TEPEDELENLİ ALİ PAŞA'NIN OGULLARIDr. Hamiyet SEZER * Tepedelenli Ali Paşa, 1787-1820 yılları arasında Yanya Sancağı Mutasarrıflığı yapIİllş bir Osmanlı veziridir. Ali Paşa, Osmanlı Tarihi'nde, Yunanistan ve ArnaVlİtluk'ta uzun yıllar etkili biri olması bakınundan önemli bir şahsiyettir. Zaman içinde bölgede sözü geçen tek güç haline gelmiş, ancak somadalı Devlet'İn emirlerini yerine getirmemeye başlaması üzerine Devlet, O'nu asi ilan ettirmiş, 1822 yılı başlarında öldürülmesiyle bu güç ortadan kalkmıştır. Tepedelenli Ali/Paşa'nın gücünün, otoritesinin ortadan kalkması, Mora' da Rumların isyanına ve Yunanistan Devleti'nin kurulması ile Osmanlı Devleti'ndeki topraklarda da değişikliklere yol açmıştırO). . Bu yazımızda, Osmanlı D'evleti'n~ karşı ayaklanmış bir Paşa'nın ailesinin sonunu anlatinaya çalışacağız. Once, Ali Paşa'nın oğullarthakkında kısa bir bilgi ve Devlet hizmetleri anlatıldıktan sonra, isyan sırasındaki tutumları, Devlet'in bunlara karşı tavrı incelenecektir. . Ali Paşa'nın, Ahmet Muhtar, Ve1i<2)ve Salih(3) isimlerinde üç oğlu vardı. Ali Paşa, oğulları ve torunları ile Yahya ve çevresini yönetmiş, , bunlar da sonraları .Paşa ünvanını almışlardır. . Ahmet Muhtar Paşa .Ahmet Muhtar; Ali Paşa'nın ilk çocuğudur4). Muhtar Paşa, çocukluğundan beri silah kullanmaya alışIİllş iyi bir askerdi. Siyasi işlerde yete- * (I) . (2) (3) (4) A,Ü.D.T.C.F. Tarih Bölümü Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi. Tepedelenli Ali Paşa ve İsyanı ile ilgili olarak: hazırladığımız doktora tezinde Ali Paşa'nın hayatı, isyanı ve sonuçları aynntılarıyla anlatılmıştır. Hamiyet, Sezer, Tepedelef!li Ali Paşa isyanı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1995 . Ahmet Muhtar ve Veli, AliPaşa'nın Ümmügülsüm adlı eşindendir.Ahmet Müfit, Tepedelenli Ali Paşa" İstanbul, 13~4,s. 43. Römeran, Gabriel, Tepedelenli Ali Paşa. Çeviren, Ali Keİnali Aksüt, İstanbul, 1939, s. 19. . Salih'in annesi bir Gürcü cariyedir. Römeran, G.a.g.e.s. 100. Römenm, doğum tarihini 1769 olarak: vermiştir. AJi Paşa'nın 1768'de evlendiğini ve buna göre bir yılsonra Ahmet Muhtar'ın doğduğunu bildirmektedir. Ancak: Ali Paşa 1764'te evlendiğine göre Ahmet Muhtar'da 1765'te doğmuş olabilir. ' Ahmet Cevdet.' miştir<6). 6 . Ali Paşa'nın Paspanoğlu Osman üzerine 15 bin askerle görevlendirilmesinden sonra. Ahmet MuhtarPaşa'da iken Ali Paşa.e. . Muhtar Paşa'nın yanında kaldığını. G. Cevdet Dahiliye-14574. ruus mnri.g. s. (12) 1816'Ekim-Kasım (evail-i Z 231) tarihinde Avlonya'Sancağı mutasarrıfıdıf. . s. Avlonya Sancağı'ninsa iyi idare edilmesi g~rektiğini belirterek. Avlanya Sancağı.156 HAMİYET SEZER nekli değildi.. İstanbul. 30.'6. Ahmet Cevdet. ' (9) Cevdet Dahiliye-13282. MuhtarPaşa'dan aym yıl bu sancak alınarak Rumeli Eyaleti Kaymakarm Ohrili Ahmet Paşazade Mehmet Paşa'ya ber-vech-i arpalık tevdh edilmiştir.. 99. .Muhtar Paşa. ' Ahmet Muhtar. Tarih-i Cevdet. s. Ahmet Muhtar Paşa'ya. . Muhtar Paşa'yı yanında alıkoymuştu. Sinirli bir yapısı vardı.. Inebahtı Sancağı mutilsarrıfı iken. . birçok Devlet hizmetinde' bulunarak yararJılıklar göstermiştir. Tepedelenli ' \ Ali Paşa. 84.s. Delvine Sancağı1806'dan sonra verilmiş olmalı. (5) (6) (7) Römeran.tar Paşa'nın Inebahtı Sancağı mutasarrıflığı yaptığını öğrenmekteyiz. OOOSancağı'nın çok masrafa yol açtığım.. ' (8) Ahmet Cevdet..g.Bir süre soıııra Muh. Ancak Hükümetçe b~ isteği kabul edilıhemişti.. a. MluhtarPaşa'dan 3 Mart 1804 (26 Za 218)'de alınarak Palaslı Mehmet Paşa'ya tevcih edilmiştir<9). s. Bu yüzden. (10) Hatt-ı Hümayun-14385. c. a. a./ Cevdet Askeriye36500. hüküm-336. İşkodralı MalımutPaşa'ya karşı bölgede denge sağlanması idi. Muhtar Paşa'nın 1796.97 (1211) yılında Ohri Sancağı mutasarrıfı olduğunu bilmekteyiz(7). c. 1796-97 yılırida Malımut Paşa ölünce.e. dirmek için. bu sebepleoğlundan alınmasını istemişti. bu sancağın diğer oğlu Salih Paşa'ya tevCihini Istanbul' dan istemiştir. c.g. Ava meraklıydı. 244. 1309. Rusya ile savaş sırasında (1806-1812) Tuna boylarına gitmişti. O da yukarıdaki tarihte kaynak olarak verdiğimiz mektubu yazmıştır. Ahmet Muhtar Paşa bundan sonra Avlonya mutasarrıf1ığı g9ievini uzun süre devam ettirmiştir(l2). 306.g.. babası Ali Paşa'nın Ordu-yU Hümayun'a gelmesi şartıyla mirmiranlık rütbesi veril. daha sonra Tırhala. 243. Ali Paşa 25 Mayıs 1818'de (19 B 233) bir mektup yazarak. Ahmet Muhtar'ın Hüseyin ve Mahmut adlı iki oğlu vardıt5). Bunun sebebiyaşlı olması ve işlerini oğluna yaptırması' idi. 6. Korfu'nun alınması ile ilgili asker gönderilmesini isteyen 1798 yılı Ocak ayı ortalarında (evahir-i Ş 213) tarihli bir fermanda Muhtar Paşa' nın Ağriboz mutasarrıfı olduğunu tespit edebilmekteyiz. 'Muhtar Paşa. hizmetlerinden dolayı O'nu ödüllen. (11) Mühimme Defteri 232. hüküm-106. Tırhala. a. Mülıimme Defteri 237.ayı 1810 Temmuz'u ortalarında (evasıt-ı C 225) Beylerbeyliği Payesi ve i1haken Avlonya San~ağı mutasamflığı verildi(ll).Muhtar Paşa.. Ruslara karşıı başarılı mücadelesinden dol.e. Ali Paşa'mn bu isteğikabul edilmiş' ve Muhtar Paşa'dan 000 Sanc.Sancağı mutasarrıflığı da yapmıştır. OsmanlıAvusturya-Rus savaşındaki görevini başarıyla yaptığından. s. 1797-98 (1212) yılında oğlu Muhtar Paşa'ya Ağriboz ve Karlıili sancakları tevcın 01uırıdu(8). OOO'nin Muhtar Paşa'ya verilmesinin sebebi. s. Ali Paşa'ya Tırhala'nın oğlundanalındığını bildiren yazı gelmiş. Tuna boylarına aske:rleriyle gittiği sırada ~endisineDelvine Sancağı da verildi(lO).ığı alınmıştıf.e. Alımet Müfit. 194. Kendisine 4 Şubat 1789 (7 Ca 203) tarihinde. Eğlenceyi sev"' mektedir. 100.. durum Ali Paşa'ya bildirilecek. 1804 yılında Veli Paşa Delvine Sancağı mutasarrıfı ve Derbendler Başbuğu iken kendisine Rumeli Beylerbeyliği payesi verildi. İsmail adlı üç oğlu. 217.. Saide. s.askeri işlerden hoşlanmamaktadir. İnebahtı muhafızlığı üzerinde olan Mehmet Paşa bu işi yap'acak yetenekte değildi. . Bu olaydan sonra Ali Paşa'nın gönlünü almak için Veli'ye mirmiranlık rüthesiverildi(l9). Bu sırada Muhtar Paşa da Tuna. Paşa'nın bu isteği kabul edilmiştir. Siyasete ilgi duymak~ .I . Mühimme. (18) Cevdet Dahiliye"12732. s. Paşa'yı karşılamaya gönderdi. Sakin tabiatb bir insandır. Römeran. Cevdet Askeriye-36S00. Avlonya: Sancağı artık: 1819-20 (235) tarihinde Salih Paşa' dadır<IS). -------(13) (14) (15) (16) (17) \ . Derbendat Nazırlığı görevinde(I?) görmekteyiz.g. s.Cengiz. Fatıma ve Hayriye adlı da beş kızı vardır<16). Osmanlı İmparatorluğu'nda Derbend Teşkilatı. Hakkı Paşa. Ali Paşa' mn ortancaoğludur. hüküm-Sn. Halk da bu durumdan memnundu(18). Veli Paşa'yı Devlet hizmetinde ilk olarak. .s.a. Hakkı . Avlonya Sancağı'nın bu şekilde Salih Paşa'ya tevcih edildiğini bildiren emir çıkmış veAli Paşa'ya 18 Haziran 1818 (13 Ş 233) tarihinde bu birmektupla bildirilmiştitI4). Veli Paşa'ya da muhtemelen l806'dan sonra İnebahtı muhafızlığı tevcih olunarak.e. Yanya Sandığı mutasarrıfı Ali Paşa oğlu Veli Paşa-yı. Veli PaŞa'yı yanında alıkoydu. Selim. Hatt-ı Hümayun 20948. Rumeli Valisi Mustafa Paşa.TEPEDELENLİ ALİ PAŞA'NIN OGULLARI 157 . (20) Cevdet Dahiliye-949 ı. Veli Paşa'da . Türkçe'yiöğrenmiştir. bu mektuba yazdığı Hatt'ta "Müşarünileyhin iltiması vechile Mühtar Paşauhtesinde-olan Avlonya Sancağı diğer oğlu mir-i mirandan Salih Paşa'ya tevcih oluna" kaydım. Cevdet Dahiliye-13986. Behiye.boy-una gitmekle görevlendirilmişti. Mehmet. Mayıs 1791 (selh-i N 205) tarihli mahzar. Veli Paşa'ya daha sonra da Rumeli' de çıkan dağlı isyanları sırasında rast1amaktayız. Orhonlu. a. Bu konuyla ilgili olarak kendisine 27 Mayıs 1804 (16 S 219) tarihli bir emir gönderilmiştit20). 1990.• len Hakkı Paşa 22 Şubat l796'da (13 Şaban 1~1O) ıstanbul'dan Edirne'ye hareket etti. Ali Paşa. Aişe. Veli Paşa'mn. G. . yazmıştırI3). Padişah. İstanbul.' . ' . Rumeli' deki eşkiya üzerine gitmek üzere vezirlik v~ Rumeli Valiliği veri. Veli Paşa'nın bundan sonra çeşitli yerlerin idaresini aldığım bilmekteyiz. Doğu dillerini merak etmiş. (I 9) Afunet Cevdet.Defteri-238. Bunlardan birisi İnebahtı'dır. 1791 yılında Derbentler Nazırlığı'm üzerine aldığında Veli Bey'i yerine buyruldu ile vekil olarakgörevlendirmiştir. burası oğullarından birisine verilirse Inebahtı'nın korunmasım sağlayacağım İstaiıbul'a bildirmişti. 6. 1798 yılı Ocak ortaları (evıilıir-i Ş 213) tarihli bir fermanda Veli Paşa' mn bu tarihte Delvine Sancağı Mutasıırnfı ve Derbentler Nazıri olduğu belirtilmektedir. Derbent Başbuğluk1arı 1761 yılında birleştirilerelç Derbendat Nazırlığı oluşturulrrıuştur.e. 142. VeliP~a Veli Paşa.olan Delvine Sancağı Muhtar Paşa'ya verilirken. 127.g.c. İnebahtı koruiıması ~gereken önemli bir yerdi. AtauHalı. 8.g. Moralılar arasında ayaklanma belirtileri vardı. Tarih-ı Şanizade. 171. Yeli Paşa'nın Tırhala Sancağı mutasarrıflığının 1818 yılı Ağustos'una kadar üzerinde olduğunu saptayabilmekteyiz.Paşa. . Bu tarihte görevi yenilenmektedir. Mora'nuıtevcih tarihini 1805 olarak yazmalfuıdır.218. c. 127. s. Veli Paşa 1816 yılı Ağustos'unda (evai1-i L 231) De1vine sancağı mlıtasarrıf1ığında görülmektedir. s.c. hüküm-I 198. Tdhis. s. Bu tarihlerde Yeli Paşa'nın Delvine mutasamfı da olduğunu biliyoruz. hüküm-595. 1810 Nisan ortahin (evai1-i Ra 225). 1309. Yaniiki görevi birden üzerinde'bulundurmaktadırl28). (30) Mühimme Defteri-238. İstanbul. s. bu telhis üzerine "benim vezirim takririn mucebince tevcih edesin" diye yazmıştır. . s. Mora valisi' olduğu 1810 yılında aynı zamanda Yidin Seraskeridir<24). hüküm-122. Durumu araştırmak üzere Moravi (Moralı) Yusuf AgahEfendi Mora'ya gqnderildi(25). 10. (27) Ahmet Cevdet. 1290. 113. bu vezirin de bizzat o bölgede bulunması gerekli idi(26).g. 64.g. . -1810 Kasım' ı (evai1-i L 225). Yeli Paşa. hüküm-724.83.Q. hüküm-49.e. Arnavutları Mora' da istemiyorlardı. HAMİYET SEZER tif<2L). Bu arada durum Ordu-yu Hümayun'a bildirildi. s. hüküm 408. a. s. s. s. Padişalı. (24) Mühimme Defteri-230. Ahmet Müfit. s. hüküm-SB. Rusya Seferi'nden sonra Veli P~şa Mora'ya dönerken. Kendisine 1807 (1222) yılında Rumeli Bey1erbeyliği payeli ve Delviiıe mutasarrıfı iken rütbe-i vezaretle Mora Eyaleti tevcih edildi(22). s. Mora'ya da İçelli Ahmet Paşa tayin edildi(21). lOs. bu görevi 1813 yılına kadar sürdürmüştüf<23).c. 2. s.e. hüküm 560. Rumlar. Çünkü Muhtlllf Paşa bu tarihlerde Tunaya gitmiştir.Bu sırada bilindiği gibi Ruslarla savaş sürmektedir. 132. ' (23) MühimmeOefteri-232. verildi. İnebalıtı muhafızlığı 1806'dan sonra verilmiş olmalı. (21) Hatt-ı Hümayun-14385. Şanizade M. .158 . (22) Ahmet Cevdet. 152. (29) Mühiımrie Defteri-237. .e. s. Morahalkının Yeli Paşa'dan şikayetleri göz önüne alınarak Mora'nın Veli Paşa'dan alınmasına karar . hüküm-174.c. hüküm-272 görev yenileyen hüküm. hüküm 136. Şikayetleri ve tedbirleri içeren telhis. • ' (25) Ahmet Cevdet. 39. s. 107-.1812 Ağustos'unda (Şaban 1227) Mora Yeli Paşa' dan alınarak yerine Tırhala Sancağı tevcih edildi. Mora valiliği de yapmıştır. . 306.. Bizce Ahmet Cevdet'in bildirdiği tarih dalıa doğrudur. s. s. 67. Ocak 1811 (evail-i M 26) tarihlerinde bu görevdedir. 1303. Ağustos: 1818'de (evail-iL 233'te) hala De1vine Sancağı mutasaıiıfıdırl29). (28) Mühimme Defteri~236. a. Mühimme Oefteri-234. 17. 1812 Ağustos'u ortaları (evasıt-ı Ş 227) tarihli hükümler ve diğerlerinde bu görevin yenilendiğini görmekteyiz. BUIJlunüzerine18p yılı Mart'ı ortalarında (evail-i Rebiül-evvel 1227) Yeli Paşa'ya emr-i şerif gönderilerek Yenişehir'de biraz beklernesi istendi. s. Mora Eyaleti'nin kuvvetli bir vezire verilmesi. hüküm 86.•.. Ancak yukarıdaki dip notta belirtildiği gibi Veli Paşa 1805 yılında De1vine mut~arrıfı değildir. (26) Hatt-ı Hümayun-32549.Yeli Paşa. 15. a.133. Istanbul'a yollamaktaydı. Mora ha~kının O'nun Mora'ya dönmesini istemeyen ve şikayet içerikliyazıl8. 18. . Mühümme Oefteri-2~0. Delvine Sancağı dahasonra 1819'da Yeli Paşa'nın oğlu Mehmet'e verilmiştir. 83-84. Mühimme Defteri-237. 1819 Temmuz sonunda (evail-! L 234) ve 1819 Eylül sonunda sancakta Mehmet görevlidiroO) . hüküm 573.'63. 105. G. Bundan Ni Paşa'nın büyük oğlu AhmetMuhtar Paşagibi Veli Paşayıda yanına almayı düşünmekte olduğu anlaşılmaktadır.ele geçirdiler. Ahmet Müfit. teslim etmek istemedilerse' de askerler ıkaleden çıkarılarak.-yazarak oğlu Veli Paşa'yı çok özlediğini bildirmiş. Veli ve Salih Paşa'lann. Veli Paşa ise bu sırada Devlet tarafına geçmeye karar verdi. İnebahtı'yı boş b~aktığı için kendisine hükümetçe Preveze Kalesi'nd. dünya gözüyle görmesi için Padişahtanoğlunun bir süre yamna gönderilmesini dileıniştir<3I). Ali Paşa. haftancısına izin vererek. . Parga Kalesi'ne ulaşan Veli Paşa' mn .e.a.s. Parga Kalesi'ne BMayıs 1819 (18 Recep 1234)'da girmiş. Parga Kaptan Bey'e teslim edildi. Preveze'ye güvendiği binbaşı ve adamlanyla üç bin asker göndererek Veli Paşa'yı hükmüne alıp. 1801 tarihine doğru bir Gürcücariyedendoğmuştur.g.s.dilip edilmediğini bileıniyoruz.TEP~DELENLİ ALİ pAŞA'NIN OGULLARI 159 i Ali Paşa. Salih Paşa~mn 1818 yılında (!ğabeyi Ahmet MuhtarPaş~'dan Avlonya Sancağı mutasarnflığı görevini yaptığım bilmekteyiz.mektup .ya getirtmişti. mallarını Yanya. Veli Paşa. Salih. (33) Cevdet Dahiliye-4345. (32) Römeran.veli Paşa'nın üç. bütün ailesini. Daha sonra Osmanlı Donanıİlası Preveze tara:tlarına doğru yoluna devam' etti(34). oğullarımn herbirini bir yere gönderdi. O'nu Paris'e göndererek kolejde okutmayı düşünmüştü(32). Ali Paşa. Zeki ve öğrenmeye meraklıydı. 100. oğlunu kendi yanına çekme\< içinadamlar vi? kağıtlargöndererek yamna çağırıp beş. Bunlar.Ali Paşa. Paşa oğullarıyla birlikte savunmaya geçınişti. on gün yanında tutmuş.Parga Kalesi teslim olduktan iki gün i (31) '. boşalan Muhtar. Pehlivan PaŞ~'ya teslim ettiler. 13 Haziran 1819 (17 Ş 234) taliiıinde Padişaha bil.. Veli Paşa emre uyarak Preveze'ye vardığında. sonra Inebahtı'ya gönderınişti. (34) HatH Hümayun-20952. Parga Kalesi'nin teslim edileceği anlaşılınca kaledeki'Ali Paşa' mn askerleri Mehmet Paşa'ya karşı gelerek kaleyi. 195. Veli Paşa. Vasilku kasabalarım ele geçirip. Veli 'Paşa. 1815 Ağustosunda (eviiil-i L 30) kendisine ınirıniran1ık rütbesi verilerekİneebahtı sancağı tevcih edilıniştir(33).e oturması emredildi. SalihPaşa Ali Paşa'nın bu küçük oğlu hakkında fazla bilgi saptanamamıştır. adamları Mehmet Paşa'ya babasından bir mektup verdi.e. Selim ve Ismail Bey'i. Babası. Cevdet Dahiliye-9409.g. Aricak. . Sonlan Osmanlı Devleti. Ali Paşa'nın bu ricasımn kabul e. Ali Paşa üzeririe asker gönderdiği sıı:ada. oğulları Mehmet Paşa. Donanma-yı Hümayun da Badia bölgesine gelınişti. Anidliku. oradanÇamlık denilen bölgedeki köyleri . bir süre orada kaldıktan sonra evine dönmüş ve dizlerindeki rahatsızlık tekrarlamış ve oğlunu görmek istemiştir. Ali ~aşa. bu sırada Inebahtıda' muhafızdı. PargaXalesi'de Veli Paşa'nın oğlu Mehmet Paşavardı. beş bin askerini. a. damadı kapıcibaşı ile birlikte maiyyetleriyle Karlıili bölgesinde Musulunk. ~uhtar Paşa. Bu mektubunda. Padişahın merhametine sığındığım' anlatan. Kaptan Bey'e 24 Ağustos 1820'de bif mektupgönderdi. l . . 31. 20952. Görevlilerden.. 14. Anadolu Yalisi Bekir Paşa ve Arıl9U"aMutasarnfı Rüştü Paşa'ya. babasının fitnele:' ri olduğu kendisineaçıklandı. 2 Eylül'de d~ Preveze'yi teslim ederek kendisi ve ailesiyle Donanmaya geçti(35l.' Rum isyanının çıktığı ve kendisinin korunması için 'böyle bir yola başvuru~duğu.dolayı O'nun fıtnelerine uyabilecekleri ihtimalinden sözedilmekteydi. Ali Paşa'mn oğullanolmalarından . Padişah.O. 13 Aralık 1820 (7 Ra 236) tarihli Veli Paşa'ya yazılan mektup. Preveze'ye gelen Donanmayı merasimJe karşıladı. Gizli olmasının sebebi ise. j Yeli Paşa. affedilerek teslim olan Muhtar Paşa ve Salih Paşa daha sonra Rumeli valisi Hüseyin Paşanın yanına gitti. Nurullah Paşa'ya !bunların af isteklerini kabulettiğini yazdığı Hatt'ında belirtmekteydi(4Ql. Ali Paşa'mn oğullarına güvenilmemesi şeklinde hükümetten mektuplar yazılmaktaydı. 32. 2.da yaınna gönderilmesi için emir çıkmıştJI<37). kilde YeliPaşa'ya da bildirilmesi gerekti.kendisinin de geleceğiI!i bildiriyordu. (37) Ayniyat. Avlonya mutasarnfı Nurul. s. . bir . anlatılarak sadakatinin devametmesi istendi(39l.160 HAMİYET SEZER sonra Veli paşa. (40) Hatt-ı Hümayun-20960. oğlu Mahmut Bey'i ve kardeşi Salih Paşa'yı. \ (36) RE. Salih'Paşa'mn Ankara'da ikamet etmeleri ko(35) Hatt-ı Hümayun-20953. Oğlu Selim. Yeli Paşa'mİ! gözaltındatutulması ancak bunun gizli yapılması istenmekteydi. . Paşa'mn emirlereuyarak sadakatini göstermesi Devlet'in takdirini kazanmıştır(36l. Ayrıca. Kaptan Bey'den kendisini ve ailesini Padişah'ın gaza-: bından nasıl koruyabileceğini.arizasını Istanbul'a gönderdi. Berat kalesini savunlnaıktaydı.MUhtar Paşa ve oğullarının. eşi ve kızımn . ı. (39) Ayniyat. s. MUhtar Paşa. 58.B!5ylece. s. ne gipibir YOLL izlemesi gerektiğini sormaktaydı. " . Veli Paşa'nın sadakati Devlet'te memiıunluk uyandırsa da Yeli Paşa'ya güvenilmemekteydi. bunun sebebinin kendisinin davraınşlan olmadığı. 610. Yeli Paşa'ya. 'Orayı teslim ettikten sonra Tepedelen'e gitti. 610. lah Paşa'ya bir ariza ile göndererek. İdareciler gözaltına alma işini garantileyeqıediklerinden durumun bir şe. 61Os. (38) Ayniyat. Yeli Paşa. Anıavutların bu durumu anlarlarsa olaylar çıkabileceklerinden korkulmaktaydı(38l. Ayniyat ~fteri-61O. Bumektuplarda.gelip ponanmayı Hümayun'a tesUm 01masım ve Preveze'yi de teslim etmesiıli önerdi.gözaltında tutulacağı. Muhtar Paşa da Veli Paşa gibi kendisini kurtarmak için Devlet'e teslim olma yolunu seçti. Veli Paşa. 1820 Aralığı'nda Kütahya' dadır. teslim olduktansonra Kütahya'ya gidip ömrünün sonuna kadar orada oturmak1a görevlendirildi. . Kaptan Bey Yeli Paşa'ya. e. Arnavutlar. bunların buralarda da rahat durmayarak. s. Hatt-! Hümayun-ıı011. i ' . 74. ' M~tar~ Salih. 1822 yılı Ekim ayı sonlarında (2 M 238) Hurşit Ahmet Paşa'dan Muhtar Paşa'nın oğlu Hüseyin ile ilgili haberler gelmekteydi. . Gelibolu'da Kazi köyüneulaşmıştı. Ankara.a. . . oğullarımn birgün tekrar ülkelerine dönüp kendilerinden intikam alacaklarından korktuğu için. Kütahya'da öldUrtilen Veli ve oğlu Mehmet'in başları 7 Ağustos'ta. Ankara Ş~r'iyye Sicili-906-hüküm-192. Emir aynen gerçekleştirildi. Ali Paşa yenilse bile. s. İdam gerekçeleri.Muhtar 've Salih Paşa'lar Ankara'ya ulaştıktan s~ııra Veli Paşa gibi bunlar da aym sebeplerle gözaltına alınmıştIr<42). AhrnetCevdet. ll. Ayniyat 610.209. (47) Ayniyat 610. bu sıralarda HurşitPaşa da Yanya'daki durumu İstanbul'a bildirdiğinde Ali Paşa'nın oğullarının öldürülmesi telkinindebulunuyordu.TEPEDELENLİ ALİ PAŞA'NIN OGULLARI 161 nusunda bir süre sonra emir çıktı. hüküm-9l. gönderildi. (41) (42) (43) (44) (45) (46) .Bu tür kağıtlar Devlet'in eline geçmişti.Birbirlerine yardım etmemeleri için gizlice önce Kütahya'da Veli Paşa sonra da Ankara'da Muhtar ve Salih Paşa'lar öldürülecekti. . Ayniyat-61O. Hatt-! Hümayun-48881.i Tepedelenli Ali Paşa'nın oğulları. Aynca.c. Muhtar. Bu sırada Ankara'ya gitmek üzere Muhtar Paşa' mn eşi ve yedi. ler. Bütün bunlar sonucunda idam karan çıkmıştır ve gizlilik içinde gerçekleştirilecektIT<43). ve Kütahya' da yerleştik ~ ten ve gözaltına alındıktan bir süre sonra idamları için emir çıktı. eşyalarıdeftere kaydedilmesi ~çin mübaşirler gönderi~di. Veli Paşa'lar. Veli Paşa'nın dğlu Mehniet öldücülüp.. \ Ankara Şer'iyye Sicili-907. başları Istanbul'a gönderildikten sonra malları. Emir gelene kadar Rumeli valisi Muhtar ve Salih Paşa'ların Manastır' da otumialarım sağlaınıştır<41). ancak Muhtar Paşa' mn oğlu Hüseyin ile Veli Paşa' mn oğlu ısmail. çeşitli kağıtlar gonderip Arnavutları isyana teşvik etmeleriydL .g.. 12 Ağustos 1821 (12 za 236) tarihli Ankara mutasarrıfma yazılan mektup. Veli ve SalihPaşa'ların malları kaydedilmiş ve Devlettarafından el konulmuştur<47). 75. Bunların da Istanbul'a götUrtilmesi için mübaşir. 75. Emrin çıkış tarihi 1820 yılı Eylül sonlandır. Ankara'da idam edilen Muhtar ve Salih'in başları da 9 Ağustos'ta İstanbul'a ulaşarak ibret olsun diye sergilendi(45). Yanlarında bulunan adamların hiç bir yere gönderilmeden bulundukları yerlerde tutuklanmaları ilgililere bildirildi(46). s. Muhtar ve Veli Paşa'lar öl~ürülmüş. aileden diğer kişiler yaşamlarım sürdürmekteydi. s. sekiz yaş~daki oğlu yolda olup.İdam emri Ankara mutasarrıfı Mehniet Rüştü Paşa ve Ankara naibine 1821 Temmuzusonlannda gönderildi(44). . 32. . Ali PaŞa'ya karşı bir şey yapamıyorlardı. s.k demiştir. . zenginlerin bazısı' evli oldukları halde haremdeki kaIfalardan birini gizli odalık seçerler ve bu odalıklardan çocuğu olanları veya yolu bulunanları ikinci hareıninde nikahlardı. kendi yanına gönderilmesini de İstanbul'a bildirmekteydi(5\). Hurşit Paşa eğer İsmail Bey'in annesinin yamnda kalması uygun olmayıp'. ısmail Bey. i . Hurşit Paşa'nın mektubu. Mora'ya gönderilmesi uygun olursa. ısmail Bey'in yaşı küçüktü.Istanbul'a gönderileceği söylendiğinde korkup ağlamaya başlayarak. çocukları. Arnavutlar iyi askerler olduklarından canla başla savaşırlarsa düşmana karşı başarılı olunacaktı. • (51) Hatt-ı Hümayun-Z0964. bu konuda nasıl bir karar alındı. (52) Hatt-ı Hümayun-40232-A. 6 Eylül 1823 (28 Z 238) tarihli Rumeli valisinin mektubu. Yeli Paşa' mn oğlu Mehmet Paşa'mn kul cinsinden(49)eşi ve oğlu. Toska ve Kega halkı ölmüş olan Tepedel~nli Ali Paşa ve oğullanmn . bir koldan Mora üzerine gönderilmesini devletçe de uygiın görülürse önermektediJ:<52). Hurşit Paşa. 1908 Temmuz Inkılabından önce büyük devlet adarnlarıyİa. Bunların gönülsüz savaşmalan yüzünden iş uzamaktaydı. Hurşit Paşa. Hüseyinannesinin yamna gönderilmiştir. başka bir yere gönderilmesi gerekirse. bu bilgileri içeren defter. Yali de İsmail Bey'in mirmiranlık verilerek bir mansıp tevcih edilip. SU. . (49) eariyelikten gelme kadıhlar için kullanılan terim. bul' a gönderilmeşi için emir çı~ştı. 3 Kasım 1822 (15 S 238) tarihli Hurşit Paşanın İstanbul'a yazdığı mektup. Fakat kul cinsi denilencariyelikten yetişme bu gibilere hanım denilmez kadır denilirdi. kapıketlıüdalarından Mahmut Nedim'Bey'in evinde misafırdi. \ Aileden geriye kalanlar. İsmail'in yanına gönderilmesini.315. onu korkmaması konusunda tese~li etmiş ve ıstanbul'da annesinin yanında oturmak üzere göndermiştir. O'nun bölgede bulunmasım uygun gormediğinden annesiyle Selanik veya Edirne taraflarına gönderilmesine izin istemiştir. öneriler uygulandı mı bilemiyoruz. onun Mora olaylarında kullanılmasım yararlı gördüğünden istemektedir. Zeki. Yenişehir' e ulaştığında e~e uyarak ısmail Bey'i Istanbul'a göndereceğini yazmıştı. hizmetçileri İstanbul' da misafır olarak kalmaktaydı. babasımn Devlet-i Aliyye'ye hıyaneti varsa da benim bir suçum yo. M. c. Pakalın. OsmanlıTarih Terimleri ve D'eyimleri Sözlüğü. Hurşit Paşa. Rumeli valisi de aym görüşte olup bir halkı diğerine düşÜfmenin yararlı\olacağım savunmaktadır. 2. Sözünü ettiğimiz öneriler Tepedeknli ailesinin Arnavutlar arasında çok etkili olduğunun bir kanıtıdır kanısındayız.Hatt-ı Hümayun-Zl 120. Yeli Paşa'n~n oğlu İsmail Bey ise Yanya'da idi. (48) Hatt-ı Hümayun-20965. Arnavutlar için haindir sözleri de ortadan kaldırılmış' olacaktı. 1983. İsmail Bey'in İstan-. ısmail Beye mirmiranlık verilip. Bunun üzerine Hüseyin Paşa'nın annesiyle Edirne tarafına gönderilmesine emir çıkmıştıf<48). Hurşit Paşa.Ancak. Ali Paşa' mn isyam sırasında Suli halkı tarafından kaçırılmış.taraftarı idi. eşleri.lstanbul. (50) . Mehmet Paşa' mn eşinin ismi Penbe Hanım.162 HAMİYET SEZER Hüseyin. Kale Hurşit Paşa tarafındanele geçirildiğinde Hüseyin de ele geçirilmişti. bu hanımdan olan oğlunun adı da İbrahim Bey idi(50).1kalesinde tutulmuştu.E. Hanım'dır.Rum asıllı Lamburce ( isimli bir hıristiyandır. . fa J3ey adındabir oğlu vardır.Muhtar Paşa'nın kul cinsinden olan eşi ve çocuklan da Hüsrev Paşa'nın yalısında kalmaktaydı. . Yanlarında da Penbe Hanım'ın yedi.. Mahmut Bey'in annesidir. Bunun Mustafa Beyadlı bir oğlu vardır.i Amire Emini'nin evinde kalmaktadır. (55) Hatt-ı Hümayun-21120-D. Yanya. İstanbul'da kalan st?~ konusu kişiler bir süre sonra kendi memleket~erine dönmek istediler. mirmiran. Salih Paşa'nın annesi ve eşi. Ancak uzun yaşamarnıştır. eşi de Cafer Paşa'nın kızı Şerif e Nimetullah. Kamile Hanım. .Hatt'ta. Anadolu taraflanna gönderilebilec~~erini önerdi. Avlonyasancaklan mutasarnfı ümer Paşa Kakosil reayasıüzerine. i . Ahmet Müfit. (56) Hatt-ı Hümayun-38919. "ocak~" diyerek sahip çıkacaklarından ailenin erkek çocuklannın o taraflara gönderilmesinin sakıncalı olduğunu bildirdi. Muhtar Pı. ~)er.ir<56). oradan Karlıili'nden Mora'ya gitmişti. bir de Arap carlyesi yine Hüsrev Paşa'nın yalısındadır. Muhtar Paşa'mn eşi. küçük oğlu MucuMustafa ve defterde kayıtlı adam1anyla Ilbasan'a gitmelerine izin verildi. Mahmut Bey'deHüs!ev Paşa'nın yanındadır. Bu eşi. Muhtar (53) Hatt-ı Hümayun-21120-A. (54) Hatt-ı Hümayun-21120-B. Hanım Cafer Paşa'nın kızı olmasından ve annesi ve bir kızkardeşi tıba~ san'da bulu~duğundan. s. ünun Yanya'ya dönmesinden önce bu kişilerin gönderilmeyip İstanbul' da tUtulmalarmı.evinde kalmaktaydı .-~ ) SalihPaşa'nın annesi veeşi' de Tersane. 96. Eşi'nin adı Kamile Hanım' dır. bu bilgileri içeren defter. Hurşit Paşa Arnavudlann diğermilletlere benzemediğini. Delvine. 29 Mayıs 1822 (7 N 237) tarihli Hurşit Paşa'nın mektubu.tutuklanmalannı emretmişt. bu bilgileri içeren defter. bu kişilerin şimdilik hiç bir yere gönderilmemesini. vezir.. Nime-' tullah Hanım'ın üç adarnı bulunmaktadır<sS). Çünkü. bu bölgelere gitmelerinde bir sakınca olup olmadığı Hurşit Paşa' dan soruldu. beyzadeleri. Muhtar Paşa'nın eşlerinden birisi de AvIonyalıİbrahim Paşa'nın kızı Paşu Hanım'dır.TEPEDELENLt ALt PAŞA'NIN 163 OGÜLLARI Muhtar P~şa'nın eşi ve hizmetçileri Tophane-i Amrre N~zın'nın . Bunlann yanında iki de hizmetçileri vardı(54). Tepedelenli Ali Paşa. . Annesi kul cinsinden Penbe Hanım.eşiNimetullah. Omeğin. gerekli görüyordu . Ancak bunlar gönderilmeden. Aynca bu hanımın dört da hizmetçisi bulunmaktadır<s3). Bunun birbuçuk yaşında Mucu Musta~ . Muhtar Paşa'nın aynca bir beyaz.. Salih Paşa'nın annesi ve eşi adam1anyla ılbasan'a. Ali Paşa ailesinden olan kişiler önceleri Arnavtıtluk'a gönderilmemişse de daha sonra bölgede düzen sağlanınca memleketlerine gitmek' rinde bir sakınca kalmaıiııştı. Manastır'dan da Yanya'ya istedikleri yere gönderilmeleri için Manastır kaymakamma bildirilecekti.çocuklan ve hizmetçileri Manastır'a diğerleri de istedikleri yerlere gönderilecekti.ışa'nın eşi Rum \ asıllı ve hizmetçisi Şerife Ümmüşah Manastırlı olduğundan defterde kayıtlı birkaç adamıyla gönderildi. Bunun üzerine Padişah yazdığı.•. bu bilgileriiçeren defter. olaylar sona erdiktı~n sonra. altında tutulmuşlardır. t i ' -. . Mahmut Nedim Bey'in evinde kalan Veli Paşa'nın oğlu Mehmet Paşa'nın eşi de kul cinsinden olduğundan.de istedikleri yerlere gönderilmişlerdir. gidecek yeri olmadığından bir küçük oğlu ile istediği yere gitmesine izin verildi(57). . Ali Paşa oğullannın eşleri ve yakınlan önc~ İstanbul: da misafır edilmişlerdir. bölgede asayiş sağlanana kadar bir yere gönderilmeyen bu kişiler.ktı. \ (57) Hatt-ı Hümayun-21120. Burada bir yerde göz. diğerleri . lerine.164 HAMİYET SEZER Paşa'nın kul cinsinden. .olan eşinin istediğiyere gitmesine izin çJ. anlaşıldığı gibi. memleketi belli olanlar memleket. . Isyan sona erip.