. wskazuje środki. Zgromadzenie Ogólne proklamowało rok 1975 jako rok kobiet. zdrowiu. Ochrona poszczególnych grup A. to jednak równość między kobietami i mężczyznami w życiu publicznym i prywatnym nie została osiągnięta. e) przymusowe przekazywanie dzieci członków jednej grupy do innej grupy”. Konwencja nakłada na strony obowiązek przedstawiania sprawozdań dotyczących postępu w jej implementacji. Dnia 20. Zgromadzenie Ogólne 20.11. Odnośnie do specjalnych systemów kontroli przewidzianych przez .11. czy postępowanie państw jest zgodne z przyjętymi przez nie zobowiązaniami. która potwierdza postanowienia Powszechnej Deklaracji odnoszące się do dzieci oraz podkreśla. badaniach na miejscu oraz petycjach. Wśród spornych problemów znalazł się ostatecznie przyjęty zakaz służby wojskowej dzieci poniżej 15 lat oraz zakaz wymierzania kary śmierci osobom niepełnoletnim.1959 r. zarówno przed. najbardziej uniwersalna umową dotyczącą praw człowieka. w warunkach wolności i szacunku. Prawa mniejszości Instrumenty prawnomiędzynarodowe ONZ. wymienia w zasadzie siódmej prawo osób należących do mniejszości. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych stoi na stanowisku ochrony osób należących do mniejszości. skargach państw. Pojęcie kontroli międzynarodowej Kontrolą międzynarodową są wynikające z umowy działania organów wspólnych mające na celu stwierdzenie. zabezpieczających wykonywanie postanowień umów międzynarodowych dotyczących praw człowieka prowadzi do wniosku. z uwagi na liczbę stron. c) umowy ze specjalna procedurą kontrolną. Rodzaje umów z uwagi na kontrolę międzynarodową. Prawa mniejszości narodowych nie są wymieniane w Karcie NZ.65 Deklaracja Praw Dziecka. B. Międzynarodowa kontrola przestrzegania praw człowieka A. iż dzieci powinny korzystać ze specjalnej ochrony oraz posiadać możliwości rozwoju w normalny i zdrowy sposób. przyjęło Deklarację Praw Dziecka. jak też w specjalnych systemach. Sprawozdanie. a nie mniejszości jako takich. że mogą one być oparte na następujących środkach: sprawozdaniach. łącznie z właściwą ochroną prawną. Ogólnie można podzielić je na trzy grupy: a) umowy. że dziecko potrzebuje specjalnej troski i gwarancji. Akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. w których istnieją etniczne. b) umowy. do respektowania praw osób należących do takich mniejszości. 7. przez Zgromadzenie Ogólne Konwencji o prawach dziecka. które nie przewidują żadnej procedury kontrolnej. Deklaracja podkreśla. obligując uczestniczące państwa. ale których wykonanie może być kontrolowane w ramach szerszego systemu istniejącego już w poszczególnych organizacjach międzynarodowych.1989 r. Konwencja o prawach dziecka jest obecnie. osoby należące do takich mniejszości nie będą pozbawione prawa do korzystania z własnej kultury i do wyznawania i praktykowania własnej religii czy używania ich własnego języka. religijne czy językowe mniejszości. które wprawdzie tez jej nie zwierają. Sprawozdanie jako środek kontroli przewidziane są zarówno w ramach ogólnych procedur kontrolnych funkcjonujących w ONZ i MOP. W państwach. jak i po urodzeniu. na których terytorium istnieją mniejszości narodowe. Konwencja o prawach dziecka. Postanowienia Deklaracji zostały rozwinięte i uzupełnione w przyjętej 20. Środki i organy kontroli Analiza procedur kontrolnych. C. Prawa mniejszości w dokumentach KBWE. Konsekwentnie Powszechna Deklaracja Praw Człowieka również nie wspomina o prawach mniejszości. że przewidują one.ale również działalnością w organizacji.Podział organizacji na rządowe i pozarządowe Organizacja międzynarodowa-to zrzeszenie się państw bądź innych osób prawnych (najczęściej krajowych związków lub stowarzyszeń) lub osób fizycznych z różnych krajów powołane do życia dla realizowania zadań określonych w statucie Podział organizacji międzynarodowych: a)organizacje rządowe-członkami są państwa. wskazuje na naruszenie odpowiedniej umowy międzynarodowej. iż sprawozdania są rozpatrywane najpierw przez organ specjalnie powołany do kontroli wykonania danej konwencji. Petycje. Przez petycje należy rozumieć odwołanie skierowane do organu międzynarodowego. Państwa w tej organizacji są reprezentowanie przez rządy lub pełnomocników rządowych.66 poszczególne umowy dotyczące praw człowieka to ogólnie można powiedzieć. Organy kontroli. w którym osoba fizyczna lub prawna zazwyczaj bezpośrednio zainteresowana. Powołanie do życie takich organizacji oraz przyjęcie statutu następuje na drodze zawarcia umowy międzynarodowej. co w praktyce oznaczać może trójstopniowość systemu kontroli. Nie powstają na drodze zawarcia umowy.Struktura międzynarodowych organizacji rządowych.że współczesne państwo posługuje się do realizacji zadań swej polityki zagranicznej nie tylko służba dyplomatyczną . bądź po uprzedniej próbie załatwienia sporu w drodze rokowań dwustronnych. Skargi państw oraz badania na miejscu. b)organizacje pozarządowe.Ameryki Afryki Obecnie przyjmuje się . Uważany jest obok kanału dyplomatycznego za drugi kanał w którym toczą się kontakty polityczne. 2. 1. . Można je podzielić na główne i pomocnicze. W systemie kontroli międzynarodowej dotyczącej praw człowieka istnieją w zasadzie dwa rodzaje organów wspólnych. Organizacje międzynarodowe są instytucjami powołanymi do życia przez umowy międzynarodowe. ona w niektórych systemach kontrolnych przesłać skarg do wskazanego organu bądź od razu. polityczne oraz niezależne. a następnie przez organ organizacji. o charakterze niesądowym.rozwinęły się głownie w rejonie Europy . międzynarodowej. w ramach której dana umowa została przyjęta. które rozpatrują sprawozdania państw. Organy polityczne złożone są z przedstawicieli państw. Jeżeli jakiś państwo podaje w wątpliwość.Pojecie i rodzaj organizacji międzynarodowych. czy inna strona wykonuje swe zobowiązania konsekwentnie. Rozdział VIII 1. Skargi są przedstawiane tym samym organom. Ze względu na kryterium terytorialne dzieli się organizacje międzynarodowe na: a)organizacje uniwersalne-organizacje należące do systemu ONZ b)organizacje regionalne.członkami są osoby prawne lub fizyczne z różnych krajów. W systemie organizacji międzynarodowych organy główne są także podporządkowane najszerszemu organowi przedstawicielskiemu. a jednocześnie są jedną z form stosunków międzynarodowych. Do najważniejszych organizacji wyspecjalizowanych ONZ należą : . b) Rada lub Komitet zbierający się kilka razy do roku Składa się z ograniczonej liczby członków wybieranych na zebraniu przedstawicieli wszystkich państw członkowskich ( w organizacji z dużą liczbą państw ) lub składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich ( w ORG miej licznych ) c) organ administracyjny pod nazwą Sekretariatu lub Biura 3.Powszechny Związek Pocztowy .IMF MN Fundusz Monetarny 2. Wychowania. Podmiotowość prawnomiędzynarodową ONZ stwierdził MTS w swej opinii doradczej w sprawie odszkodowania w związku z zabójstwem przedstawiciela ONZ na Bliskim Wschodzie .67 Najczęściej występują następujące struktury a)zebranie przedstawicieli wszystkich państw członkowskich noszące nazwę np.Międzynarodowe Organizacje Rządowe 1. a później powstały Międzynarodowy Związek Pocztowy (1974) itd. Konwencja wiedeńska w „sprawie reprezentacji państw w ich stosunkach z powszechnymi organizacjami międzynarodowymi” z roku 1975 określa funkcje i przywileje stałych misji przy organizacji międzynarodowej . Nauki i -WHO Świat. ONZ zbiera się rzadko .Rozwój historyczny Pierwsze organizacje tej kategorii powstały od połowy XIX w .Zgromadzenia Ogólnego np. uczestniczą w konferencjach międzynarodowych. Wyżywienia i Rolnictwa . Zdrowia . 2.Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny . występują jako strony przed sądami międzynarodowymi . Miały one stosunkowo wąski zakres działania i spełniały sciśle określone funkcje natury administracyjnej. Żadna organizacja nie posiada jednak pełnej podmiotowości tak jak suwerenne państwa . gdyż nie może występować jako podmiot w stosunkach wynikających z posiadania własnego terytorium i własnej ludności. raz do roku lub raz na kilka lat. a buły nimi Międzynarodowy Związek Telegraficzny (1865).FAO ORG. Org. które łącznie z ONZ oraz autonomicznymi agencjami i funduszami ONZ tworzą właśnie system Narodów Zjednoczonych. Organizacje wyspecjalizowane ONZ „System Narodów Zjednoczonych” zwany „rodziną ONZ „ to organizacje wyspecjalizowane ONZ. zawierają umowy o charakterze międzynarodowym .Międzynarodowa Organizacja Pracy .IDA – MN Stowarzyszenie Rozwoju . wzorując się pod wieloma względami na prawie dyplomatycznym. . hrabiego Bernadotte.ds.Podmiotowość prawnomiędzynarodowa Organizacje rządowe w swych stosunkach z państwami i innymi organizacjami rządowymi występują jako podmiot prawa międzynarodowego . Kultury .UNESCO Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Istota prawnopolityczna organizacji rządowych Dwa poglądy dotyczące prawnopolitycznej istoty organizacji międzynarodowej: a)pogląd internacjonalistów –działalność organizacji międzynarodowej nie może wykraczać poza granice zakreślone przez suwerenne państwa. 2)funkcja kontrolna.Charakter prawny uchwał W związku z podejmowaniem przez organy org mn uchwał powstało kilka problematycznych zagadnień: 1)jaki jest charakter prawny tego typu rodzaju uchwał? 2)w jakim zakresie są one obowiązujące dla państw członkowskich? 3)czy można te uchwały uznać za prawo międzynarodowe? Ad1)-część autorów przyjmuje prawotwórczy charakter uchwał.Organy uchwalające na mocy kompetencji przyznanym im w umowach międzynarodowych tworzą na podstawie porozumienia państw nowe normy prawne. Handlu i Rozwoju) oraz GATT(Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu) 2)organizacje typu „usługowego”ok. 4. Trzeci podział funkcji: 1)Funkcje w zakresie utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa 2)Funkcje w zakresie pokojowego załatwienia sporów 3)Funkcje w dziedzinie gospodarczej. Funkcjonaliści przywiązują dużą uwagę do rozrostu funkcji spełnianych przez organizacje międzynarodowe. 3. nauki i kultury. Pierwsza klasyfikacja funkcji: 1)funkcja regulacyjna.polegająca na świadczeniu usług na postawie własnych decyzji przy użyciu zasobów ludzkich i materiałowych znajdujących się w dyspozycji danej organizacji. Zajmuje się tym głównie UNCTAD –(Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. 1. Druga klasyfikacja funkcji: 1)organizacja międzynarodowa typu „forum”. Organizacje mn n powinny być „organami między państwami . organizowanie różnych spotkań. komunikacyjnej.tzn.68 3.Funkcje organizacji międzynarodowych. Stanowią one specjalny rodzaj umów międzynarodowych zawieranych przez państwo w drodze pośredniej poprzez organy organizacji mn -inna określa działalność organizacji mn jako prawotwórcza o charakterze szczególnym . politycznym. a nie nad nimi” b)pogląd funkcjonalistyczny –zmierza do uniezależnienia org Mn od państw.90% wydatków w Światowej Organizacji Zdrowia przekazywane jest na funkcje usługowe. dyskusji. lub prawnym.kontrolowanie postępowania państw z ustalonymi wzorcami i normami 3)funkcja operacyjna.Uchwały podejmowane przez organy międzynarodowych organizacji międzynarodowych.ustanowienie norm i wzorców o charakterze moralnym . Funkcje organizacji pozarządowych a)Funkcja pacyfistyczna i humanitarna np. Czerpie ona moc obowiązującą z Karty i dlatego tego rodzaju uchwała przyjęte jednomyślnie jest wiążąca dla członków ONZ 2)uchwały organizacji mn zwane „prawem wewnętrznym” organizacji mn czyli przyjęcie uchwał dotyczących ściśle wewnętrznych spraw organizacji. -Międzynarodowy Związek Kobiet -Międzynarodowy Związek Studentów c)funkcje gospodarcze Cztery główne kierunki oddziaływania tych organizacji na stosunki międzynarodowe i politykę poszczególnych panstw: 1)działanie na rzecz promocji i ochrony praw człowieka 2)wpływ na rozwój prawa międzynarodowego . które nie przyjęły tych decyzji Uchwały Zgromadzenia Ogólnego ONZ mają charakter zaleceń.Miedzynarodowe Organizacje Pozarządowe 1. Rodzaje uchwał: 1)Wiele uchwał . które rodzą dla państw obowiązki prawne. odnośnie do uchwał Rady Bezpieczeństwa ONZ są wiążące dla państw członkowskich ale nie oznacza to . w szczególności Zgromadzenia Ogólnego ONZ zawiera powtórzenie dosłowne czy tez odmiennymi słowami norm prawa międzynarodowego obowiązującego jako prawo umowne lub zwyczajowe.69 -inna redukuje znaczenie uchwał do roli niewiążących zaleceń Ad2)Np. Ad3)Uchwały organizacji mn nie mogą pretendować na równi z umową i zwyczajem do rangi źródła prawa międzynarodowego.Rozwój Historyczny 2. by decyzje wszystkich organów organizacji mn były obowiązujące dla rządów . •Uchwały Zgromadzenia Ogólnego oddziałowują silnie na proces tworzenia prawa międzynarodowego i jego kodyfikację 4. Uchwały te są wiążące dla członków danej organizacji 3)-uchwały mogące wyjaśniać i konkretyzować obowiązujące normy prawne [secundum legem] -uchwały mogą obejmować dziedziny nie objęte dotychczas normami prawa międzynarodowego [praeter legem] Uchwały tego rodzaju nie mają mocy obowiązującej. -Światowa Federacja Przyjaciół ONZ(WFUNA) -Unia Międzyparlamentarna b)funkcje społeczno-kulturalne i społeczno-gospodarcze np. To samo odnosi się do uchwał Zgromadzenia Ogólnego zawierających interpretację Karty ONZ. kulturalnym i humanitarnym oraz w zakresie ochrony praw człowieka -4-stanowienie ośrodka uzgodnienia działalności międzynarodowej . Poprawki do Karty Narodów Zjednoczonych-uchwała Zgromadzenia Ogólnego przyjęta większością 2/3 głosów oraz ratyfikacja tych poprawek przez 2/3 członków w tym wszystkich stałych członków Rady Bezpieczeństwa.. opartych na poszanowaniu zasady równości praw i samostanowienia narodów -3-rozwiązywanie w drodze współpracy zagadnień międzynarodowych o charakterze społecznym. . według których postępować powinna organizacja i jej członkowie: Zasada nr 1-zasada suwerennej równości wszystkich jej członków Zasada nr 2-członkowie organizacji powinni wykonywać w dobrej wierze zobowiązania przyjęte zgodnie z niniejszą Kartą Zasada nr 3-zasada załatwienia sporów międzynarodowych środkami pokojowymi Zasada nr 4. 109 -1973-zwiększono liczbę Rady Gospodarczo-Społecznej do 54 członków Przepisy Karty dotyczącej mocy obowiązującej mają pierwszeństwo przed postanowieniami innych umów międzynarodowych .1 Kart NZ wymienia cztery cele jakim ma służyć ONZ -1-utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa -2-rozwijanie przyjaznych stosunków miedzy narodami. konstytucję lub deklarację o podstawowym znaczeniu. zmierzającej do osiągnięcia wymienionych wyżej wspólnych celów W art. 2. Karta jest umową obejmującą 111 art. Zasada nr 5-zasada zobowiązująca państwo członkowskie do udzielania pomocy organizacji w akcji podjętej zgodnie z Kartą i powstrzymania się od udzielania pomocy państwu wobec któremu ONZ zastosowało środki zapobiegające .Organizacja Narodów Zjednoczonych 1.2 Karty NZ podano zasady .Cele i zasady Narodów Zjednoczonych Art.23. gospodarczym.70 3)wpływ na rozwój współpracy naukowej 4)działalność na rzecz pokoju 5.wszyscy członkowie powstrzymują się w swych stosunkach międzynarodowych od grożby użycia siły lub użycia jej przeciwko całości terytorialnej lub niezawisłości politycznej któregokolwiek z państw .w języku angielskim oznacza dokument szczególnej wagi .załącznikiem do Karty jest Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości „Karta”. zajmuje ono wyższe miejsce w hierarchii przepisów prawnych.61 -1965-poprawki do art.27. Do tej pory były 3 poprawki do tekstu Karty” -1963-poprawka do art.Karta Narodów Zjednoczonych Podstawą istnienia i działania ONZ jest jej Karta Podpisana w San Francisco 26 czerwca 1945r. Członkowstwo ONZ Karta rozróżnia 2 kategorie członków: 1)pierwotnych: dzielimy jeszcze na 2 kategorie: •Państwa . Nie należą do niej Szwajcaria i Stolica Apostolska.żadne postanowienia niniejszej Karty nie upoważnia Narodów Zjednoczonych do ingerencji w sprawy .71 Zasada nr 6-organizacja zapewni by państwo . które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa 3. gdyż Polska nie uczestniczyła w konferencji w San Francisco ale podpisała deklarację Narodów Zjednoczonych 2)do ONZ można być przyjęte każdy państwo miłujące pokój . które nie są jej członkami . -wykluczenie z ONZ –może być członek . postępowały zgodnie z niniejszymi zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa Zasada nr 7. Karta przewiduje: -zawieszenie członka (art.5) może mieć miejsce w stosunku do członka przeciwko . któremu Rada Bezpieczeństwa zastosowała środki zapobiegawcze lub przymusu.Organy ONZ Występuje 6 organów ONZ: 1)Zgromadzenie Ogólne 2)Rada Bezpieczeństwa 3)Rada Gospodarczo-Społeczna 4)Rada Powiernicza 5)Międzynarodowy Trybunał sprawiedliwości 6)Sekretariat Ad. który uporczywie łamie zasady Karty Wykluczenie lub zawieszenie dokonuje Zgromadzenie ONZ na wniosek Rady Bezpieczeństwa ale do tej pory nie było takiej sytuacji. Przyjęcie następuje w drodze uchwały Zgromadzenia Ogólnego powziętej na zlecenie Rady Bezpieczeństwa.1) Uczestniczą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich> Każde państwo może posiadać nie więcej niż 5 przedstawicieli. oraz podpisały i ratyfikowały Kartę NZ Warunek ten został stworzony dla Polski. które przyjmie zobowiązania zawarte w Karcie i zdaniem organizacji zdolne jest i pragnie zobowiązania te wykonywać. które uczestniczyły w konferencji w San Francisco i podpisały i ratyfikowały Kartę NZ •państwa . 4. Uchwały Zgromadzenia ogólnego w ważnych sprawach: -utrzymania pokoju . które podpisały Deklarację Narodów Zjednoczonych z 1 stycznia 1942r. liczba członków ONZ wynosi 189 państw. W 2001r. Stali członkowie. wybranych przez Zgromadzenie Ogólne na 3 lata.3)Składa się z 54 członków wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne na 3 lata ale co rok ustępuje 1/3 składu.2) Składa się z 15 członków. omawianie wszelkich zagadnień i spraw wchodzących w zakres działalności Organizacji ONZ lub dotyczących funkcji lub kompetencji któregokolwiek organu ONZ. Podział kompetencji między Zgromadzenie Ogólne i Radę Bezpieczeństwa. Wielka Brytania. że w sprawach dotyczących pokojowego załatwienia sporów strona w sporze wstrzymuje się od głosowania. Ad. 1. c) podejmowanie decyzji w sprawie zastosowania sankcji . które mają największy wkład w utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa . włączając w to głosy wszystkich stałych członków z tym jednak zastrzeżeniem. Pozostałe 10 państw Zgromadzenie Ogólne wybiera na okres 2 lat (przy czym co rok ustępuje połowa). • ZASADY GŁOSOWANIA W RADZIE BEZPICZEŃSTWA a) w sprawach proceduralnych – większością głosów dziewięciu członków b) we wszystkich innych sprawach – większością głosów dziewięciu członków. a) opracowanie przy pomocy Wojskowego Komitetu Sztabowego planów ustanowienia systemu regulowania zbrojeń w celu przedstawienia ich państwom członkowskim. W związku z uzyskaniem niepodległości przez wszystkie terytoria powiernicze dyskutowany jest projekt likwidacji Rady lub zmiany jej na forum na którym państwa członkowskie wykonywałyby zbiorowe powiernictwo nad globalnym środowiskiem . Kompetencje Rady Bezpieczeństwa. przestrzenią kosmiczną. Wybierane są państwa . USA. duże znaczenie ma podział geograficzny i sytuacja międzynarodowa. Ad. Chiny. Stałym członkom przysługuje prawo VETO. 5. 2. Kompetencje Zgromadzenia Ogólnego. Francja. wydawanie zaleceń we wszystkich tych sprawach pod adresem państw członkowskich organów ONZ. 1. oceanami. W sprawach międzynarodowego bezpieczeństwa i pokoju zasada priorytetu kompetencji należy do Rady Bezpieczeństwa. Podział miejsc między grupami regionalnymi: -14 miejsc dla Afryki -11 miejsc dla Azji -6 miejsc dla Europy Zachodniej -10 miejsc dla Ameryki Łacińskiej -13 miejsc dla Europy Zachodniej i innych Ad4)składa się z 5 stałych członków rady Bezpieczeństwa państw zarządzających terytoriami powierzonymi .72 -wybór członków Rady -spraw członkowskich -spraw budżetowych Uchwały te zapadają większością 2/3 głosów.Rosja. szerokie kompetencje w sprawach dotyczących pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. b) rozpatrywanie sporów i sytuacji zagrażającym pokojowi. 73 6. FUKCJE RADY GOSPODARCZO – SPOŁECZNEJ a ) realizacja działań w dziedzinie gospodarczej i społecznej. C ) w zależności od stopnia rozwoju danego terytorium i jego znaczenia dla innych krajów . STATUS KONSULTACYJNY ORGANIZCJI POZARZĄDOWYCH 11. dla Afryki. dla Zachodniej Azji W dziedzinie społecznej doszło dzięki pracom Rady Gospodarczo – Społecznej do opracowania i uchwalenia aktów normatywnych. 10.ekonomiczne dla Europy ( w Genewie ). morskich lub lądowych członków ONZ „ ad 2) sankcje gospodarcze. a także embargo na dostawy broni i uzbrojenia były wymierzone w stosunku do Rodezji.Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ( 1948 ) . . . blokadę i inne operacje sił zbrojnych powietrznych.uchwały Rady Bezpieczeństwa . Francji ) System ten wyróżniał trzy kategorie mandatów ( A.SANKCJE Rodzaje sankcji przewidziane w Karcie Narodów Zjednoczonych a) bez użycia sił zbrojnych (np. POKOJOWE ORGANIZACJE ONZ Są to operacje zmierzające do utrzymania pokoju lub przeciwdziałania rozszerzeniu się konfliktu zbrojnego . Powołano instytucję mandatu międzynarodowego. Ogól. zagadnień ludnościowych. Afganistanu Somalii) ad b) Wobec Korei Północnej w 1950 r. Iraku. W ramach tej funkcji w Radzie występują komisje: . praw człowieka.decyzja Sekretarza Generalnego Cele pokojowych operacji ONZ. UKŁADY I ORAGANIZACJE REGIONALNE 9. b ) cywilne – ochrona ofiar i uchodźców . dla Azji i Pacyfiku.) b) sankcje zbrojne – które mogą obejmować „ demonstracje.uchwały Zgr. Terytoria te oddano w zarząd niektóry państwom ( najwięcej Anglii. Św. dla Ameryki Łacińskiej i Karaibów. izolowanie państwa w dziedzinie gospodarczej itd.TERYTORIA POWIERNICZE I OBSZARY NIESAMODZIELNE Po I woj. a ) militarne – rozdzielenie stron konfliktu. często przy udziale oddziałów wojskowych. narkotyków. nadzór nad przestrzeganiem sankcji i procesu rozbrojeniowego. B. które objęto kolonie i terytoria odebrane państwom zwyciężonym.funkcjonalne do spraw transportu i komunikacji .Deklaracja Praw Dziecka ( 1959 ) Działalność Rady Gospodarczo – Społecznej polega na współdziałaniu w rozwiązywaniu problemów ekonomicznych i społecznych z innymi organizacjami międzynarodowymi. . wobec Iraku w 1991 r 7. spraw społecznych. nadzór nad realizacją porozumień pokojowych 8. Jugosławii. rozminowanie obszaru objętego konfliktu. Operacje pokojowe są podejmowane na podstawie . SIEDZIBA I FINASE ONZ W 1907 roku podpisana została prze ONZ a USA konwencja w sprawie siedziby ONZ ( Nowy Jork ) Budżet ONZ na rok 2000-2001 wynosił 2 mld 535mln dolarów . Rada Powiernicza z uwagi na zakończenie powiernictwa (nad wyspami OC.74 Karta Narodów Zjednoczonych zastąpiła mandaty międzynarodowe instytucją powiernictwa i powołała do życia Radę Powierniczą. społecznych i oświatowych warunków na tych obszarach. W związku z procesem dekolonizacji wszystkie terytoria powiernicze uzyskały niepodległość.FUNKCJONARIUSZE ONZ Sekretarz Generalny na podstawie zasad uchwalonych przez Zgromadzenie Ogólne mianuje personel ONZ 14. Państwa kolonialne mają obowiązek przesyłania Sekretarzowi Generalnemu informacji dotyczących gospodarczych. Wyrazem tego była Deklaracja 1960 roku „ w sprawie przyznania niepodległości krajom i ludom kolonialnym” 12. Spokojnego w 1994 r. społecznej . Dotychczasowi Sekretarze 1) Trygve Lie 2) Dag Hammarskjold 3) U Thant 4) Kurt Waldheim 5) Javie Perez de Cuellar 6) B. FUNKCJE SEKRETARZA GENERALNEGO ONZ Sekretarza Generalnego wybiera na 5 lat Zgromadzenie Ogólne na zlecenie Rady Bezpieczeństwa. Boutros Ghali 7) Kofi Annan Funkcje Sekretarza Generalnego 1) prawo uczestniczenia w posiedzeniach Zgromadzenia Narodowego i wszystkich trzech rad 2) przygotowanie projektu budżetu 3) zarządzanie majątkiem 4) troska o zbieranie składek członkowskich 13. wypełniła misję powierzoną jej przez Kartę Narodów Zjednoczonych. „ obszary niesamodzielne” są to obszary nad którymi państwa kolonialne mają sprawować „ święte posłannictwo „ czyli do szanowania interesów tej ludności. popieranie postępu w dziedzinie gospodarczej. W późniejszym czasie Zgromadzenie Ogólne ONZ wypowiedziało się zdecydowanie za całkowitą likwidacją systemu kolonialnego.) i przyjęcie ich jako 185 członka ONZ w 1995 r. Międzynarodowe Organizacje Rządowe poza systemem ONZ 1. Wielka Brytania Miały one przyhamować rozprzestrzenianie się komunizmu w tym regionie oraz zmiejszyć aktywność ZSRR i Chin również w tym rejonie. Państwa członkowskie reprezentowane są w Radzie przez Ministrów ( ( ( (Obrony. spraw zagranicznych. Norwegia i Portugalia. Francja. Filipiny. Włochy. Kanad. Nowa Zelandia. Organy NATO 1) Rada Atlantycka podejmuje zasadnicze decyzje zarówno wojskowe jak również polityczne i organizacyjne. USA Organami ANZUS są: -Rada Ministrów Spraw Zagranicznych -Stała Rada -Wojskowa Grupa Łącznikowa •SEATO-Organizacja Paktu Azji Południowo Wschodniej Powstała w 1954r. finansów) w zależności od treści obrad. . Pakistan. Iran. •CENTO –Pakt BagdadzkiUtworzyły go w 1955r. Wilka Brytania.Organizacje współpracy politycznej i wojskowej • NATO organizacja Paktu Północnoatlantyckiego utworzona 1949 Zadania: 1) ochrona wolności. Obszar strategiczny NATO podzielony jest na trzy dowództwa a) Dowództwo Europy – Bruksela b) Dowództwo strefy Atlantyku –Norfolk (USA) c) Dowództwo strefy Kanału La Manche oraz na jedną grupę regionalną Ameryka Północna.75 6. Wielka Brytania Końcem działania tej organizacji buł wybuch rewolucji islamskiej w Iranie w 1979r. Dania. Belgia. Nowa Zelandia. a utworzyły go Australia.. Luksemburg. USA. Turcja. wolności 2) połączenie wysiłków zbrojnej obrony oraz zachowania pokoju i bezpieczeństwa 3) udzielanie pomocy stronie lub stronom będącym przedmiotem napaści Założycielami NATO były USA. Irak.złożony z szefów państw członkowskich. W 1997 rozwiązano tą instytucję.oraz wieloletnia wojna miedzy Irakiem a Iranem. Islandia. Tajlandia. wspólnego dziedzictwa i cywilizacji swych ludów opartego na zasadzie demokracji. 12 marca 1999 roku do NATO przystąpiły Polska. Holandia. W roku 1966 z NATO wycofała się Francja a 1974 Grecja . Pakistan. Czechy i Węgry •ANZUS – powstał 1951 roku i miał na celu wspólną obronę i prowadzenie konsultacji w razie zagrożenia w basenie Południowego Pacyfiku Założycielami byli: Australia. Obradom przewodniczy Sekretarz Generalny 2)organ wojskowy – Komitet Wojskowy. Deputowani w Parlamencie Europejskim zasiadają nie w blokach narodowych. Węgry. którą założyły Belgia. Estonia. Układ początkowo zawarty na 20 lat następnie ponownie przedłużony . Naczelne dowództwo znajdowało się w Moskwie. który wszedł w życie 1 maja 1999r. RFN. Szwecja -2004-Litwa. Posiedzenia komisji parlamentarnych oraz . przewidywał . Rumunia. ale według ogólnoeuropejskich frakcji politycznych. które skupiają wszystkie główne partie polityczne działające w państwach członkowskich UE. organizacja ta przerwała działalność wojskową . stopniowo także tworzenie jednego organizmu politycznego. Jego przyjęcie umożliwiło dalszy proces integracji i rozszerzenia Unii. Słowenia. podpisano w Maastricht przez 12 państw Traktat o Unii Europejskiej. NRD. 2004 roku na Przewodniczącego Parlamentu Europejskiego został wybrany Josep Borrel Miesięczne sesje plenarne. Francja.Europejskie Organizacje Regionalne A. W 1957 r. 2."siedzibie" Parlamentu. . Następnie traktat ten został zmodyfikowany Traktatem amsterdamskim z 1 pażdziernika 1997r. Malta Organu Unii Europejskiej: 1)Parlament Europejski-złożony z wybranych na 5 lat przedstawicieli społeczeństw państw członkowskich. Cypr. Bułgaria i Albania. że w razie napaści na jedna ze stron inne przyjdą jej z pomocy. sześć tych państw na podstawie traktatów rzymskich utworzyły dwie nowe wspólnoty: -Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM) -Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) Powołanie do życia EWG było wyrazem dążenia do stworzenia jednego zintegrowanego organizmu gospodarczego poprzez obniżanie i znoszenie ceł oraz likwidację ograniczeń w przepływie kapitału i sily roboczej a. Luksemburg. Był to początek działań integracyjnych w sferze gospodarczej Europy Zachodniej. Polska. Daty przystąpienia do Unii Europejskiej:-1973-Wielka Brytania -1981-Grecja -1986-Hiszpania i Portugalia -1995-Austria. Łotwa. Słowacja. W marcu 1991r. Włochy. Ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich UE podpisali 26 lutego 2001r. Węgry.76 •Układ Warszawski-powstał w 1955r. W 1967r. Czechy. Czechosłowacja. a w czerwcu 1991 przywódcy państw członkowskich podjęli decyzję o rozwiązaniu. EURATOMU i EWG i utworzenie WE-Wspólnoty Europejskiej W 1992r. Finlandia. Była to organizacja współpracy politycznej i wojskowej państw socjalistycznych. gdy na postawie traktatu paryskiego powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) . w których uczestniczą wszyscy eurodeputowani. Członkami były ZSRR. doszło do połączenia EWWiS . Polska. Unia Europejska Początek tej organizacji sięgają czasów 1951r. Holandia. odbywają się w Strasburgu (Francja) . w Nicei traktat. Rada została powołana w latach 50. na przykład. że jest on organem wybieranym w wyborach bezpośrednich pomaga zagwarantować legitymację demokratyczną prawa europejskiego. 2)Rada Unii Europejskiej-Rada jest głównym organem decyzyjnym UE. 2. któremu przypada przewodnictwo w Unii Europejskiej. Rada zbiera się co najmniej dwa razy do roku pod przewodnictwem głowy państwa lub szefa rządu państwa członkowskiego . Sprawuje demokratyczny nadzór nad wszystkimi instytucjami UE. Koordynuje współpracę miedzy krajowymi organami sądowymi i służbami policyjnymi w sprawach kryminalnych Przewodnictwo Rady zmienia się co 6 m-ce i sprawowane jest kolejno przez wszystkie państwa w systemie rotacyjnym. w obradach weźmie udział Minister Ochrony Środowiska z każdego państwa UE. 3)Rada Europejska. opierając się na wytycznych ustalonych przez Radę Europejską. Określa kierunki Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. natomiast w Luksemburgu znajdują się biura administracyjne Parlamentu ("Sekretariat Generalny"). Dzieli z Radą kompetencje w zakresie uchwalania budżetu UE i może w związku tym wpływać na wydatki dokonywane przez UE.77 wszelkie dodatkowe sesje plenarne odbywają się w Brukseli (Belgia). Rada spełnia sześć głównych funkcji: 1. Dzieli z Radą władzę legislacyjną. Sam fakt. Jeśli. . a w jej obradach uczestniczy jeden minister z każdego rządu krajowego UE. 5. Różni ministrowie uczestniczą w różnych posiedzeniach w zależności od rodzaju zagadnień ujętych w porządku obrad. w tym przypadku będzie ona zwana "Radą Ochrony Środowiska". Jest uprawniony do zatwierdzania lub odrzucania kandydatur Komisarzy. Przewodnictwo trwa pół roku i zmienia się rotacyjnie. 6. Zawiera umowy międzynarodowe między UE a jednym lub większą liczbą państw. Rada ma obradować nad problemami z zakresu ochrony środowiska. 4. 2. Polska posiada 54 eurodeputowanych. 3. Koordynuje ogólną politykę gospodarczą państw członkowskich. a także ma prawo zgłaszania wotum nieufności wobec całej Komisji. Parlament pełni trzy ważne funkcje: 1.(nie należy ją mylić z rada europy lub Radą Unii Europejskiej) Wytycza strategiczne cele rozwoju Unii. W wielu dziedzinach dzieli władzę ustawodawczą z Parlamentem Europejskim. Powołana w 1974r. Podobnie jak Parlament Europejski.stanowi formę systematycznych spotkań szefów państw członkowskich Wspólnot Europejskich. lub organizacji międzynarodowych. na mocy traktatów założycielskich. Na końcu procedury przyjmuje lub odrzuca cały projekt budżetu. Uchwala europejskie akty prawne. Wraz z Parlamentem Europejskim zatwierdza budżet UE. Reprezentuje ona państwa członkowskie. a zwłaszcza nad Komisją. W latach 2004-2007 liczebność parlamentu wynosi 732 deputowanych. 3.. Składa się z 15 sędziów.Załozycielami były państwa najbardziej uprzemysłowione. Było to porozumienie o wolnym handlu między państwami członkowskimi. wykładni prawa europejskiego. Komisja Europejska spełnia cztery główne funkcje: 1. Finlandia. Szwajcarię. konstytucyjnego. interpretacji traktatów. a później dołączyły Islandia i Finlandia. przedstawicielstwa . Liechtenstein. Norwegia. zatrudnienia i stopy życiowej w krajach członkowskich przy utrzymaniu stabilności finansowej państw członkowskich. Portugalię.78 4)Trybunał sprawiedliwości. zarządza i realizuje politykę i budżet UE. 2. Członkami EFTA są obecnie: Islandia. C. a w 1995 do Unii Europejskiej przystąpiły Austria. przedstawia Parlamentowi i Radzie projekty aktów prawnych. Przewodniczącego wybierają sędziowie spośród siebie. 4.in. Kadencja obecnej Komisji. jej biura znajdują się również w Luksemburgu. Jako pierwsze opuściły te organizację Dania i Wielka Brytania. Spory między Wspólnotami a funkcjonariuszami Unii Europejskiej rozstrzyga w ramach funkcji sądu administracyjnego. na przykład podczas negocjowania umów między UE a innymi krajami. Od drugiej połowy lat 70 zaobserwowano proces zbliżania się EFTY do EWG. Siedzibą OECD jest Paryż. Szwecja. Jako sąd międzynarodowy rozstrzyga wszelkie spory pojawiające się przy realizacji traktatów i dotyczą naruszenia prawa europejskiego.Organ wykonawczy Wspólnot Europejskich.we wszystkich państwach UE. której Przewodniczącym jest José Manuel Barroso zaczęła się 22 listopada 2004 roku. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Choć "siedziba" Komisji mieści się w Brukseli (Belgia). W skład Komisji wchodzi 20 członków-komisarzy (po dwóch z większych i po jednym z mniejszych krajów członkowskich Unii) na czele z Przewodniczącym. 5)Komisja Europejska. administracyjnego. Norwegię. a delegatury . Celem jej jest osiąganie maksymalnego wzrostu gospodarczego. które w 1973 weszły do EWG. Ich kadencja trwa 6 lat i może być odnawiana. Wielką Brytanię. Danię. Szwecję. Trybunał Sprawiedliwości obraduje na sesjach plenarnych i w sprawach szczególnych może tworzyć 35-osobowe izby. 3. W 1996 została do nie przyjęta Polska. egzekwuje prawo wspólnotowe (razem z Trybunałem Sprawiedliwości). Trybunał Sprawiedliwości jest także instancją odwoławczą od decyzji Komisji.OECD -Powstała na podstawie umowy z roku 1960. Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu-EFTA.w wielu stolicach różnych krajów świata.organ Unii Europejskiej pełniący funkcję sądu międzynarodowego. którymi są obywatele państw członkowskich Unii. Szwajcaria. . B.powstało w 1959 na podstawie umowy sztokholmskiej przez Austrię. reprezentuje Unię Europejską na arenie międzynarodowej. W roku 2001 do OECD należało 30 państw. Jako sąd konstytucyjny kontroluje legalność aktów prawnych przyjmowanych przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej oraz dokonuje m. W przeciwieństwie do takich organizacji jak na przykład Unia Europejska . NRD . Węgry.organy OBWE nie mają kompetencji do stanowienia prawa lub działania bez uprzedniej zgody państw członkowskich. Rada przygotowała m. . a także integracja gospodarcza państw członkowskich.Mongolia. dla swej skuteczności wymagają ratyfikacji przez zainteresowane państwa. KBWE była forum dialogu i negocjacji między Wschodem a Zachodem.które są wspólnym dziedzictwem oraz ułatwienie postępu gospodarczego i społecznego” Działalność Rady to głównie przygotowanie projektów umów międzynarodowych i innych aktów normatywnych zmierzających do unifikacji praw i standardów oraz ochrony praw człowieka na obszarze państw członkowskich. Działalność organizacji poświęcona jest wielu problemom związanym z szeroko pojętym bezpieczeństwem. Egipt. W raku 1991 rozwiązano RWPG. Ten dokument ustanowił podstawowe zasady rządzące stosunkami państw-sygnatariuszy między sobą a także w relacjach z ich obywatelami. projekty: -Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (1950) -Europejskiej Konwencji Kulturalnej (1954) Członkami Rady są 43 państwa europejskie. Polskę. W latach późniejszych do RWPG przystąpiły Albania. ekonomiczne i ekologiczne bezpieczeństwo. Korea Południowa. Czechosłowację. Wietnam. F. które jednakże. głównie europejskich ale wśród członków organizacji znajdują się również USA. Wszystkie państwa członkowskie mają równy status w ramach organizacji a decyzje zapadają w oparciu o zasadę konsensusu.79 D. monitorowanie wyborów. Zadaniem Rady jest osiągniecie większej jedności miedzy członkami w celu zabezpieczenia i urzeczywistnienia ideałów i zasad . Status współpracujących partnerów posiadają Japonia. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europiejest ogólnoeuropejską organizacją zrzeszającą 55 państw. Kuba . Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.RWPG-została utworzona w 1949 przez Bułgarię. prawa człowieka. Rumunię.in. Jordania. takimi jak: kontrola zbrojeń. byłe republiki radzieckie. Na tą umowę powoływali się między innymi polscy i rosyjscy opozycjoniści w latach 70-ych i 80-ych. przede wszystkim w krajach ówczesnego bloku wschodniego. zapobiegania konfliktom i przywracania pokoju w rejonach wygasłych konfliktów. Głównym efektem prac OBWE są konwencje zawarte w jej ramach. OBWE zostało założone jako pierwszy regionalny instrument wczesnego ostrzegania. Maroko i Tunezja. Algieria. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie wywodzi się z Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie założonej na początku lat 70-ych. Jednym z celów Rady było podnoszenie stopy życiowej ludzi oraz rozwój gospodarczy według gospodarki planowanej. Akt Końcowy z Helsinek odegrał dużą rolę w procesie demokratyzacji kontynentu.Siedziba organizacji jest Strasburg. Polska została członkiem 26 listopada 1991. ZSRR. E. Dzięki spotkaniom w Helsinkach i Genewie doprowadzono do podpisania Aktu Końcowego z Helsinek w 1975. do którego państwa socjalistyczne nie przystąpiły na skutek decyzji Stalina. Kanada.RADA EUROPY-Zostało powołana do życia na podstawie umowy londyńskiej z roku 1949r. Izrael. Była to swego rodzaju opowiedz na Plan Marshalla. w których uczestniczyli przywódcy lub przedstawiciele państw członkowskich. po spełnieniu dodatkowych przesłanek. Misje OBWE znajdują się w Bośni i Hercegowinie. Na tym spotkaniu przyjęto Kartę dla Europejskiego Bezpieczeństwa. Turkmenistanie i Kirgizji. Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonia. W ramach Unii ustanowiono system ograniczeń i kontroli zbrojeń. Unia Zachodnioeuropejska-Została utworzona na podstawie układów paryskich z roku 1954. Białorusi. Przedstawiciele OBWE znajdują się również w Czeczenii. Konsekwencją traktatu CFE był Traktat o Otwartym Niebie podpisany w 1992 r. W związku z gwałtownymi zmianami politycznymi w Europie organizacja stało się odpowiedzialna za powstrzymywanie konfliktów głównie na terenach byłego Związku Radzieckiego. RFN i Włochy. przelatywać nad terytorium innego państwa w celu obserwacji jego urządzeń o przeznaczeniu wojskowym. Finlandii. między innymi w Uzbekistanie.CFE). Na mocy tego traktatu samoloty wojskowe państw-sygnatariuszy mogą. Kosowie. W 2000 roku planuje się otwarcie biur w Armenii i Azerbejdżanie G. zmiany dotyczyły przede wszystkim rozmieszczenia wojsk rosyjskich na Kaukazie. H.Luksemburg. Celem Unii jest utrwalanie pokoju i bezpieczeństwa miedzy państwami członkowskimi . że KBWE nie jest już tylko "konferencją". Szwecji. Biura organizacji otwarto w większości krajów byłego Związku Radzieckiego. ponadto 30 państw podpisało zrewidowany traktat CFE. Belgia . utworzono biura i struktury oragnizacyjne. Islandii w roku 1952.Brytania. Norwegii. Na spotkaniu paryskim w 1990 roku zmieniono radykalnie kształt organizacji.Holandia . Albanii. Istotnym osiągnięciem KBWE jest. które zobowiązały się przestrzegać państwa członkowskie. Choć z polskiej perspektywy jej rola może wydawać się marginalna to należy pamiętać o dużej aktywności OBWE na terenie byłych republik radzieckich. O ważnej pozycji OBWE świadczy ilość misji prowadzonych przez tą organizację w rejonach konfliktów. w podpisanej wówczas Karcie Paryskiej KBWE nadano bardziej zinstycjonalizowany kształt. W powyższej umowie ustanowiono limity uzbrojenia. Przywódcy państw członkowkich uznali. Wlk. gdzie często jest jedyną akceptowaną przez strony konfliktu organizacją międzynarodową. Kolejnym ważnym wydarzeń było spotkanie w Budapeszcie w 1994 r. Dziś OBWE zajmuje szczególne miejsce w systemie europejskich instytucji. Nazwę zmieniono na Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Aby te deklaracje nie pozostały jedynie na papierze powołano Wspólną Grupę Konsultacyjną uprawnioną do kontroli wykonania Traktatu. popieranie jedności europejskiej i zachęcanie do stopniowej integracji Europy oraz udzielanie sobie wzajemnej pomocy w razie napaści zbrojnej na którekolwiek z państw członkowskich. Rada Nordycka—Jest organizacją współpracy państw skandynawskich.Członkami Unii zostali Francja.80 Do 1990 roku KBWE funkcjonowało w formie nieregularnych spotkań i konferencji. Podstawę prawną działalności Rady stanowi uchwała parlamentów Danii. . Kazachstanie. Jest organizacją o najszerszym zasięgu terytorialnym i jedyną skupiającą swą uwagę na sprawach bezpieczeństwa. (Treaty on Open Skies). Ostatnie spotkanie przywódców państw członkowskich miało miejsce w 1999 roku w Instambule. negocjowany w ramach tej organizacji Traktat o Siłach Konwencjonalnych w Europie (Treaty on Conventional Armed Forces in Europe . Liga Państw Arabskich-to organizacja powstała w 1945r. 3. MTS z 1950-spór oznacza „sytuację. kordynowanie współpracy w stwarzaniu narodom Afryki lepszych warunków bytu i likwidacji kolonizmu . Organizacja Państw Amerykańskich -OPA. niezawisłości i integralności terytorialnej. Egipt na nowo został przyjęty do Ligi ale już podczas wojny w Zatoce Perskiej 1990/91 ujawniły ponownie rozbieżności w łonie Ligi . Do OPA nie należy Kanada. socjalnej. a w pewnej mierze także do rozwoju współpracy kulturalnej i gospodarczej. Celem organizacji jest umacnianie jedności i solidarności państw afrykańskich .Pozaeuropejskie organizacje regionalne A. jakkolwiek w ostatnich latach wpływy te napotykają coraz silniejsze opozycje ze strony postępowych rządów Ameryki Łacińskiej. D. kiedy to Jordania poparła Irak B. C..OJA. Celem Stowarzyszenia jest rozwijanie współpracy w dziedzinie gospodarczej.definicja sporu i konfliktu międzynarodowego -wg. nauki.powstała na podstawie traktatu bogotańskiego z roku 1948. w której wzięły udział 32 państwa afrykańskie. z przeciwieństwem prawnych stanowisk lub interesów między stronami” . . obrona ich suwerenności.Spoiwem dla istnienia i działania tej organizacji była antyizraelskość. Malezja. W roku 1984 przystąpiło Brunei.81 Rada nie ma prawa podejmowania wiążących uchwał. Singapur. W swej dotychczasowej działalności Rada Nordycka przyczyniła się w dużym stopniu do unifikacji prawa w państwach skandynawskich. W roku podpisała układ powołujący do życia Afrykańską Rade Ekonomiczną. i administracji. Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej-ASEANUtworzone zostało na podstawie umowy zawartej w Bangkoku w roku 1967.powstała w wyniku uchwal konferencji w Addis Abebie w roku 1963 . Do niej należały kraje przodujące w wydobyciu ropy naftowej co było jej atutem. ROZDZIAŁ IX POKOJOWE ZAŁATWIANIE SPORÓW MIĘDZYNARODOWYCH Pojęcie i podział sporów międzynarodowych 1. W raku 1979r. W OPA dominują wpływy Stanów Zjednoczonych . Tajlandia. Siedzibą Sekretariatu ASEAN jest Dżakarta. tylko formułuje zalecenia pod adresem rządów.Założycielami były: Filipiny. Indonezja. Organizacja Jedności Afrykańskiej. techniki.wyrok STSM z 1924 identyfikacja sporu z „brakiem zgody w przedmiocie kwestii prawnej lub stanu faktycznego. w której punkty widzenia dwóch stron są wyraźnie przeciwstawne”.Członkami są nie tylko kraje rozwijające się Ameryki Łacińskiej ale także Stany Zjednoczone.Organizacja ta dąży także do integracji gospodarczej i współpracy miedzy państwami afrykańskimi.po podpisaniu przez Egipt układu pokojowego z Izraelem zawieszono jego członkostwo w Lidze. W roku 1989r. 82 -cele organizacji: „łagodzenie lub załatwianie pokojowymi sposobami sporów lub sytuacji mogących prowadzić do naruszenia pokoju” -pakt ligi narodów w art. które mogłyby być zastosowane do rozstrzygnięcia sporu. od którego utrzymanie pokoju zależy” -napięcie określa się jako stan. jeżeli strony opierają swoje pretensje na argumentacji natury prawnej. dot: -interpretacji traktatu. grożąc zamąceniem pokoju lub dobrego porozumienia miedzy państwami. -rokowania należy prowadzić „w duchu wspólnych interesów” Podział rokowań na: -dwustronne -wielostronne . na obowiązującym przepisie prawnym *polityczny-strony powołują się na inne argumenty Ograny polityczne przy załatwianiu sporów powinny uwzględniać aspekt prawny zagadnienia Spory nadające się do rozstrzygnięcia rozjemczego lub sądowego. *ma charakter prawny.w karcie narodów zjednoczonych Podział środków: -dyplomatyczne i środki sądowe *dyplomatyczne-państwa uczestniczące w sporze współdziałają w załatwieniu sporu.s. stanowiłby naruszenie zobowiązania międzynarod. w trakcie którego państwa starają się usunąć różnice zdań w drodze wymiany poglądów w celu osiągnięcia porozumienia -obie strony powinny wynieść jakąś korzyść z rokowania czy tez przynajmniej wynieść przekonanie. że odniosły pewną korzyść. -charakteru lub rozmiarów odszkodowania należnego z tytułu naruszenia zobowiązania międzynarodowego Środki pokojowego załatwiania sporów 1.rokowania bezpośrednie -negocjacje określane są jako proces.11 wymienił obok sporów także „wszelką okoliczność. -zaistnienia faktu który. 2rodzaje sporów międzynarodowych Podział: -zagrażające i nie zagrażające pokojowi i bezpieczeństwu międzynarodowemu Podział sporów międzynarodowych na prawne i polityczne *polityczne-mają miejsc w wówczas. Podział środków załatwiania sporów -problematyka załatwiania sporów została uwzględniona w pakcie ligi narodów a po ii w. -jakiegokolwiek zagadnienia prawa międzynarod. -kryzys międzynarodowy powstaje dopiero wówczas. w którym występuje antagonizm bez jasno zdefiniowanego przedmiotu nieporozumień lub też pojęcie przedmiotu. która może wpłynąć na stosunki międzynarodowe. zachowują dla siebie za do ostatniej fazy trwania sporu możność podjęcia ostatecznej decyzji 2. gdyby został stwierdzony. istotne dla każdej racjonalnej dyskusji. gdy próby pogodzenia sprzecznych interesów doprowadziły do impasu i gdy rokowania zostaną zablokowane przez przeciwstawność niemożliwą do usunięcia. gdy brak reguł prawnych. Wg. ciału. Pierwsza konwencja haska w art. Cecha charakterystyczna arbitrażu jest bezpośredni wpływ stron na wybór składu sądżacego a także możność ustalenia przez strony podstaw prawnych orzekania i zasada proceduralnych. biuru. ale jest „koniecznym uzupełnieniem tradycyjnych metod dyplomatycznych”. 5. o jaka one się zwrócą”. 4. Protokół podpisany przez państwa oja przewidują powoływanie jako mediatora jednego lub kilku członków komisji. 2. Kanada. Sady międzynarodowe 1. definicji uchwalonej przez instytut prawa międzynarodowego w roku 1961 „koncyliacja jest metodą załatwienia sporów międzynarodowych wszelkiego rodzaju.37 podaje . Indonezja oraz sekretarz generalny ONZ Za jedną z stron rokowań uważa się także konsultacje ONZ nie zastępuje dyplomacji. jaka mogłaby wynikać między państwami spór wiodącymi” Mediatorami mogą być nie tylko państwa ale także osoby fizyczne.sa „procedura pomocniczą. może „powierzyć śledztwo lub ekspertyzę każdej osobie. Rozwój historyczny Sady międzynarodowe możemy podzielić na sądy rozjemcze czyli arbitraż międzynarodowy i sądy stałe. gdyż ONZ spełnia swe zadanie „tylko wówczas. że komisja koncylizayjna sama formułuje propozycję załatwienia sporu. a nie wspólnie ze stronami uczestniczącymi w sporze. bądź też w trybie ad hoc dla zajęcia się sporem: komisja ta zmierza do bezstronnego zbadania sporu i podejmuje próbę ustalenia warunków rozwiązania. zgodnie z którą strony powołują komisję bądź to na podstawie stałej.dobre usługi i mediacja Dobre usługi i med. Procedura może mieć charakter poufny.50 swego statutu.że arbitraż „ma za przedmiot rozstrzyganie sporów między państwami przez sędziów z własnego wyboru i na zasadzie prawa”. jeżeli na oddanie sporu pod arbitraż wymagana jest zgoda obu stron . Arbitraż może mieć charakter : -fakultatywny . które mógłby być przyjęte przez strony.komisje badań W przypadku gdy rokowaniach miedzy stronami powstaje różnica zdań co do stanu faktycznego. gdy pomaga dyplomacji w dojściu do porozumienia między zainteresowanymi państwami” 3. komisji lub organowi przez siebie wybranemu”. w której skład wchodzi po jednym obywatelu każdego państwa członkowskiego. Polska. strony mogą powołać komisję badań Międzynarodowy trybunał sprawiedliwości zgodnie z art. Koncyliacja Koncyliacja różni się od mediacji tym. albo też dostarczenia stronom pomocy w załatwieniu sporu. która ułatwia rokowania bezpośrednie między stronami i nawiązuje je w razie ich zerwania” Rola mediatora polega na „pogodzeniu przeciwnych pretensji i na złagodzeniu niechęci. Arbitraż międzynarodowy Arbitraż międzynarodowy czyli rozjemstwo polega na załatwieniu sporu pomiędzy państwami za pomocą orzeczenia wydanego przez jednego lub więcej arbitrów wybranych przez strony. W konferencji paryskiej w 1973 w sprawie Wietnamu uczestniczyły również Węgry.83 *w rokowaniach mogą brać udział nie tylko strony uczestniczące w sporze np. organizacja MTS -trybunał składa się z piętnastu niezawisłych sędziów wybranych spośród osób w wysokim poziomie moralnym. które uzyskały bezwzględną większość głosów w zgromadzeniu ogólnym i w radzie bezpieczeństwa -sędziowie wybierani na 9 lat z możliwością reelekcji. Kompetencje ratione materiae Kompetencje trybunału wg. Międzynarodowy trybunał sprawiedliwości A.62 statutu. w której trybunał będzie działał na wniosek jednej tylko strony. . lachs -sędziowie nie mogą zajmować stanowisk politycznych lub administracyjnych ani wykonywać innych zajęć o charakterze zawodowym -sędziowie w trakcie załatwiania spraw trybunału korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych -trybunał zasiada w składzie piętnastu sędziów B. Art. stosując przepisy obowiązujące prawa.84 -obowiązkowy-jeżeli strony w uprzednio zawartej umowie zgodziły się . Arbitraż różni się od koncyliacji tym. może domagać się uczestnictwa w procesie w charakterze interwenienta. to znaczy stworzeniu sytuacji. państwo mające interes natury prawnej.36 ust.nie może zasiadać w trybunale równocześnie dwóch sędziów będących obywatelami tego samego państwa -kandydatów na sędziów proponują grupy narodowe stałego trybunału rozjemczego -za wybranych na sędziów uważa się te osoby. nazywany zazwyczaj „klauzulą fakultatywną” . który mógłby być naruszony wyrokiem trybunału w danej sprawie. W skład sądu rozjemczego wchodzą: po jednym przedstawicielu stron uczestniczących w sporze i trzech arbitrów wybranych spośród państw trzecich W przypadku sądu rozjemczego nie ma odwołania. natomiast organ koncyliacyjny może oprzeć swe wnioski na zasadach słuszności. winiarski i m.1 statutu-obejmują „wszelkie spory. któremu strony przekazują wynikłe między nimi spory. przy czym co 3 lata ustępuje jedna trzecia sędziów -sędziami polskimi byli w MTS b. 3. ponadto orzeczenie sądu rozjemczego jest wiążące dla stron.że na żądanie jednej z nich spór oddany będzie pod arbitraż. 36 ust.2 statutu. Kompetencje MTS Kompetencje ratione personae Artykuł 34 statutu głosi. które strony doń wniosą oraz wszelkie sprawy wyraźnie wymienione w karcie NZ albo w obowiązujących traktatach i konwencjach” Statut przewiduje jednak możliwość zaciągnięcia przez państwo zobowiązania ustanawiającego kompetencję obligatoryjną. -fakultatywny niezorganizowany-strony wybierają arbitrów dla poszczególnych sporów i arbitraż -fakultatywny zorganizowany-gdy istnieje stały sad rozjemczy. że arbitrzy rozstrzygają spór. Tę kompetencję obligatoryjną określa art. że tylko państwa maja prawo stawać jako strony przed trybunałem Zgodnie z art. 38 ust.36 ust.według którego wyrok wiąże tylko strony i tylko w stosunku do danego sporu. różnych narodów jako środek pomocniczy do stwierdzenia przepisów prawnych Funkcje MTS: a) Sady o kompetencji dobrowolnej.59. działającego na podstawie skargi wniesionej przez jedną ze stron. bądź ogólne. d) Sadu polubownego orzekającego ex aequo et bono.2 statutu. wyroki sadowe oraz opinie najznakomitszych znawców prawa publicznego. rozstrzygającego spór między państwami przedłożony mu na podstawie kompromisu zawartego przez strony w odniesieniu do danego sporu lub na podstawie klauzuli zawartej w umowie międzynarodowej obowiązującej strony uczestniczące w sporze b) Sadu o kompetencji obowiązkowej opartej na deklaracji złożonej zgodnie z art. którego zadaniem jest orzekać na podstawie prawa międzynarodowego w sporach. doradcy. jakie zostaną mu przekazane. rady bezpieczeństwa lub innych organów i organizacji upoważnionych przez zgromadzenie ogólne. ustalające reguły wyraźnie uznane przez państwa wiodące spór. Postępowanie przed MTS Postępowanie to składa się z dwóch części: -pisemnej -ustnej -w toku postępowania pisemnego strony przedkładają trybunałowi memoriały. akty i dokumenty dla poparcia swego stanowiska -doręczenie za pośrednictwem sekretarza trybunału -rozprawa przed trybunałem jest publiczna -rozprawa kieruje prezes lub w jego zastępstwie wiceprezes lub sędzia najstarszy wiekiem -przedstawiciele. w przypadku równości głosów rozstrzyga głos przewodniczącego Trybunał nie jest związany precedensami -wyrok wyd. jeśliby strony się na to zgodziły. b) Zwyczaj międzynarodowy jako dowód istnienia ogólnej praktyki przyjętej jako prawo.85 Kompetencje ratione iuris Trybunał wydaje swoje decyzje na podstawie przepisów określanych w art. Zgodnie z tym postanowieniem trybunał. C. wydając opinie doradcze na żądanie zgromadzenia ogólnego. c) Doradcy prawnego ONZ i organizacji wyspecjalizowanych ONZ. c) Ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane d) Z zastrzeżeniem art. przez trybunał jest ostateczny Obowiązuje regulamin uchwalony przez trybunał z roku 1978 z poprawkami z 5 grudnia 2000r. . kontrmemoriały i w razie potrzeby repliki. 1 statutu. stosuje: a) Konwencje międzynarodowe. i adwokaci stron przed trybunałem korzystają z przywilejów i immunitetów Wyrok Zapada większością głosów. bądź specjalne. może rozpatrywać skargę dopiero po wyczerpaniu wszystkich środków odwoławczych. osób fizycznych i prawnych od decyzji poszczególnych wspólnot wykraczających poza przyznane im kompetencje. -decyzje trybunału są ostateczne i wiążące tylko dla stron sporu i w danej sprawie -językami roboczymi sa franc i ang Siedziba trybunału jest Hamburg 4. europejska komisja praw człowieka -siedzibą-Strasburg -utworzone zgodnie ze zmianami jakie wprowadził 11 protokół z 11 maja mechanizmu kontrolnego ustanowionego przez konwencję -skład:45 sędziów -sędziowie są wybierani przez zgromadzenie parlamentarne większością głosów na okres 6 lat z możliwością ponownego wyboru -trybunał zasiada w składzie komitetów (trzech sędziów).miedzynarodowy trybunał prawa morza -w roku 1996 po wejściu w życie konwencji o prawie morza. a także inne spory dotycząc spraw objętych tym traktatem. został utworzony zgodnie z artykułem 287 konwencji z montego bay międzynarodowy trybunał prawa morza -trybunał złożony jest z 21 niezawisłych sędziów reprezentujących główne systemy prawne świata -w składzie nie może być dwóch obywateli tego samego państwa -trybunał powołał ze swojego składu izbę złożoną z jedenasty sędziów -izba ma zajmować się sporami dot. wielkiej izby (17 sędziów) -trybunał może przyjmować skargę każdej osoby -tryb. które obie strony zgodzą się mu przekazać.86 4. przewidzianych prawem wewnętrznym. *może rozpatrywać inne sprawy przekazane przez radę. zgodnie z przepisami konwencji Europejski trybunał praw człowieka. izb ( siedmiu sędziów). *rozpatruje skargi komisji przeciwko państwu członkowskiemu nie wywiązującemu się ze zobowiązań zaciągniętych w traktacie rzymskim *rozpatruje odwołania organów wspólnot.stałe sądy regionalne Trybunał sprawiedliwości wspólnot europejskich -siedziba –Luksemburg -został utworzony na podstawie traktatu rzymskiego z 1957 r. -kompetencje: *rozpatruje skargi jednego państwa członkowskiego przeciwko drugiemu państwu członkowskiemu dotyczące nie wywiązywania się ze zobowiązań przyjętych w traktacie rzymskim. zgodnie z powszechnie uznanymi zasadami prawa międzynarodowego>>> Zgodnie z amerykańska konwencją praw człowieka (1969)został utworzony międzyamerykański trybunał praw człowieka z siedziba w san jose -składa się z 7 sędziów mających obywatelstwo państw będących członkami organizacji państw amerykańskich -sześcioletnia kadencja -jurysdykcja we wszystkich sprawach spornych -prawo wnoszenia spraw do trybunału maja włącznie państwa oraz komisja . Interpretacji lub stosowania konwencji o prawie morza. 13 cztery rodz.34) -rada bezp. Pakt wymieniał w art.1 strony uczestniczące w sporze: ”będą przede wszystkim dążyć do jego załatwienia w drodze rokowań. które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa”.87 -państwa członkowskie OPA mają prawo do korzystania z opinii trybunału w sprawach dotyczących konwencji a także traktatów dotyczących ochrony praw człowieka w państwach amerykańskich Załatwianie sporów w świetle statutu i praktyki organizacji międzynarodowych 1. art. . Karta wyłącza dwie kategorie sporów spod kompetencji ONZ. 2 ust. 3.41) i ewentualnie sankcje z użyciem sił zbrojnych (art.42) -zgodnie z postanowieniami art. odwołania do organów lub układów regionalnych albo w drodze innych środków pokojowych według własnego wyboru” Rada bezpieczeństwa -ma prawo zbadać spór lub sytuację w celu ustalenia czy trwanie sporu lub sytuacji może zagrażać międzynarodowemu pokojowi i bezpieczeństwu (art.27 karty.1 wśród celów dla których powołano do życia ONZ. bądź to do rozpatrzenia przez rade ligi.7 zawiera ogólna zasadę: „żadne postanowienie niniejszej karty nie upoważnia narodów zjednoczonych do ingerencji w sprawy. rozstrzygnięcia sadowego. powinny być podejmowane większością dziewięciu głosów w stosunku do ogólnej liczby piętnastu członków rady Artykuł 11 ust.natomiast spory drugiej kategorii-do organów ligi. badań.2 karty upoważnia zgromadzenie ogólne do omawiania spraw dotyczących utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa i do wydawania w tych sprawach zaleceń. Załatwianie sporów w świetle karty narodów zjednoczonych -karta w art. rozjemstwa. wymienia: „załatwianie i rozstrzyganie sporów lub sytuacji mogących prowadzić do naruszenia pokoju w drodze pokojowej według zasad sprawiedliwości i prawa międzynarodowego” -zgodnie z art.33 ust.załatwianie sporów w systemie ligi narodów Pakt ligi narodów nałożył na państwa członkowskie obowiązek kierowania sporów powstałych między nimi bądź to na drogę postępowania rozjemczego lub sądowego. że spory międzynarodowe można podzielić na spory prawne i polityczne oraz ze spory pierwszej kategorii powinny być kierowane na drogę rozjemczą lub sadową . Sporów uważanych za prawne „nadające się w ogólności do rozstrzygnięcia rozjemczego lub sadowego”. wydaje odpowiednie decyzje i może dla zapewnienia wykonania tych decyzji stosować sankcje bez użycia sił zbrojnych (art. mediacji. decyzje rady bezpieczeństwa w sprawach innych niż proceduralne. koncyliacji. przy czym w żadnym przypadku nie powinny one uciekać się do wojny przed upływem trzech miesięcy od wyroku sadu rozjemczego lub sądowego lub decyzji rady -pakt ligi narodów nie wykluczał wojny jako środka załatwiania sporów międzynarodowych -określone w pakcie ligi zobowiązania dotyczące załatwiania sporów oparte były na założeniu. środków podobnej natury. uchwalonej przez zgromadzenie ogólne w dniu 24 października 1970. w omawianiu każdej sprawy przedstawionej radzie bezpieczeństwa. zgodnie z art. Mniej niż połowa państw członkowskich ONZ złożyła deklarację w sprawie przyjęcia obowiązkowej jurysdykcji MTS. . które w dużym stopniu ograniczają praktyczne znaczenie zgody na jurysdykcje MTS. „organizacja zapewni. Środki przymusu nie będące wojną Wśród środków odwetowych rozróżniamy retorsję i represalia. aby nie dopuścić do zagrożenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości przy czym stosować będą środki wymienione w art.88 Zgodnie z art. przy czym wiele państw przy składaniu deklaracji poczyniło daleko idące zastrzeżenia. wiele sporów wniósł na forum zgromadzenia ogólnego komitet do spraw dekolonizacji. Najczęściej retorsja jest odwetem za podjęcie środków dyskryminujących drugie państwo. jeżeli rada uzna. które naruszyło interesy drugiego państwa. domagając się podjęcia środków w celu przyspieszenia tego procesu. zawartej w deklaracji zasad prawa międzynarodowego. Załatwianie sporów w świetle praktyki ONZ Karta NZ kładzie główny nacisk na działalność zmierzającą do utrzymania pokoju.stwierdzono. podejmując środki zgodne z prawem międzynarodowym. poprzez który przechodzi ogromna większość sporów międzynarodowych o większym znaczeniu politycznym. Artykuł 31 przewiduje. w których jedna ze stron lub obie strony nie są reprezentowane w ONZ. może brać udział. postępowały zgodnie z niniejszymi zasadami w stopniu koniecznym dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa”. ęe sprawa dotyczy szczególnie interesów tego państwa.6 karty.ze państwa mają obowiązek załatwiać swoje spory międzynarodowe środkami pokojowymi w taki sposób. Retorsja-polega na zastosowaniu wobec państwa.33 karty 4. W uzgodnionym sformułowaniu zasady pokojowego załatwienia sporów.2 ust.2 statutu. że państwo nie członkowskie na równi z państwami członkowskimi nie będącymi członkami rady bezpieczeństwa. Tendencje rozwojowe w zakresie załatwiania sporów międzynarodowych Spory międzynarodowe coraz rzadziej stanowią przedmiot wyłącznego zaangażowania państw uczestniczących w sporze Rola sądownictwa międzynarodowego w załatwianiu sporów międzynarodowych jest nadal stosunkowo ograniczona. Najczęściej spory dostają się na forum ONZ wskutek wniesienia ich przez strony sporu lub inne państwo. spory nie przekazane do ONZ to przeważnie spory. by państwa które nie są jej członkami.36 ust. bez prawa głosowania. zachęcając do załatwiania sporów poza ONZ Organizacja NZ spełnia funkcje centralnego kanału. Przy stosowaniu represaliów należy przestrzegać zasady proporcjonalności i zasady humanitarności. Środki stosowane w charakterze represaliów : Embargo-polega na zajęciu statków obcego państwa i znajdujących się na nich ładunków w portach państwa stosującego embargo. a konwencja haska z roku 1954 wobec dóbr kulturalnych (art. stosowana niejednokrotnie w przeszłości.13 iii konwencji). Represalia-są bezprawnym działaniem. podobnie jak blokada pokojowa. Blokada pokojowa-oznacza przerwanie komunikacji morskiej z portami jakiegoś państwa za pomocą okrętów wojennych nie dopuszczających statków handlowych do portów. Jest to praktyczny sposób wywarcia nacisku na drugie państwo.4). Represalia mogą polegać na dokonaniu działania tego samego rodzaju (in kind) lub innego rodzaju (not in kind) można je stosować w czasie pokoju oraz w czasie wojny. W roku 1962 stany zjednoczone zastosowały wobec Kuby szczególny rodzaj blokady. które dotkliwie odczuwa zajęcie statków będących z reguły obiektami majątkowymi o dużej wartości. ma na celu wymuszenie od drugiego państwa spełnienia określonych żądań.KONFLIKT ZBROJNY. 33 iv konwencji).UŻYCIE SIŁY . okupacja pokojowa. chorych i rozbitków znajdujących się pod ochroną konwencji (art. Ambarga na broń czy embarga finansowego. ROZDZIAŁ X PRAWO KONFLIKTÓW ZBROJNYCH 1.89 Rezultatem retorsji w związku z nałożeniem ceł o charakterze dyskryminacyjnym jest często „wojna celna”. obecnie pozostaje ona w kolizji z postanowieniami karty NZ dotyczącymi zakazu użycia siły i zakazu interwencji. Natomiast karta w art.46 i konwencji i art.WOJNA.47 ii konwencji) oraz wobec osób cywilnych i ich mienia (art. Okupacja pokojowa-polega na zajęciu części terytorium lądowego drugiego państwa bez wypowiedzenia wojny i bez oporu zbrojnego ze strony państwa okupowanego. nazywanej oficjalnie „kwarantanną”. będącym odwetem za dokonane uprzednio podobne bezprawie. Okupację pokojową należy odróżnić od okupacji wojennej. Tego rodzaju embargo odróżnić należy id tzw. represalia mają na celu wymuszenie od strony przeciwnej poszanowania prawa międzynarodowego. Konwencje genewskie z roku 1949 o ochronie ofiar wojny zabraniają stosowania represaliów wobec rannych. jeńców (art.42 dopuszcza stosowanie blokady jako jednej z sankcji zarządzonych przez radę bezpieczeństwa. obecnie stosowanie blokady pozostaje w sprzeczności z postanowieniem karty NZ dotyczącym zakazu użycia siły i zakazu interwencji. które nie napotykają zbrojnego oporu(np..konfliktu niemającego charakteru międzyn.W konwencjach genewskich o ochronie ofiar wojny stwierdza się.Istotne znaczenie ma podział konfliktów zbrojnych na konflikty międzyn.Od XVIIIw –i w związku z dominacją szkoły pozytywistycznej-ustala się pogląd.a Rada przyjęła sprawozdanie jednomyślnie (nie licząc głosów stron sporu)i jeżeli strona przeciwna zastosowała się do wniosków sprawozdania. że Pakt znał przypadki wojny legalnej w przypadku państw.który się toczy.1974)uznała za konflikty międzynarodowe-poza wymienionymi w art.jeśli w inny sposób nie można go uzyskać. gdy ta okupacja nie napotkała oporu zbrojnego.przyznaje państwu nieograniczone prawo prowadzenia wojen.W szczególności nie wolno było państwom należącym do Ligi odwoływać się do wojny w następujących przyczynach: 1.Pojęciem szerszym niż wojna i konflikt zbrojny jest użycie siły.ZAKAZ UŻYCIA SIŁY ZBROJNEJ W ROZWOJU HISTORYCZNYM Doktryna wojny sprawiedliwej Jest to chrześcijńska doktryna.lub.wojna”.Powszechnie przyjmowano. Pakt Ligi Narodów W Pakcie ograniczono w istotny sposób prawo państwa do wszczynania wojen.”.konflikt zbrojny”jest szeroko stosowane w prawie międzyn.jakie przyjęły państwa w odniesieniu do. co do konfliktów zbrojnych jest znacznie szerszy. gdy jedna ze stron nie uznała stanu wojny.w których narody walczą przeciwko panowaniu kolonialnemu i obcej okupacji oraz przeciwko reżimom rasistowskim w wykonaniu praw narodów do samostanowienia”.Obejmuje nie tylko przypadki starcia się dwóch lub więcej zbrojnych przeciwników.Konferencja dyplomatyczna obradująca nad projektami protokołów dodatkowych do konwencji genewskich dot.w przypadku okupacji całości lub części terytorium.interwencje zbrojne).Wojna sprawiedliwa-państwa mają prawo wszczynać wojnę.nie odpowiada to jednak współczesnym tendencjom zmierzającym do objęcia przepisami prawa międzyn. gdy sprawozdanie Rady nie zostało jednomyślnie .a jego sprawozdanie zostało przyjęte przez członków Rady i przez większość pozostałych członków Ligi(nie licząc głosów stron sporu)i jeżeli strona przeciwna zastosowała się do wniosków w sprawozdaniu. niemające charakteru międzynarodowego.w razie wypowiedzenia wojny lub powstania jakiegokolwiek konfliktu zbrojnego. że konwencje te znajdują zastosowanie. 2. I konflikty..definiuje się jako konflikt..konfliktach zbrojnych(w r. Z tego wynika.nawet.Natomiast pojęcie konfliktu zbrojnego nie mającego charakteru międzyn.90 Tradycyjnie określa się wojnę jako stan walki orężnej między państwami i jako przeciwstawienie stanu pokoju.Określenia te w przeszłości były podstawą do podziału prawa międzynarodowego na prawo wojny i pokoju.nie są to konflikty między państwami-stronami konwencji genewskich.Zakres zobowiązań.prawo wysyłania i przyjmowania posłów i prawo do wojny.że na suwerenność państwa w stosunkach międzyn.jeżeli spór na żądanie Rady lub jednej ze stron został przekazany Zgromadzeniu Ligi.konflikty zbrojne. 2..jeżeli spór przekazano do załatwienia Radzie Ligi. które nie zastosowały się do wyroku rozjemczego lub sądowego.i powstającego na terytorium jednej z umawiających się stron”.składają się trzy zasadnicze prawa:prawo zawierania traktatów...Państwa nie miały prawa wszczynania wojen przed wyczerpaniem procedury załatwiania sporów określonej w art.dowodzonymi przez odpowiedzialne dowództwo”.okreslenie .ale także akcje zbrojne.działań o charakterze zbrojnym..zamiast określenia ..ze prawo międzyn.konflikt zbrojny”.jeżeli spór przekazano do rostrzygnięcia na drogę arbitrażu lub drogę sądową i jeżeli druga strona zastosowała się do orzeczenia.ochrony ofiar w międzyn. gdy istnieje sprawiedliwa przyczyna. 3.Począwszy od konwencji haskiej z roku 1954 o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego.a wskazania wojny sprawiedliwej należy traktować jako nakazy moralne.Ustanawiają one pewne minimum obowiązków.rozwijana następnie przez szkołę praw naturalnego.między siłami zbrojnymi państwa a rozłamowymi siłami zbrojnymi i innymi zorganizowanymi grupami uzbrojonymi.znajdują one zastosowanie nawet.dlatego coraz częściej znajduje zastosowanie szersze określenie..12-15 Paktu Ligi.2konwencji z 1949także.w celu uzyskania zadośćuczynienia za doznane bezprawia. Akt Końcowy KBWE nakłada na państwa .z 1970-panstwa zobowiązane są powstrzymać się od organizowania lub zachęcania do organizowania nieregularnych sił lub grup zbrojnych. aby zabezpieczyć pokój między narodami...zwłaszcza w drodze groźby użycia siły lub jej użycia.od stosowania represaliów pociągających za sobą użycie siły. Zasada nieinterwencji Interwencja-mieszanie się do spraw drugiego państwa w sposób władczy.których członkowie ONZ zobowiązani są postępować -.Terytorium państwa nie może być w wyniku użycia siły okupowane.Zgodnie.gospodarczego. które za te działania odpowiadają”. że nie budzi zastrzeżeń legalność wojny obronnej.Każde państwo ma prawo do swobodnego wyboru własnego systemu politycznego.W przypadku napaści Rada zaproponuje środki do wykonania tego zobowiązania.lub jej użycia w celu naruszenia istniejących granic międzynarodowych.podżegania. iż potępiają wojnę i wyrzekają się jej jako narzędzia polityki nrodowej.jeżeli wiążą się one z groźbą użycia siły lub jej użyciem..”. 107-Upoważnienie do działań przeciwko.1 oświadczenie państw. Pakt Paryski z 1928r Pakt Paryski o wyrzeczeniu się wojny podpisany w 1928r. Powinno być osiągane tylko za pomocą środków pokojowych.W preambule-państwo uciekające się do wojny. z art.Wyjątkiem od zasady zabraniającej użycia siły jest naturalne prawo do obrony indywidualnej lub zbiorowej przed napaścią. 3..Wg Aktu Końcowego KBWE państwa powinny powstrzymać się od groźby użycia lub bezpośredniego albo pośredniego użycia siły.2-załatwianie sporów i konfliktów międzyn.Pakt Paryski został ratyfikowany przez prawie wszystkie państwa.społecznego i kulturalnego.będzie musiało być pozbawione korzyści traktatu niniejszego”.drugi wyjątek o charakterze przejściowym-art..wojna agresywna jest zbrodnią przeciwko pokojowi.i Karty N.91 przyjęte.od przemocy.wolności i niepodległości.grożby użycia siły.Art.wszyscy członkowie powstrzymują się w swych stosunkach międzynarodowych od groźby użycia siły lub użycia jej przeciwko integralności terytorialnej lub niezawisłości politycznej któregokolwiek państwa bądź w jakikolwiek inny sposób niezgodny z celami Organizacji Narodów Zjednoczonych”.szanować i utrzymać przeciwko wszelkiej napaści z zewnątrz integralność terytorialną i niepodległośćpolityczną wszystkich członków Ligi”.Deklaracja zasad prawa międzyn. które pozbawiają narody ich prawa do samostanowienia.(zwany także Paktem Kelloga)zawiera w art.ZAKAZ UŻYCIA SIŁY ZBROJNEJ W ŚWIETLE OBECNIE OBOWIĄZUJĄCEGO PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO Karta Narodów Zjednoczonych Jedna z siedmiu zasad wg.Zajmował on uzasadnienie wyroków skazujących w procesie norymberskim i tokijskim.Art.wspomagania lubuczestniczenia w aktach wojny domowej lub w aktach terrorystycznych w innym państwie bądź zezwolenia na zorganizowaną działalność na jego własnym terytorium obliczoną na dokonanie takich aktów.za którą ponosi się odpowiedzialność zgodnie z prawem międzynarodowym.Wg.a.10 Paktu Ligi członkowie powinni się .Zj.Państwa mają się powstrzymać od: propagandy na rzecz wojny.. z 24 października 1970r –działanie wbrew zasadzie zabraniającej użycia siły jest pogwałceniem prawa międzyn.zanim Rada Bezpieczenstwa zastosuje środki konieczne dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa-nzwet prawo samoobrony zostało ograniczone w czasie(przysługuje do momentu podjęcia skutecznej akcji przez Rade Bezpieczeństwa.Przyjęto tez.11-wszelka wojna interesuje Ligę i powinna ona zastosować wszelkie środki.od demonstracji siły w celu skłonienia innego państwa do rezygnacji z pełnego wykonywania jego praw suwerennych.w celu wtargnięcia na terytorium innego państwa oraz do organizowania.któremukolwiek z państw nieprzyjacielskich z okresu drugiej wojny światowej podjętych lub sankcjonowanych w wyniku tej wojny przez rządy.Karty na państwach ciąży obowiązek nieinterweniowania w sprawy należące do wyłącznej kompetencji jakiegokolwiek państwa.Deklaracja Zasad Prawa Międzyn.Zawarta w Karcie zasada zabraniająca użycia siły obejmuje zakaz interwencji zbrojnej. na odparcie siły siłą wszystkie prawa pozwalają”.2.przy użyciu siły. Samoobrona indywidualna i zbiorowa Wg.w którym toczy się wojna domowa.bombardowanie lub użycie jakiejkolwiek broni przez siły zbrojne jednego państwa na terytorium drugiego państwa.Srodki.Zakaz ingerencji obejmuje:militarny.5.3. aby przywrócić pokój.4.ale nie przed innymi naruszeniami prawa oraz prawo takie przysługuje tylko do czasu podjęcia przez Radę Bezpieczeństwa środków koniecznych do utrzymania pokoju.Przy podejmowaniu prób uzasadnienia legalności udzielanej pomocy w wojnach domowych wyłoniły się dwa stanowiska: 1-sze-rząd każdego państwa tak długo jak długo sprawuje władzę.jurysdykcji innego państwa.oddziałów nieregularnych lub najemników.wywrotowej lub innej zmierzającej do obalenia siłą ustroju innego państwa uczestniczącego.ma prawo zwracać się do innych państw o udzielenie mu pomocy przeciwko próbom obalenia go w drodze przemocy. Określenie napaści(agresji) Wg.bezpośredniej.ROZBROJENIA .grup.użycie sił zbrojnych jakiegoś państwa.nawet czasowa.gospodarczej.zanim Rada Bezpieczeństwa nie zastosuje środków koniecznych do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.7.51 zawiera jednak istotne ograniczenia:przedmiotowe i czasowe.Użycie siły jest dopuszczalne w celach samoobrony przed bezprawnym użyciem siły.Również obowiązek powstrzymania się od udzielania pomocy terrorystycznej.blokada portów lub wybrzeża państwa przez siły zbrojne drugiego państwa. że równają się one aktom wymienionym powyżej lub poważnemu zaangażowaniu na tym obszarze.gospodarczy nacisk.w celu zrównoważenia obcej przemocy i ochrony niepodległości państwa.wojskowej lub innej nie są usprawiedliwieniem.Karty następujące akty bez względu na to czy wypowiedziano wojnę będą uważane za akt napaści:1.sprawy należące do zakresu wewn.w sposób naruszający warunki ustalone w tym porozumieniu lub przedłużenie obecności tych sił zbrojnych na danym terytorium poza okres przewidziany w porozumieniu.atak dokonany na siły lądowe.w wewnętrzne lub zewn.będąca następstwem takiej inwazji.92 obowiązek powstrzymania się od : ingerencji.Wyjątkiem jest użycie siły przeciwko prawu narodów do samostanowienia uznanemu w Karcie i innych aktach międzynarodowych. 4.Drugie stanowisko-dozwolone jest udzielanie pomocy jednej ze stron wojny domowej.albo aneksja. które podjęły państwa do samoobrony powinny być poddane do wiadomości Rady i w niczym nie powinny naruszać kompetencji i odpowiedzialności Rady do podjęcia w każdym czasie akcji.morskie lub powietrzne drugiego państwa.polityczny.Art.Wg.indywidualnej lub zbiorowej. aby było ono użyte przez to państwo dla wykonania aktu napaści przeciwko trzeciemu państwu.6działalność państwa polegająca na udzieleniu zezwolenia w odniesieniu do terytorium oddanego do dyspozycji drugiego państwa.jaką uzna za konieczną.Karty żadne postanowienie Karty nie narusza prawa każdego członka ONZ do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony przeciwko zbrojnej napaści.terytorium państwa lub części terytorium.inwazja lub atak dokonany przez siły jednego państwa na terytorium drugiego albo okupacja wojskowa..które znajduje się na terytorium drugiego państwa na mocy porozumienia z państwem przyjmującym. gdy druga strona już taką pomoc od innego państwa otrzymuje. Zagraniczna pomoc w wojnach domowych Prawo międzynarodowe nie zawiera zakazu wszczynania wojen domowych.Karta zakwalifikowała prawo państwa do samoobrony jako prawo naturalne.wysyłanie przez jakieś państwo w imieniu tego państwa zbrojnych band.które dokonują zbrojnych działań przeciwko drugiemu państwu o takiej wadze.nawiązując do zasady przyjętej przez inne systemy prawne:.Karty wojna napastnicza jest zbrodnią przeciwko międzynarodowemu pokojowi i żadne względy politycznej. in.ugruntowane w świadomości społeczeństw. Natomiast Deklaracja zasad z roku 1970 głosi ze wszystkie państwa powinny prowadzić w dobrej wierze rokowania w celu szybkiego zawarcia uniwersalnego traktatu w sprawie powszechnego i całkowitego rozbrojenia pod skuteczną ochroną międzyn.niszczenia pól uprawnych itp.w którym decyzje podejmowane byłyby większością głosów.natomiast Stany Zjednoczone Zgromadzeniu Ogólnemu(miały tam większość głosów) W l.oraz bakteriologicznej i toksyn i ich zniszczeniu podpisanej w 1972.. Karta nie nałożyła obowiązków prawnych na państwa w zakresie rozbrojenia.jak zakaz zabijania starców i dzieci.Ogólnego z 1971) 1967-układ dotyczący przestrzeni kosmicznej(zabrania wprowadzenia na orbitę wokół ziemi obiektów z bronią nuklearną.Propozycje radzieckie zmierzały do zakazu produkcji i stosowania broni atomowej.OGÓLNE ZASADY PRAWA WOJENNEGO(IUS IN BELLO) Prawo wojenne należy do najstarszych działów prawa międzyn.USA odpowiedziały kontrpropozycjami.Istotne znaczenie mają także wartości polityczne i militarne.Komitet Rozbrojeniowy(genewski) opracował traktat o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej który został podpisany w roku 1968 i uzyskał ponad 100 ratyfikacji.1957-1963 Rokowania doprowadziły do podpisania w 1963 w Moskwie traktatu o częściowym zakazie doświadczeń z bronią jądrową roku 1959 traktat w sprawie demilitaryzacji Antarktyki.organ ten mógłby udzielać państwom pod kontrolą zezwoleń na tą produkcję w celach pokojowych. Rokowania radziecko-amerykańskie doprowadziły do porozumienia SALT I (Strategic Armaments Limitation Talks) oraz SALT II.i zapowiedziały stosowanie środków budowy zaufania(uprzednie poinformowanie o manewrach. Od 1962 rokowania rozbrojeniowe prowadzone były w Genewie.Przepisy prawa .które wymagają.Związek Radziecki chciał przekazać te sprawy Radzie Bezpieczeństwa.które są w jakiejś mierze uznawane i respektowane przez wojujących.Polska inicjatywa to plan sfery bezatomowej(Plan Rapackiego) 5. aby w wojnach zaniechano określonych działań wykraczających poza zakres racjonalnie uzasadnionych celów wojny i które by prowadziły do biologicznego wyniszczenia przeciwnika.Plan Barucha zmierzający do przekazania międzynarodowemu organowi.Inne porozumienia-denuklearyzacja Ameryki Łacińskiej(traktat z 1967).93 Rozbrojenie w świetle Karty Narodów Zjednoczonych.Następnie porozumienie w sprawie wyrzeczenia się produkcji. które mają stanowić krok w kierunku osiągnięcia całkowitego i powszechnego rozbrojenia pod kontrolą międzyn. W l.wielkich ruchach wojsk) Rokowania rozbrojeniowe W latach 1945-1949 sprawą rozbrojeń zajmowały się dwa organy ONZ:Komisja Energii Atomowej i Komisja Zbrojeń Konwencjonalnych.W pierwszej komisji Stany Zj.produkcji energii atomowej .w tym samym roku Związek Radziecki przedstawił plan całkowitego rozbrojenia w trzech etapach w ciągu 4 lat.Także w czasie wojny istnieją pewne wspólne wartości.Natomiast rokowania wiedeńskie doprowadziły w 1990 do układu w sprawie redukcji broni konwencjonalnych w Europie.Afryki(Uchwała Zgromadzenia Ogólnego z 1965) i Oceanu Indyjskiego(Uchwała Zgr.Akt końcowy KBWE z1975-państwa postanowiły podjąć środki.Na sesji w 1978 Zgr.Ogólne przyjętoDokument końcowy obejmujący Deklaracje i Program działania w sprawie rozbrojenia.podobna treść –układ z 1971 w odniesieniu do mórz i oceanów oraz wnętrza ziemi pod tym dnem.biologicznej i chemicznej.magazynowania i stosowania broni chemicznej(1990).państwa miały posiadać swobodę produkcji energii atomowej w celach pokojowych.Traktaty pokoju zawarte z państwami Osi w 1947 zabraniają pastwą zwyciężonym posiadania broni atomowej.mające wtedy monopol w zakresie produkcji energii atomowej przedstawiły tzw.1954-1955 Związek Radziecki w części zaakceptował memorandum francusko-angielskie zawierające m.wyrzeczenie się przez mocarstwa broni atomowej i określenie maksymalnej liczebności sił zbrojnych.Są to nie tylko określone wartości humanitarne.stworzenie zorganizowanej kontroli międzyn. państwa wojujące mają obowiązek wstrzymać się od prowadzenia działań wojennych na terytorium państw neutralnych.gdyż ONZ nie jest państwem.nie ma terytorium.Także konwencje haskie o stanowisku statków handlowych po rozpoczęciu wojny.polepszaniu losów rannych.W klauzuli powszechnego udziału (do IV konwencji) stwierdzono ze postanowienia Regulaminu praw i zwyczajów wojny lądowej .więc wg..94 wojennego cechuje mniejsza skuteczność w porównaniu z przepisami podczas pokoju(np.Głowny wysiłek powinien być skierowany na rozwój prawa antywojennego. Zasada proporcjonalności-wojujący mogą być zwolnieni od przestrzegania niektórych przepisów prawa wojennego.dotyczących jeńców.bądź z chwilą rozpoczęcia działań wojennych. Konwencje genewskie-1925-podpisanie protokołu genewskiego w sprawie użycia gazów i środków bakteriologicznych.gdyz w epoce broni masowej zagłady trudno jest oczekiwać humanitaryzacji wojny. Konwencje genewskie z 1929 o traktowaniu jeńców i polepszeniu losu rannych i chorych.III-rozpoczecie kroków wojennych. Przyczyny zachamowania rozwoju prawa wojennego-prawo wojenne w ograniczonym zakresie może przyczynić się do humanitaryzacji wojny.bierna obecność sił paramilitarnych’’.że zgodnie z zasadą wzajemności strona przeciwna odpowie w podobny sposób na naruszenie prawa wojennego.Szczególnie IV konwencja z dołączonym regulaminem praw i zwyczajów wojny lądowej. Klauzula Martensa-zamieszczona w preambule do IV konwencji haskiej-zobowiązuje państwa do przestrzegania przepisów prawa haskiego.o ograniczeniach w wykonaniu prawa łupów itd.jeżeli szkody wyrządzone są niewspółmiernie mniejsze od korzyści wojskowej. Zasada konieczności wojennej-państwa przestrzegają prawa wojennego tylko w zakresie w jakim nie koliduje z koniecznością wojskową-obecnie nie jest uznawana.ludności itd.Zasada ta została uwzględniona w niektórych postanowieniach Protokołu dodatkowego I z 1977 do konwencji genewskich z 1949.KPM również stwierdziła ze jest przeciwna badaniu tego problemu w obecnym stanie sytuacji.Nowsze konwencje dotyczące humanitarnego prawa konfliktów kładą nacisk na upowszechnienie znajomości tego prawa i nakładają na państwo obowiązki w tym zakresie.niektórych autorów prawo wojenne w ogóle powinno przestać istnieć.V i XIII-o neutralności wojennej.oraz prawa zwyczajowego nieobjętego kodyfikacją haską i do dostosowania swego postępowania do zasad ludzkości i wymagań sumienia publicznego.pgwałcenie podstawowych zasad prawa wojennego w czasie II wojny). Rozwój historyczny prawa wojennego Konwencje haskie(1907)-istotne znaczenie dla rozwoju prawa wojny.W Karcie NZ państwa zobowiązały się do powstrzymania użycia siły. Konwencje genewskie z 1949 o ochronie ofiar wojny(rozwinięcie przepisów dotyczących konwencji o polepszeniu losu rannych.a także we wszystkich przypadkach okupacji całości lub części terytorium jednej ze stron umawiających się .Wśród czynników skłaniających państwa do przestrzegania prawa wojennego wymienia się obawy.natomiast normalnie ich funkcje określane są jako.obowiązują tylko w stosunkach pomiędzy układającymi się mocarstwami i tylko jeśli wszystkie państwa wojujące należą do konwencji’’.bombardowaniach morskich.ochrony ludności cywilnej i zawiera w znacznej części przepisy zupełnie nowe).Siły ONZ w wyjątkowych okolicznościach mogą prowadzić działania o charakterze wojennym(samoobrona).Siły Zbrojne ONZ nie są w stanie przestrzegać wszystkich przepisów prawa wojennego.Teren wojny obejmuje terytorium lądowe i morskie państw wojujących oraz morze otwarte i przestrzeń powietrzną nad tymi obszarami..a przynajmniej nie należy troszczyć się o jego dalszy rozwój.III konwencja haska zabrania rozpoczynania wojny bez uprzedniego i umotywowanego wypowiedzenia . Zakres mocy obowiązującej prawa wojennego Konwencje genewskie z 1949 znajdują zastosowanie w konfliktach o charakterze międzyn. Rozpoczęcie wojny Wojna rozpoczyna się z chwilą jej wypowiedzenia. a Ligi.w sprawie rozejmu.Działa jako centrum informacji o jeńcach.które wzięły ich do niewoli.wykonując zadania określone w konwencjach i troszcząc się o ich przestrzeganie.przejmują placówki dypl.Pełnią funkcje pełnomocnika i pośrednika w przekazywaniu protestów.internowanych oraz zaginionych osobach cywilnych.Kapitulacje-umowy kończące na uzgodnionych warunkach lub bezwarunkowo obronę(należy odróżnić od faktycznego poddania się )Prawo wojenne umożliwia prowadzenie rokowań poprzez zapewnienie nietykalności parlamentarzystom(osoby przybywające z białą flagą).. gdy jedna ze stron nie uznała stanu wojny.i konsul. Ranni i chorzy .dypl.mieć prawo do poszanowania.zbiera się co 4 lata.mocarstw opiekuńczych.a także osób internowanych jak również do ogólnego nadzoru nad wykonywaniem konwencji genewskich.jednego z państw neutralnych.wolno zatrudniać(z wynagrodzeniem)zdrowych jeńców(praca nie może być upokarzająca).wymiany jeńców itp.Konwencja zaleca by pozwolono odpłynąć statkom handlowym. gdy wyjazd nie jest sprzeczny z interesami danego państwa.tzw.Jeńcy znajdują się we władzy państwa nieprzyjacielskiego.otrzymywania paczek z żywnością itd.Najwyższym organem uchwałodawczym jest Międzynarodowa Konferencja Czerwonego Krzyża.W okresie między konferencjami określone funkcje pełni Stała Komisja złożona z 9 członków.Rozejmwstrzymanie działańwojennych za zgodą stron wojujących.która może świadczyć usługi stronom konfliktu.Cudzoziemcy mogą opuścić to państwo.Jeniec ujęty w czasie ucieczki podlega tylko karze dyscyplinarnej.sprawują opiekę nad obywatelami państwa.W 1991 Liga Towarzystw została zastąpiona Międzynarodową Federacją Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca.Kartele-porozumienia między dowódcami stron wojujących.Podoficerowie tylko do prac nadzorczych.rokowań. Jeńcy Status jeńca przysługuje wszystkim członkom sił zbrojnych którejkolwiek strony w konflikcie mającym prawo uczestniczenia w działaniach wojennych(Protokół dodatkowy I z 1977). Zostają zerwane.Nie można zmuszać do pracy oficerów. o którego interesy się troszczą.MKCK powstał w 1863 i składa się wyłącznie z obywateli szwajcarskich.miłość bliźniego wśród broni”.95 bądź ultimatum z warunkowym wypowiedzeniem wojny.Konwencje genewskie z 1949 zobowiązują je do ochrony interesów jeńców.MKCK zabiega o rozwój humanitarnego prawa konfliktów przygotowując projekty konwencji.Powołana w 1919 Liga Towarzystw Czerwonego Krzyża zrzesz krajowe organizacje czerwonego krzyża i czerwonego półksiężyca(kraje muzułmańskie).Opiekę nad obywatelami państwa nieprzyjacielskiego oraz nad budynkami i archiwami przedst.Siedzibą MKCK i Ligi jest GenewaDewizą MKCK jest :. Organizacje Czerwonego Krzyża Konwencje genewskie wymieniają Międzynarodwy Komitet Czerwonego Krzyża jako bezstronną organizacje humanitarną.w sprawie polepszenia losu ofiar wojny).przez humanitaryzm do pokoju”.Po rozpoczęciu wojny stosunki dypl.Konwencje genewskie znajdują zastosowanie we wszystkich konfliktach nawet. Mocarstwa opiekuńcze Instytucja mocarstw opiekuńczych służy potrzebie kontaktowania się wojujących stron ze sobą.Konwencja przyznaje prawo delegatom mocarstw opiekuńczych i MKCK do wizytowania obozów i miejsc pracy jeńców.. Porozumienia między państwami wojującymi Prawo wojenne dopuszcza zawieranie porozumień między państwami wojującymi.propozycji.Jeńcy mają prawo do korespondencji.Mogą być zawarte przez rządy lub przez dowódców wojskowych(np.Są nimi państwa neutralne.a nie we władzy poszczególnych osób lub oddziałów.Powinni oni być traktowani w sposób humanitarny. Zabronione jest dokonywanie doświadczeń.USA. *Porozumienie londyńskie-8 sierpnia 1945-Związek Radziecki .a II w morskiej.strony w konflikcie zawsze rozróżniać będą ludność cywilną i kombatantów oraz dobra o charakterze cywilnym i cele wojskowe.obracanie ludzi w niewolników.Zabronione jest szerzenie terroru wśród cywilów.stworzenia stref i miejscowości sanitarnych w celu zapewnienia ochrony rannym ..gdy w zakładzie znajduje się broń odebrana rannym.Międzyn.-zbrodnie przeciwko ludzkości-morderstwa.in.a w związku z tym kierować będą operacje wojskowe przeciwko celom wojskowym”.).Protokół I dodatkowy z 1977-ranni i chorzy będący członkami sił zbrojnych powinni być traktowani w sposób humanitarny i korzystać z ochrony niezależnie od okoliczności.4 A pkt.Statut Międzyn.Obowiżek uprzedzenia o mającym nastąpić bombardowaniu. za które ponoszą odpowiedzialność główni przestępcy wojenni.stanowi przestępstwo.każdą osobę.Zj.Ludność cywilna obejmuje wszystkie osoby cywilne”.deportacje na roboty przymusowe. że .b)tortury lub nieludzkie traktowanie. *Konwencje genewskie-za ciężkie naruszenie konwencji uważa się:a)umyślne zabójstwo.których dopuszczono się przeciwko ludności cywilnej przed wojną lub podczas niej.IV konwencja przewiduje możliwość zawierania układów między wojującymi dot.która nie należy do jednej z kategorii sił zbrojnych wymienionych w art.doświadczenia biologiczne.rozpoczynanie wojny napastniczej albo wojny bedącej pogwałceniem traktatów międzyn.wytępianie.prawa międzyn.3 i 6 trzeciej konwencji i w art.c)umyślne sprawianie wielkich cierpień lub ciężkie zamach na nietykalność cielesną lub zdrowie. Działanie z rozkazu rządu lub zwierzchnika nie zwalnia od odpowiedzialności za popełnione przestępstwa wojenne.są to:-zbrodnie przeciwko pokojowi(planowane przygotowanie.96 I konwencja z 1949 zapewnia ochronę rannym i chorym w wojnie lądowej.Brytania i Francja utworzyły Międzynarodowy Trybunał Wojskowy do sądzenia głównych przestępców wojennych w Europie. .Formacje i zakłady sanitarne i personel sanitarny korzystają z ochrony.lub gdy przestępstwo popełniono na rozkaz rządu lub zwierzchnika.Wlk.Trybunału Wojskowego wyodrębnia trzy kategorie przestępstw.Nie uważa się za powód do pozbawienia ochrony gdy :personel sanitarny używa broni w ochronie własnej lub rannych i chorych.2.in.deportacje i inne czyny nieludzkie .Ustala także ogólną zasadę.). Ochrona ludności cywilnej Zakaz bombardowania i atakowania niebronionych miast.do badania zbrodni wojennych.wsi.nzrodowości i. Odpowiedzialność za przestępstwa wojenne 1943 X powołano komisje N.Dla osądzenia japońskich przestępców stworzono Międzynarodowy Trybunał w Tokio.znęcanie.Protokół I dodatkowy z 1977 zabrania stosowania przeciwko osobom cywilnym głodu jako metody prowadzenia wojny.który wg.rasy.jest odpowiedzialny za ten czyn i podlega ukaraniu.1.zabijanie zakładników itp.wprzypadku braku uzbrojenia sanitariuszy zakładu strzeże pikieta.nawet gdy czynu dopuścił się szef państwa lub inny funkcjonariusz rządowy.nie przewiduje kary za taki czyn nie uwalnia to danej osoby od odpowiedzialności.morderstwa.domów mieszkalnych i budowli..różnic płci.może jedynie spowodować złagodzenie kary.obejmuje m.d)niszczenie lub przywłaszczanie sobie rzeczy nieusprawiedliwione koniecznościami wojskowymi i dokonywane w szerokich rozmiarach bezprawnie i samowolnie.jeżeli prawo wewn.43 niniejszego Protokołu.pozostawienie z premedytacją bez opieki medycznej.Nie wolno niszczyć dóbr przeznaczonych do przeżycia ludności cywilnej. *zasady norymberskie-każdy kto dopuści się czynu .gdy formacje czy zakłady rozciągają pomoc na rannych i chorych cywilnych.Trybunał Wojskowy na sesji w Norymberdze w 1946 osądził 22 przestępców hitlerowskich a Tokijski w 1948 28 przestępców wojennych japońskich.Nikt nie może być karany za udzielenie opieki rannym i chorym.Należy powstrzymać się od ataków które mogą spowodować straty i szkody cywilne nadmiernie wysokie w porównaniu z korzyścią wojskową jakiej się oczekuje.warta lub konwój.Składał się z 4 sędziów i 4 z-ców.Za osoby i ludność cywilną uważa się .-zbrodnie wojenne(pogwałcenie praw i zwyczajów wojennych. 97 *Nieprzedawnialność zbrodni wojennych-konwencja o nieprzedawnialności zbrodni wojennych(1968) zobowiązuje państwa do niestosowania ustawowych terminów przedawnienia do:a) zbrodni wojennych określonych w statucie Trybunału Norymberskiego.Z 5-ciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa stronami Statutu są tylko Francja i Wlk.jawnie noszą broń.badanie tych informacji i prowadzenie postępowania przygotowawczego.nosza stała i dającą się z daleka rozpoznać odznakę wyróżniającą.popełnionych zarówno w czasie pokoju.W2001 przed Trybunałem został postawiony były prezydent Jugosławii Slobodan Milosević.4 z Ameryki Łac. W 04.Ogólne powołało do życia komitet ad hoc do zajmowania się tą sprawą.które pozostają pod dowództwem odpowiedzialnym za swych podwładnych także wówczas gdy ta strona jest reprezentowana przez rząd lub władzę nieuznaną przez stronę przeciwną. *Powołanie do życia Międzynarodowego Trybunału Karnego-Statut MTK został przyjęty przez KPM w czasie jej sesji w 1994.w1995 przedstawił raport. 6.3 z Afryki.1 z europy Wsch.Nie można używać broni.Regulamin haski zabrania w szczególności:1.2003 Prokuratorem został L.Prokurator Trybunału stoi na czele Urzędu Prokuratora.prawa i obowiązki wojenne stosuje się nie tylko do armii.jeżeli będzie przestrzegać prawa wojennego.przestrzegają praw i zwyczajów wojennych..Protokół dodatkowy z 1977-siły zbrojne strony w konflikcie to .wydawać na łup miast i miejsc nawet zdobytych szturmem. .Sprawy mogą być wnoszone przez Rade Bezpieczeństwa lub Prokuratora.1 Regulaminu haskiego z 1907-ustawy .który zwołał konferencje dypl.zabijac lub ranić zdradziecko osoby nalezące do ludności lub wojsk nieprzyjaciela.Trybunał uzupełnia jurysdykcję narodową i ma jurysdykcję tylko.5.O wcieleniu do sił oddziałów paramilitarnych lub policyjnych należy powiadomić inne strony..11 to mężczyzni.takie siły zbrojne powinny być poddane systemowi siły wewnętrznej.łudność terytorium zajętego która przy zbliżeniu nieprzyjaciela chwyta za broń.który między innymi powinien wymusić przestrzeganie przepisów prawa międzynarodowego.znajdującego zastosowanie w konfliktach zbrojnych”.Najmnikom nie przysługuje status kombatanta i jeńca.Należy do niego przyjmowanie zawiadomień i innych informacji o zbrodniach. gdy zainteresowane państwa nie są w stanie lub nie chcą pociągnąć do odpowiedzialności sprawców zbrodni.obradowała w Rzymie i przyjęła 17 lipca 1998 Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego.uzywać trucizny lub broni zatrutej.ale też do pospolitego ruszenia i oddziałów ochotniczych jeżeli:mają na czele osobę odpowiedzialną za podwładnych.który się poddał..Trybunał składa się z 18 sędziów.nawet gdy czyny te nie stanowią naruszenia prawa wewn.Moreno Ocampo(Argentyna).zabijać lub zadawać rany nieprzyjacielowi. Metody i środki walki Regulamin haski-.jak i w czasie wojny.oraz nieludzkich czynów .2.Siedziba w Hadze..WOJNA LĄDOWA Siły zbrojne uczestniczące w wojnie lądowej Art.zgromadzenie stron Statutu wybrało ich w 2003 w Nowym Yorku(7 z Europy Zach.państwa na którego obszarze zostały dokonane.W 2003 stronami były 92 pzństwa.który wszedł w życie 1 lipca 2002..wszelkie zorganizowane siły zbrojne grupy i jednostki.Cele jakie powinny sobie postawić państwa to tylko osłabienie sił zbrojnych nieprzyjaciela.Następnie powstał Komitet Przygotowawczy.zbrodni wojennych i zbrodni agresji popełnionych po jej wejściu w życie.3 z Azji.4.oświadczać że nikomu nie da się pardonu. *Międzynarodowy Trybunał Karny dla Byłej Jugosławii-utworzony w 1993 przez Rade Bezpieczeństwa w 1993 do osądzenia osób które dopuściły się ciężkiego pogwałcenia prawa humanitarnego w byłej Jugosławii.zbrodni przeciwko ludzkości.który działa jako niezależny organ Trybunału.Sekretarzem został Bruno Cathala(Francja).oraz ciężkich naruszeń konwencji wymienionych w konwencjach genewskich z 1949.b)zbrodni przeciwko ludzkości.Kompetencja Trybunału jest ograniczona do najcięższych zbrodni:ludobójstwa.strony nie mają nieograniczonego prawa wyboru środków szkodzenia nieprzyjacielowi”.pocisków mogących zadać niepotrzebne cierpienia.11 sędziów.3.Zgr.Brytania.7 to kobiety)Prezes Trybunału to Philippe Kirsch(Kanada).aby walczyć i nie miała czasu się zorganizować będzie uznawana za wojującą.będących rezultatem polityki apartheidu i zbrodni ludobójstwa. Okupant nie może decydować jednostronnie o losie tego terytorium ani zmieniac porządku prawnego.przekonania religijne.składy broni.Nieprzyjacielska własność na morzu nie jest chroniona przez prawo międzyn. 7. W r 1980 podpisana konwencja zawierająca zakazy i ograniczenia w stosowaniu nowych rodzajów broni konwencjonalnej.literą i celami ONZ.Przepisy dot.nieruchomości.W doktrynie pogląd ze jej stosowanie narusza prawo haskie.Zobowiązanie to może być uchylone w przypadku konieczności wojskowej. Regulamin haski stwierdza ze szpieg pojmany na gorącym uczynku nie może być ukarany bez uprzedniego sądu.obiektów cywilnych i wojskowych w rejonie skupienia ludności cywilnej przy użyciu broni zapalającej..Terytorium pozostaje pod dotychczasowym zwierzchnictwem państwowym.przestrzegając prawa obowiązującego w tym kraju.gmachy służące szkolnictwu.Od okupacji wojennej trzeba odróżnić okupacje pokojową i okupacje będącą następstwem bezwarunkowego poddania się.zakazuje stosowania min automatycznych Korsarstwo-upoważnienie statków prywatnych do zajmowania statków nieprzyjacielskich.mini-pułapek itp.utraciło znaczenie w XXw .miejsca zgromadzenia rannych.pomniki historyczne. Metody i środki wojny Miny i torpedy-prawo haskie ogranicza ich stosowanie.która zmierza do osłabienia gospodarczego przeciwnika.szpitale.produkcji i magazynowania broni bakteriologicznej i toksyn oraz ich niszczeniu.dziełom sztuki itp.Okupant powinien podjąć środki w celu przywrócenia i zapewnienia porządku życia społ.Okupant powinien respektować honor i prawa rodzinne.WOJNA MORSKA Odrębność wojny morskiej Wojna morska jest w wyższym stopniu wojną gospodarczą niż wojna lądowa.które znajduje się pod władzą armi nieprzyjacielskiej. Konwencja haska z 1954 zobowiązuje do szanowania dóbr kulturalnych.Armia zajmująca daną miejscowość może zabrać gotówkę.które stawały się ich łupem..Władza okupanta ma charakter przejściowy.W deklaracji paryskiej z 1856 państwa wyrzekły się kosarstwa . Broń jądrowa-nie ma konwencji zabraniającej jej stosowania.Zgromadzenie Ogólne w 1961 stwierdza że.środki transportu itp.a III zakaz atakowania ludności cywilnej.fundusze i papiery wartościowe stanowiące własność państwową.które mogą slużyć do celów wojskowych.sztuce.okupacji zostały skodyfikowane w regulaminie haskim z 1907.gdyż zmierza do zniszczenia handlu przeciwnika.Zobowiązuje okupanta do zaopatrzenia ludności w żywność i leki w razie zaistnienia takiej potrzeby.Może pobierac podatki(musi z nich pokrywac koszty administracji danego terytorium). Protokół genewski z 1925 zabronił używania w czasie wojny gazów duszacych.pod warunkiem ażeby te gmachy nie służyły jednocześnie celom wojennym.kładzie nacisk przede wszystkim na działania przeciw siłom zbrojnym nieprzyjaciela oraz anglosaską.życie jednostek i własnośc prywatną.i podlega prawu łupu.lasów i rolnych gospodarstw należących do państwa nieprzyjacielskiego.Protokół z 1977 zabrania działań wojennych przeciwko zabytkom historycznym.protokół II zawiera zakazy i ograniczenia w stosowaniu min.Konwencja z 1972 o zakazie badań .Art47-48 konwencji genewskiej z 1949 zabrania masowego i indywidualnego przesiedlania oraz deportacji ludności z obszarów okupowanych.Okupant jest jedynie administratorem i uzytkownikiem gmachów publicznych.a w związku z tym stanowi pogwałcenie Karty” Okupacja wojenna Okupowane terytorium to takie.los terytorium zostanie roztrzygnięty po wojnie.jednak wykonanie wladzy należy do okupanta.trujących lub podobnych środków wojny bakteriologicznej. użycie broni nuklearnej i termonuklearnej jest sprzeczne z duchem.dobroczynności.98 Podczas bombardowań powinno oszczędzać się świątyni.Niektórzy wyodrębniają dwie koncepcje wojny:kontynentalną.Obowiązek ochraniania tych majątków. )i warunkową(mogą służyc zarówno użytkowi wojennemu jak i pokojowemu-odziez.określając je jako . Użycie okrętów podwodnych-protokół londyński z 1936-nie wolno im zatapiać statku handlowego.99 Blokada wojenna-operacja wojenna podjęta przez okręty jednego państwa z zamiarem przerwania wszelkiej komunikacji drogą morską z pewnym odcinkiem wybrzeża lub portem strony przeciwnej.Dla swej ważności blokada wymaga oficjalnego ogłoszenia. Wizytowanie i rewizja statków handlowych-w celu sprawdzenia czy statek okazuje bandere panstwa neutralnego.Zasada ze tylko sąd może zatwierdzić zabór ststku lub towaru tytułem prawa łupu.a zw łaszcz regulamin haski zabraniający bombardowania wsi.ani uczynic niezdolnym do żeglugi nie umieściwszy uprzednio pasażerów.jak również do przewozu personelu i materiału sanitarnego”.chyba ze stanowi kontrabande wojenną podlega prawu łupu.domów mieszkalnych i budowli.załogi i dokumentów okrętowych w bezpiecznym miejscu. Prawo łupu Własnosc nieprzyjacielska z wyjątkiem tej znajdującej się na stsatku neutralmnym.osoby nie biorące bezpośrednio udziału w dziedzinach wojennych.samoloty używane wyłącznie do ewakuacji rannych i chorych.Deklaracja londyńska przyjęła podział kontrabandy na bezwzględną(materiały używane wyłącznie na wojnie-broń.jest rzeczywiście statkiem uprawnionym do podnoszenia bandery.żeglugi lokalnej. Kontrabanda wojenna Są to towary przeznaczone na cele wojenne i dostarczane stronom wojującym wbrew zakazowi.zywnosc itd.statków sanitarnych służacych bezpieczeństwu żeglugi lub przeznaczonych do nadań religijnych.Konwencja genewska z roku 1949 w postanowieniach dot.miast.obowiązek stosowania się do postanowień:1.W szczególności przepisy dotyczace bombardowa.kartelowych.tortury.powodowanie kalectwa.dobroczynnych czy naukowych.Nie obejmuje ono przybrzeżnych statków rybackich.WOJNA POWIETRZNA Lotnictwo wojskowe podlega przepisom prawa wojny lądowej i morskiej.Projekt konwencji w sprawie ochrony ofiar wojen domowych .którzy złożyli broń.wspólny dla wszystkich konwencji nakłada na każdą ze stron w konfliktach zbrojnych niemających charakteru międzyn.Wprzez długie lata rzady były zdecydowane niechętnie podejmowaniu jakichkolwiek zobowiązan miedzynarodowych w zakresie traktowania powstańców.które nie są bronione.Zakazane sa:a)zamachy na życie i nietykalnosc cielesną .c)zamachy na godność osobistą. Konwencje genewskie z 1949 Art.3.Podlega zaborowi także wówczas.a jeśli tak to czy ładunek który wiezie nie będzie stanowił pomocy dla nieprzyjaciela w prowadzeniu wojny.) 8.. 9.KONFLIKTY ZBROJNE NIEMAJĄCE MIĘDZYNARODOWEGO Rozwój historyczny W minionych wiekach prawo wojenne z reguły nie znajdowało zastosowania w wojnach domowych.zabójstwa.w szczególności traktowanie CHARAKTERU .transportów sanitarnych zapewnia ochrone –podobnie jak innym środkom transportu sanitarnegotakże samolotom sanitarnym.włącznie z członkami sił zbrojnych.amunicja itd.gdy stanowi własność neutralną.przedstawiony w 1912 na Międzynarodowej Konferencji Czerwonego Krzyża w Waszyngtonie spotkał się z bardzo chłodnym przyjęciem.oraz osobami które stały się niezdolne do walki powinny być traktowane w sposób humanitarny.b)branie zakładników. Niektórzy autorzy są zdania ze jeśli pomoc zbrojna zostala uydzielona rządowi legalnemu wówczas interewencja jest dopuszczalna.Rozwija zasady prawne art.należy umiędzynarodowionym konflikcie wewn.Krzyza)do wykonywania swych funfcji w odniesieniu do ofiar konfliktu.ochrony zakladów i urządzen ujarzmiających niebezpieczne sily.NEUTRALNOŚĆ WOJENNA Pojęcie neutralnosci wojennej Neutralne jest państwo którenie uczestniczy w wojnie.Proponuje się aby w1 i 2 znajdowalo zastosowanie prawo humanitarne konfliktów zbrojnych w całosci.które mają wojować przeciwko państwu.przed postępowaniem karnosądowy.innej propozycji.Upowaznia stowarzysznia pomocy(Czerw.statku Alabama tzw.w l.Panstwo nie ma obowiżku zachowania neutralnosci podczas wojny.w konsekwencji powoduje ona przekształcenie konfliktu wewn.100 poniżające.Panstwo neutralne nie ma obowiżku deklarowania swego zamiaru zachowania neutralnośći. Prawa i obowiązki państw neutralnych . 10.a nawet karą śmierci Protokół dodatkowy II z 1977 Protokół dodatkowy II do konwencji z 1949 dotyczy konfliktów zbrojnych nie mających charakteru międzyn.2.chyba ze zobowiązało się do tego w umowie międzyn.zakaz niewolnictwa i handlu niewolnikami.Wg.tzn.chorzy i rozbitkowie powinni być zbierani i leczeni.Art.Szczególna ochrona dzieci.2.Jest stanem faktycznym z którego wynikają określone obowiązki prawne.rozbitków.między wojjskami interweniującymi panstw walczących ze sobą.z 1977 ani nie była dyskutowana na konferencji dypl.Zabrania przymusowego przesiedlania ludnosci.do ochrony personelu medycznego i religijnego.Postuluje się zatem .3 rozciąga ochronę prawną także na powstańców którzy nie są uznani za stronę wojującą .do ochrony dóbr niezbednych dla przezycia ludnosci cywilnej.dołozyc nalezytego starania aby nie dopuscic do uzbrajania i zaopatrywania w swych portach oraz zezwalania na odpłynięcie statków.2.takich konfliktów wewn.między wojskami iterweniującymi a silami zbrojnymi powstanców.trzech reguł waszyngtońskich –rzad neutralny jest zobowiązany:1.ani nie została objeta protokolami dodatk.zakaz działań terrorystycznych.w 3i4 prawo dotyczące konfliktów wewn.z którym ten rzad pozostaje w stanie pokoju..Państwa się zgodziły że bezstronna organizacja humanitarna może oferowac swe usługi stronom konfliktu.natomiadst jeśli pomocy udzielono powstańcom to interwencja jest nielegalna i jako taka nie może zmienic dotychczasowego charakteru konfliktu zbrojnego.dołożyc nalezytego staranoia w swych portach i na swych wodach oraz w stosunku do osób podlegających jego jurysdykcji aby zapobiec pogwałceniu wymienionych powyzej zobowiązań.miedzy silami zbrojnymi rządu legalnego a silami zbrojnymi powstanców.w konflikt międzyhn.obiektów kulturalnych i miejsc kultu religijnego.ludnosci cywilnej.przepisów prawa humanitarnego-tak jak w konfliktach zbrojnych międzyn.3 konw.d)skazywanie na kare śmierci i egzekucje bez uprzedniego wyroku.w których uczestniczą siły zbrojne innych państw .z 1949 i w ogólnych postanowieniach zobowiązuje do ochrony rannych i chorych.Tego rodzju stanowisko zajął MKCK.grabieży oraz grozby popelnienia jednego z zabronionych czynów.W rozwoju prawa neutralmnosci w wojnie morskiej istotne znaczenie miało sformułowane w 1871 przez USA i Wlk.Dodaje zakaz stosowania kar zbiorowych.nie pozwalać aby jedna ze stron wojujących uczyniła z jego portów lub wód terytoralnych baze dla działań wojennych przeciwko drugiemu panstwu.między wojskami interweniującymi a siłami zbrojnymi rzadu legalnego.rozróżniać 4 stosunki prawne: 1.poza przypadkami w których wymaga tego jej bezpieczeństwo.3.1974-1977.4.a także dla odnawiania lub powiększania swych zasobów wojennych albo werbowania żołnierzy. stosowanie w umiędzynarodowionych konfliktach wewn.Brytanie w sporze dot.ranni.Artykuł nie chroni powstańca który wpadł w ręce przeciwnika.3. Umiędzynarodowione konflikty wewnętrzne Sprawa umiędzynarodowienia konfliktów wewn.genew.. sprzętu wojennego.101 Na panstwach wojujących ciązy obowiazek respektowania nietykalnosci terytorium panstwa neutralnego. Panstwo neutralne może dopuscic do wywozu i tranytu na koszt strony wojującej broni itp.stacji radiotelegraficznych i in.a także zezwolic na korzystanie z kabli telefonicznych i komunikacji radiowej pod warunkiem ze ograniczenia i zakazy w tych sprawach będą równomiernie stosowane wobec stron wojuj.Nierówne traktowanie przez państwo neutralne obu stron wojuj..jednak art.Idea bezpieczeństwa zbiorowego wchodzi w kolizje z zasadami prawa neutralności.W brakuv odmiennych przepisów zawartych w ustawodawstwie państwa neutralnego nie wolno okrętom wojennym państw wojuj.pozostawac w portach.dłużej niż 24 godz.które w zadnych okolicznosciach nie powinno być objete działaniami wojennymi.Ta sama konwencja zabrania państwom neutralnym odstępowania bezpośrednio lub pośrednio panstwom wojuj.prowadzenia działań wojennych na wodach terytorialnych państw neutralnych.mogą naprawiać swe uszkodzenia tylko w granicach koniecznych dla zapewnienia bezpieczeństwa żeglugi i nie mogą zwiększać swej siły bojowej.Panstwo neutralne obowiązane jest internować oddziały należące do państw wojujących . Neutralność wojenna w Swietle Karty NZ W Karcie państwa zobowiązały się okazać Organizacji wszelką pomoc w każdej akcji podjętej zgodnie z Kartą i powstrzymać się od pomocy państwu przeciw któremu organizacja podjęła środki przymusu.haska dot.okretów wojennych...które przyjmuje na swe terytorium.nazywane jest.43 Karty pozwala zwolnić pewną liczbę mniejszych państw od obowiązku udziału w zbiorowych akcjach zbrojnych. XIIIkonw.życzliwą neutralnością”.urzadzeń służacych do komunikacji wojskowej.W portach terytorialnych okręty wojenne państw wojuj.na redach i na wodach terytorialnych państwa neutr.Nie wolno również zakładac na terytorium panstwa neutral. .wojny morskiej zabrania państwom wojuj.Panstwom wojującym nie przysługuje prawo przejscia przez terytorium panstwa neutralnego. pojęcie suwerennej równości zakłada istnienie ograniczeń.zasada równości – państwa tworzące społeczność międzynarodową są elementami pierwotnymi. prawo międz nie przyznaje państwom kompetencji. legalne – ograniczenia w wykonywaniu kompetencji państwowych.ograniczenia mogą mieć charakter prawny – faktyczny legalny – nielegalny dobrowolne – przymusowe . choć mogą być narzucone ograniczenia dobrowolne – wynikają z przyjętych zobowiązań międzynarodowych – państwo zaciągnęł je samo. albo od samych państw w wyniku umów . które wyznacza jego kompetencji PM.najtrudniejszym problem to zakwalifikowanie kompetencji państwa jako zgodnych lub niezgodnych z prawem. nielegalne – naruszenie suwerenności państw . w sprawie statku Lotos stwierdził. ale niektóre normy PM mają charakter uniwersalny jak prawo humanitarne z konwencji haskich i genewskich . by nie przekraczało granic. kompetencje państwa znajdują granice w kompetencjach innych państw . że wszystko czego można oczekiwać od państwa to to. zwłaszcza normy zakazujące (zabraniające). zależy od regulacji prawa międzynarodowego.podległość państwa PM i ich równość pod względem suwerenności wzajemnie się warunkują i uzależniają. istnienie kompetencji odstawowych i ich wykonywanie podlega ocenie pod kątem norm prawa między.ograniczenia prawne – mają charakter dobrowolny. ale kontroluje ich wykonywanie . ale nie zakłada to absolutnej władzy państwa.102 .STMS.kompetencje państwa ulegają ograniczeniu z konieczności międzynarodowej współpracy i koegzystencji . poniżej tej granicy tytułem dla sprawowania władztwa jest suwerenność państwa . możliwe jest też wyłączenie tego obszaru spod suwerenności kraju przyjmującego ustalenie strefy zdemilitaryzowanej lub zneutralizowanej – amerykańska baza Guantanamo na Kubie (wydzierżawiona w 1900 na 99 lat. w odpowiedzi później bojkot igrzysk w USA w 1984. że państwo formalnie istnieje. prowadzi do zmian jej charakteru – musi być ona interpretowana inaczej * zakwalifikowanie ograniczeń kompetencji państwa jako zgodnych lub nie z prawem narodów * ustalenie kryteriów interpretacji * zapewnienie ochrony przed naruszeniem suwerenności .suwerenność nie znika wraz z intensyfikacją stosunków międzynarodowych i procesowi internacjonalizacji czy globalizacji. nie ratyfikowanie podpisanego układu. . faktyczną – polityka walutowa wielkich państw ma znaczenie poza jego granicą. zerwanie stosunków gospodarczych np. embargo gospodarcze.suwerenność można postrzegać jako katalog praw/ kompetencji – ograniczenie praw to ograniczenie w wykonaniu kompetencji na suwerenność się składające . podniesienie opłat celnych. ale baza nadal istnieje) sytuacja Niemiec po 8. państwo niemieckie nie miało swego rządu. nie ma sztywnych kryteriów oceny granic legalności.egzekwowanie prawa międzynarodowego * środkami pokojowymi – praktyka dostarcza bogatej palety środków przymusu środki samopomocy – ~~retorsja działalność odwetowa jaką państwo podejmuje z powodu sprzecznego z jego interesami działania innego państwa – mogą być z powodu legalnego i nielegalnego zachowania państwa np. Sojusznicza Rada Kontroli nad Niemcami sprawowała rządy. państwa silniejsze prowadzą aktywną politykę zagraniczną i czasem w ich aferze wpływów są mniejsze państwa. ale były echem epoki kolonialnej – rozróżnienie między suwerennością a kompetencją terytorialną zarząd terytorialny nie oznacza braku suwerenności (okręg Saary – suwerenność Niemiec.ograniczenia faktyczne – z sytuacji obiektywnych i zjawisk strukturalnych. okres minął. określają one rolę międzynarodową danego państwa. międzynarodowe stosunki gospodarcze stanowią przykład współzależności . wysiedlenie obywateli innego państwa. między USA a Iranem z powodu przetrzymania zakładników w ambasadzie w Teheranie w 1980.1945 – zwycięskie kraje przejęły władzę najwyższą. bojkot igrzysk olimpijskich jak w 1980 W Moskwie za działania ZSRR w Afganistanie. zarządzanie Ligii Narodów) ustanowienie obcej bazy wojskowej stanowi ograniczenie. mimo to traciło możliwość działalności międzynarodowej .ograniczenie suwerenności polega na tym. zerwanie stosunków dyplomatycznych. rozszerza się zjawisko współzależności – zwłaszcza w dziedzinie gospodarczej. ale traci lub ma ograniczoną możliwość występowania w stosunkach międzynarodowych (pojęcie państwa częściowo suwerennego ma walor historyczny) . . ale miało podmiotowość prawną międzynarodową.5.103 ograniczenia te są kontrowersyjne jeśli chodzi o protektoraty międzynarodowe – uznane za państwa. a państwa na własną rękę stosują represalia komisja PM wskazuje. stanowiące odpowiedź państwa poszkodowanego na wcześniejsze naruszenie PM przez sprawcę deliktu polegają na tymczasowym zawieszeniu przestrzegania normy prawa międzynarodowego ma na celu zmuszenie sprawcy do naprawienia szkody. bo wszystkie strony mogłyby działać przeciw sprawcy naruszenia. gdy chodzi o podporządkowanie sobie państwa proporcjonalność środka w stosunku do zamierzonego celu – koncepcja obrony koniecznej – przysługuje każdemu. polega na odpowiedzi na pogwałcenie umowy przez drugą stronę. państwa afrykańskie zerwały stosunki z Izraelem. zwłaszcza w stosunku do postanowień chronionych w szczególny sposób powołanie ekscerpcji nie może dotyczyć ius cogens (można zerwać stosunki dyplomatyczne.104 prog legalności w praktyce – cel środka odwetowego – zasada w deklaracji zasad prawa międzynarodowego. jest ograniczona w przypadku umów wielostronnych. bo sankcje ONZ są nieskuteczne ~~represalia – sądy arbitrażowe w latach 20 i 30 ustaliły definicję – represalia to środki odwetowe. zawioszonoby w części lub całości traktat szczególnie poszkodowanemu krajowi należy się do domagań niemożliwa w stosunku d postanowienia ochrony jednostki ludzkiej w konwencjach humanitarnych. ale nie można pozbawić dyplomatów immunitetów) . jest usprawiedliwiona. było to zerwanie umowy międzynarodowej) przyjmuje się. przywrócenia działania i zapobieżeniu ponownemu naruszeniu prawa legalne represalia muszą spełniać warunki: ~mogą być skierowane tylko przeciw sprawcy wcześniejszego deliktu ~środek odwetowy powinien być proporcjonalny do zamierzonego celu ~środek musi być konieczny. musi być elastycznie interpretowana (pilnik i tasak) . ale stosowanie musi być proporcjonalne.powszechne używanie środków odwetowych – po wojnie 6 – cio dniowej w 1967.akcja zbiorowa w celu utrzymania pokoju i bezpieczeństwa * brak jest organu egzekucyjnego przy przestrzeganiu prawa międzynarodowego. że prawo do stosowania represaliów przysługuje też państwom sąsiednim lub w inny sposób pośrednio poszkodowanym ~~ekscepcja to szczególna forma represaliów. retorsja nie jest postrzegana jako zachowanie niezgodne z prawem. że w stosowanie środków odwetowych i represaliów nie może naruszać ius cogens fakt wykorzystywania represaliów jako substytutów sankcji – wystarczy. polegającą na zawieszeniu stosowani umowy lub uznania jej za wygasłą. że Rada ONZ stwierdzi naruszenie prawa. gdy niemożliwe jest uzyskanie satysfakcji w inny sposób ~państwo musi wystąpić z żądaniem reparacji przed podjęciem środków przymusu – ten punkt zmodyfikowano na – obowiązek negocjacji w celu załatwienia sporu cecha charakterystyczna represaliów – same w sobie stanowią naruszenie prawa międzynarodowego (zerwanie przez USA komunikacji lotniczej z ZSRR w reakcji na sytuację w Polsce w 1981. art. 32 Karty praw ekonomicznych. bezprawne. * państwa zapewniają efektywność zakazowi i groźby użycia siły . 51 „Nic w niniejszej Karcie nie może uchybiać niepozbywalnemu prawu do samoobrony indywidualnej lub zbiorowej w przypadku napaści zbrojnej na któregokolwiek członka Narodów Zjednoczonych. żeby zapewnić skuteczność jej decyzjom. jaką ona uzna za niezbędną do utrzymania lub przywrócenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. 41 Rada Bezpieczeństwa jest władna uchwalić. zgodnie z niniejszą Kartą. miały decydować o nich państwa członkowskie) oraz sankcje bez użycia siły (w 1935 wobec Włoch zajmujących Abisynię) * sankcje zbrojne w systemie NZ stanowi ulepszenie – odpowiedzialność główna za zachowanie pokoju przejęła Rada Bezpieczeństwa. żeby utrzymać albo przywrócić międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo. zakłócenia pokoju albo aktu agresji. i udzielić zaleceń lub postanowić. ale przyjęto też nakaz ścisłego przestrzegania przepisów PM i zasad sprawiedliwości wszczęcie wojny przez członka LN było uznane za akt wojenny wobec wszystkich członków Rada LN miała wymusić poszanowanie postanowień i zobowiązań Ligii – przewidywano sankcje zbrojne (o charakterze fakultatywnym. wynikające z tej odpowiedzialności. że Rada Bezpieczeństwa wypełniając swe obowiązki. przeciwko któremu Narody Zjednoczone podejmą akcję zapobiegawczą lub represyjną. pozycję RB stanowią dwa główne postanowienia art.” Art. jakie zarządzenia. 25 „Członkowie Narodów Zjednoczonych zobowiązują się przyjąć i wykonać postanowienia Rady Bezpieczeństwa. jakie środki należy przedsięwziąć zgodnie z artykułami 41 i 42. powinny być zastosowane. członkowie tej Organizacji wkładają na Radę Bezpieczeństwa główną odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa i zgodni są co do tego. zagrażającej pokojowi. 2 ust 5 „Wszyscy członkowie powinni użyczać Narodom Zjednoczonym wszelkiego rodzaju pomocy w każdej akcji. „W celu zapewnienia szybkiej i skutecznej akcji Narodów Zjednoczonych. Art. oraz może . wynikających z niniejszej Karty.” i art. można podjąć decyzję co do środków. nie pociągające za sobą użycia siły zbrojnej.” System bezpieczeństwa zbiorowego nie działa automatycznie. 24 ust 11. powodem do zbiorowej samoobrony jest stwierdzenie isnienia zagrożenia pokoju. działa w ich imieniu. naruszenia pokoju. zanim Rada Bezpieczeństwa nie podejmie niezbędnych zarządzeń w celu utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.” – prawo do samoobrony może być realizowane indywidualnie i zbiorowo. podjętej przez tę Organizację zgodnie z niniejszą Kartą oraz powinni powstrzymywać się od udzielania pomocy jakiemu bądź państwu. by utrzymać lub przywrócić pokój lub bezpieczeństwo Uprawnienia wyłącznie RB: art. gdy nie ma decyzji Rady Art.105 * utrzymanie pokoju jest absolutnym priorytetem * pakt Ligii Narodów opierał się na nim – przyjęto zobowiązanie do wyrzeczenia się wojny jako środka rozwiązywania sporów. ale jest kierowany przez RB Członkowie ONZ nie muszą podejmować rzadnej działalności. 39 „Rada Bezpieczeństwa powinna stwierdzić istnienie wszelkiej okoliczności. Środki podjęte przez członków w wykonaniu tego prawa do samoobrony będą natychmiast podane do wiadomości Radzie Bezpieczeństwa i w niczym nie mogą uszczuplać władzy i odpowiedzialności Rady Bezpieczeństwa. aktu agresji Funkcja Rady Bezpieczeństwa – celem RB jest ustalenie faktów do podjęcia dalszych kroków. do podejmowania w każdym czasie takiej akcji. które. jakie zarządzenia. 49 i 50 . żeby zastosowały się do takich środków tymczasowych. morskich. decyzje RB uchwalane są bezwzględną większością głosów (9 na 15) + zgoda wszystkich stałych członków Art.106 zwrócić się do członków Narodów Zjednoczonych z żądaniem zastosowania takich zarządzeń. blokadzie i innych operacjach sił zbrojnych powietrznych. Mogą one polegać na zupełnym lub częściowym przerwaniu stosunków gospodarczych i środków komunikacyjnych. żeby zapewnić skuteczność jej decyzjom. jaka mogłaby okazać się konieczną do utrzymania albo przywrócenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Artykuł 50 „Jeżeli Rada Bezpieczeństwa podejmie środki zapobiegawcze lub represyjne przeciwko jakiemuś państwu. Te środki tymczasowe nie powinny przesądzać praw.” Art. udzielając sobie wzajemnie pomocy przy wykonywaniu zarządzeń uchwalonych przez Radę Bezpieczeństwa. nie będące członkami Narodów Zjednoczonych.”. odpowiedzialność międzynarodowa powinna polegać na eliminacji skutków deliktu RB może stosować sankcje lub środki tymczasowe – art.Artykuł 49 „Członkowie Narodów Zjednoczonych powinni jednoczyć się. będące czy nie będące członkiem Narodów Zjednoczonych. 40 „Żeby zapobiec zaostrzeniu sytuacji.” – ocena okoliczności (czyli kwalifikacja faktów materialnych należy do RB. 2 ust 6 . „Organizacja dopilnuje. system jest nastawiony na utrzymanie pokoju (prewencję) lub przywrócenie stanu poprzedniego (restytucję) czyli status quo. powietrznych. kolejowych. telegraficznych.” – np. . kieruje się ona niekoniecznie przesłankami prawnymi). 42 Jeżeli Rada Bezpieczeństwa uzna. Art. powietrznych.” – upoważnia do wszelkich środków również w stosunku do państw nieczłonkowskich. radiowych i innych. że środki przewidziane w artykule 41 mogłyby okazać się niewystarczającymi albo już okazały się niewystarczającymi. Mogą one polegać na zupełnym lub częściowym przerwaniu stosunków gospodarczych i środków komunikacyjnych. radiowych i innych. Rada Bezpieczeństwa wyciągnie należyte wnioski z niezastosowania się do takich środków tymczasowych. Akcja taka może polegać na demonstracjach. jakie ona uzna za konieczne lub pożądane. każde inne państwo. zawieszenie ognia. wezwać strony zainteresowane. morskich lub lądowych. kolejowych. morskich lub lądowych członków Narodów Zjednoczonych. żeby państwa. oraz może zwrócić się do członków Narodów Zjednoczonych z żądaniem zastosowania takich zarządzeń. oraz na zerwaniu stosunków dyplomatycznych. postępowały zgodnie z niniejszymi zasadami o tyle o ile mogłoby to być niezbędne do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. roszczeń albo położenia stron zainteresowanych. pocztowych. Rada Bezpieczeństwa jest władna. jest ona władna podjąć taką akcję przy pomocy sił powietrznych. utalenie linii przerwania ognia (nie przesądzają one o skutkach prawnych dla stron sporu) Sankcje o charakterze niewojskowym (nie wymagające użycia siły) i wojskowe (z użyciem siły zbrojnej) Art. na skutek przeprowadzenia tych zarządzeń. morskich. zanim udzieli zaleceń albo poweźmie decyzję co do zarządzeń przewidzianych w artykule 39. powinny być zastosowane. RB posługuje się eufemizmem – nastąpiło zagrożenie dla pokoju – wielkie mocarstwa mają prawo veta. telegraficznych. pocztowych. oraz na zerwaniu stosunków dyplomatycznych. nie pociągające za sobą użycia siły zbrojnej. 41 „Rada Bezpieczeństwa jest władna uchwalić. oraz Francja. państwa. podpisanej w Moskwie dnia 30 października 1943 roku. jest ona władna podjąć taką akcję przy pomocy sił powietrznych. a w razie potrzeby i z innymi członkami Narodów Zjednoczonych w celu podejmowania takiej akcji wspólnej w imieniu Organizacji. o których wspomina artykuł 43. RB może uznać. morskich lub lądowych. że zalecenie sancji jest środkiem wystarczającym. wyprzedzające – uderzenie prewencyjne – Irak 2003 Status sił ONZ – do działań humanitarnych. jaka mogłaby się okazać niezbędną do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. sankcje wojskowe to demonstracje wojskowe. II działania unilateralne. 42 „Jeżeli Rada Bezpieczeństwa uzna. kryzys w Korei w 1950. uznano. morskich lub lądowych. które są stronami w Deklaracji Czterech Narodów. blokadzie i innych operacjach sił zbrojnych powietrznych. a ze stycznia pozwalała na pomoc Kuwejtowi by uwolnić do spod okupacji Iraku – 2 modele postępowania: I z udziałem RB jako organu nadzorującego – pustynna burza. będą. agresja Iraku na Kuwejt – rezolucja ONZ potwierdziła naruszenie pokoju. ale przeprowadza się też akcje wojskowe pod ich pretekstem . faktyczne okoliczności decydują jakie sankcje stosujemy. co jednak nie oznacza veta. w myśl postanowień punktu 5 tej Deklaracji.107 znalazło się w obliczu specjalnych zagadnień gospodarczych. zanim jednak. to RB przyjęła rezolucję uznającą Koreę Ludową za agresora i wzywającą państwa do pomocy Korei Południowej – przy czym nie było przedstawiciela ZSRR – Andrzeja Wyszyńskiego. w lipcu 1950 RB powierzyła dowództwo USA. morskich lub lądowych członków Narodów Zjednoczonych. w 1953 rozejm w Panmundżon.” – RB stosuje sankcje wojskowe.” – członkowie jednoczą się w celu zapewnienia sobie wzajemnej pomocy Art. że ZSRR wstrzymała się od głosu. RB nie musi stopniować sankcji. jaka mogłaby okazać się konieczną do utrzymania albo przywrócenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. blokada i inne operacje sił zbrojnych. że środki przewidziane w artykule 41 mogłyby okazać się niewystarczającymi albo już okazały się niewystarczającymi. uwydatnił luki systemu – po wojnie podział Korei wzdłuż 38 równoleżnika. Akcja taka może polegać na demonstracjach. będzie miało prawo zwrócić się do Rady Bezpieczeństwa o radę co do sposobu rozwiązania tych zagadnień.” – jeśli układy wojskowe nie będą zawarte. porozumiewać się z sobą. więc rezolucję przyjęto. powietrznych. który kieruje siłami oddanymi do dyspozycji RB Brak sił zbrojnych wymusza szukanie innych dróg działania – Karta NZ art. sankcje wojskowe mogą podjąć wszyscy bądź niektórzy członkowie ONZ System ten nakazuje przekazanie niezbędnych sił zbrojnych oraz pozwolenie na przemarsz – powołano Wojskowy Komitet Sztabowy (szefowie sztabów stałych członków lub ich przedstawicieli). 106 „Zanim wejdą w życie specjalne porozumienia. a które w mniemaniu Rady Bezpieczeństwa umożliwiają jej rozpoczęcie wypełniania jej obowiązków przewidzianych w artykule 42. rezolucja z grudnia zobowiązywała Irak do opuszczenia Kuwejtu. sankcje wojskowe stosuje się jeśli sankcje gospodarcze i polityczne są niewystarczające. * niepodzielnego sprawowania władzy przez jednostkę.bliskoznaczność w obrębie – niepodległość (zastosowanie do państwa. sądu) .suwerenność oznacza władzę najwyższą. oznacza podporządkowanie państwa wyłącznie prawu międzynarodowemu) i niepodległości (jest pojęciem politycznym i oznacza faktyczną zdolność państwa do podejmowania decyzji państwowych) . * formowana z perspektywy suwerena. koncepcja kontraktowego rządu * dopiero w XVIII wieku koncepcję suwerenności ludu uznano . wyraża pełnię władzy państwa określoną jego kompetencjami prawnymi . niezależność (zastosowanie do państwa. niepodległy. a więc namieszano. ale do określenia istoty konstrukcyjnej np. proces usamodzielniania się narodu tworzącego państwo.koncepcja suwerenności ludu (narodu) * monarchomachowie głosili (wrogowie absolutyzmu i władzy królewskiej) tezę o pierwotnej i niepodlegającej wyłączeniu władzy ludu.historyczna ewolucja pojęcia suwerenności – wyróżnia się 3 etapy * I w którym suwerenność występuje w charakterze uświadomionej idei * II w którym suwerenność występuje w postaci cechy państwa * III w którym ta idea występuje już jako cecha państwa przybiera postać zasady znajdującej swój wyraz w konstytucji .oddzielenie suwerenności (jest pojęciem prawnym.suwerenność to samodzielność polityczna. * suwerenność i niepodległość charakteryzują stan państwa w stosunkach zewnętrznych i wewnętrznych. niezawisłość. suwerenny jako niezależny od innego państwa. niezależność w sprawach wewnętrznych i stosunkach zewnętrznych. a ich znaczenie nie jest tożsame. bo sprawuje władzę w sposób nieustający .suwerenność władcy * kojarzona z podmiotowymi uprawnieniami do władania. wolność – w słowniku tym pomieszano pojęcia . on był jedynym dopuszczalnym władcą. niezależność.używane jest pojęcie suwerenności w kontekście niepodległości. a SUWERENNOŚĆ jest związana z wykonywaniem pełni władzy przez państwo niepodległe. niezawisłość (zastosowanie do opisu statusu buty państwa. niezawisłość. jako niezależność państwowa i konieczność jej obrony . * dziś władza monarsza ma walor czysto historyczny * Jean Bidon wprowadził w XVI wieku teorię – państwo wg niego to sprawiedliwy rząd nad tym co jest wspólne oraz władzą suwerenną na czele. ale i innych form np.niepodległość to sposób uzyskiwania wolności. gdyż istotą niepodległości jest niepodleganie innemu państwu lub jakiejkolwiek innej zewnętrznej władzy). te słowa są wykorzystywane w sposób instrumentalny. niepodległość – niezależność państwa od innych państw w sprawach wewnętrznych i stosunkach zewnętrznych. ale ten przymiot może mieć tylko władca. istnieje tendencja do łącznego pojmowania tych pojęć dla odzwierciedlenia niezależności państwa w stosunkach zewnętrznych i wewnętrznych. gospodarcza i społeczna państwa.108 SUWERENNOŚĆ – niepodległość. niezależny sportowy wiązek). terminom przypisana jest wartość najwyższa w państwie i powinny być używane w sposób świadomy . suwerenność. wchodzą one w zakres podmiotowości państwa w prawie międzynarodowym * w słowniku języka polskiego . niepodległość ma sens negatywny. suwerenność to istotna cecha państwa. istnienia. więc lud może mu „podziękować”.w pierwszym okresie kształtowała się tendencja do absolutyzowania tego terminu. czyli możliwości rozstrzygania o kompetencji innych władz podległych władzy najwyższej Cezary Berezowski – suwerenność to władza najwyższa. koncepcja suwerenności nad bogactwami naturalnymi. która tkwiła wewnątrz państwa. 3 Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela – sformułowano.nastąpiły zmiany w ciągu wieków.109 * „Umowa Społeczna” JJ Rousseau jest wsparciem koncepcji suwerenności ludu 0 władca umawia się z narodem co do jego władania. ale też do zaakceptowania niezależnego charakteru podmiotowych uprawnień osób fizycznych lub prawnych. jeśli nie spełni swej roli dobrze. suwerenność jest pojęciem złożonym i wieloznacznym i nie da się go ułożyć w jeden wzorzec – wewnętrzny i zewnętrzny wymiar sprawiedliwości. pojawiły się koncepcje niemieckiej szkoły prawa natury. zagadnienie suwerenności zaczęło się komplikować. przejawia się w monopolu kompetencji. pojęcie prawne oderwane od polityki. bezpośrednie sprawowanie władzy przez naród możliwe jest tylko w małych państwach – JJR dopuścił więc demokrację pośrednią – przedstawiciele narodu nie mogą mieć władzy własnej. miały źródło we wzrastającej zależności od siebie państw . którą zajmowały się stosunki międzynarodowe . muszą działać według mandatu imperatywnego udzielonego przez wyborców. prosta analogia do niepodzielnych i nieograniczonych uprawnień monarchy. które spowodowały zmienność to: * I grupa. pozarządowych. od nikogo nie zależy i nikomu nie podlega. dowodzono. na arenie międzynarodowej jest więcej suwerenów . * XVII/XVIII Tomasz Hobes. któremu władza została przekazana w skutek umowy między jednostkami Grocjusz – zbywalnośc jako cecha suwerenności (Księga o wojnie i pokoju) Lock – suwerenność przypisywał poszczególnym jednostkom zorganizowanym w suwerenne państwo * XIX wiek konstrukcja czysto jurytyczna. mówi się o suwerennych prawach jednostki czy suwerenności organów. treścią suwerenności państwa jest jego działalność na arenie międzynarodowej i wykonywanie praw zasadniczych – prawo do egzakcji. działały na suwerenność osłabiająco. Monteskiusz Tomasz Hobes – suwerenem był monarcha. że suwerenność ma charakter władzy najwyższej. przypisywania mu niezmiennego znaczenia.w miarę pojawiania się organizacji rządowych. że początek władzy zwierzchniej należy do narodu. Grocjusz. . czynniki. wszechstronnego rozwoju * w XX wieku koncepcje negowały suwerenność państwa i traktowały jako relikt epoki absolutyzmu nieprzystające do rzeczywistości – krytykowali sposób interpretacji tego zjawiska oddzielenie suwerenności prawnej. ustawa przyjęta przez ciała ustawodawcze staje się doskonała po jej zaaprobowaniu przez naród * art. Lock.gdzie są granice suwerenności – nie tylko wyłączność do wykonywania stosunków zewnętrznych i wewnętrznych. rozważania nad suwerennością dotyczyły aspekty wewnętrznego czyli konstytucyjnego. umacniały suwerenność * II poza jego granicami. na niezbywalnym i nieograniczonym charakterze kompetencji i na wzajemnych zależnościach między osobą władcy a ludem. państwo w sferze zewnętrznej mogło tyle co monarcha w sferze wewnętrznej . koncentrowano się na osobie suwerena. można ją określić jako suwerenną organizację terytorialną. zakaz mieszania się w prawy wewnętrzne państwa) wykonywanie przez państwo pełnej i samodzielnej kompetencji na własnym terytorium musi się mieścić w prawie międzynarodowym – taką suwerenność określa się jako suwerenność terytorialną. czyli kompetencji normowania wszystkich stosunków wewnątrz państwa). władza najwyższa (rozdzielenie tych elementów. która personifikuje państwo w stosunkach międzynarodowych * 3 elementy państwa: terytorium. suwerenność oznacza. bo suwerennośc jest cechą władzy państwowej. * władza wywodzi legitymację z demokratycznie wyrażonej woli narodu. choćby częściowo. koncepcje XVII. przede wszystkim zasadą suwerennej równości państw i zasadą zakazu użycia siły lub próby jej użycia. że władza państwa jest władzą najwyższą. zwierzchnictwo terytorialne. XVIII wieku uległy przedawnieniu . współpracy i integracji państw. .. pełne i niepodzielne. (swoich uprawnień nie czerpie od innej władzy) suwerenność państwa jest chroniona w ramach prawa międzynarodowego.suwerenność narodowa (instytucjonalna) – * pojmowana w kategoriach prawa konstytucyjnego.110 suwerennośc ekonomiczna i gospodarcza. jest samodzielna ( państwo nie podlega nakazom władzy wyższej przy wykonywaniu swoich kompetencji. suwerenność oznacza zdolność państw do bycia podmiotem praw i obowiązków prawa międzynarodowego. ludność. wynikające z własnej woli przekazywania o ograniczania tych kompetencji na rzecz organizacji międzynarodowych. aspekt pozytywny. czyli prawnej niezależności od czynników zewnętrznych oraz z całowładności. a więc wykonuje je w sposób uznaniowy. z punktu widzenia prawa międzynarodowego. * 2 aspekty pojęcia suwerenności suwerenność zewnętrzna – która określa status państwa w stosunkach międzynarodowych. bo kładzie nacisk na charakter kompetencji państwowych (zdolność podejmowania samodzielnej decyzji. w negatywnym aspekcie – państwo jest panem swoich działań i nie ma nad sobą innej władzy jak prawo międzynarodowe. kompetentna władza spełnia 3 warunki: jest wyłączna (bo inne podmioty nie mogą wykonywać konkurencyjnych kompetencji na terytorium państwa). ale to musi pozostać w zgodzie z prawami prawa międzynarodowego . samodzielne wykonywanie kompetencji państw jest niezależne.suwerenność państwowa – * pojmowana w kategoriach prawa międzynarodowego. suwerenność przejawia się więc w aspekcie zewnętrznym i wewnętrznym. współczesne sposoby rozumienia suwerenności – suwerenności nie można rozumieć po dawnemu. musi uwzględniać współzależności międzynarodowe. państwo polskie istniało w czasie okupacji hitlerowskiej). te dwa aspekty ujęto w definicji Ludwika Erlicha (suwerenność składa się z 2 elementów: z samowładności. (która nie podlega innej władzy zewnętrznej) i jest władzą pierwotną. jest pełna (suma wszelkich uprawnień władczych). które ma władzę tylko w takim aspekcie w jakim się państwo na to zgadza * definicja suwerenności państwowej – powstałe procesy współzależności. co do zasady nieograniczonym rzeczowo zakresie. suwerenność wewnętrzna – odnosząca się do swobody państwa do wykonywania kompetencji na swoim terytorium. ale też to. kiedy to STSM odróżnił suwerenność w rozumieniu prawa międzynarodowego od suwerenności państwa (politycznej niezawisłości) * państwo ani nie jest niepodległe.jeśli jest teorią to jej znaczenie zależy od zakresu w jakim dostarcza przekonujących wyjaśnień o danym systemie prawa lub o polityce .p.jeśli suwerenność jest faktem to powinna być odpowiednio stwierdzana o obecnym kontekście społeczno – narodowym i stosunkach międzynarodowych .szczególne kategori suwerenności * suwerenność symboliczna – wyraża się w posługiwaniu się przez państwa i obywateli symbolami tradycyjnie związanymi z niezależnością i uznanymi za wartość w życiu społecznym: flaga.suwerenność polityczna – * która mieści w sobie aspekty politologiczne i ekonomiczne * pojęcie najbardziej nieostre * trudno wskazać jasną definicję tego pojęcia. że z optymalnym udziałem narodu * definicja suwerenności narodowej – budowane są przez odwołanie się do pojęcia narodu. wolność od przymusów i od zakazów. na wszystkie osoby fizyczne. ekonomiczne. tak rozumianą s. czyli rozciąga się na wszystkie dziedziny życia. ale nie jest to podmiot rzeczywiście. z zakresu stosunków międzynarodowych * suwerenność polityczna polega na wydolności państwa do korzystania z suwerenności w rozumieniu prawa międzynarodowego * wiąże się ona z orzecznictwem STSM z 1931. do bezpośredniego poddania się prawu międzynarodowemu . . że władza powinna być sprawowana w imieniu i interesie narodu. jest to wartość nadrzędna i bezwzględna w sensie pozytywnym – wolność do wykorzystania niepodległości jako środka i warunku do realizacji woli zbiorowej przez działanie instytucji państwowej . formalna * potencjalna – to taka. która państwo rozporządza. co oznacza jego formalne i rzeczywiste pole manewru. hymn. ani suwerenne samo dla siebie. * a w stosunku do innych państw niepodległość oznacza wolność negatywną. materialna.111 * władza legitymowana jest władzą suwerenną. można określić jako samodzielne podejmowanie decyzji w sprawach wewnętrznych i ustalanie celów polityki zagranicznej * materialna – suwerenność dąży do absolutnej i bezwarunkowej władzy państwa * formalna – z punktu widzenia formalnego. które ma elementy polityczne.suwerenność potencjalna. godło. działa wg form dowolnie przez siebie ustalonych * zakres i sposób działania władzy suwerennej regulują konstytucyjne reguły państwa * niemal każda konstytucja określa suwerena w państwie * 2 elementy suwerenności narodowej oznacza nie tylko. bezpośrednio spełniający władzę polityczną państwa * prawne znaczenie zasady suwerenności narodu to 3 elementy zapewnia suwerenowi zbiorowemu prawo do współdecydowania z organami państwa w procesie rządzenia przez referendum determinuje obowiązek prawny przedstawicieli do powołania się w swoich działaniach na dobro i interesy wszystkich obywateli czyli całego narodu jest punktem wyjścia dla innych demokratycznych zasad i rozwiązań ustrojowych . własna waluta * suwerenność realna – to zdolność państwa do realizacji własnego interesu. egzekwowania ich realizacji przez system polityczny w procesie podejmowania decyzji.suwerenność trzeba interpretować jako coś ograniczonego i można sprowadzić to do sumy uprawnień.współczesne zagrożenie i wyzwania dla państw narodowych to: * globalizacja – „globalizacja jako obiektywny proces narasta nia różnorodnych związków i oddziaływań w skali światowej” – następują globalne przepływy w obrocie kapitałowym. nie ma więc przeszkód by uprawnienia przekazać na rzecz określonych podmiotów. bo suwerenem jest ten co ma łączny skumulowany atrybut suwerenności. bywa rozumiana w sposób opatrzny – suwerenność jest dopiero w procesie powstania. konieczności zachowania pokoju i bezpieczeństwa światowego.112 jest powiązana z pielęgnowaniem kulturowej tożsamości narodu. zmianą zachowania. rodzenia się . często przy pomocy międzynarodowych instytucji i współpracy z innymi państwami.w stosunkach między państwami * w związku z kooperacją między państwami o powstaniem instytucji międzynarodowych pojawiają się wątpliwości czy suwerenność ma to samo znaczenie (czyli była podstawowym atrybutem państwa) * pojęcie suwerenności kojarzone jest z arbitralnością. ludzkim. bo suwerenność jednego państwa ogranicza suwerenność innych państw – ograniczona suwerenność nie jest absolutną. albo suwerenność nie jest władzą tylko sumą wolności. zasada suwerenności musi być dostosowana do świata. która może wykonywać jeden podmiot. państwa kwestionują nakładanie nawych obowiązków albo zmniejszenie uprawnień. ponadregionalna sposoby rozwiązania problemu – potrzebna jest współpraca. otwarciem się gospodarek zwłaszczasłabiej rozwiniętych . zachowanie kulturowej odrębności * suwerenność proceduralno – materialna – opiera się na zdolności państwa do w pełni samodzielnego i ograniczonego jedynie przez prawo wewnętrzne formułowania zasad jego polityki. uwydatnia brak logiki. z których można zrobić użytek . który wiąże się coraz głebiej * otwieranie się gospodarek narodowych – wiąże się z rosnącą konkurencyjnością gospodarek narodowych. powołują się wówczas na obronę suwerenności. przeniesienie zasady na stosunki międzynarodowe.suwerenność w świetle prawa międzynarodowego . problemów globalnych. globalizacje postrzega się w perspektywie wyzwań. współpracą państw. ponadpaństwowa. więc suwerenność jest fikcją niemożliwą do istnienia w dzisiejszych stosunkach międzynarodowych .suwerenność jako kategorie absolutne – władza nieograniczona i niepodzielna. informacyjnym. zjednoczenie społeczeństwa międzynarodowego. narasta podatność państw na różnorakie uwarunkowania pochodzące ze środowiska międzynarodowego. koncepcja współzależności – to recepta na globalizację. skala problemu jest ogólnoświatowa (czy surowców wystarczy na 50.100 czy 150 lat). ograniczenie suwerenności czy ograniczenie wykonywania suwerenności . to taka władza. maksymalizacja korzyści i skuteczności środków realizacji celów polityki w granicach możliwości wyznaczonych przez bieżącą sytuację wewnętrzną i zewnętrzną. wyrażającym preferencje polityczne obywateli oraz na wyłącznej kontroli jego realizacji służą temu wojsko i policja. musi ona współgrać z współzależnością. funkcje podstawowe będą się zmieniać. mają zdolność do aktywności międzynarodowej. uzyskując pewne uprawnienie suwerenności i współzależności. wymienia 6 elementów: państwa są równe pod względem prawnym państwa korzystają z praw związanych z pełną suwerennością każde państwo ma obowiązek szanować osobowość innych państw integralność terytorialna i niepodległość polityczna są nienaruszalne każde państwo ma prawo swobodnie wybrać i rozwijać swój system polityczny.zasada suwerenności jest powiązana z zasadą równości. państwa narodowe muszą zmodyfikować dotychczasowo realizowane funkcje i muszą przejąć obowiązki wynikające z przeobrażeń prawa międzynarodowego . czyli mają wpływ na politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa.w prawie międzynarodowym zasada suwerennej równości państwa nie jest realizowana konsekwentnie. mają wpływ na politykę rządu. więc mają one status i wg niego funkcjonują. pojęcie suwerennej równości zakłada istnienie ograniczeń – kompetencje państwa znajdują ograniczenie w suwerenności innych państw . ust 1. albo często też wymuszają zachowania by podporządkować je normom prawa międzynarodowego. to uzupełniające się przymioty państwa * rosnący wpływ organizacji międzynarodowych – organizacje międzynarodowe powstają z woli suwerennych państw. Karta ONZ przewiduje szczególne uprawnienia i obowiązki dla 5 wielkich mocarstw.suwerenna równość państw pojawia się z zasadą równości państw * 9art 2.tradycja suwerenności uległa transformacji.113 gospodarka otwarta – proces gospodarczy przy uwzględnianiu sektora państwowego i prywatnego również zagranicznego. gospodarczy. kulturalny każde państwo ma obowiązek wypełniać całkowicie i w dobrej wierze swoje zobowiązania prawno – międzynarodowe oraz współżyć w pokoju z innymi państwami . wspierają i doradzają.źródła prawa międzynarodowego . społeczny. równośC suwerena w odniesieniu do organizacji międzynarodowych oznacza 3 rzeczy: * pełną suwerenność w podejmowaniu decyzji o akcesji lub jej braku do organizacji międzynarodowych * rozstrzygający głos w sprawie wprowadzenia zmian do umowy założycielskiej (podstawowy dokument danej organizacji) * można podjąć suwerenną decyzję o opuszczeniu organizacji . konsekwencją jest zjawisko stopniowej utraty przez rynki ich charakteru narodowego zdolność konkurowania na płaszczyźnie gospodarczej * procesy integracji regionalnej – przekształcanie interesu narodowego w regionalny na drodze ustępstw przez przekazywanie przez państwo kompetencji procesy regionalizacji – tendencja do zachowania suwerenności i do kreowania współzależności. Karty ONZ zasada równości suwerennej wszystkich członków. państwo rezygnuje ze swobody podejmowania decyzji. organizacja międzynarodowa jest instytucją wielostronną działającą dzięki wspólnym normom i strukturom współpracy. ale to państwa członkowskie ustanawiają status organizacji międzynarodowej. nie suwerenność . ogólne zasady prawa międzynarodowego mieszczą się w zwyczaju i umowach międzynarodowych ogólne zasady prawa . interpretacja wskazuje. wyroki sądowe.dziś można powiedzieć ogólne zasady prawa uznane przez społeczność międzynarodową kontrowersja . źródła prawa to umowa międzynarodowa i zwyczaj * w znaczeniu poznawczym .114 * w znaczeniu materialnym to zespół czynników. wchodzi w zakres stosunków międzynarodowych i polityki międzynarodowej. odpada interpretacja wąska .chodzi o ogólne zastosowanie prawa w ogóle czy prawa międzynarodowego.art 38 !!!!! statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości .przyrodzony porządek rzeczy . które doprowadziły do powstania norm prawa międzynarodowego. np zbiory umów międzynarodowych czy praktyki państw w dziedzinie stosunków międzynarodowych źródła prawa międzynarodowego pod względdem formalnym używane są w dokumentach międzynarodowych . tudzież zdania najznakomitszych znawców prawa międzynarodowego różnych norm jako środek pomocniczy do stwierdzenia przepisów prawnych art 38 wymienia źródła wyrokowania MTS. że nie chodzi o ogólne zasady prawa międzynarodowego.świata wartości traktatów np solidarność społeczna.to sposoby a nie tworzenie . stosuje A) umowy międzynarodowe bądź ogólne bądź partykularne. nie wszystkie wykluczone muszą stanowić źródło wyrokowania interpretacja punktu C nie jest oczywista .np Karta ONZ mówi o poszanowaniu zobowiązań wynikających z umów i innych żródeł prawa międzynarodowego . które przy konkretnym układzie sił. wyrażona w sposób wyraźny albo w sposób milczący (dorozumiany) * naturalistyczne (obiektywistyczne) .podstawą norm prawa międzynarodowego jest uzgodniona wola państw. współzawodnictwo. zwyczaj . tj współpraca. luźno jest więc związane z prawem międzynarodowym * w znaczeniu formalnym .wspólne dla wszystkich państw uznane przez systemy prawne i praktykę (uznane powszechnie) .formy w których tworzone są normy prawa międzynarodowego. sprzecznych interesów doprowadziły do powstania norm prawa międzynarodowego. badanie procesu powstania norm prawa międzynarodowego. ustanawiając normy wyraźnie uznane przez państwa spór wiodące B) zwyczaj międzynarodowy jako doód powszechnej praktyi przyjętej jako prawo C) ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane D) zastrzeżenie postanowień art 59. są to więc formy w których przejawia się wola państwa lub innych podmiotów prawa międzynarodowego tworzących prawo. mogą się one pokrywać z rzeczywistymi źródłami prawa.zbiory dokumentów z których czerpie się znajomość norm prawa międzynarodowego.wyliczenie źródeł prawa międzynarodowego i klasyfikacja (przy okazji są podstawą wyrokowania Trybunału) ust 1 Trybunał.dopatrują się w pochodzeniu norm prawa międzynarodowego czynników moezależnych od woli państw . walka państw. którego zadaniem jest rozstrzygać przedłużone mu spory zgodnie z prawem międzynarodowym. może być uznany za niewystarczające.teorie źródeł prawa międzynarodowego można podzielić na dwie kategorie * pozytywistyczne (wolontarystyczne) . ustawy (może być wcielona do prawa wewnętrznego) * umowy .umowy .jeśłi poglądy naukowcóa są jednolite. uczeni mogą je interpretować.środki pomocnicze * judykatura i doktryna (nauka prawa międzynarodowego) nie są źródłami prawa międzynarodowego (w systemach anglosaskich NIEKTÓRE wyroki sądowe uznane są za precedens. co wiąże inne sądy). próbuje . większość sformułowań w prwie rzymskim np * pacta sunt servanta (umów należy dotrzymywać) * nikt nie może przekazać więcej praw niż sam posiada * nikt nie może wyciągać korzyści z własnego bezprawia * lex specialis delogat generali (prawo szczególne uchyla prawo ogólne) * nikt nie może być sędzią we własnej sprawie * zasada powagi rzeczy osądzonej . norma została stworzona przez państwa.umowy dzielą się na * prawotwórcze .czasem zgoda może być dorozumiana.punkt D) judykatura .nie można sądzić dwa razy w tej samej sprawie * w stosunku do niewypełniającego nie należy wypełniać (jeśli państwo nie wypełniające obowiązków to państwo drugie nie musi wypełniać obowiązków względem niego) .istnieją prawne zasady uznane we wszystkich systemach . * sądy międzynarodowe mogą stosować istniejące formy. * w takim przypadku źródłami są umowy zawarte przez państwa. więc judykatura i doktryna nie są źródłąmi prawa międzynarodowego (1969 o prawie traktatów Konwencja wiedeńska jest potwierdzeniem) . a one nie są źródłami prawa mięz. bo gdy sądy miedzyn stwierdzą w wyrokach istnienie normy.wobec braku norm umownych i zwyczajowych MTS nie może sporu rozstrzygać. mogą być dodatkowym dowodem istnienia normy prawa międzynarodowego * nauka pośrednio wpływa na tworzenie normy.kontrakty (umowa polsko-unijna w sprawie Sokratesa) .koncepcja omnipotencji państwa .115 . judykatura i doktryna mogą stanowić pomocniczy środek do stwierdzenia norm prawa międzynarodowego. w których tworzone jest prawo międzynarodowe muszą wyrażać wolę państw . bo doktryna analizuje już istniejące prawo.formy. że norma taka istnieje. * judykatura i doktryna nie są formami wyrażania woli państw. mogą dokonać jej interpretacji lub reinterpretacji * doktryna .współudział organizacji międzynarodowych w tworzeniu prawa międzyanrodowego przez państwo * uchwały są tylko projektami przedkładanymi państwu. to może być to dowodem.obejmowanie wszystkiego. bo nie ma podstaw wyrokowania (Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej za Ligi Narodów.jest to fundament prawa w ogóle. gdyż pracują w nich obywatele jakichś państw . przez przyjęcie tekstów opracowanych przez organizację międzynarodową . mają służyć jako środek pomocniczy do stwierdzenia przepisów prawnych. jeśli nie ma sprzeciwu jest zgoda .orzecznictwo i doktryna nie są odrębnymi źródłami wyrokowania. tego też co się dzieje w organizacjach.pewne elementy zwyczaju można dodawać przez praktykę . później Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości) . a sądy przez jej stosowanie potwierdziły jej istnienie. praktyka art 38. trzeba wprowadzić prawo w drodze konwencji. w konsekwencji na opracowaniu zasad prawa obowiązującego (de lege lata ???) * teoretycy prawa międzyn opracowują postulowane normy prawa międzyn.opracował konwencję dla ułatwienia dowodów na obowiązywanie norm prawa miedzyn. a normy prawa doprowadzają do rozwoju prawa międzynarodowego . uchylić jeśli wszystkie państwa się na to zgodzą.116 ustalić jego treść na podstawie praktyk państw. normy nadrzędnie obowiązujące są nadrzędne w stosunku do innych norm. że dużą ilość państw charakteryzuje niechęć do wiązania się umowami międzyn (problem upadłych państw. choć nie są opatrzone sankcją w przypadku ich naruszenia .w związku z rozwojem kodyfikacji prawa międzyn doszło do tendencji. ministra spraw zagranicznych. takiej. normy które powinny obowiązywać w przyszłości (de lege ferenda) * twórcza rola nauki . podpisanie umowy mięzynarodowej bez pełnomocnictw.10 lat po rozpoczęciu okrążania ziemi przez I satelitę powstało (jest więc opóźnione) . czyli poczuciem obowiązku stosowania się do sposobu postępowania określonego daną normą. ale też wewnętrznego (tego co ma związek z międzynarodowym) . musi być przeświadczenie o mocy wiążącej danej normy postępowania.tworzenie prawa międzynarodowego poprzez zwyczaj międzynarodowy. więc ich derogacja jest nielegalna .zwyczaj salutowania banderą okrętom wojennym przez handlowe * rozróżnienie między prawem zwyczajowym a normami bezwzględnie obowiąującymi (ius cogens) można je zmienić. praktyka nie może doprowadzić do powstania prawa zwyczajowego. a zasada jest elementem pozaprawnym. pewne zachowania mogą być powszechnie przestrzegane.konwencja z 1967 o prawie kosmicznym . definicje Marca Hudsona z 1950 w ramach prac Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ . * prawo zwyczajowe rozwijało się z kompetencji państwa w dzałaniach w obrocie handlowym. w wieku XIX niemieccy pozytywiśći opracowali.to nie tylko praktyka w sferze prawa międzynarodowego. które biorą udział w sporze. wymóg istnienia drugiego elementu został podkreślony przez MTS i STSM . muszą być to normy zwyczajowe (bo umowy nie mają uniwersalistycznego charakteru obowiązującego). że praktyka jest wymagana?? lub zgodna z przeważającym prawem międzyn * powszechna milcząca akceptacja tej praktyki przez inne państwa formuła Hudsowa mówi. tak kształtowały się zasady wolności morza otwartego.elementy zwyczaju . różnica między zwyczajem międzynarodowym i zasadą słuszności to to. * prawo zwyczajowe było kwintesencją prawa międzynarodowego.jest administracja prowizoryczna. składają oświadczenia uprawnione co do . nietykalności przedstawicieli dyplomatycznych (po kazusie Matwiejewa). rządu. B) praktyka uznana za prawo. dziś obowiązuje jedynie praktyka pochodząca ze zwyczaju) .pośrednio tworzy się normy prawa.oficjalne oświadczenie głowy państwa. w rozumieniu statusu 38 MTS ustęp 2 rozstrzygnięcia oparte na słuszności są możliwe tylko w oparciu o zgodę dwóch stron. obejmuje 4 elementy * zgodna praktyka pewnej ilości państw odnośnie do danego typu sytuacji należącej do domeny stosunków międzynarodowych * ciągłość lub powtarzalność praktyki w znaczącym okresie czasu * koncepcja. że konieczne jest połącznie elementu materialnego (praktyki) z elementem psychologicznym. że zwyczaj zachowuje charakter normatywny. * zwyczaj to nie zasada słuszności (exequo et bono) i nie praktyka (uzus????). projektów dokumentów międzynarodowych. czasem może być przypadkowa rozbieżność między nimi. który umożliwia zaakceptowanie normy lub zwyczaju.słowa ulatuja. orzecznictwo sądów krajowych powołuje się na prawo międzynarodowe .praktyka z udziałem wszystkich lub prawie wszystkich państw świata albo jako praktyka z udziałem państw bezpośrednio zainteresowanych i objętych funkcjonowaniem danej normy zwyczajowej (kiedy oceniamy powstanie normy zwyczajowej na bazie wielostronnej umowy zwyczajowej.bo zachowanie niezgodne z normą będzie traktowane jako naruszenie prawa międzynarodowego).117 umów dwustronnych i wielostronnych.praktyka prowadząca do powstania zwyczaju musi być co do zasady jednolita. sprawa Nikaragui 1986 . więc nie osiągnie precyzji jak w wypadku umów (verba volans. pismo zostaje). to jeśli nie protestują to milcząco akceptują (indywidualna opinio iuris) * dowodem opinio iuris jest głosowanie w ramach organizacji międzynarodowych i oświadczenia . . ustawodawstwo wewnętrzne odzwierciedla normy prawa międzynarodowego. nie tylko w okresie formowania norm prawa międzynarodowego.czy w polityce międzynarodowej liczą się działąnia rzeczywiste czy deklarowane. badamy tez pozycję państw niebędących stroną) ważna jest reprezentatywność. brak reakcji na działania i powstrzymywanie się od protestu. że dana norma prawa zwyczajowego istnieje * państwo nie może kierować się czynnikami psychologicznymi . że na dnie i pod dnem szelfu kontynentalnego wzdłuż wybrzeży USA należy do USA . w którym nie towarzyszą określone działania lub zamierzenia nie są zobowiązane do mocy wiążącej). isnienie przekonania o mocy wiążącej odróżnia od protokołu i norm kurtuazji międzynarodowej * istnieje tendencja do przesunięcia mocy wiążącej z państw dokonujących pewnych czynności na ocenę tych działań przez organy stosujące to prawo. czasem planowana?? * praktyka tworząca prawo zwyczajowe powinna być spójna.przekonania o mocy wiążącej praktyki zwyczaju międzynarodowego (opinio iuris) ust 1 lit B art 38 element psychologiczny. powoduje to brak protestu. sądy międzynarodowe wskazywały. wystarczy że będzie co do zasady zgodna.nie ma działania afirmującego (potwierdzającego) żadko z deklaracjami co do isnienia normy * praktyka międzynarodowa ma sposoby na afirmację opinio iuris .praktyka prowadząca do powstania zwyczaju nie musi być absolutnie i bezwzględnie jednolita.więc teraz prawo ma państwo nabrzeżne do "swoich" zasobów naturalnych * praktyka państw powinna być powszechna . ppowoduje. stała (regularna) i jednolita . że państwa mają przekonanie.norma zwyczajowa jest uogólnieniem praktyki. ważne jest zachowanie jednolitej praktyki.są to dwa różne stanowiska * praktyka musi obowiązywać od znaczącego czasu * w latach 90? istaniał pogląd. fakt że powinna odzwierciedlać stanowiska wszystkich grup państw reprezentujących różne systemy polityczne. oświadczenia co do dokumentów politycznych. może odnieść się do braku zainteresowania .. co powoduje wykształcenie się umowy prawa zwyczajowego) jeśli państwa mogą przeciwstawić się powstawaniu normy zwyczajowej.zdefiniowanie napotyka na trudności. że żadko państwa skłądają oświadczenia doobowiązywania normy zwyczajowej odnośnie tego państwa .. samo przekonanie bez praktyki nie doprowadzi do powstanie prawa zwyczajowego (samo oświadczenie państwa.państwa mają świadomość innych państw (badają praktykę innych państw. że prawo zwyczajowe może powstać na praktyce jednorazowej oświadczenie Trumana. ale w okresie obowiązywania normy powstają wątpliwości (orzeczenie w sprawie szelfu kontynentalnego morza północnego . którzy proszą o azylw placówkach krajów ameryki południowej w krajach ameryki południowej * zwyczaje regionalne i lokalne . głosując za daję wyraz co do przekonania zwyczajowego charakteru zakazu.nie jest głosowaniem przeciw. co jest czynnikiem wiążącym) * stosunek do rezolucji NArodów Zjednoczonych . nie ma mowy o porozumieniu między państwami. ale nie powiedziano. tylko wtedy.o Koreańczykach. pozycja Persistent Objector może być odrzucona przez społeczeństwo międzynarodowe zwłaszcza w sprawie fundamentalnych zasad * zwyczaj uniwersalny . wstrzymanie się . gdy praktyka państwa polega na powstrzymaniu (zaniechaniu) się od działania. czego przeciwieństwem jest teoria obiektywistyczna . potrzebne są inne formy praktyki (oprócz umów) np oświadczenia.118 składane przy uchwaleniu dokumentów międzynarodowych (a głosują i składają oświadczenia przedstawiciele państw.trybunał ustalił wysoki standard polegający na tym. nie oznacza to bezwzględnej akceptacji i innych analogicznych zobowiązań. nowe państwa chca być szybko przyjęte do ONZ dlatego przestrzegają zwyczajowych? skodyfikowanych. wyklucza się milczące lub wyraźne uznania po skrystalizowaniu . czyli państwo. ale same nie mają znaczenia normatywnego.nie ma zgody. głosowania w organizacjach międzynarodowych . wyjątek stanowią zasady uniwersalistycznej umowy wiążącej jest instytucja Persistent Objector.zasięg może być ograniczony do pewnego kręgu podmiotów .zobowiązania do Karty mają pierwszeństwo co do innych zobowiązań . a nie obowiązek zaniechania polegający na działaniu przeciw istniejącej normie. STMS w sprawie statku Lotus . że zaniechanie pozwala na udowodnienie istnienia prawa zwyczajowego. wiąże nowe państwa.wyjątkiem jest sytuacja. bo wyjaśniają. taktyka zastraszenia (bronią jądrową) prowadzi do pokoju .niektóre normy prawa zwyczajowego nowe państwa mogą odrzucić. które od początku przeciwstawia się powstaniu normy zwyczajowej . bo uważają że wymaga tego prawo) * obowiązek zaniechania oparty na obowiązku niedziałania.pakty te są tylko wyrazem woli związania się konkretną normą umowy. konsensualna koncepcja zwyczaju . zwyczaj obowiązuje w państwach. które uznają obowiązywanie prawa międzynarodowego. w skrajnej postaci .każdy akt prawa zwyczajowego jest odrębny. gdzyż pozwala ona na związania państwa prawem zwyczajowym wbrew jego woli.prawo zakazuje siły. nowe państwa uznają normy zwyczajowe przy nawiżaywaniu stsunków dyplomatycznych czy umów międzynarodowych z państwami trzecimi. interpretują i rozwijają Kartę. MTS opinia doradcza 1996 . opinio iuris.zakaz użycia broni jądrowej prawo humanitarne jako prawo zwyczajowe. które wyrażą zgodę w formie wyraźnej lub dorozumianej. że użycie broni jądrowej byłoby nielegalne.równowaga strachu. deklaracje.wyłączenie państwa protestującego spod obowiązywania normy było zaakceptowane przez MTS. od 1929 nadal obowiązuje pakt Brianda Kelloga o zakazie wojny napastniczej i agresji * zakres obowiązywania normy zwyczajowej . przystąpienie lub przez same umowy bileteralne . szeroki udział państw w konwencjach jest dowodem praktyki. gdy jest podyktowane świadomością istnienia obowiązku zaniechania (gdy państwa się powstrzymują. można przyjąć na podstawie jednolitej i konsekwentnej praktyki państw (przestrzeganie immunitetów dyplomatycznych). powoduje to.kwestie dotyczące treści zakazu użycia siły są uważane za ważne. wiec ograniczone poparcie zostało udzielone * jeśli nie ma dowodów w postaci deklaracji.opór przeciw poddaniu się normie musi być zdecydowany w stadium jej powstania.zwyczaj czyli cicha umowa (pactum tacitum). obowiązują normy zwyczajowe o charakterze uniwersalnym. że zacierają się różnice między wiążącymi i mniejwiążącymi? nomrami np deklaracje do podjęcia rozmów pokojowych * nie ma mocy wiążącej umowy przez samo podpisanie. ratyfikację. które powstały po wykrystalizowaniu zwyczaju. MTS . ale nie zabrania konieczności głosowania przeciw konieczności stosowania siły. relacje między A i B) po II wojnie światowej skodyfikowano prawo morza. tworzyć będą nowe prawo zwyczajowe . by je dostosować do zmieniającej się sytuacji (politycznej) . kwalifikacja normy jako lokalnej jest możeliwa po fakcie (aposteriori?) zgoda państw uczesniczących w pakcie musi być jednoznacznie potwierdzona.odwołanie się do prac przygoowawczych w czasie tworzenia konwencji. gdy nowa norma zstępuje starą . że zawsze musi być wiecej niż dwa państwa. możliwość istnienia norm zwyczajowych bilateralnych (dwustronnych) potwierdził MTS . które w czasie zawarcia były wiążącymi normami zwyczajowymi. prawoszczegółowe usuwa ogólne . umowa może proponować nowe normy prawne. która może być ograniczona przez normy szczegółowe czyli zobowiązania. a państwo A i B stosuje regionalną. wszystkie normy prawa międzynarodowego bez względu na źródło.stosunek między umowami skodyfikowanymi a prawem zwyczajowym . MT w orzeczeniu w sprawie szelfu kontunentalnego stwierdził. rodzaje norm szczegółowych uchylające normy generalne to normy regionalne i lokalne .art 31 konwencji o prawie traktatów). każda sytuacja wymaga jego użycia jest specyficzna. stadium w procesie kształtowania się norm prawnych. które potwierdzone przez późniejszą praktykę. jeśli mamy normę uniwersalistyczną.tekst umowy może odwołać się do normy zwyczajowej (konwencja haska IV o prawach i zwyczajach prowadzenia wojny lądowej)1974 konwencja wideńska o sukcesji państw . ale nie musi jej rozwijać i stosować w stosunku do innych państw . umowa może stanowić o statucie.umowa może zawierać normy. mają jednakową moc prawną . że ją przyjęło. norma umowna nie w pełni pokrywa isę ze zwyczajową (wtedy ta pozostaje w tle . ale trzeba ją traktować elastycznie w odniesieniu do każdej sprawy zasada dobrego prawa sprowadza się by było elastyczne.ogólna norma dotycząca suwerenności . równoległość między normami (traktatowa i zwyczajna). ąe stosunek może być .mówimy o braku hierarchii źródeł . traktatów . obejmuje państwa sąsiadujące pod względem geograficznym.konwencje wiążą strony a odpowiadające im normy zwyczajowe obowiązują państwa. jeśli dochodzi do sporu (konwencja genewska o sprawie morza .strefa przyległa została wchłonięta przez morza terytorialne ?????) .żadna norma nie może być stosowana do stanów faktycznych poprzedzających jej wejście.z zasady wcześniejsze prawo usuwa prawo późniejsze. dyplomatyczne i konsulrne. państwo musi udowodnić.która stanowi zasadę swobody działania państw. historycznym lub religijnym.konflikty rozstrzyga się .żadna nie ma uniwersalistycznego charakteru.norma zwyczajowa może być wiążąca dla państwa trzeciego jako prawo zwyczajowe).prawo zwyczajowe podlega rozwojowi. to państwo C musi ją zaakceptować.trudno zaakceptować pogląd.119 (zwyczaje partykularne). stara norma wygasa przez zastąpienie jej nową. które nie przystąpią do konwencji .czy dwie normy mogą wiązać państwo (szczegółowa i generalna) tak.związki między umową międzynarodową a prawem zwyczajowym (art 38. 120 .
Report "Bierzanek Symonides Prawo miedzynarodowe publiczne"